Tunga ferðslan manglar og ov dýrt fyri tey, sum koyra hvønn dag

Tað eru fýra mánaðir síðani Eysturoyartunnilin varð tikin í nýtslu. Ferðslan veksur støðugt, og umleið 4500 bilar koyra gjøgnum tunnilin um dagin í miðal. Í løtuni er ikki ætlanin at gera nakrar prísbroytingar

(Savnsmynd: Ólavur Frederiksen / Faroephoto)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Ferðslan í Eysturoyartunlinum er støðugt vaksandi. Nú koyra umleið 4500 bilar gjøgnum tunnilin um dagin.

Men nøkur sløg av akførum mangla í, sigur Teitur Samuelsen, stjóri í Eysturoyartunlinum, við útvarpið, nú tað eru fýra mánaðir síðani at nýggja farleiðin millum høvuðsstaðarøkið og Eysturoynna lat upp.

- Vit síggja, at tað eru nøkur sløg av bilum sum mangla í, og tað er serliga stóra ferðslan sum manglar. Tað hevur helst nakað við prísin at gera, men eisini við hugsunarhátt, sigur Teitur Samuelsen.

Teitur Samuelsen sigur tað vera torført at gera broytingar, tí tey ikki kenna pínumarkið hjá fyritøkunum.

Hann sigur við útvarpið, at fleiri fyritøkur og eisini flutningsfyritøkur velja tunnilin. Aðrar velja hinvegin at koyra eftir gomlu farleiðini, og tá brúkar ein umleið 10-15 litrar meira av brennievni.

- Og so vita vit eisini, at tað er ov dýrt hjá teimum, sum koyra í millum hvønn dag, men her bíða vit eftir einum útspæli frá politisku skipanini um, hvussu koyripeningurin skal skipast, sigur Teitur Samuelsen.

Ætlanin er ikki at gera nakrar prísbroytingar áðrenn politiska skipanin er komin við útspælinum.

Eysturoyartunnilin skal hava einar 200 milliónir í inntøkum um árið.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. apríl 2021

Landsbankin: Rentustøðið er lágt

Í løtuni krevja føroysku peningastovnarnir negativa rentu fyri innlán og av hesi orsøk hava summir kundar roynt at spjaða síni innlán út á allar fýra peningastovnarnar. Eisini hava summir kundar valt at gjalda skjótari niður uppá skuld vegna negativu innlánsrenturnar

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Renturnar, sum bankarnir bjóða kundunum, fylgja vanliga rentuni hjá Nationalbankanum, meðan rentan hjá Nationalbankanum fylgir tí hjá Evropeiska miðbankanum. Hetta er fyri at halda donsku krónuna støðuga í mun til evruna. Evropeiski miðbankin hevur seinastu tíðina lækkað rentuna fyri at stimbra evropeiska búskapin, og tískil er rentan eisini lág hjá Nationalbankanum.

Innlán, sum ein peningastovnur ikki fær lænt út ella sett í virðisbrøv og líknandi, verða flutt á konto í Nationalbankanum, og í løtuni verður negativ renta kravd av upphæddum, sum peningastovnar hava standandi á bók í Nationalbankanum.

Innlánsrenta í Nationalbankanum

At Nationalbankin krevur negativa rentu hevur við sær, at bankarnir í Føroyum taka negativa rentu frá bæði vinnukundum og privatkundum. Myndin niðanfyri vísur, at føroysku peningastovnarnir vóru væl seinni at áseta negativar rentur fyri vinnukundar samanborið við danskar peningastovnar.

Innlánsrentan hjá føroyskum ikki-fíggjarligum fyritøkum, í % p.a. í føroyskum og donskum peningastovnum

Privatkundar skulu nú eisini gjalda negativa rentu fyri innlán, sum fara upp um eina ávísa upphædd í føroysku peningastovnunum, men lítið bendir á, at føroyingar av hesi orsøk taka pengar út.

Summir kundar hava tó roynt at spjatt síni innlán út á allar fýra peningastovnarnar. Eisini hava summir kundar valt at gjalda skjótari niður uppá skuld vegna negativu innlánsrenturnar.

Fyri fíggjarliga støðufestið er tað sum so ikki ein váði at rentan er lág. Tað kostar peningastovnunum at seta pening á bók í Nationalbankanum, men hendan kostnaðin fáa peningastovnarnir fyri ein part dekkað við sjálvir at krevja negativa rentu frá kundunum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 19. apríl 2021

Atlantsflog 128 miliónir í halli

Inntøkurnar hjá almenna flogfelagnum minkaðu niður í ein helvt. Í ár verður aftur roknað við halli, men tó lægri enn í 2020

(Savnsmynd: Ólavur Frederiksen / Faroephoto)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Koronafarsóttin hevði við sær stóra afturgongd í ferðafólkatølum og flogtímum í 2020, sum Atlantic Airways legði aftur um seg við 128 milliónum krónum í halli áðrenn skatt.

Koronufarsóttin hevði – saman við frámæli um ferðing uttanlands og tilmæli um sóttarhald og heimauppihald í Føroyum – stóra neiliga ávirkan á flogferðsluna í fjør. Í 2020 flugu 149.000 ferðandi á rutunetinum hjá Atlantic Airways, og tað eru 189.000 færri ferðafólk enn í 2019. Afturgongdin er 56 prosent. 40 prosent vóru útlendsk ferðafólk, ið svara til umleið 60.000 ferðaseðlar.

Atlantic Airways er høvuðsflutningsveitari av útlendskum gestum til føroysku ferðavinnuna, og  meðan farsóttin hevur herjað, hevur Atlantic Airways verið ein trygg og álítandi loftbrúgv til umheimin. Sjúklingar, sjófólk, vinnuferðandi, lesandi og onnur hava havt gagn av farleiðini, samstundis sum flogførini seinastu mánaðirnar hava flutt koronakoppingarevni til føroyska samfelagið. Soleiðis lýsti nevndin í stuttum virksemið hjá flogfelagnum í farna ári á ársaðalfundinum hjá Atlantic Airways í dag.

Fíggjarligt hall – 50 prosent lægri inntøkur
Atlantic Airways hevði 104,6 milliónir krónur í halli eftir skatt í 2020 samanborið við 7,8 milliónir krónur í avlopi í 2019. Inntøkurnar minkaðu niður í helvt – úr 574,3 milliónum krónum í 2019 niður í 289,6 milliónir krónur í 2020. Lækkingin var 285 milliónir krónur. Úrslitið áðrenn rentur og avskrivingar (EBITDA) gjørdist 63 milliónir krónur í halli í 2020 samanborið við 69 milliónir krónur í avlopi í 2019.

Framleiðslan hjá flogførunum lækkaði 51 prosent – úr 8.830 flogtímum í 2019 niður í 4.336 flogtímar í 2020. Tyrluflúgvingin lækkaði 20 prosent – úr 906 tímum niður í 725 tímar. Í 2020 var tyrlan boðsend 47 ferðir til leiting, bjarging og innanlendis sjúkraflutning. Í miðal var tyrlan á flogi eftir 9,3 minuttir, og eingi útkøll vóru avlýst í fjør.

Repaðu seglini
Tá ið koronufarsóttin rakti á vári 2020, tók Atlantic Airways beinanvegin neyðug stig fyri at minka rakstrarútreiðslurnar. Flest øll starvsfólk vórðu send í serskipanina hjá ALS, og tíverri var neyðugt at siga umleið 100 fólkum úr starvi.

Áhaldandi ávirkanin frá koronafarsóttini rakti gjaldførið og eginognina so meint, at neyðugt var at heita á landsstýrið um fíggjarliga hjálp. Í desember 2020 fekk Atlantic Airways 100 milliónir krónur í kapitalhækking.

Flotin tillagaður
Airbus A319 flogfarið fór úr Føroyum í gjár. Flogfarið verður næstu fýra árini langtíðarleigað til felagið Lattitude HUB SA á kanarisku oyggjunum. Frameftir fer Atlantic Airways at hava trý Airbus A320 flogfør og tvær AW139 tyrlur í flotanum. Tvey av flogførunum er av slagnum Airbus A320neo, ið eru tey mest orkusparandi av sínum slag.

Tey bæði nýggju Airbus 320neo flogførini, sum skuldu koma í flotan í 2023/24, eru útsett til 2027/28, tá núverandi Airbus 320neo flogførini ætlandi verða latin útleigaranum aftur.

Hotell-raksturin lutfalsliga góður
Dótturfelagið P/F Hotel Atlantic lat á heysti 2020 upp nýggja Hilton Garden Inn hotellið, ið hevur 130 kømur og fimm fundar- og ráðstevnuhølir. Hotellið er partur av heimsumfatandi og navnframu Hilton-ketuni, sum við 112 milliónum fólkum í sínum kundanetverki væntandi fer at fáa fleiri ferðafólk til Føroya úr m.a. USA og Asia.

Hotellraksturin hevur gingið væl betur enn væntað fyrstu tíðina, tí lutfalsliga nógv fólk í Føroyum hava vitjað hotellið hesa tíðina, tað hevur verið at kalla ómøguligt at ferðast uttanlands. Talan er bæði um gistingar, matstovuvitjanir og fundar- og veitsluvirksemi.

Flúgvingin spakuliga í gongd aftur
Ávirkanin frá farsóttini heldur fram í 2021 – serstakliga fyrra hálvár. Tí væntar felagið aftur hall í ár, tað verður tó lægri enn í 2020. Koppseting fyri korona fer væntandi so við og við at minka neiligu ávirkanina.

- Atlantic Airways heldur fram sum tann trygga og álítandi loftbrúgvin – eisini eftir koronu. Vit eru sera takksom fyri øll okkara trúføstu viðskiftafólk og gleða okkum til, at gongd so líðandi kemur aftur á flogferðsluna, sigur Niels Mortensen, nevndarformaður.

Atlantic Airways væntar, at gongd spakuliga kemur aftur á flogferðsluna í summar. Farleiðirnar til Reykjavík, Edinburgh og Aalborg fara í gongd aftur í næstum, umframt at flogið verður til Keypmannahavnar, Billund og Noregs. Flúgvingin til Gran Canaria byrjar í desember.

Føroyska flogfelagið er væl fyri at taka virksemið uppaftur eftir heimsfarsóttina, men neyðugt verður við størri smidleika og bøttum kappingarføri fyri at standa seg í kappingini.

Niels Mortensen heldur fram sum nevndarformaður og Kaj Johannessen sum næstformaður. Nývald í nevndini er Annika Larsen Black, ið kom í nevndina í staðin fyri Gunn Ellefsen. Hini nevndarlimirnir eru Esther Dahl, Andrass Weihe og Jens Eystein í Løðu.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 23. apríl 2021

Minkað um flotan

Eitt flogfelag á kanarisku oyggjunum leigar næstu fýra árini minsta flogfarið hjá Atlantsflogi. Flogfarið fór úr Føroyum hósdagin

(Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Tað var í januar, at Atlantic Airways boðaði frá, at Airbus A119-flogfarið, sum er tað minsta í flotanum, verður leigað út næstu fýra árini.

Flogfarið fór úr Føroyum hósdagin, flotin hjá Atlantsflogi er sostatt minkaður niður í trý flogfør umframt tvær tyrlur. Talan er um trý Airbus A320 flogfør, har tvey av teimum eru av slagnum A320neo, sum eru tey mest orkusparandi av sínum slag.

Tyrlurnar eru av slagnum AW139.

Tey bæði nýggju Airbus 320neo flogførini, sum skuldu koma í flotan í 2023/24, eru útsett til 2027/28, tá núverandi Airbus 320neo flogførini ætlandi verða latin útleigaranum aftur.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 23. apríl 2021

– Nógv halda tað vera provokerandi

Í samrøðu við DR greiðir Dania O. Tausen frá, at nógv halda tað vera provokerandi, at hon er við í filminum "Skál", men kortini hevur hon eisini fingið nógvar jaligar afturmeldingar

Dania O. Tausen (Mynd: DR/Cecilie Debell)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Í dag verður føroyski heimildarfilmurin "Skál" frumsýndur á CPH:DOX filmsfestivalinum í Keypmannahavn.

"Skál" byggir á yrkingasavnið við sama navni hjá Daniu O. Tausen. Dania er høvuðspersónur í filminum, sum 23 ára Maria Tórgarð hevur gjørt saman við 33 ára gomlu Cecilie Debell úr Danmark.

"Skál" snýr seg um at finna seg sjálvan, at royna mørk og um at finna javnvágina millum tað, ein er vaksin upp við og heimin, ið møtir einum sum sungur í royndini at skapa sín egna samleika.

Dania kemur úr einum trúgvandi umhvørvi, og tá hon fellur fyri hiphop-listamanninum Trygva, eisini kallaður Silvurdrongur, kyndist ein ungdómsuppreistur, sum hon upplivir saman vinkonuni Marjuni.

Tað er ikki tí tær vilja burtur frá samkomuni – tær vilja bara hava loyvi til at vera seg sjálvar. Men hvussu heldur ein ta javnvágina? Og hvat siga tey í samkomuni, tá Dania gevur út eitt yrkingasavn, fult av uppreistri, ótta og frælsi?

– Fólk vita ikki rættiliga, hvussu tey skulu fara við mær. Tað er í øllum førum soleiðis eg kenni tað frá nógvum av teimum kristnu. Eg haldi bara, at tey skulu hava eitt sindur av tíð, sigur Dania O. Tausen í samrøðu við DR.

– Eg royni at práta við so nógv sum eg kann fyri at hoyra, hvat tey hugsa. Nógv uppliva tað sum provokerandi, at eg eri við í heimildarfilminum. Men eg havi eisini fingið nógvar jaligar afturmeldingar frá øllum møguligum, sum eg ikki kenni.

Dania greiðir frá, at nógv hava sagt við hana, at hon er djørv, og at tey kenna seg aftur í lýsing hennara av føroyska ungdómslívinum.

– Men tó vilja tey t.d. ikki deila nakað úr bókini á teirra Facebook-vanga, tí tað er kortini ov kontroversielt, sigur hon.

– Gjøgnum tíðina er nógv, sum eg ikki havi sagt fyri mínum foreldrum. Tað er jú ikki nakað serligt fyri meg sum trýgvandi menniskja, men tað er nokk styrkt av trúnni. Har er ein skomm í tær. Mann hoyrir bara um tað góða frá øllum, og hugsar so, at eingin annar hugsar líka sum tú, tá tað t.d. snýr seg um sex og onnur ting. So kann mann skjótt fyllast av skomm.

– Øll ivast vit, og tað haldi eg, at vit skulu hava loyvi til at gera, sigur hon at enda.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. apríl 2021

– Mann hevur alla grund til at vera bjartskygdur

Komandi tvær vikurnar fáa Føroyar 10.400 skamtar av koppingarevni frá Pfizer/BioNTech, og er málið framvegis at fáa øll koppsett áðrenn vit koma til endan av juni, sigur landsstýrismaðurin við heilsumálum

Kaj Leo Holm Johannesen, landsstýrismaður í heilsumálum (Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Komandi 14 dagarnar koma tilsamans 10.400 skamtar av koppingarevni frá Pfizer/BioNTech til Føroya. 5.200 skamtar koma seinni í vikuni, og hin helvtin kemur í aðru viku.

Tað segði Kaj Leo Holm Johannesen, landsstýrismaður við heilsumálum, við Útvarpið mánadagin.

Málið er, at Føroyar eru liðug at koppseta øll yvir 16 ára aldur áðrenn síðst í juni mánað, men enn torir landsstýrismaðurin ikki at siga, um tað fer at eydnast at røkka hesum málinum.

– Eg haldi, vit skulu halda okkum til tað, so leingi sum vit ikki vita nakað annað, og eg haldi mann hevur alla grund til at vera bjartskygdur, segði Kaj Leo Holm Johannesen.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 19. apríl 2021

Elsebeth Mercedis Gunnleygsdóttur valt nýtt stýri fyri Bústaðir

Stýrið er víðkað við tveimum limum, og verður nú mannað við fimm limum

 

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Elsebeth Mercedis Gunnleygsdóttur, landsstýriskvinna við almannamálum, hevur valt nýtt stýri fyri Húsalánsgrunnin, vanliga nevnt Bústaðir.

Stýrið er víðkað við tveimum limum, og verður nú mannað við fimm limum. Hetta er ein av broytingunum, sum Løgtingið samtykti, tá løgtingslógin um húsalánsgrunnin varð broytt í farna mánaði.

Tey, sum eru vald í stýrið, eru hesi:

Una Joensen, Tórshavn

Emmy Joensen, Miðvágur

Tom Silvurdal, Vágur

Regin Djurhuus Hammer, Hoyvík

Anna Maria Joensen, Klaksvík

Tilnevningin er galdandi frá 1. mai 2021, og sambært lógini verða á øðrum hvørjum ári tilnevndir ávikavist tríggir og tveir stýrislimir, fyrstu ferð 1. mai 2023. Stýrið skipar seg sjálvt við formanni, skrivar Almannamálaráðið í tíðindaskrivi.

Stýrið hevur síðan skipað seg við Regini D. Hammer sum formannil.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 19. apríl 2021

Varpa ljós á fyribyrging, endurnýtslu og endurvinning av burturkasti

Umhvørvisvikan í Havn verður í døgunum 1. til 8. mai, og tá verður varpað ljós á avbjóðingar, sum standast av burturkasti, og hvussu vit í felag kunnu loysa tær

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Á Umhvørvisvikuni í Havn, sum í ár verður 1. til 8. mai, verður sjóneykan sett á fyribyrging, endurnýtslu og endurvinning av burturkasti.

Vit skulu gerast betri til at minka um okkara burturkast við at brúka minni tilfeingi og endurnýta tað, vit hava. Eisini er umráðandi, at vit skilja burturkastið og harvið økja um endurvinningina.

Í ár verður ljós varpað á avbjóðingar, sum standast av burturkasti, og hvussu vit í felag kunnu loysa hesar. Tórshavnar kommuna ynskir saman við borgarum og vinnu at menna burturkastøkið, skrivar kommunan á heimasíðuna.

Hvussu verða vit tilvitað um okkara nýtslu? Hvat er ein null-skrell lívsstílur? Hvat kunnu vit brúka fiskaavroð til? Kunnu vit minka um burturkast við kompost? Og hvussu kunnu vit skilja heima við hús? Hesir spurningarnar verða kannaðir í viku 18.

Tórshavnar kommuna leggur við Umhvørvisvikuni serligan dent á umhvørvið í eina viku. Hvørt ár verður eitt ávíst evni tikið upp, og undanfarin ár hava evnir sum eitt nú matoyðsl, klædnaendurnýtsla og plastdálking verið á breddanum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 17. apríl 2021

Jógvan Skorheim: Sjónarmiðini eru tey somu

Jógvan Skorheim hevur ikki verið limur í Sjálvstýri í tveir mánaðir, men kortini hevur hann tiki sæti í tinginum fyri Kristin Michelsen

23. februar boðaði Jógvan Skorheim frá, at hann legði frá sær sum formaður og tók seg úr Sjálvstýri (Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

23. februar legði Jógvan Skorheim frá sær sum formaður í Sjálvstýri, samstundis sum hann boðaði frá, at hann meldaði seg úr flokkinum, men hesa vikuna hevur hann kortini tikið sæti í løgtinginum fyri Sjálvstýri.

Orsøkin er, at einasti tingmaðurin í flokkinum, Kristin Michelsen, fór í farloyvi í eina viku, og er fyrrverandi formaðurin næstvaldur á listanum.

Jógvan Skorheim situr annars í býráðnum í Klaksvík sum uttanflokkamaður í løtuni.

Jógvan Skorheim heldur tað ikki vera løgið, at hann nú tekur sæti á tingi fyri tann flokkin, sum hann fyri tveimum mánaðum síðani meldaði seg úr.

Í samrøðu við Útvarpið segði hann, at hann roknaði seg sjálvan sum uttanflokkatingmann, men at sjónarmiðini framvegis eru tey somu.

– Eg umboði tey sjónarmiðini, sum eg havi havt, eisini til valið, og eg umboði tey sjónarmiðini, sum eg havi havt sum persónur.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. apríl 2021

Steintóra skipað sum sóknarprestur

Er sett sum vikarur fyri Hera Joensen, sum er farin í farloyvi í eitt hálvt ár

(Mynd: Jens Kr. Vang / folkakirkjan.fo)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Undanfarna sunnudag var ungi guðfrøðingurin, Steintóra Gleðisheygg Joensen úr Vági, prestvígd av Føroya biskupi í dómkirkjuni í Havn.

Og sunnudagin varð hon so skipað sum sóknarprestur í Suðurstreymoyar vestara Prestagjaldi. Uni Næs, dómpróvstur, stóð fyri hesum á hátíðarligari gudstænastu í Vesturkirkjuni.

Steintóra Gleðisheygg Joensen er sett sum sóknarprestur fyri Hera Joensen, sum herfyri fekk farloyvi í eitt hálvt ár.

Steintóra Gleiðisheygg Joensen verður sóknarprestur í Vesturkirkjuni og hinum kirkjunum í Suðurstreymoyar vestara Prestagjaldi frá 15. apríl til 31. juli. 

(Mynd: Jens Kr. Vang / folkakirkjan.fo)

Frá vígsluni í Havnar kirkju. Steintóra Gleðisheygg Joensen saman við foreldrunum Erhard og Harriet Joensen (Mynd: Jens Kr. Vang / folkakirkjan.fo)

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 19. apríl 2021

Jón Vilhelm hevur starvast hjá Vágs kommunu í 25 ár

Farna hósdag var hátíðarhald í Vágs kommunu, har Jón Vilhelm fekk handað blómutyssi og gávu frá borgarstjóranum

Mynd: Vágs kommuna

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Hósdagin 15. apríl var hátíðarhald í Vágs kommunu í sambandi við, at Jón Vilhelm hevði starvast í kommununi í samfull 25 ár.

Í samband við starvsdagin fekk Jón handað blómutyssi og gávu frá borgarstjóranum, Bjarna Johansen.

– Sigast má, at arbeiðið og grønufingrarnar hjá Jón síggjast aftur í býarmyndini. Seinastu mongu árini hevur Jón, saman við hinum arbeiðsmonnunum í kommununi, lagt nógva orku í at fríðka m.a. kirkjugarðin og minnisvarðan. Eisini standa nógvu grønuøkini og blómubeðini og prýða um í Vági, til gleði fyri vágbingar og vitjandi, skrivar kommunan á heimasíðuna.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. apríl 2021

Drotningin kemur til Føroya í summar

Løgmansskrivstovan hevur fingið boð um, at Margreta drotning kemur til Føroya í summar, og tí verður biðið um eykajáttan

Drotningin hevur ikki verið í Føroyum síðan 2016 (Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Í seinastu nýggjársrøðu sínari avdúkaði Margreta drotning, at hon ætlaði sær at vitja í Føroyum í summar, og nú hevur Løgmansskrivstovan fingið boð um, at drotningin kemur til Føroya.

Í nýggjársrøðu sínari 31. desember 2020 segði drotningin soleiðis:

- Eg gleði meg aftur at síggja Føroyar - deiligu oyggjarnar og ærukæra fólkið í Norðuratlantshavi. Og eg gleði meg at síggja stóru menningina, sum er hend síðani seinastu vitjan mína í 2016.

Løgmaður verður vertur fyri drotningavitjanini, og tí verður biðið um eykajáttan til Løgmansskrivstovuna. Talan er um 700.000 krónur.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 19. apríl 2021

Kann enda galið í Skúgvi

Brot í lendingini í Skúgvi hevur nú vaksið seg so stórt, at vandi er fyri at fólkaskaði stendst av tí, sigur Brandur Sandoy, sum vil vita, um landsstýrismaðurin hevur ætlanir um at gera nakað við hetta

 

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Brandur Sandoy, tingmaður fyri Fólkaflokkin, hevur í grein 52 fyrispurningi spurt landsstýrismannin í fíggjarmálum um havnarlagi í Skúgvi, sum er í vánaligum standi.

Hann spyr um landsstýrismaðurin ætlar at bøta um havnarlagi í Skúgvi í summar. Slíkar umvælingar kunnu bara gerast í fagrasta veðri, og um einki verður gjørt í summar, má tað bíða eitt heilt ár.

(Mynd: Ólavur Frederiksen / Faroephoto)

Brandur Sandoy sigur í viðmerkingunum, at tað fyri nøkrum árum síðani byrjaði at brotna burtur av betongini á lendingini, og hetta brot hevur vaksið seg so stórt, at tað er vandi fyri at fólkaskaði stendst av hesum.

Fyri at fyribyrgja eini uppaftur størri umvæling, er tað av stórum týdningi, at lendingin verður umvæld í summar, heldur Brandur Sandoy.

Grein 52 fyrispurningar skulu svarast í seinasta lagi 10 yrkadagar eftir at teir eru settir.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. apríl 2021

Articon skal gera tunlarnar Norður um Fjall

Landsverk og Articon hava undirskrivað sáttmála fyri verkætlanina tunlar norður um Fjall. Verklagslógin fyri teir báðar tunlarnar er 522 milliónir, og teir skulu verða lidnir í 2024

Jón Sigurdsson, stjóri í Articon og Sigurd L. Lamhauge, stjóri í Landsverki (Mynd: Landsverk)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 19. apríl 2021

Sarah Vallin í fyribilsstarv sum landsdjóralækni

Birna Mørkøre er farin í farloyvi til 31. juli

 

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Til og við 31. juli er Birna Mørkøre, landsdjóralækni í farloyvi, og tí er Sarah Vallin fyribils sett sum landsdjóralækni í hesum tíðarskeiðnum.

Hesum boðar Heilsufrøðiliga Starvsstovan frá.

Bergljótt Ø. Midjord, løgfrøðingur er fyribils sett sum deildarleiðari fyri deildina hjá landsdjóralæknanum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 23. apríl 2021

Fiskikapping og fiskauppboðssøla í Hósvík

Stuðulsfelagið hjá bátafelagnum Grynnuni í Hósvík skipa leygardagin 8. mai fyri fiskikapping og fiskauppboðssølu í Hósvík

(Savnsmynd: Torkil Djurhuus)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Leygardagin 8. mai skipar Stuðulsfelagið hjá bátafelagnum Grynnuni í Hósvík fyri fiskikapping og fiskauppboðssølu í Hósvík.

– Leingi hevur ikki verið ráðiligt at skipa fyri tiltøkum, men nú leggja vit frá landi og bjóða øllum áhugaðum til fiskikapping, skriva fyriskiparar í tíðindaskrivi.

Møguleiki verður at fáa útflýggjað luttøkuskjøl og at leggja veiðuna upp bæði á Eiði og í Hósvík. Lagt verður frá landi klokkan 7.30 leygarmorgunin 8. mai, tá luttøkuskjøl verða útflýggjað. Allir bátar skulu vera aftur í landi – antin á Eiði ella í Hósvík – í seinasta lagi klokkan 17.

Tað er bert loyvt at nýta snøri, snellu ella tráðu sum veiðireiðskap, og av trygdarávum skulu í minsta lagi tvey fólk vera við hvørjum báti. Mint verður eisini á, at luttakarar eiga at hava neyðuga trygdarútgerðina umborð.

Tann bátur, sum hevur størstu veiðu pr. luttakara er vinnari, og manningarnar á trimum teimum bestu bátunum fáa steyp til ognar og góðar vinningar, m.a. viðskiftakort frá Magn og gávukort frá RIB62.

Steyp verður eisini latið til tann, sum fær størsta fiskin eftir vekt. Allur fiskur skal vera blóðgaður og kruvdur. 

Tá veiðan er gjørd upp verður skipað fyri fiskauppboðssølu við Felagshúsið Grynnan á Bryggjuni í Hósvík, har møguleiki verður hjá øllum áhugaðum at bjóða upp á veiðuna, sum luttakararnir velja at lata til uppboðssøluna. Bæði heilur og flaktur fiskur verður seldur á uppboðssølu.

Tá bátarnir koma aftur og meðan fiskauppboðssølan verður, skipar Stuðulsfelagið fyri at kaffi og okkurt gott til góman verður til keyps í Felagshúsinum Grynnan. Steyp og vinningar verða handaði best fiskandi manningunum við felagshúsið klokkan 18.

Øll áhugað kunnu luttaka í fiskikappingini og í fiskauppboðssøluni á Bryggjuni í Hósvík, siga fyriskiparar. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 17. apríl 2021

Mentanarvikan í Runavíkar kommunu verður sett á flaggdegnum

Sunnudag seinnapart heldur Jørgen Niclasen, landsstýrismaður flaggdagsrøðu í Runavík, og Tórbjørn Jacobsen, borgarstjóri setur mentanarvikuna

Mynd: Visit Runavík

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Sunnudagin verður skipað fyri flaggdagshaldi í Runavík. Samstundis verður stóra vikulanga mentanarvikan í Runavíkar kommunu eisini sett.

Sum vant verður flaggdagshaldið við Skótahúsið við Løkin. Skótar og ítróttarfeløg ganga skrúðgongu, og Nes Sóknar Musikkfelag spælir.

Tórbjørn Jacobsen, borgarstjóri, bjóðar vælkomin og setir mentanarvikuna 2021. Síðani heldur Jørgen Niclasen, landsstýrismaður, flaggdagsrøðuna.

Aftaná verður ein drekkamuður í skótahúsinum, og høvi verður at spæla tombola og kondibingo, sum skótarnir skipa fyri, upplýsir Visit Runavík í tíðindaskrivi.

Her er skráin fyri mentanarvikuna

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. apríl 2021

Nýggj verk hjá Tróndi Patursson í Glyvra kirkju

Framsýningin "Náttúrulýsingar" verður í Glyvra kirkju komandi vikuna – fernisering er seinnapartin

 

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Leygardagin 24. apríl verður fernisering í Glyvra kirkju.

Framsýningin "Náttúrulýsingar" er myndað av nýggjum verkum, ið øll eru framleidd til høvið, nú mentanarvikan í Runavíkar kommunu stendur fyri durum.

Talan er um temperamálningar. Flestu verkini hjá Tróndi eita "Náttúrulýsingar". Tey snúgva seg um at umseta náttúruupplivingina, ella ta natúrulistisku lýsingina av náttúruni til ekspressiva abstraktión. Tey eru um óendaliga dýpi náttúrunnar, um stórleikan, megina og intensitetin.

Ferniseringin verður klokkan 16.30 í Glyvra kirkju, har Meinhard Bjartalíð bjóðar vælkomin. Kvinnukórið Silvitni framførir nøkur løg, og Tróndur Patursson hugleiðir um síni listaverk, skrivar Visit Runavík í tíðindaskrivi.

Mentanarvikan í Runavíkar kommunu er í døgunum 25. apríl til 2. mai, og dyrnar eru opnar í Glyvra kirkju millum klokkan 16 og 18 allar dagar.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 23. apríl 2021

G!ógv: Stórt tónleikatiltak við Gjógv í mai

Konsertin við fleiri føroyskum nøvnum verður hildin uttan fyri Gjáargarð

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

8. mai verður skipað fyri stórum tónleikatiltaki við Gjógv. G!ógv verður tiltakið kallað, og sum heitið vísir, so er G! Festivalurin ein leiklut, nevniliga sum fyriskipari av tónleikinum.

Annars er tað Gjáargarður, sum er stigtakari í samstarvi við G!Festivalin.

Á skránni verða Hallur Joensen, Marius Ziska, Robert McBirnie, Kim Hansen og føroyski balkan bólkurin Flytifólk.

Konsertirnar verða uttan fyri Gjáargarð, har høvið er at keypa okkurt til matna, ið eisini kann njótast í Roykstovuni. Á matstovuni á Gjáargarði verður bjóðað ein serlig matskrá til gistandi gestir. 

Uttandura konsertirnar enda á miðnátt, men veitslan heldur fram til klokkan 2, har Kim Hansen fer at undirhalda við tónleiki í roykstovuni á ovastu hædd á Gjáargarði.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. apríl 2021

Skulu við til spennandi festival í Onglandi

Joe & The Shitboys, Greta Svabo Bech og Marius DC umboða Føroyar á The Great Escape festivalinum í Brighton

Greta Svabo Bech er ein av føroyingunum, sum verður við (Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Fyri fyrstu ferð síðan 2008 eru føroyskir tónleikarar við á árliga festivalinum, Artists at The Great Escape Festival, størsta tónleikapalli Bretlands, í Brighton í Onglandi. 

Festivalurin hevur valt Joe & The Shitboys, Gretu Svabo Bech og Marius DC. at umboða Føroyar í samstarvinum við FMX Faroe Music Export. 

Allir tónleikararnir, sum eru við, hava fyri kortum givið út tónleik í vinnuligum høpi á bretska marknaðinum í ár, og tiltakið veitir teimum ein stórfingnan pall til tess at sambinda bretska tónleikavinnu við teirra vinnuligu felagar har. 

- The Great Escape er festivalurin fyri nýggjan tónleik, ið ber tónleikarar úr øllum heiminum til bretska marknaðin. Tónleikavinnan leggur eisini upp fyri at uppdaga nýggj talentir. Samstundis virkar stevnan lið um lið við framførslurnar í panelum, høvuðsrøðum og víðfevndum netsamstarvi, sigur Fred Ruddick, leiðari í FMX í hesum sambandi. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 22. apríl 2021

EMA: Blóðtøppar og Johnson & Johnson koppsetingin hanga møguliga saman

Evropeiski heilivágsstovnurin metir tó, eins og við Astra Zeneca koppsetingini, at fyrimunurin at taka koppsetingina er størri, enn vansin er. Átta tilburðir hava verið hjá fólki, sum hava lágt tal av blóðplátum

 

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Evropeiski heilivágsstovnurin (EMA) hevur sett sama frámerki á Johnson & Johnson koppsetingina sum á Astra Zeneca koppsetingini: At hon kann hava við sær, at ein fær blóðtøpp. Hetta verður bygt á, hvat er hent í USA, har Johnson & Johnson-koppsetingin hevur verið nógv nýtt. Hon skuldi eisini koma til Evropa.

Eins og við Astra Zeneca metir EMA tó, at fyrimunurin við at verða koppsettur við amerikansku koppsetingini er størri enn vansin. Hetta er tí, at talan er um heilt fáar tilburðir, ið hanga saman við einum lágum tali av blóðplátum. 

Hetta verður nú frámerkt sum eitt hjárin, ið sjálvdan kemur fyri. Átta tilburðir hava verið í USA, harav er ein deyður av blóðtøppinum, og sjey milliónir hava fingið koppsetingina.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. apríl 2021

Løgreglumaður funnin sekur í at hava dripið George Floyd

45 ára gamli Derek Chauvin kann vænta sær upp í 40 ára fongsul, eftir at hann týskvøldið varð funnin sekur í øllum ákærum

Derek Chauvin varð funnin sekur í øllum trimum ákærum (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Týskvøldið fall dómurin í nógv umrødda George Floyd-málinum. Fyrrverandi løgreglumaðurin, Derek Chauvin er funnin sekur í at hava dripið litta amerikanska mannin George Floyd undir einari handtøku í Minneapolis 25. mai í fjør.

Derek Chauvin varð funnin sekur í øllum trimum punktum í ákæruritinum, tað mest álvarsama snýr seg um dráp. Nú kann hann vænta sær upp í 40 ára fongsulsrevsing. Revsingin verður kunngjørd um uml. tveir mánaðir.

Stórur fagnaður var uttanfyri rættarbygningin, tá dómurin varð sagdur. Hundraðtals fólk høvdu savnast uttanfyri gjøgnum dagin. Derek Chauvin varð leiddur úr bygninginum í hondjørnum.

Tað tók teimum 12 nevningunum góðar tíggju tímar at semjast um eina avgerð í málinum, skrivar Ritzau.

45 ára gamli Derek Chauvin hevur undir allari rættarviðgerðini noktað seg sekan í øllum ákærum. Hann varð skuldsettur fyri manndráp í fjør, eftir hann hevði trýst knæið móti hálsinum á George Floyd í yvir níggju minuttir undir einari handtøku.

Orsøkin til handtøkuna var, eitt handilsfólk hevði meldað George Floyd fyri at hava goldið fyri vørur við einum falskum 20-dollaraseðli.

Undir handtøkuni segði 46 ára gamli George Floyd ferð eftir ferð, at hann ikki fekk andað, áðrenn hann seinni misti vitið. Hendingin varð tikin upp á video, og upptøkurnar ferðaðust um allan heimin.

Hetta elvdi til stór mótmæli í USA og seinni eisini restina av heiminum móti løgregluharðskapi og rasismu. Eitt mótmælistiltak móti rasismu varð eisini hildið í Havn.

Sambært tíðindastovuni Reuters verður dómurin í George Floyd-málinum mettur sum ein mílasteinur í amerikanskari søgu, av tí at løgreglufólk ofta eru vorðin fríkend fyri løgregluharðskap móti littum amerikanarum.

Trý onnur løgreglufólk eru eisini skuldsett í málinum. Rættarviðgerðin av hesum málinum heldur fram til august.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. apríl 2021

– Eitt stig á røttu leiðini

Dómurin, sum varð sagdur í George Floyd-málinum í gjárkvøldið sendi eitt greitt signal, men enn er tørvur á broytingum, segði amerikanski forsetin, Joe Biden

Joe Biden talaði fyri amerikanarum týskvøldið, eftir at dómurin hjá Derek Chauvin varð sagdur (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

At fyrrverandi løgreglumaðurin, Derek Chauvin er funnin sekur í at hava dripið George Floyd er eitt stig á røttu leiðini.

Tað segði amerikanski forsetin, Joe Biden, tá hann týskvøldið helt røðu fyri amerikonsku tjóðini, eftir at dómurin varð sagdur í rættinum.

Samstundis undirstrikaði hann, at ein slíkur dómur er alt ov sjáldsamur í einum landi, sum er so nógv plágað av rasismu í samfelagnum.

– Hetta kann gerast eitt stórt stig frameftir í jagstranini eftir rættvísi í USA, segði amerikanski forsetin sambært fleiri tíðindastovum.

Joe Biden heitti eisini í hesum sambandi á amerikanarar um at standa saman.

– Tíðin er komin fyri tjóð okkara at standa saman sum amerikanarar, segði hann.

Biden legði afturat, at hóast dómurin hjá Derek Chauvin sendi eitt greitt signal, er framvegis tørvur á broytingum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. apríl 2021

Søgulig løta: Lítla tyrlan fleyg á Mars

Mánadagin eydnaðist fyrsta royndarflúgving við lítlu tyrluni Ingenuity

(Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Amerikanski rúmdarstovnurin, Nasa, kundi mánadagin boða frá, at tað var eydnast at flúgva eina løtu við lítlu tyrluni Ingenuity á Mars.

Hetta var ein søgulig hending, tí hetta var fyrstu ferð, at menniskjað sendi eitt far á flog á eini aðrari gongustjørnu.

Lítla tyrlan lyfti seg tríggjar metrar upp áðrenn hon lendi aftur. Flogferðin tók 39 sekund.

Ingenuity sendi eina mynd frá flogtúrinum, sum vísti skuggan av tyrluni á marsskorpuni.

Mynd tikin úr tyrluni av skugganum á marsskorpuni

- Vit kunnu nú siga, at menniskjað hevur flogið eina tyrlu á eini aðrari gongustjørnu, segði høvuðsverkfrøðingurin á verkætlanini Mimi Aung ovurfegin.

Hon sammetti hendingina við hendingina hjá Wright-brøðrunum, Orville og Wilbur, sum flugu á fyrsta sinni á jørðini í 1903.

Eitt evarska lítið petti av dúki frá flogfarinum hjá Wright-brøðrunum, Kitty Hawk, var fest á Ingenuity.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. apríl 2021

SpaceX skal senda fólk á Mánan

Nasa hevur valt fyritøkuna hjá Elon Musk at byggja eitt rúmdarfar, sum skal senda amerikanarar aftur á Mánan í 2024

Mynd: SpaceX

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Amerikanska rúmdarferðafyrisiting, Nasa, hevur valt privatu fyritøkuna SpaceX til at byggja eitt rúmdarfar, sum skal flyta amerikanarar aftur á Mánan.

Eftir ætlan skulu næstu rúmdarfararnir til Mánan longu í 2024. Seinast eitt fólk var á Mánanum var í 1972.

Tað er Tesla-milliardingurin Elon Musk, sum eigur SpaceX. Hann kappaðist við fyritøkuna Blue Origin hjá Amazon-stovnaranum Jeff Bezos, og hernaðarútvegaran Dynetics um at fáa avtaluna til 2,9 mia. dollarar. Tað svarar til 18 mia. í okkara krónum, skrivar Ritzau.

Tað var í 2020, at SpaceX gjørdist fyrsta privata fyritøkan at senda eina manning til Altjóða Rúmdarstøðina (ISS) og fáa hana trygt heim aftur. Tað var í rúmdarhylkinum "Dragon".

SpaceX hevur skotið upp at brúka teirra rúmdarfar "Starship" til komandi ferðina til Mánan. Talan er um eitt far, sum í løtuni verður ment við tí endamáli at senda rúmdarfararar umframt eina last á 100 tons á ferðir til Mánan í framtíðini.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 17. apríl 2021

Søguligur kommunistafundur í Kuba

Castro-brøðurnir stýra ikki longur landinum – nýggi ovastin er tann fyrsti, sum heldur ikki er hernaðarleiðari

Nýggi og fráfarandi floksskrivarin í kommunistaflokkinum, Miguel Diaz-Canel og Raul Castro (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Kommunistaflokkurin í Kuba hevur endað fýra daga langa floksfundin, og nýggjur floksleiðari er funnin. Sum væntað fall valið á 60 ára gamla Miguel Díaz-Canel.

Floksfundurin gjørdist søguligur, tí harvið endaði eisini tíðarskeiðið við Castro á odda fyri oyggjaríkinum.

Díaz-Canel hevur longu verið landsins forseti síðan 2018, men fær nú eisini mætasta sessin í Kuba, nevniliga sum fyrstiskrivari í kommunistaflokkinum, PCC.

Miguel Díaz-Canel gerst sostatt eisini fyrsti leiðari í Kuba, sum ikki er hernaðarleiðari.

Við avgerðini hjá 89 ára gamla Raúl Castro um at fara frá, endaði eisini tíðarskeiðið, sum byrjaði í 1959 tá beiggin, uppreistrarleiðarin Fidel Castro tók valdið. Tá Fidel Castro doyði í 2016, tók bróðurin, Raúl Castro við.

Eisini tveir aðrir persónar frá kollveltingartíðarskeiðinum hava tikið seg aftur, nevniliga 90 ára gamli José Ramón Machado Ventura, nummar tvey í flokkinum, og 88 ára gamli kommandørurin, Ramiro Valdés.

Men hóast yngri kreftir nú hava tikið yvir, skal ikki roknast við stórum broytingum í politikkinum.

Tað er fyrst av øllum búskapurin, sum leggur trýst á politikararnar í Kuba. Kubanski búskapurin fall við 11 prosentum í fjør, og tað er størsta niðurgongdin síðan 1993.

Amerikansk revsitiltøk hava leingi plágað kubanska samfelagið og hartil kemur koronafarsóttin sum ein nýggj hóttan. Methøg inflasjón, trot á neyðugum vørum, langar bíðirøðir eftir neyðsynjarvørum og stór misnøgd yvir avmarkaða frælsið eru nakrar av avbjóðingunum hjá nýggja kubanska leiðaranum.

Viðurskiftini við USA versnaðu undir Donald Trump forseta, og vónirnar eru nú um at fáa í lag betri viðurskifti, nú Joe Biden hevur tikið yvir, tí hann í valstríðnum lovaði at linka um revsitiltøkini móti Kuba. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. apríl 2021

Navalnyj fluttur á sjúkrahús uttanfyri fongslið

Heilsan hjá russiska andstøðupolitikaranum er so vánalig, at hann er í vanda fyri at doyggja, heldur læknin hjá Navalnyj, sum saman við øðrum læknum hevur heitt á Navalnyj um at byrja at eta aftur

Aleksej Navalnyj fór í hungursverkfall 31. mars, og læknar heita nú á hann um at byrja at eta aftur (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Russiski andstøðuleiðarin Aleksej Navalnyj, sum herfyri varð innlagdur á sjúkrahúsi hjá fongsulsleguni eystanfyri Moskva, er nú fluttur á annað sjúkrahús uttanfyri fongslið, upplýsir starvsfelagi hansara, Leonid Volkov.

44 ára gamli Navalnyj verður nú kannaður á einum sjúkrahúsi í býnum Vladimir eystan fyri Moskva.

Navalnyj, sum var nær við at doyggja í fjør, eftir at hann varð eitraður við nervaeitrinum Novitjok, varð í februar dømdur hálvttriðja ára fongsulsrevsing.

Í farna mánaði gramdi hann seg um álvarsama ryggpínu og kensluloysi í ørmum og beinum. Eftir hann ikki fekk ta læknahjálpina, hann ynskti, fór hann í hungursverkfall 31. mars.

Sambært læknanum hjá Navalnyj er heilsa hansara so vánalig, orsakað av hungursverkfallinum og helst eisini eitranini í fjør, at hann er í vanda fyri at doyggja, skrivar Ritzau.

Í einum brævi, sum er endurgivið í russiskum miðlum, hava fleiri óheftir læknar umframt læknin hjá Navalnyj, heitt á andstøðupolitikaran um at steðga sítt hungursverkfall.

Mikudagin varð eisini skipað fyri mótmælistiltøkum um alt Russland, har túsundatals fólk luttóku. Mótmælisfólkini kravdu, at Navalnyj slapp at verða kannaður av einum óheftum lækna.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 23. apríl 2021

Giftust við Fagradalsfjall

Íslendska parið Sumarliði og Jón máttu í fjør útseta brúdleyp teirra orsakað av koronu, men tá tilboðið kom um at hava vígsluna við Fagradalsfjall tóku teir av

(Mynd: Styrmir & Heiddis Photography/The Observer)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Síðan tað byrjaði at goysa á Reykjanesi fyri einum mánað síðani, hava eini 45.000 fólk leitað sær til økið við Fagradalsfjall at hyggja, og millum teirra vóru teir báðir Summarliði og Jón, sum høvdu eina heilt serliga orsøk til at vitja staðið.

Teir gjørdust trúlovaðir í 2017, og ætlaðu at giftast í september í fjør, men orsakað av koronu bleiv tað av ongum. Tá tilboðið kom um at hava vígsluna við Fagradalsfjall, avgjørdu teir báðir at taka av, og úrslitið var ein serstøk vígsla frammanfyri gosinum.

– Tað var perfekt, ein ógloymandi dagur, sigur Sumarliði við bretska The Observer.

– Vit kundi ikki bjóða nøkrum við til vígsluna, og vit søgdu einki við nakran fyrr enn dagin eftir. Alt var sum ein dreymur.

Birna Hrönn Björnsdóttir, stjóri í Pink Iceland, ein fyritøka, sum leggur brúdleyp og ferðir til rættis, og sum eisini stóð fyri brúdleypinum hjá Sumarliða og Jón, sigur, at seinasta árið hevur verið torført fyri fyritøkuna, og at vónin er kunna leggja fleiri vígslur til rættis við Fagradalsfjall í framtíðini.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. apríl 2021

Gunnari Hoydal til minnis

-

Sýnisgluggin í Gamla bókhandli á Vaglinum í Havn, nú Gunnar Hoydal er farin (Foto: Brynhild Thomsen)

SkrivaÐ:

Innsent

Tann lágmælta, men áhaldandi røddin var eyðkend, og tað varð lurtað eftir henni, antin tað var á prenti ella í røðu. Gunnar Hoydal tók alla ævina til orða á so mangan hátt og ikki minst, tá tað ráddi um list og mentan. Hann bar sínar hugsanir fram um, hvussu umstøðurnar hjá teimum, sum skapa listina, kundu bøtast og listin stimbrast. Tað vóru ikki bara, men serliga bókmentirnar, ið lógu honum á hjarta.

Eg hugsi, at Gunnar fór at gera vart við seg í mentanaralmenninum 22 ára gamal, tá ið føroyskir studentar í Keypmannahavn í eini ógvuliga politiseraðari tíð, í 1962, fóru undir at geva tíðarritið Framan út. Gunnar var í ritstjórnini árini 1963-69, og hann slepti ikki tráðnum aftur, men var allar sínar dagar uppi í tí føroyska kjakinum um mentan og politikk. Tað ber ikki til at nevna allar teir felagsskapir, har Gunnar gjøgnum árini virkaði og ávirkaði, men tað slepst ikki undan at nevna Rithøvundafelagið, Fjølritagrunnin og Varðan, har hann setti sær djúp spor og legði støði undir tað virksemið, sum síðan hevur verið.

Virksemið í Rithøvundafelagnum og Fjølritagrunninum, har tað ráddi um at víðka ræsirnar og skipa seg í norðurlendskt samstarv, var fakligt og fór fram uttan at vera eftirgáað í almenninginum. Sama ber ikki til at siga um stevnuna hjá Gunnari og Steinbjørn B. Jacobsen í Varðanum, tí tá ið teir lótu tíðarritið upp móti útheiminum og nútíðini, birtist eitt ramaskríggj; men gjørt var gjørt.

Gunnar hevði serlig evnir til at fáa sera ymisk fólk aftrat sær til at virka fyri teimum málum, hann setti høgt. Hann visti, at við samanhaldi og felagsskapi var mangt møguligt, sum ikki bar til at gera einsæris, og til 1982 lá mentanarliga starv hansara fyrst og fremst í at miðla, skipa og samskipa, stuðla og meta. Hann visti eisini, at spírurnar næla, fáa tær umstøður, hóast tær næla seint, og at alt ger mun.

Tá, fyrst í 80-árunum, fekk føroyskt prosa knappliga nýtt mál. Tríggir javnaldrar góvu út fyrsta skaldverk sítt, Hanus Kamban í 1980, Oddvør Johansen í 1982, og sama ár kom stuttsøgusavnið, Av longum leiðum, eftir Gunnar. Heitið speglar tann sjálvsævisøguliga tráðin, tí søgurnar fara ikki bara fram í Føroyum, men eisini uttanlands, har Gunnar livdi stórar partar av lívinum ella ferðaðist. Tær miklu prosabøkurnar, Undir suðurstjørnum, 1991, Dalurin fagri, 1999, o Í havsins hjarta, 2007, hava eisini ævisøguliga grund, tær eru skaldslig føroyasøga gjøgnum ættarsøgu. Leysliga samanbundnar við hugleiðingum og fiktión eru tær sagdar av einum viðkvomum eygleiðandi frásøgumanni.

Skaldsøgurnar skýggja hevdbundið myndamál, men eru merktar av neyvum sansaligum lýsingum. Hetta eyðkennið er enn sterkari í tí bundna skaldskapinum hjá Gunnari, frá teimum fyrstu sangunum til yrkingasavnið Hús úr ljóði, 1988, har byggifrøðingurin og yrkjarin renna saman í eitt, og ta seinastu bókina, tað mikla savnið, Tónar úr innastu tøgnini, Yrkingar og týðingar, 2018, sum goymir alt tað, Gunnar yrkti og týddi í bundnum máli.

Tað er at gleðast um, at alt hetta ríka tilfarið nú er atkomiligt. Millum aðrar yrkingar komi eg fram á skálkabrosið, Marmennil, um ovfiskiskap, sum dregur eldri og nýggjari føroyskan skaldskap uppí og umtulkar leiklutin hjá marmenlinum: Fyrr tók hann agn av húkunum og syrgdi fyri, at “ikki bara stertar” skuldu tapa, men hvar er hann nú?

Nú Gunnar er farin, fyllist hugurin av takksemi fyri skaldskapin og fyri stuðulin og ta varisligu leiðbeining, hann veitti so mangari spírandi nál. Endin á hesum minningarorðum skal vera fyrstu og seinastu orðini í tí lívsjáttandi yrkingini, Farin:

Drátturin stilti við stein
knappliga tagnaði havið
fjørðurin stoyttur í glar
ljósið sum blindandi kavi
dagurin vendi sær við
steðgaði stirdur og varin
gekk so ein skjálvti í vøtn
høggið, at nú vart tú farin

Seinastu reglurnar ljóða:

Reisist úr ljósum eitt lag
deyði og skapandi meldur
goymdur til komandi dag
eri eg eimur og eldur
inn móti bergi av nátt
brýtur mín alda av gleði

Turið Sigurðardóttir

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. apríl 2021

Palli Gregoriussen farin

Í dag hoyrir Palli Gregoriussen til í flokki saman við m.ø. Mykines, Ruth Smith, Ingólvi av Reyni, William Heinesen, Janus Kamban og H.C.W Tórgarð, tá ið um føroyska mentan ræður

 

SkrivaÐ:

Minningarorð / Hannis Egholm og Albert Isfeld

Týsdagin 20. apríl andaðist arkitekturin og mentamaðurin Jákup Pauli – vanliga nevndur Palli – Gregoriussen 88 ára gamalur.

Palli varð føddur 24. apríl 1932 og var elsti sonur Magnus Gregoriussen og Liffu Arge. Hann vaks upp í Bøgøtu mitt í Havn og gekk í skúla fyrst hjá mostrini Bette Arge í gróthúsinum á Svínaryggi og seinni í kommunuskúlanum. Fótbóltur, skótar og serliga fimleikur lógu frammalaga í huganum hjá unga havnardronginum, og hann var m.a. á kenda fimleikaskúlanum í Ollerup í eitt skeið. Eisini var hann millum teirra, ið stovnaðu felagið Bragdið eftir at áhugin fyri frælsum ítrótti var vaktur av filminum frá OL 1936, tá ið myrki amerikanarin Jesse Owens við sínum fýra gullheiðursmerkjum spilti spælið hjá Hitler.

Palli segði sjálvur, at úrslitini í skúlanum vóru ikki nakað serlig, evnini til handverk vóru ikki góð heldur, men tá ið hann var liðugur við realskúlan fekk hann eitt sindur av tilvild arbeiði á teknistovuni hjá Olaf Mortensen, arkitekti, og tað vísti seg, at hann her hevði eyðsýndar og serligar gávur.

Eftir fimm ár á teknistovuni hjá Olafi fór hann í 1953 niður á handverkaraskúlan í Haslev, haðani hann við frálíkum úrsliti tók prógv sum byggifrøðingur í 1956. Eftir lokið prógv fór hann aftur á teknistovuna hjá Olafi Mortensen og arbeiddi har inntil í 1957, tá ið hann fór til Keypmannahavnar at lesa til arkitekt á Kongaliga Kunstakademinum á Charlottenborg, har hann hevði Thyge Arnfred sum lærara og fekk arkitektaprógvið í 1960.

Palli hevði møtt Tove, meðan hann var í Haslev, og nú fluttu tey aftur til Havnar. Tove og Palli fingu fýra børn, Magnus, Frands, Katrin og Elisabeth. Tað var stór sorg fyri Palla, tá ið fyrst Tove doyði av sjúku í 2000 og hann seinni eisini misti tey bæði Magnus í 2013 og Katrin í 2016 í alt ov ungum árum.

Palli byrjaði egna teknistovu í húsunum í Bøgøtu 10. mars 1961, og líka síðani tá og inntil fyri heilt stuttum hevur hann verið virkin sum arkitektur.

Palli gjørdi beinanvegin vart við seg sum arkitektur í Føroyum og fekk fleiri stórar byggiuppgávur, og rættiliga umtalu fekk hann, tá ið teknistova hansara í 1964 vann sethúsakappingina, sum Føroya Sparikassi skrivaði út. Her var talan um rættiligt nýbrot í føroyskari húsabygging, har gjørt varð upp við gamla byggimynstrið og bygt varð til ta nýmótans familjuna, samstundis sum størsta virðing varð sýnd føroyskum byggisiði.

Onnur høvuðsverk, ið kunnu nevnast eru posthúsið í Klaksvík og Ellisheimið í Vágum (1967), Listaskálin (1970), Eysturskúlin (1980), Útvarpshúsið (1982), tilbygningur til Føroya Sparikassa í Havn (1984), Føroya Sparikassi við Tinghúsvegin, har ALS nú hevur skrivstovur (1985), tilbygningur til Listaskálan (1993), umvæling og víðkan av Vestmanna kirkju (2005) og nógv onnur.

Felags fyri øll bygningsverkini er hansara trygga og sannførandi tak um innrætting og skap. Eyðkend eru “neystatøkini”, sum mestsum gjørdust hansara vørumerki. Neyvan er tað ov nógv at siga, at eingin annar føroyskur arkitektur hevur havt so stóra ávirkan á føroyska byggilist sum Palli Gregoriussen.

Vit báðir undirritaðu eru takksamir fyri, at vit fingu møguleikan at arbeiða á teknistovuni hjá Palla í eitt longri tíðarskeið ávikavist í 70-unum og 80-unum, bæði meðan vit vóru undir útbúgving og síðani sum útbúnir arkitektar. At sleppa at arbeiða saman við Palla og at eygleiða og lurta, tá ið hann arbeiddi, fortaldi og hugleiddi er ein framíhjárættur, sum er untur teimum fæstu.

Prátið á teknistovuni var merkt av ansinum fyri list sum heild, og serliga føroyskari mentan  og list. Ofta var politikkur eisini á lofti. Palli var tjóðskaparsinnaður – ein rættur fullveldismaður. Har var onki himpr.

Góður kvøðari var hann, og av og á kundi hann tríva í okkurt ørindi. Onkrar morgnar kundi hann stillisliga tríva í eitt sálmalag, og tá gjørdist røddin serliga kensluborin og følin.

Øll árini teknaði og avmyndaði Palli sítt umhvørvi á ferðum burturi og heima. Serligan tokka hevði hann til gomlu Havnina. Hesar tekningar gav hann út í fleiri bókum: “Ferðatekningar” (1986), “Tórshavn vár miðstøð og borg” (1989), “Tórshavn vár miðstøð og borg II” (2000) og “Um heimsins borgir” (2002).

Hóast álvarslig kreppa rakti føroyska samfelagið tíðliga í 90-unum, og øll bygging steðgaði frá degi til dags, fekk hetta ikki Palla at falla í fátt. Nú lítið ella einki var at gera á teknistovuni, fór hann í holt við stórverk á nýggjum øki. Hann setti sær fyri, at tekna og skráseta allar tær gomlu og eldru kirkjurnar í Føroyum. Við stórum áræði ferðaðist hann við hjálparfólki kring allar Føroyar og teknaði og mátaði upp, og úrslitið vóru megnarverkini “Tær gomlu trækirkjurnar” (1995), “Eldru hválvkirkjurnar” (1997), “Yngru hválvkirkjurnar” (1998) og “Nýggjaru kirkjurnar” (1999) sum forlagið í Stöplum og vinmaðurin John Dalsgarð gav út. Virðið av hesum stórverki kann ikki yvirmetast, og í 1998 fekk hann Bókmentavirðisløn M. A. Jacobsens fyri Yrkisbókmentir fyri tær báðar fyrstu, og fyri sítt arbeiði fyri føroyskan arkitektur og bókarøðina um kirkjurnar fekk hann í 2015 størstu føroysku mentanarvirðislønina, Heiðursgávu Landsins.

Í 2017 kom bókin “Gomlu prestagarðarnir”, sum eins og bøkurnar um kirkjurnar umfatar uppmátingar, tekningar og tekstir um ein týðandi part av føroyska mentanararvinum. Forlagið Føroyskt Kirkjumál gav út.

Í dag hoyrir Palli Gregoriussen til í flokki saman við m.ø. Mykines, Ruth Smith, Ingólvi av Reyni, William Heinesen, Janus Kamban og H.C.W Tórgarð, tá ið um føroyska mentan ræður.

Í 1981 tók Palli saman við m.ø. Gunnari Hoydal, sum andaðist herfyri, stig til at stovna Arkitektafelag Føroya, og í 1991 avgjørdu starvsfelagarnir at útnevna hann til heiðurslim í felagnum.

Í fjør kom bókin “Palli”, sum er ein ævisøga um Palla Gregoriussen, og er bygd á tær samrøðurnar, hann hevði við Jógvan Arge í Útvarpi Føroya í 2011.

Í 2001 fann Palli saman við Anne-Marie, og tey giftust í 2004. Seinastu nógvu árini búðu tey saman í Doktara Jakobsensgøtu, har tey vóru felags um listarligu áhugamálini og eisini høvdu framsýningar saman. Kærleikin teirra millum var eyðsýndur til tað síðsta.

Tankar okkara ganga til Anne-Marie, Frands, Elisabeth og abbabørnini við familjum nú vit við hesum lýsa frið yvir minnið um merkismannin Palla Gregoriussen.

Hannis og Albert

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 22. apríl 2021

Skilamaðurin og skyldmaðurin Palli Gregoriussen farin

Palli er sjálvandi best kendur fyri sína byggilist og hevur lagt eina ørgrynnu av prýðiligum bygningsverkum eftir seg her á landi. Tann partin fara tað ivaleyst at vera fleiri um at lýsa, men hesin lítillætni og merkisverdi maðurin hevði gávur á so nógvum øðrum økjum eisini

(Mynd: Birkblogg)

SkrivaÐ:

Minningarorð / Kári Mikkelsen

Hóast aldurin var høgur, vardi tað meg ikki, at skilamaðurin og skyldmaðurin, Palli Gregoriussen, so brádliga varð tikin frá okkum. Hetta bert fáar dagar eftir, at ein annar av okkara stóru arkitektum og listarmonnum, Gunnar Hoydal, ið somuleiðis var ein skyldmaður Palla og undirritaða, segði farvæl og takk fyri seg.

Kann ikki reypa av at hava kent Palla serliga leingi, men havi kortini síðani ungum árum vitað, at hann og pápi mín vóru trímenningar.

Tað var tó ikki sum skyldmenn, at vit báðir komu at kennast. Høvið var, tá hann gav út bókina um prestagarðarnar fyri bert fáum árum síðani, at leiðir okkara møttust. Eg fór niðan í Norðurlandahúsið til framløguna av hesum valaverki, ið hann hevði lagt úr hondum, og sum var eitt framhald av eini aðrari valaútgávu, nevniliga teirri um gomlu trækirkjurnar í Føroyum.

Her møtti eg hesum víðskygda og dámliga manni við stóra áhuganum fyri øllum tí gamla og føroyska, sum hann helt, at vit áttu at vera errin av og trúgv ímóti, tá ráddi um bæði varðveiting og tí, sum vit annars fóru undir at byggja.

Í bókini um prestagarðarnar er gamli presta- og próvstagarðurin á Nesi sjálvandi umrøddur, og her kom prát okkara at snúgva seg um, hvat gerast kundi har afturat øllum tí, sum longu er gjørt. Hóast farin væl um tey áttati, var Palli beinanvegin til dystin fús at gera eitt uppskot til, hvat staðið kundi mennast til, og heldur ikki hesi uppgávuni lá hann oman á serliga leingi. Skjótt var hann klárur við einum uppskoti, ið tó ikki er komið víðari enn, men sum vónandi fær bein at ganga á, tá tann tíðin er búgvin. 

Má viðganga, at eg gjørdist ógvuliga hugtikin av hesum manni, sum hóast komin so nógv til árs, kortini vísti eitt ótrúligt árræði og hugflog til fara undir nýggjar og ókendar uppgávur.

Palli er sjálvandi best kendur fyri sína byggilist og hevur lagt eina ørgrynnu av prýðiligum bygningsverkum eftir seg her á landi. Tann partin fara tað ivaleyst at vera fleiri um at lýsa, men hesin lítillætni og merkisverdi maðurin hevði gávur á so nógvum øðrum økjum eisini.

Hann hevur bæði teknað og málað eina ørgrynnu av listarverkum, ið lítið og einki hava við byggilist at gera, men sum fyrst og fremst vísa hansara stóra víðskygni sum menniskjað. Og so var hann so ómetaliga væl lisin og kønur í bæði føroyskari søgu og heimssøguni, eins og hann var tjóðskaparsinnaður sum fáur, uttan tó at vera prangandi á tí økinum. Hann var bara errin av at vera føroyingur og helt, at vit áttu at taka fulla ábyrgd av okkara egna samfelagi.

Harafturat var Palli eitt ótrúliga heitt og gott menniskjað, sum vildi øllum tað besta. Familjukærur var han sum fáur, og hóast viknaður í seinastuni, so hevði hann altíð yvirskot til at sláa upp á tráðin og spyrja, hvussu gekst, og annars taka eitt prát um tað, sum fyrifórst í samfelagnum. Tað eru tí bert fáar vikur síðani, at vit báðir tosaðu saman.

Góði Palli, tú verður saknaður av øllum okkum, ið kendu teg og fingu so nógv gott frá tær og tí, sum tú lat úr hondum. Bæði sum arkitektur, listarmaður og ikki minst sum menniskjað. Størstur verður tó saknurin hjá tær Anne Marie og tykkum børnum og barnabørnum.

Friður veri við minninum um mentamannin og merkismannin, J. P. Gregoriussen, sum legði so nógv gott og virðismikið eftir seg.

Kári Mikkelsen

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 22. apríl 2021

Merkismaður 70 ár

Føðingardagsheilsan til Jan Müller

Jan á Christiansborg við bringumynd av langabbabeiggja sínum C.T. Zahle, ið var danskur forsætismálaráðharri

SkrivaÐ:

Innsent

Fyrr í mánaðinum gjørdist Jan Müller sjeyti ára gamal. Jan, ið er havnamaður, var sonur Eiden og Miu Müller. Pápi Jan, Eiden, var blaðmaður við víðum útsýni við nógvum kontaktum úteftir, og hevur hetta ivaleyst vakt nakað í Jan. Miðlar og ein stórur áhugi í føroyskum, og ikki minst altjóða viðurskiftum, hava altíð fylt nógv hjá Jan.

Jan er ikki hálvur, har hann er. Hann er, sum tey ungu vildu sagt, «all in», tá hann fer í holt við okkurt.

Hann gjørdist journalistur, og var ábyrgdarblaðstjóri á Sosialinum í meira enn 30 ár. Har setti hann nógv spor. Jan menti Sosialin frá einum smølum floksblaði, ið so at siga bert prædikaði fyri teimum politiskt frelstu í Javnaðarflokkinum, til eitt modernað miðlahús, ið dekkaði øll samfelagsviðurskifti professionelt og sakligt á fleiri miðlum. Tey tøk, ið Jan tók fyri at broyta Sosialin til Miðlahúsið, hava æruna av, at Sosialurin ikki fór sama veg í gloymskuna, sum øll hini smølu floksbløðini.

Tað munnu verða fá, ið eru so íðin sum Jan at fylgja altjóða viðurskiftum. Hann var primus motor, tá Sosialurin stóð á odda fyri føroyska partinum av altjóða savningini um at fáa Nelson Mandela úr fongsli. Tað var ein stórur dagur hjá Jan, tá Mandela var leyslatin, og hann sendi eina bók um Føroyar til Mandela, tá hann kom úr fongslinum. Jan var sera fegin um, at hann fekk eitt takkarskriv í hesum sambandi.

Jan og Sosialurin vóru eisini sera virkin í nítiárunum, tá tað var eitt hart trýst m.a. í Bretlandi at boykotta føroyskar fiskavørur vegna grindadráp. M.a. stóð Jan saman við øðrum fyri einari undirskriftsinnsavning við fleiri túsund undirskriftum, ið blivu latnar bretsku stjórnini.

USA er eitt land, ið Jan altíð hevur hildið nógv av. Pápi hansara, Eiden hevði eitt gott samband við William McCormick Blair, ið var amerikanskur sendiharri í Danmark, og í samband við eina vitjan heima hjá Eiden fekk húskið bókina «Profiles in Courage» av John F. Kennedy. Hesa bók las tann ungi Jan á tamb, og helst er ein neisti kveiktur tá.

Hansara stóri áhugi í USA kemur serliga til sjóndar tá val er hinumegin hav. Tá fylgir eingin so væl við sum Jan, og hansara entusiasma og spenningur smittar av til øll rundanum hann. Hann fær Jet lag til hvørt forsetaval, tí hann situr uppi um næturnar og fylgir við.

Seinnu árini er tað olja, gass og orka í breiðari merking, ið hava fylt nógv hjá Jan. Sum stjóri í FOÍB hevur hann gjørt eitt megnararbeiði at hildið áhugan fyri Føroya økinum uppi, hóast avbjóðandi tíðir í olju- og gassvinnuni. Hann eigur gjøgnum sína skriving á oljan.fo og gjøgnum stóra bókaverkið Oljan, sum hann skrivaði saman við Trónduri Djurhuusi, sína æru av, at vit hava so nógv gott tilfar um hesa vinnu til taks, og at føroyingar sum heild, helst vita meiri um hesa vinnu, enn europerarar flest.

Jan er ein idealistur við einari sterkari rættvísiskenslu. Hann arbeiðir hart fyri tí, hann trýr uppá, og hann letur ikki skeivleikar um seg ganga. Hann er framúr vertskapsmaður, ein trúfastur og góður vinur, og allarfremst ein familjumaður.

Nú hann fer um tey sjeyti, so er framvegis ferð á í hansara virksemi í FOÍB og hansara skriving. Vit ynskja honum nógv virkin ár afturat. Í einari tíð, har forsetar og borgarstjórar verða valdir, sum tátta væl í áttati, so er lag á manni hjá Jan at halda fram við góða arbeiðnum í mong ár afturat.

Við hesum vilja vit ynskja vinmanninum og kolleganum hjartaliga tillukku við teimum sjeyti árunum.

Tommy, Ben og Louis

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 23. apríl 2021