Rútur fór á Norrønu

Ein stórur rútur í barrini ovast á Norrønu fór herfyri meðan skipið var í sigling millum Føroyar og Danmark. Rúturin er skiftur út

(Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Á Erlu Kongsdóttir eru fleiri rútar farnir seinastu tíðina, men tað kemur eisini fyri á øðrum skipum.

Á Norrønu fór herfyri ein stórur rútur í nýggju barrini á ovastu hædd. Hetta hendi, meðan skipið var í sigling millum Føroyar og Danmark, visti Dagur og vika at siga mánakvøldið.

Eingin vandi var á ferð, og nýggjur rútur er settur í.

Fyri Kringvarpinum upplýsir Jens Meinhard Rasmussen, stjóri í Smyril Line, at talan var um ein konstruktiónsfeil, og skipasmiðjan hevur átikið sær ábyrgdina fyri hetta, og umvælt.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. apríl 2021

Sjógæti á Norðskála kann ikki longur framleiða vørur

Heilsufrøðiliga starvsstovan hevur tikið løggildingina á virkinum hjá Sjógæti aftur, og eingin vøra má tí fara av virkinum. Hetta er tó ikki galdandi fyri virkið á Eiði ella fisk og kips-bilarnar hjá Sjógæti

(Mynd: Sjógæti)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Virkið hjá Sjógæti á Norðskála kann ikki longur framleiða matvørur, og eingin vøra má fara av virkinum. Avgerðin var tikin 16. apríl og bannið er galdandi frá hesari dagfesting.

Tað vísir avgerð, sum Kringvarpið hevur fingið innlit í.

Heilsufrøðiliga starvsstovan er ónøgd við tilgongdina hjá virkinum at byrja framleiðsluna aftur eftir, at hon varð steðgað aftaná at ov nógv listeriabakteria var í kalt royktum laksi og svartkalva.

Ætlanin var at framleiðslan skuldi byrja stigvíst aftur, men sambært heilsufrøðiligu hevur virkið á Norðskála givið villeiðandi upplýsingar, og hevur framleitt vørur, sum tað hevur fingið forboð at gera.

Eitt starvsfólk hjá Heilsufrøðiligu starvsstovuni fekk tann 16. apríl eina fráboðan um, at vøra, sum var framleidd í Norðskála, lá í diski í matvøruhandli í Havn. Vøra, sum virkið hevði fingið forboð at framleiða.

Ein eftirlitsvitjan á virkinum sama dag staðfesti, at vørur vórðu framleiddar har, sum virkið ikki hevði loyvi at framleiða.

Sambært útvarpinum hjá Kringvarpinum er virkið hjá Sjógæti á Eiði ikki fevnt av forboðnum og hevur enn sína løggilding. Eisini fisk og kips-bilarnir hava egnu løggilding, og eru heldur ikki fevndir av forboðnum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. apríl 2021

Eingin smittaður í Føroyum í tríggjar mánaðir

Allir tilburðirnir, sum eru staðfestir í Føroyum síðan 25. januar, eru skrásettir í sambandi við uttanlandsferðum

(Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Nú eru tríggir mánaðir síðani koronasmitta varð staðfest innanlands í Føroyum. Seinast var 25. januar. Teir fáu tilburðirnir, sum eru skrásettir seinastu mánaðirnar hava allir havt samband við útheimin.

663 persónar hava higartil fingið staðfest smittuna í Føroyum. Av teimum eru 662 síðani staðfestir frískir. Ein persónur er deyður við koronu í Føroyum. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. apríl 2021

Triðingurin verður rakstrarstuðul

Miðlastuðulin verður í framtíðini býttur sundur - ein triðingur til rakstur og tveir triðingar til verkætlanir sambært umsókn

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Løgtingið samtykti mikudagin broytingaruppskotið hjá einum minniluta í mentanarnevndini til uppskotið hjá Jenisi av Rana, landsstýrismanni, um broytingar í Miðlastuðulslógini.

Harvið er samgongan á tingi samd við sínum fólkum í mentanarnevndini um at ganga burtur frá upprunaligu ætlanini hjá landsstýrismanninum.

Hetta merkir, at játtaði peningurin til miðlastuðul í framtíðini verður býttur upp, so at triðingurin verður latin sum beinleiðis rakstrarstuðul til miðlarnar, eins og skipanin higartil hevur verið, og at tveir triðingar verða latnir sum verkætlanarstuðul, eins og landsstýrismaðurin ynskti.

Lógin fær gildi frá 1. januar 2022 at rokna. Tað vil siga, at miðlastuðulin verður játtaður sambært núgaldandi skipan aftur í desember í ár.

Málið skal hava enn eina viðgerð á tingi áðrenn lógarbroytingin kann setast í gildi.

Andstøðufólk á tingi eru framvegis grundleggjandi ósamd við ætlanina hjá samgonguni um, hvussu privatir miðlar eiga at stuðlast.

Fleiri teirra fýltust á, at landsstýrismaðurin er komin við grundleggjandi broyting uttan at spyrja miðlarnar eftir og eisini uttan at draga miðlarnar við í eina eftirmeting av lógini, sum annars var upprunaliga ætlanin.

Ein roynd at senda málið aftur í mentanarnevndina miseydnaðist. Tey 13 andstøðutingfólkini í salinum atkvøddu fyri, og tey 15 samgongutingfólkini atkvøddu ímóti.

Tá broytingaruppskotið hjá minnilutanum í nevndini (t.e. samgonguuboðini) kom til atkvøðugreiðslu, varð hetta samtykt við teimum 15 atkvøðunum fyri og 13 ímóti.

Undir viðgerðini kom fram, at samgongan er sinnað at hækkað játtanina til miðlastuðul á fíggjarlógini. Seinastu árini hevur árliga játtanin verið tvær milliónir krónur.

Hósdagin varð uppskotið so endaliga samtykt við triðju viðgerð.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. apríl 2021

Sjálvstýri minkað niður í einki

Áðrenn kommunuvalið hevði Sjálvstýri fýra býráðssessir í Klaksvík. Nú er eingin eftir. Óli M. Lassen er farin í Fólkaflokkin

(Mynd: Fólkaflokkurin)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Einasti býráðslimur í Sjálvstýri sum var eftir í Klaksvíkar kommunu, nú Jógvan Skorheim herfyri tók seg úr flokkinum, hevur skift flokk, og er farin í Fólkaflokkin.

Óli M. Lassen sigur, at hann ikki sær sín leiklut í Sjálvstýri longur. Tí hevur hann valt at gerast virkin aftur í Fólkaflokkinum, har hann hevur verđi virkin frá ungum árum av, sigur Fólkaflokkurin í fráboðan.

Í býráðshøpið hevur hann verði serliga virkin innan tekniska økið. Hann var formaður í teknisku nevnd í átta ár. Hann var limur í byggi- og býarskipanarnevndini í átta ár og hevur eisini millum annað eisini sitið í havna- og vinnunevndini.

Sjálvstýri fekk til kommunuvalið í 2016 fýra sessir í býráðnum í Klaksvík, og hevði eisini borgarstjóran. Nú, góð fýra ár eftir, hevur flokkurin onga umboðan í Klaksvík.

Fólkaflokkurin hevur seks umboð av teimum ellivu í Klaksvíkar býráði. Borgarstjóran eigur Sambandsflokkurin við Karl H. Johansen, sum er einsamalt umboð í býráðnum fyri flokkin.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. apríl 2021

Magn fer at hava opið alla náttina

Nú verður ein roynd gjørd at hava bensinstøðina á Ringvegnum í Havn opið um náttina eisini

Magn á Ringvegnum í Havn (Mynd: Magn)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Frá í dag at rokna, kanst tú leggja leiðina framvið Magn á Ringvegnum í Havn mitt um náttina, fylla tær tangan, fara inn at rinda og keypa tær okkurt leskandi ella okkurt til matna, og so kanska koyra bilin í vask.

Hendan bensinstøðin hjá Magn fer nevniliga sum eina roynd at hava opið alt samdøgrið, upplýsir Áki Vang Poulsen, retail- og marknaðarstjóri í Magn, fyri FM1.

- Tað eru nógv fólk, sum byrja sín dag klokkan fýra um morgunin, ella hava náttarvaktir og so víðari, so har eru nógv fólk, sum eftirspyrja tænasturnar hjá okkum um næturnar, sigur Áki Vang Poulsen.

Hann sigur, at tað verður stórtsæð sama úrval um náttina, sum um dagin. Tað verði seg tvíflísar av ymsum slag, kaffi, bilvask og annað.

Í minsta lagi tvey fólk verða til arbeiðis á Magn um næturnar, upplýsir Áki Vang Poulsen fyri FM1.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 30. apríl 2021

Næstan tíggju milliónir í avlopi

Bilasølan Wenzel hevði eitt gott ár í fjør hóast korona. Felagið hevði eitt yvirskot upp á slakar tíggju milliónir, og eigararnir fingu átta milliónir í vinningsbýti

(Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Pf. Wenzel hevði eitt gott ár í fjør. Botnlinjan sigur eitt avlop upp á 9,6 milliónir í mun til eitt yvirskot upp á 12,6 milliónir árið fyri.

Korona gjørdi, at sølan av bilum stegaði upp á vári í fjør, men kortini hevur bilasølan eitt gott úrslit. Bruttovinningurin er 27,1 milliónir í mun til 28,5 milliónir í 2019. Starvsfólkaútreiðslurnar eru farnar eitt vet upp, úr 11 milliónum og upp í 12,6 milliónir krónur.

Eginpeningurin er 27,7 milliónir krónur, og sambært Vinnuvitan.biz hava eigararnir av felagnum fingið átta milliónir í vinningsbýti fyri 2020.

Í roknskapinum stendur, at felagið í ár væntar at virksemið verður á sama støði sum í 2020, og tað kemur væntandi at hava við sær eitt úrslit á sama støði sum í fjør.

Stjóri í felagnum er Rúni Martinsson Djurhuus. Pf. Wenzel umboðar merkini Volvo, Ford og Mazda.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. apríl 2021

Afturkalla nú appilsinir

Heilsufrøðiliga starvsstovan boðar frá, at ov høgt innihald av pesticidinum chlorpyrifos er staðfest á appilsinunum, og heilsuvandi kann tí ikki útilokast

Mynd: Visualhunt

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Virkið Reitan Distribution A/S afturkallar nú appilsinir í neti. Vøran er av slagnum Navel og kemur úr Grikkalandi.

Orsøkin til afturkallingina er, at tað er staðfest ov høgt innihald av pesticidinum chlorpyrifos á appilsinunum, og heilsuvandi kann tí ikki útilokast, skrivar Heilsufrøðiliga Starvsstovan.

Vøran er seld í føroyskum handlum, og borgarar eiga at lata vøruna inn aftur, har hon er keypt, ella at beina hana burtur.

Talan er um hesa vøru:

Appilsin í neti
Slag: Navel
Nettovekt: 2 kg
Lotnr.: 90
Upprunaland: Grikkaland
Upplýsing um slag, og upprunaland og lot nr. sæst á merkingini á netinum

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. apríl 2021

Gongdin var góð í 1. ársfjórðingi

Ársins fyrstu tríggir mánaðir royndust væl hjá BankNordik. Avlopið var 94 milliónir krónur, og útlitini fyri 2021 eru góð, hóast ein ávís óvissa framvegis valdar

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Bæði fyritøkur og húsarhald í Føroyum eru sum heild komin væl ígjøgnum tær fíggjarligu avbjóðingar, ið covid-19 hevur elvt til. Ávísar vinnur eru framvegis nógv ávirkaðar av farsóttini, men kortini hava sera fáir av kundum bankans í løtuni tørv á fíggjarligari hjálp.

– Føroyska arbeiðsloysið er lágt, og nú ferð av álvara er komin á koppsetingarnar, er tað nógv, sum bendir á, at 2021 verður eitt gott ár fyri innlendska marknaðin. Vit vita tó ikki, hvørjar langtíðar avleiðingarnar av covid-19 vera, og hvussu gongdin á útlendsku marknaðunum fer at ávirka føroysku útflutningsvinnuna. Framtíðarútli tini eru sostatt framvegis tengd at einari ávísari óvissu, og tí hava vit sett pening av til møgulig tap, ið kunnu fara at vísa seg, sigur Árni Ellefsen, forstjóri í BankNordik.

Fíggja bústaðir um alt landið
Eftirspurningurin eftir sethúsum og íbúðum er framhaldandi stórur, og tað sást aftur í nógva virkseminum, sum var á bústaðarmarknaðinum í fyrsta ársfjórðingi.

BankNordik veitir fígging til bústaðarkeyp og nýbygging um alt landið, og seinastu tíðina hevur áhugin fyri at seta búgv í býum og bygdum uttan fyri høvuðsstaðarøkið verið vaksandi. Tað er samstundis í teimum økjum, at vøksturin í miðalprísum fyri sethús er størst.

Gera tað lættari at velja grønar loysnir
BankNordik leggur seg eftir at veita burðardyggar og tíðarhóskandi tænastur, ið gera tað lætt hjá kundunum at velja umhvørvisvinarligar loysnir. Í tí sambandi fór bankin í mars undir at bjóða eitt grønt bústaðarlán, ið ger tað bíligari hjá kundunum at taka lán til sethús og íbúðir, ið verða hitað við varandi orku. Endamálið er at eggja kundum til at skifta oljufýringina út við eina varandi orkuskipan og harvið stuðlaundir grøna orkuskiftið í føroyska samfelagnum.

Danska virksemið endaliga flutt í juni
Tann 1. februar varð danska virksemið hjá BankNordik selt, og væntandi verður flytingin av donsku kundunum til Spar Nord endaliga framd í juni. Frameftir fer BankNordik at leggja seg eftir at veita kappingarførar tænastur til privat húski og vinnulív í Føroyum og í Grønlandi, harBankNordik í dag hevur umleið 20 prosent av marknaðinum. Fyrr í ár vórðu bygnaðarligar tillagingar framdar til tess at tryggja, at virksemið hjá samtakinum framhaldandi verður rikið so skynsamt sum gjørligt. 

Roknskapurin í stuttum

• Úrslitið fyri skatt gjørdist 118 mió. kr. samanborið við -30 mió. kr. sama tíðar skeið í 2020
  
• Rakstrarúrslitið fyri niðurskrivingar gjørdist 38 mió. kr. samanborið við 28 mió. kr. sama tíðarskeið í 2020
• Útlán vórðu niðurskrivað fyri -3 mió. kr. samanborið við -18 mió. kr. sama tíðarskeið í 2020
  
• Rakstrarúrslitið gjørdist 35 mió. kr. samanborið við 10 mió. kr. sama tíðarskeið í 2020
  
• Útlánini hækkaðu úr 7,4 mia. kr. sama tíðarskeið í 2020 til 7,5 mia. kr.
• Realkredittlánini hækkaðu úr 2,0 mia. kr. sama tíðarskeið í 2020 til 2,4 mia. kr.
• Bankin hevði 7,5 mia. kr. í innlánum, ið er umleið tað sama sum sama tíðarskeið í 2020
  
• Solvensurin hækkaði úr 23,4% sama tíðarskeið í 2020 til 36,2%
• Bankin væntar, at nettoúrslitið í ár verður millum 150 og 200 mió. kr. (2020: 166 mió. kr.)
  

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. apríl 2021

Eitt gott avkast í einum avbjóðandi ári

Tryggingarfelagið LÍV kom lutfalsliga væl burtur úr 2020 hóast stóru avbjóðingarnar vegna corona

Savnsmynd

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Í einum ári, har flestallar fyritøkur merktu fíggjarligu avleiðingarnar av covid-19 farsóttini, hava kundar hjá LÍV fingið eitt nøktandi avkast á upp til 5,2 prosent. Harumframt hevur kundatilgongdin gjørt tað møguligt, at LÍV kann lækka umsitingarkostnaðin fyri kundar við marknaðarrentu.

2020 byrjaði væl og væntað varð, at góða gongdin í føroyska búskapinum seinnu árini fór at halda fram, men so kom korona-farsóttin og broytti alt. Farsóttin førdi til, at allur heimurin meira ella minni lat aftur. Hetta hendi eisini í Føroyum 12. mars 2020. Hetta hevði ógvusligar avleiðingar við sær. Nógvar vinnur steðgaðu fullkomiliga frá degi til dags. Partabrævamarknaðirnir lækkaðu ógvusligt, og rentan fall nógv fyrstu tveir mánaðirnar av 2020.

Jan Jakobsen, stjóri á LÍV

- Partabrøvini fullu nógv í fyrru helvt av 2020, og tá valdu vit at hækka partabrævaíløgurnar við tí fyri eyga at fáa ágóðan av hesum, tá prísirnir væntandi fóru upp aftur. Tað gjørdu teir, og tí kunnu vit nú vísa á eitt nøktandi avkast til kundarnar upp til 5,2 prosent, sigur Jan Jakobsen, stjóri á LÍV.

Føroysku íløgurnar hjá felagnum seinnu árini hava eisini havt gagnliga ávirkan á avkastið til viðskiftafólkini, og felagið ætlar at økja um íløgurnar í Føroyum, um hetta gagnar avkastinum hjá kundunum.

Tryggingarinngjøldini upp og umsitingarkostnaðurin niður
Vøksturin í fólkatalinum og lønarútgjaldinum sæst aftur í samlaðu eftirlønar- og tryggingarinngjøldunum í 2020.

Íalt vórðu inngoldnar 375 milliónir krónur í brutto tryggingargjøldum. Hetta er met og svarar til eina hækking á 11,5 prosent í mun til 2019. Økta inngjaldið, hækkandi talið av viðskiftafólkum saman við tálmandi rakstrarkostnaði hevur lagt lunnar undir, at nevndin hevur samtykt enn einaferð at lækka umsitingarkostnaðin á eftirlønaruppsparingini í marknaðarrentu. Fasta árliga gjaldið á 300 krónur er lækkað niður á 240 krónur í 2020.

Samanleggingin av LÍV 1 og LÍV 2 optimerar eisini kapitalstøðuna og fer at gera felagið enn meira kappingarført í framtíðini.

Lága rentustøðið er ein avbjóðing fyri eftirlønarfeløgini og fíggjarmarknaðin sum heild, og lága rentan sæst aftur í hækkandi framtíðar skyldum hjá felagnum.

Nýggj kjarnuskipan
LÍV samtakið hevur í januar 2021 sett í verk nýggja kjarnuskipan, sum fer at økja og betra um tænastuveitingarnar mótvegis kundum og samstarvsfeløgum. Nýggjur kundaportalur verður somuleiðis tikin í brúk seinni í 2021. Við nýggju kjarnuskipanini verður m.a. kynsneutral lívrenta sett í verk seinni í 2021

Nevndin afturvald
Á aðalfundinum 28. apríl bleiv nevndin afturvald. Í nevndini eru: Høgni Olsen, formaður, Hanna í Horni, næstforkvinna, Árni Arge, Súni Selfoss og Kári Petersen, nevndarlimir.

Lyklatøl 2020
Bruttoinngjøld 375 mió.kr.
Íløguavskast 129 mió.kr.
Rakstrarkostnaður 18,5 mió.kr.
Úrslit eftir skatt -3,2 mió.kr.
Eginogn 133 mió.kr.
Javni 3,29 mia.kr.

Tíðindaskriv frá LÍV 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 29. apríl 2021

Landsbankin: Sannlíkt er at landskassin rindar skuld aftur í juni

Gjaldføri landskassans er gott. Landskassin tók í juni 2020 1,6 milliardir krónur í lán til at fíggja væntað hall á fíggjarlógini í 2020 og 2021, men hallini á fíggjarlógini í 2020 og 2021 eru væl minni, enn væntað varð, tá lántøkan varð framd. Tískil fer landskassin sannlíkt at minka um skuldina í juni 2021

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Umframt lántøkuna í juni 2020, hevði landskassin eisini gott gjaldføri við ársbyrjan 2020; tað var 600 milliónir krónur omanfyri lógarkravda minstagjaldførið á 2,9 milliardir krónur.

Úrslitið á fíggjarlógini fyri 2020 vísir eitt hall á umleið 300 milliónir krónur, sum er 800 milliónir lægri, enn fíggjarmálaráðið metti hallið fór at verða, tá lántøkan varð framd. Fyri árið 2021 vísir fíggjarlógin eitt hall á umleið 200 milliónir krónur, sum er væl minni, enn fíggjarmálaráðið metti í apríl 2020, tá lántøkan varð framd.

Føroyski búskapurin er higartil sloppin betri enn væntað frá covid-19 farsóttini, og tí fer landskassin sannlíkt at minka um skuldina í juni 2021, tá lán skal rindast aftur.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. apríl 2021

Løgtingið farið í summarfrí

92 tingfundir hava verið og teir hava vart í 390 tímar

(Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Tingfundurin hósdagin var hin seinasti fyri ólavsøku. Hesum boðaði Jógvan á Lakjuni, tingformaður frá tá seinasti tingfundurin henda dagin varð slitin.

Síðani ólavsøku hava 92 fundir verið, sum hava vart í 390 tímar.

142 mál eru løgd fram umframt fýra frágreiðingar sambært grein 52 í tingskipanini.

Tvey mál eru ikki komin aftur úr nevnd, men øll hini eru avgreidd frá løgtinginum.

12 skrivligir fyrispurningar eru settir og svaraðir, og 133 munnligir fyrispurningar vóru á skrá á seks fundum, og 25 ófráboðaðir fyrispurningar á fýra fundum.

134 grein 52a spurningar eru settir higartil, og hesir kunnu setast til á jóansøku.

Fíggjar nevndin hevur havt 42 fundir, uttanlandsnevndin 20, vinnunevndin 22, trivnaðarnevndin 23, mentanarnevndin 7, og rættarnevndin 17 fundir.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 29. apríl 2021

Talið á gistingum vaks við 110 prosent

Talið á gistingum í mars var gott 5.000 fleiri enn í mars 2020 – gistingarhúsini í høvuðsstaðarøkinum eiga lutfalsliga størsta partin av gistináttunum

Hotel Havgrím (Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Um hálvan mars í fjør stongdu landamørkini, og Føroyar fóru niður í ferð, og tí kemur tað helst ikki óvart á nakran, at gistingarhúsini upplivdu ein stóran vøkstur í talinum á gistináttum í farna mánað samanborið við sama tíðarskeið í 2020.

Sambært Hagstovuni vaks gistitalið við 110 prosentum. Talan er tó um eina minking á 3,7 prosent í mun til mars 2019.

Talið á gistinætum á føroysku gistingarhúsunum í mars var gott 9.500 – gott 5.000 fleiri samanborið við sama mánað í fjør. Gistinætur telja, hvussu nógvir og hvussu leingi persónar gista á gistingarhúsum.

Høvuðsstaðarøkið eigur lutfalsliga størsta partin
Gistingarhúsini í høvuðsstaðarøkinum eiga lutfalsliga størsta partin av gistináttunum. Her var vøksturin 124 prosent í mun til í fjør.

Uttan fyri høvuðsstaðarøkið var vøksturin 31 prosent.

Stóri vøksturin í gistináttum sæst aftur við, at parturin hjá føroyingum er trífaldaður í mun til í fjør og tvífaldaður í mun til 2019. Talið á gistináttum hjá dønum vaks við góðum 50 prosentum í mun til í fjør, men hjá fólkum úr øðrum londum var talið á gistináttum so at siga óbroytt.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. apríl 2021

Færri fongslað seinastu árini

Tó er talið á fongsulsdøgum ikki minkað samsvarandi, og brotini á rúsevna- og vápnalógirnar eru blivin fleiri í tali

Fongslið í Mjørkadalið (Mynd: Hagstovan)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Seinastu tvey áratíggjuni eru færri fongslað og varðhaldsfongslað. Fýra tey fyrstu árini eftir aldarskiftið vaks talið á fongslaðum og varðhaldsfongslaðum úr 100 upp í umleið 150 árliga, men síðani er talið minkað støðugt, og í 2020 var tað komið niður í 40, skrivar Hagstovan.

Tó sæst, at talið av fongsulsdøgum ikki er minkað samsvarandi, og serliga hesi síðstu fýra árini vísir gongdin ein uppgangandi trend í talinum á fongslaðum persónum.

Brotini á rúsevnalógina, sum vóru gott 50 fyri 20 árum síðani, eru eisini blivin fleiri í tali, serliga síðani 2012, og nú eru tey meira enn tvífaldað.

Fram til 2010 lógu brotini á vápnalógina um 10 um árið, men síðani er eisini talið á hesum lógarbrotum vaksið, og í fjør var talið 46. Harvið er talið fimmfaldað seinastu 10 árini.

Brotini á arbeiðsverndarlógina vísa eina misjavna gongd. í 2001 og 2002 var talið 36, men síðani hevur talið lagt seg á eitt støði millum 10 og 15 um árið.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. apríl 2021

Talið á revsimálum minkað niður í eina helvt

Seinastu 13 árini er talið á revsilógarmálum minkað úr 1.100 niður í 532 – eingin minking sæst tó í talinum á málum um siðamisbrot

(Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Í 2007 var talið á revsilógarmálum 1.100, og í fjør var talið minkað niður í 532.

Talan er um eina stóra minking á flestu økjum, tó ikki viðvíkjandi siðamisbrotum, sum eru vorðin nøkur fleiri í tali, vísir yvirlit um virksemið hjá løgregluni sambært Hagstovuni.

Tað er serliga herverksmálini og málini um innbrot og stuldur, sum eru vorðin nógv færri í tali.

Fyri 13 árum síðani var talið á herverksmálum næstan 400, men í fjør kom talið næstan niður á 100. Talið á málum um innbrot og stuldur, sum í 2001 var 473, kom í fjør niður á 133.

Málini um harðskap hava sveiggjað nógv - úr 116 í 2006 niður í 25 í 2011 - men samlaða gongdin síðani 2000 vísir tó hóast hetta eina lítla minking, skrivar Hagstovan.

Eingin minking sæst tó í talinum á revsimálum um siðamisbrot. Í 00unum var talið spakuliga minkandi, men seinastu árini er talið vaksið aftur. í 2017 var talið 21, og í 2019 var talið 33.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 25. apríl 2021

Lembdi fýra lomb leygarkvøldið

Í Norðragøtu fekk ein ær fýra lomb. Øll fýra síggja út til at hava tað gott

(Mynd: Steingrímur Ranghamar Hansen)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Tað er ikki hvønn dag, at ein ær lembur fýra lomb, men hetta hendi í Norðragøtu síðsta leygarkvøld.

Steingrímur Ranghamar Hansen legði tvær myndir út á Facebookbólkin “Seyðaáhugað”, og tað hevur fingið nógvar afturmeldingar.

Hann greiðir frá, at ærin er frá á sumri í 2013, og hevur vanliga tvey lomb. Tíðliga í fjør misti hon, men í ár var so “double up”.

Tey fýra lombini, trý veðurlomb og eitt gimburlamb, hava tað gott. Steingrímur Ranghamar Hansen greiðir frá, at tey hava ærina og lombini inni og fylgja við hvussu tey trívast.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. apríl 2021

Drona kannar fjarhitaleiðingina

Ein drona fer komandi tvær vikurnar at flúgva yvir fjarhitaleiðingini í høvuðsstaðnum, tá veður og vindur loyva tí. Talan er um eitt termiskt eftirlit, sum kann staðfesta møguligar skaðar ella lekar í fjarhitaskipanini

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Fjarhitaleiðingin í Havn skal eftirkannast við dronu tíðarskeiðið 29. apríl til 15. mai, í tíðarbilum frá kl. 00.00 - 05.00. Dronan hevur ein termiskan sensor, ið mátar hitageislingar frá fjarhitarørunum, og kann staðfesta, um hitin er ov høgur á ávísum støðum. Um leiðingin er ov heit, so eru sannlíkindi fyri skaða og hitamissi ella veikleikum, har lekar kunnu koma á leiðingina. Talan er um grafiskar myndir og ikki um vanligar myndir.

- Hetta er ein skjótur og beinrakin máti at finna møguligar skaðar í skipanini. Soleiðis slepst undan at grava óneyðuga stórt øki upp, um vit fáa illgruna um skaðar, sigur Hans Christian Dam, stjóri í Fjarhitafelagnum.

Kanningarnar skulu fara fram undir ávísum veðurumstøðum fyri at fáa besta úrslitið. Tað skal vera kalt, t.e. -5 til +8 stig, og tað skal vera turt. Vindferðin skal vera í mesta lagi 6 m/sek, fyri at dronan kann hava eina støðuga flúgving, og vætan í luftini skal vera minni enn 90 prosent. Flogið verður í 80-120 metra hædd.

Hitaleiðingin hjá Fjarhitafelagnum er umleið 30 kilometrar til longdar. Hon strekkir seg frá Sundsverkinum og Brennistøðini á Hjalla niðan í Hoyvíkar og haðani ígjøgnum Gundadal oman í miðbýin. Harumframt eru økini við Glasir og oman eftir Landavegnum og økini undir Kongavarða og við Klingurstjørn eisini partar av fjarhitaskipanini. Fjarhitaleiðingin skal komandi árini bindast saman í eina samlaða hitaleiðing fyri høvuðsstaðin – eisini við fleiri nýggjum útbyggingum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 30. apríl 2021

Lítil grind legði beinini í Hvannasundi

Tíggju hval løgdu beinini - grindin kavaði illa og var trupul at reka

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Grindin, sum fyrrapartin mikudagin varð funnin í Haraldssundi, var um 15-tíðina  hildin til í Hvannasundi, norðan fyri byrgingina.

Grindin var fyrst mett at vera um 30 hval, men var nógv minni enn tað, tá samanum kom, bert 10 hvalir, verður upplýst úr Hvannasundi.

Grindin var ring at reka og kavaði illa. Møguliga hevur i upprunaligflokkurin verið nakað størri, men tann, sum fekst inn á hvannasund var bert hesir gott 10 hvalirnir.

Tey 85 skinnini vórðu býtt í drápspartar.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. apríl 2021

Depilin í Rólantsgøtu latin upp

Á nýggja deplinum Urd í Hoyvík eru pláss fyri 27 fólkum, og tikið verður ímóti fyrstu borgararunum mánadagin

(Mynd: Ólavur Frederiksen / Faroephoto)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Beint við Dalin Langa er fyrsti umlættingar- og endurmenningarstovnur av sínum slagi í landinum latin upp. Móttøka var hósdagin.

Á nýggja deplinum eru pláss fyri 27 fólkum, og tikið verður ímóti fyrstu borgararunum mánadagin.

Depilin hevur fingið heitið Urd, og hevur kostað góðar 90 milliónir krónur.

- Nú hesin stovnurin letur upp, verður øll umlætting og samdøgursendurmenning savnað í einum nýmótans depli, sum millum mangt annað hevur góðar venjingarumstøður, og sum skal hjálpa borgarum í kommununi at endurvinna og viðlíkahalda førleikar so tey kunnu liva eitt virki lív í egnum heimi sum longst.

- Aftrat hesum er at nevna, at demensdepilin á Tjarnargarði lat upp herfyri - hann tekur sær av demenssjúkum borgarum burturav og veitir millum annað umlætting til borgarar við demens, segði Heðin Mortensen, borgarstjóri í røðu til móttøkuna.

- Umlættingarpláss og pláss í samdøgursendurmenning eita nú eisini »stutttíðarpláss«, sum er eitt tíðaravmarkað uppihald, har tú kanst fáa hjálp alt samdøgrið í eitt styttri tíðarskeið,samsvarandi tínum tørvi.

- Tilboðið vendir sær til allar fólkapensjónistar, sum búgva í Tórshavnar kommunu, ið hava tørv á røkt og umsorgan alt samdøgrið í eitt styttri tíðarskeið, segði borgarstjórin.

(Mynd: Ólavur Frederiksen / Faroephoto)

(Mynd: Ólavur Frederiksen / Faroephoto)

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 29. apríl 2021

Hvalba: Gera alla brimverjuna av nýggjum

Sáttmáli er undirskrivaður við RTS Contractors, sum skal gera arbeiðið fyri góðar 10 milliónir krónur

Andreas Lamhauge, stjóri í RTS, og Janus Thomsen, borgarstjóri

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Í farnu viku varð sáttmáli undirskrivaður millum RTS Contractors og Hvalbiar kommunu um at byggja havnarlagið á Hamranesi uppaftur. Brimgarðurin fór illa í brimi í februarmánað í fjør.

Øll brimverjan verður gjørd av nýggjum, og kostnaðurin fyri arbeiðið er góðar 10 milliónir krónur, verður upplýst.

Sáttmálin bleiv undirskrivaður í hølinum hjá Hvalbiar kommunu millum Andreas Lamhauge, stjóra í RTS og Janus Thomsen, borgarstjóra.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 25. apríl 2021

Nýggja røntgan á Suðuroyar Sjúkrahúsi tikin í nýtslu

Nú ber til at taka allar vanligar myndir á staðnum. Starvsfólk á sjúkrahúsinum hava verið við til at skipa fyri, hvussu røntgenhølini skulu innrættast.

Mynd: tvk.fo

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Mánadagin var ein  serstakur dagur á Suðuroyar Sjúkrahúsi, tá nýggja røntgan bleiv tikin í nýtslu.

Suðuroyar Sjúkrahús setti í fjør tveir radiografar í starv fyri at fáa gongd á skannaran, sum var komin á sjúkrahúsið. Síðani varð farið undir eina tilgongd til at útvega nýggja røntgu. Táverandi røntga hevði avmarkingar. Millum annað var ikki møguligt at taka ávísar røntgenmyndir, av til dømis mjadnum og albogum. og tískil noyddist fólk altíð av oynni, tá hetta skuldi gerast.

Eftir at játtan til keyp av nýggjari røntgen var komin uppá pláss, hava starvsfólk á sjúkrahúsinum verið við til at skipa fyri, hvussu røntgenhølini skulu innrættast. Maskinmeistarin á sjúkrahúsinum hevur havt eftirlitið við arbeiðinum, sum eisini stendur liðugt til tíðina. Alt arbeiðið við at gera hølini klár, er gjørt lokalt í Suðuroynni og er tað nakað, ið sjúkrahússtjórin, Hans Pauli Henryson, fegnast um, og hann sigur, at talan er um eitt stórt arbeiði, ið liggur aftanfyri.

Heimasíðan hjá Tvøroyrar kommunu skrivar, at nýggja røntgan er av slagnum Ysio max, er frá frá Siemens og er loftupphongd - mótvegis gomlu røntguni, ið stóð á gólvinum. Hon varð keypt í desember 2020, og í gjár varð røntgan nýtt fyri fyrstu ferð. Eftir at játtan til keyp av nýggjari røntgen var komin uppá pláss, hava starvsfólk á sjúkrahúsinum verið við til at skipa fyri hvussu røntgenhølini skulu innrættast. Maskinmeistarin á sjúkrahúsinum hevur havt eftirlitið við arbeiðinum, sum eisini stendur liðugt til tíðina. Starvsfólkini á sjúkrahúsinum hava nú eitt heilt nýtt gjøgnumtonkt høli við nýggjari og sera framkomnari útgerð.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. apríl 2021

Manningin smittað eftir 26 dagar til fiskiskap

Óvanligt at tað gongur so long tíð áðrenn sjúkan brýtur út

(Mynd: Reiðaríið)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Eftir at hava verið til fiskiskap í 26 dagar í Barentshavinum, mátti eitt norskt línuskip bróta túrin av, tí illgruni var til koronasmittu umborð. Hetta verður mett sum óvanligt.

Eftir 26 dagar til fiskiskap segði ein av manningini umborð á skipinum Rolf Asbjørn, at hann hevði mist smakki- og luktisansin. Hóast tað ljóðaði ósannlíkt, at talan kundi vera um korona, so breyt skiparin túrin av, og fór inn til Tromsø, har staðfest var at tveir av manningini, høvdu smittuna.

Manningin varð sett í sóttarhald í Tromsø og seinni eru níggju av teimum fimtan umborð staðfest positivir, men ongin teirra er vorðin sjúkur, og tað er bert tann eini, sum hevur mist sansin at smakka og lukta, skrivar NRK.

Rolf Asbjørn er heimahoyrandi á oynni Senja, og øll manningin er norðmenn.

Eisini leiðarin fyri koronatilbúgvingini og smittusporingini í Tromsø, Øivind Benjaminsen, undrast yvir, at tað skuldi ganga so long tíð áðrenn sjúkan breyt út.

- Hetta er óvanligt, og vit eru nú í holt við at tosa við manningina fyri at finna útav, hvussu smittan hevur breitt seg umborð, sigur hann.

Enn er tó ov tíðliga at koma við eini niðurstøðu.

- Smittan er helst komin umborð við einum, og hevur sníkt seg runt í fleiri vikur. Tann fyrsti, ið hevur havt smittuna, er frískur nú, upplýsir reiðarin.

Tað at fleiri eru smittað uttan sjúkueyðkenni er tó ikki óvanligt. Tað upplýsir tænastan Radio Medico fyri NRK. Hetta er ein læknavakt fyri skip í Noregi.

Tey siga, at tað er óvanligt, at smittan spjaðir seg so spakuliga. Hinvegin er tað ikki óhugsandi, at tað kann henda umborð á skipum, har arbeitt verður í vaktum, og har manningin er røsk at halda frástøðu og reinføri, verður sagt.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. apríl 2021

Skál fyri Skál!

Birkblog-ummæli av nýggja heimildafrilminum Skál hjá Mariu Tórgarð og Cecilie Debell

 

SkrivaÐ:

Birgir Kruse

Tað er Oscartíð og øll tosa um film. Nakrir av teim mest áhugaverdu filmunum hava verið sýndir her heima, men enn er ikki gjørt av, hvør fer at vinna størstu virðislønirnar, besti filmur og besti leikstjóri.

Ja, vinna segði eg, tí hetta er ein kapping uttan líka, ein kapping, ið summi ikki orka at liva við, tí hetta er list og list kappast man ikki um, tí list er leys av kapping og leys av atgongumerkjasølu. 

Akkurát í hesum meldurstreymi er djúpa kreppan í filmi í dag. 

Meðan biografarnir hava verið stongdir, er full ferð sett á stroyming, so teir filmar, sum søkja ein marknað, langt síðan hava funnið hann. 

Úrslitið er kríggj millum biografar og stroymarar. Taparin er áskoðarin, sum vil síggja aktuellan og viðkomandi film á stórum lørifti, men noyðist at taka til takka við skermi, sjónvarpi ella teldu.

Men hóast hesar forðingar eru nakrir filmar, sum bróta karmin og vilja út í verðina, hóst løriftið ikki er í biografi, men bara á sjónvarpsskermi, so miðvísir og sannførandi eru teir í framfýsnum vilja at siga eina týdningarmikla søgu.

Ein teirra er føroyski heimildarfilmurin Skál, sum leygardagin varð frumstroymdur á donsku heimildarfilmstevnuni CPH:DOX.

Nýtti høvið at logga meg á og síggja filmin, Skál, sum varir 75 minuttir, fyri so lítið sum 49 krónur.

Eins og skotski Mike Day brúkti Pál Weihe sum ein eitt slag av shamanistiskum spámanni á upplýstum grundarlagi gjøgnum allan filmin, The Islands and the Whales, brúka Maria Tórgarð og Cecilie Debell átrúnaðarliga vælgerðarmannin, Leif Erik Niclasen, sum hevði Gullhornið og gevur treingjandi fólki útgingnan mat í filminum Skál. Hóast orðalagið er serstakliga rigoristiskt og fýrakantað, fær hann frá byrjan ein shamanistiskan spámannaleiklut, ið hevur til uppgávu at skilja millum gott og ilt, Jesus og Satan. 

Og so byrjar filmurin. 

Nakað stirvin í mínum ótolnu eygum, rættuliga bundin av tableautankanum, sum serliga Katrin Ottarsdóttir brúkti í 80’unum. Stirvnar tableausenur rað á rað. Hinvegin kunnu vit eisini siga, at Skál er ein cadeau til Katrin. 

Men so kemur gongd á søguna. Sambandið millum definitiva høvuðspersónin, Daniu, og vinkonuna, Marjun, og seinni sjeikin, Trygva. Tann parturin av filminum er beint fram sum í øllum ungdómsfilmum, har lýstu persónarnir støðugt leita, tí teir ivast í tilveruni, sum her hevur eitt eyka bein - religiónina og tað savningarmentan, sum religiónin støðugt definerar heilt níður í smálutir í hesum klaustrofobiska samfelag.  

Men so er tað sambandið við ommuna, sum er so briljerandi flott, gott og væl lýst. Abbin kemur eisini inn í myndina, tá Trygvi, sum er sonur taxasjaførin í Auto, sleppur til borðið. Teir hava koyrt í sama bili. Eitt fantastiskt forteljaraelement. Seinni koma foreldur hennara, og pápi hansara, fyri ein stuttan replikk, inn í myndina. Hesi sambond úr nærumhvørvinum bera filmin og gera hann sterkan, og so verdan at bera fram, at hann krøkir í teg og sleppir tær ikki. Her er filmiska missiónin. Nærsambondini.

Tá vit so eisini hoyra um óunniligar telefonuppringar til høvuðspersónin, fáa vit innlit í, hvussu vemmiligur kristin paraksis ikki bara kann verða, men faktuelt er í Føroyum beint nú. So mikið sterkari fata vit tey fyribyrgjandi og bjargandi nærsambond, sum tryggja leitandi gerandisdagin hjá framúr gávuríka høvuðspersóninum, sum sanniliga eisini letur okkum sleppa til morgunmøti við breyðbróting á Toftum. 

Eftir siti eg við eini greiðari fatan av, hvussu stóra makt dogmatiskt praktiseraður kristindómur hevur í Føroyum í dag. Men so eru útrásir og plausiblar rýmingarleiðir sum til dømis í Sirkus. Alt ber til, bara kjølfestið er í ordan. Kjølfestið er fyrst og fremst tíni nærsambond og síðan tínar uppdyrkaðu listarligu gávur, í hesum føri sangur og tekstur, ið forloysa listarliga tráandi høvuðspersónin, sum lesur, granskar og hevur yvirskot at søkja sær vegleiðing at virka sum verðsligt listafólk uttan at gloyma samkomuupphavið, hóast tað ikki sleppur at verða so fjøtrandi sum í Breaking the Waves. 

Nøkur ár herfyri varð norski filmurin Disco vístur í Havn, tí hann verð mettur at verða so framúr týdningarmikil fyri at fáa eina rætta fatan av ungdómsarbeiðnum í kristnum samkomum. Tann filmurin skuffaði. Nýggi føroyski heimildarfilmurin Skál er nógv áhugaverdari at lýsa júst hesi viðurskifti, ung í samkomum, á ein analytiskan hátt, sum gevur okkum innlit í eina lukkaða verð, og at geva gávuríkum sálum eina vegleiðandi uppskrift uppá, at til ber at dyrka tíni listarligu evnir, hóast tú gongur á møti. Tilveran er ikki so svørthvít, sum sjamanistiski dómadagsprofeturin sigur úr vindeyganum út á Argjum. Hann er ein anakronisma, sum vit mugu gera okkum leys av. Men sum figurur er hann filmiskt líka tølandi sum Samuel L. Jackson í Pulp Fiction tá hann lesur eitt bíbliuvers hjá Ezekiel, tað riggar væl við einum heilfluktara á filmi.

Áskoðarin er takksamur fyri at sleppa innum og at fylgja við Daniu í Skál. Nú er bara eftir at vísa filmin á stórum lørifti herheima við høvuðspersónunum til staðar. Síggi longu fyri mær, at tað verður ein týdningarmikil hending. Kanska hin týdningarmesta eftir at biografarnir lata upp aftur. 

Skál fyri flottum avriki. Ein vinnari í mínum eygum og huga.

Filmurin kann síggjast her (49 krónur)

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. apríl 2021

Skráin fyri Dansibandsfestivalin klár

Hetta vikuskiftið er Dansibandsfestivalurin á skránni í Vági

Hans Jacob & Vinmenn spæla til dansin í Vágs Høll leygardagin

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Hetta vikuskiftið er dansibandsfestivalur í Vági. Byrjað varð í gjárkvøldið og hildið verður fram í kvøld. 

Í fjør var eingin Dansibandsfestivalur, og í ár hevur áhugin fyri festivalinum verið met metstórur, skriva fyriskiparar í tíðindaskrivi.

Á skránni um vikuskiftið er m.a. dansitónleikur, konsertir, góður matur, og gudstænasta. Fleiri av tiltøkunum kosta, men kostnaðurin er tó íroknaður vikuskiftispassunum til festivalin.

Skráin í dag, leygardagin:

Kl. 10: Gongutúrur við frásøgufólki. Áhugaði møta við Tríkantin á Sandinum.

Kl. 14: Dansibandsgudstænasta í Vágs Høll, Uni Næs, dómpróstur, prædikar. Magni Christiansen framførir undir gudstænastuni.

Kl. 15.30-17: Line-dansur við Birgir og Hervør Samuelsen í VB-húsinum.

Kl. 19.30: Grillkvøld í Vágs Høll. Á matarskránni er grillaður búffur, ovnbakaði petit eplir, salat og sós. Sum vant verður eisini góður felagssangur, hugni og harmonikutónleikur afturvið.

Kl. 23: Dansibandsorkestur spæla til dans í Vágs Høll. Til dansin spæla Hans Jacob & vinmenn og Fourmenh.

Kl. 04: Dansurin endar.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. apríl 2021

Granskarar hava laðað vísindaligan varða

Magni Mohr, professari á Fróðskaparsetri Føroya, hevur havt høvuðsábyrgdina av drúgvum yvirlitsverki í "Sports Medicine" um vøddafysiologi, sum byggir á gransking heilt aftur til 1930'ini

Magni Mohr (Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Drúgv yvirlitsgrein (review) er útkomin í Sports Medicine, sum er eitt av heimsins mest viðurkendu vísindaligu tíðarritunum á sínum granskingarøki.

Magni Mohr, professari og dekanur á Fróðskaparsetri Føroya, er høvuðsrithøvundi og -ábyrgdari, og yvirlitsgreinin hevur heitið, “Muscle glycogen metabolism and high-intensity exercise performance: A narrative review”.

Hinir granskararnir, sum eru við, teljast millum mætastu vøddafysiologar í heiminum.

Ofta ganga altjóða granskarar saman um at skriva vísindaligar yvirlitsgreinar, sum neyvt útgreina tey serøki, sum teir hava granskað leingi. Og í hesum føri verður farið heilt aftur í 1930 ́ini eftir granskingarúrslitum og fram til dagin í dag.

Nýggja yvirlitsgreinin viðger, hvussu kolvætulagrini (glykogenið) í vøddakyknunum stýra (regulera) lívevnafrøðiligu tilgongdum frá tí, at ein nervaimpulsur rakar vøddakyknuhinnuna og til kraft og orka verða ment inni í kyknuni, meðan arbeitt verður av grimd. Hetta eru neyðugar tilgongdir fyri, at vøddin kann arbeiða og framleiða orku á munadyggan hátt.

- Í 1939 vístu donsku granskararnir Christensen og Hansen á eitt greitt samband millum kolvætuevnaskiftið í vøddum øðrumegin og kropslig avrik hjá menniskjum hinumegin, greiðir Magni Mohr frá.

- Í 1960’unum, tá vøddabiopsimetodan varð uppfunnin, vístu navnframi Bengt Saltin og hansara starvsfelagaðar fyri fyrstu ferð við beinleiðis mátingum á, at nøgdin á vøddaglykogeni er tætt knýtt at langtíðaravrikum. Síðan hava vit og onnur víst, at vøddaglykogen verður niðurbrotið ymiskt í ymiskum sløgum av vøddafiprum og ymsastaðni í vøddakyknuni, sum so aftur vísir á serstøku og fjølbroyttu leiklutirnar hjá glykogeninum, sigur professarin.

Magni Mohr er so sera fegin um hesa nýggju greinina.

- Ja, tí talan er um eina umfatandi grein, har vit eru fleiri altjóða granskarar við sterkum profilum á vøddafysiologiska økinum, sum hava arbeitt saman. Millum annað hevur Lawrence Spriet frá University of Guelph í Kanada kannað leiklutin hjá vøddaglykogeninum í eini hálvthundrað ár og er ein av teimum heilt stóru arbeiðsfysiologunum seinastu áratíggjuni.

- Talan er eisini um eitt dygt yvirlit yvir grundgransking, sum hevur alstóran týdning fyri at betra um avrikini í úrvælsítrótti og fyri betur at skilja grundirnar til vøddamøði undir hørðum arbeiði, eins væl og at skilja nakrar av høvuðsmekanismunum í evnaskiftissjúkum, sum typu 2 diabetes, sigur Magni Mohr.

Magni Mohr, sum telist millum mest endurgivnu føroysku granskararnar í vísindaligum bókmentum, samanber stóru yvirlitsgreinina við ein vísindaligan varða, sum hann væntar, at vøddafysiologiskir granskarar í komandi tíðum javnan fara at leita aftur til.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. apríl 2021

Avgerðin er tikin: G! verður í summar

Festivalurin ætlar at selja 4.000 atgongumerkir

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Eftir góða og langa viðgerð hevur nevndin fyri G! gjørt av, at festivalurin verður hildin í summar.

Festivalurin í ár verður 20. útgávan av G!, og tað fer festivalurrin at hátíðarhalda.

2.000 atgongumerki eru longu seld og seinastu 2.000 atgongumerkini verða nú løgd út til sølu. Atgongumerki til tjalding, kamping og annað verða løgd út 11. mai.

- Støðan kennist nú somikið trygg, at vit hava valt at halda fram við fyrireikingunum, sigur Sigvør Laksá, stjóri á festivalinum.

- Avgerðin verður fyrst og fremst bygd á, at vit ikki hava koronu í Föroyum og at tað tí ikki burdi verið nakað til hindurs fyri vit kunnu savnast 4.000 fólk, uttandura. So hóast tilmælini enn siga, at ikki fleiri enn 500 fólk kunnu samlast, kunnu vit ikki bíða meira eftir boðum frá myndugleikunum, sigur Sigvør.

Festivalurin hevur eina fíggjarætlan á 5,5 milliónir og 1.800 fólk eru á ymsan hátt virkin í skapanini av festivalinum. Praktisku fyrireikingarnar til festivalin krevja nógva tíð og orku, so nú leggja vit til brots og miðja eftir at gera okkara besta festival nakrantíð.

Nógv spennandi nøvn á G! í summar
Hóast óvissuna hava fyrireikararnir arbeitt leingi við eini spennandi skrá. Útlitini fyri longri uttanlandsferðum eru kanska ikki heilt góð enn, men soleiðis sum stöðan er í Föroyum, eigur ikki nakað at verða til hindurs fyri, at vit í Føroyum kunnu borðreiða við einari góðari festival uppliving.

Nógv kend növn eru á skrá til G! í summar. José González, Asaf Avidan, Tessa, Katatonia okkara egna Eivör og enn fleiri növn verða kunngjörd í næstum. Á gfestival.fo ber til at kunna seg um növnini og möguligt er eisini at keypa atgongumerki. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 29. apríl 2021

Lata 75.000 krónur fyri nýggja skaldsøgu

Nú er 10 mánaðir eftir at skriva í. Bókhandlarafelagið skipar fyri skaldsøgukapping

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Bókhandlarafelagið kunngjørdi skaldsøgukappingina á Bókadøgum 2020. Hesaferð er ikki avgjørt frammanundan, hvat tema skaldsøgan skal snúgva seg um. Tað kann vera ein søgulig skaldsøga ella vísindaskaldskapur (science fiction), álvarssom ella skemtilig, og hon kann snúgva seg um fisk, politikk, kærleika ella brotsverk ella okkurt heilt fimta. Bert hugflogið setur markið.

Bókhandlarafelagið skrivaði ta fyrstu kappingina út í 2014. Marjun Syderbø Kjelnæs vann heiðursløn fyri handritið til skaldsøguna “Óendaliga Vera”. 

Næstu kappingina, sum bókhandlarafelagið setti í gongd í 2017, vann Oddfríður Marni Rasmussen við handritinum til “Ikki fyrr enn tá”, ið var útgivin í 2019, og nú skipa bókhandlarnir á triðja sinni fyri handritakapping.

Forlag H.N. Jacobsens hevur útgávurættin til skaldsøguna, sum vinnur kappingina, og kemur saman við rithøvundanum at ritstjórna handritið.

Freistin at lata inn skaldsøguhandritið er 1. mars 2022. 

Í Bókhandlarafelagnum eru H.N. Jacobsens Bókahandil í Havn, Bókabúðin í Runavík, Alfa Bókhandil í Klaksvík og Rit & Rák í Havn.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 29. apríl 2021

Barnavika í Norðurlandahúsinum alla komandi viku

Nógv tiltøk eru á skránni – eitt nú rokkkonsert við dreingja-rokkorkestrinum Jassunum úr Runavík

Lone Wernblad og Bergur Fonsdal spæla barnaleikin "Á trillubøraferð í Norðurlondum"

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Børn kunnu sáa agurkir, læra at tekna smálutir, rokka til Jassarnir og nógv annað, tá Norðurlandahúsið bjóðar til Barnaviku 1. til 9. mai. Skráin er sum vanligt skræddaraseymað til børn, og har verða upplivingar til allar sansir.

Í plantuverkstovuni eru undirvísararnir Birgith Lassen og Ingilín D. Strøm til reiðar at greiða frá, hvussu tú kanst dyrka ymiskt leskiligt heima við hús. Her snýr tað seg um at fáa mold ímillum fingrarnar og sáa smá fræ, ið seinni, heima í vindeygakarminum ella á altanini, gerast til agurkir og piparfruktir. 

Í tekniverkstovuni undirvísa tær báðar listakvinnurnar Astrid Andreasen og Guðrið Poulsen í at tekna smálutir og ikki minst at veruliga hyggja at myndevninum. Tí at tekna er at síggja. Síggja skap, linjur, litir, ljós og skugga. 

Lundarnir Luddi og Lundisa eru eisini á skránni, eins og vikan eisini bjóðar finskan leik, hipp-hopp framførslu, sang, frásøgu, kanningarferð til Sandagerð og konsert við Jassunum.  

Fleiri av tiltøkunum eru longu útseld, so tað ræður um at skunda sær, um ein vil hava atgongumerki.

Jassarnir spæla í Norðurlandahúsinum fríggjadagin 7. mai

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 29. apríl 2021

Plantuverkstova fyri børn í Norðurlandahúsinum

Tiltakið verður 2. mai í sambandi við, at Bókadeildin gevur út bókina Sprettur og spírar – urtagarðsbók til børn

 

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Sum partur av Barnavikuni í Norðurlandahúsinum, sum verður í døgunum 1. – 9. mai, verður plantuverkstova í forhøllini í Norðurlandahúsinum sunnudagin 2. mai.

Tiltakið er í sambandi við, at Bókadeild Føroya Lærarafelags gevur út bókina Sprettur og spírar – urtagarðsbók til børn.

Bókin er full av einføldum ítrivum, sum geva øllum forvitnum, ungum gartnarum íblástur, og tað er uttan mun til, um ein eigur ein urtagarð, eina altan ella bara ein vindeygakarm. Á plantuverkstovuni verður m.a. farið í holt við at gera urtapottar úr avíspappíri.

Kirsten Bradley hevur skrivað bókina Sprettur og spírar – urtagarðsbók til børn, og Beinta Johannesen hevur týtt úr enskum.

Bókin kemur til Bókaklubbalimir, sum eru 7-8 ár, í apríl, og verður eisini til keyps í bókhandlunum tá. Bókin verður eisini til sølu í Norðurlandahúsinum alla Barnavikuna, og sunnudagin 2. mai verður Bókadeildin harumframt til staðar í húsinum og selur aðrar bøkur. Allar bøkur verða hendan dagin seldar fyri serprís, skrivar Bókadeildin í tíðindaskrivi.

Undirvísararnir á plantuverkstovuni eru Birgith Lassen, og Ingilín D. Strøm, urtagarðsáhugaðar og ávikavist fyriskipari av og luttakari á urtagarðsátakinum Býarfesti. Ingilín og Birgith elska at sáa og velta og fara at leggja børnunum lag á.

Verkstovan er fyri tey, ið eru í aldrinum umleið 7-11 ár.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. apríl 2021

"Druk" fekk ein Oscar

Filmurin hjá danska leikstjóranum Thomas Vinterberg vann fyri "Besta altjóða film", tá virðislønirnar vórðu handaðar mánanáttina

 

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Danski filmurin "Druk" varð mánanáttina heiðraður við Oscar-virðislønini fyri besta altjóða film.

"Druk" er leikstjórnaður av Thomas Vinterberg

– Hetta er størri enn alt, eg nakrantíð havi kunnað ímynda mær, burtsæð frá, at eg altíð havi ímyndað mær hetta.

– Síðan eg var fimm ára gamal havi eg fyrireikað røður á tokstøðum, í skúlanum ella á vesinum, og her eri eg, og tað er veruligt. Tað er frálíkt.

Soleiðis byrjaði takkarrøðan hjá leikstjóranum.

Hetta er fyrstu ferð síðan 2011 at ein danskur filmur vinnur ein Oscar fyri besta altjóða film.

Fyri tíggju árum síðani var tað filmurin "Hævnen" hjá Susanne Bier, sum vann ein Oscar. Millum leikararnar er Ulrich Thomsen, sum hevur høvuðsleiklutin í føroysku krimisendirøðini Trom, sum verður tikin upp í hesum døgum.

Thomas Vinterberg var eisini tilnevndur í bólkinum "Besti leikstjóri", men har vann hann ikki. Har var tað kinesiska Chloé Zhao, leikstjóri handan filmin "Nomadland", sum fór av stað við virðislønini.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. apríl 2021

Byggja stórt landalibrúk við Þorlákshöfn

Alibrúkið skal ætlandi framleiða 20.000 tons av laksi um árið

Alibrúkið verður bygt vestan fyri þórlákshöfn á Suðurlandinum (Mynd: Landeldi ehf.)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Íslendingar eru farnir undir at byggja eitt risastórt alibrúk á landi nærhendis þórlákshöfn á Suðurlandinum. Brúkið kemur væntandi at framleiða umleið 20.000 av laksi um árið og fer at hava 150 fólk í arbeiði, skrivar RÚV.

Tað er eitt rættiliga nýtt felag, stovnað av seks íslendskum íverksetum, Landeldi ehf., sum letur støðina byggja beint vestan fyri Þorlákshöfn.

Ein av monnunum, Ingólvur Snorrason, sigur soleiðis við RÚV.

- Hetta er heilt serligt. Vit hava lætta atgongd til sjógv, støðin liggur væl fyri í mun til havnina í Þorlákshöfn, liggur heldur ikki langt frá floghavnini, og her er nógv vitan í økinum.

Þorlákshöfn er rættiliga stór havn. Tað er her farmaskipini hjá Smyril Line, Mykines og Mistral, sigla til og frá ávikavist Rotterdam og Hirtshals

Altjóða alivinnan er altsamt farin meira at kanna møguleikarnar fyri at ala á landi, tí við hesum mátanum slepst undan at aldur laksur verður mistur og eisini kann forðast fyri, at skarn og fóður dálkar umhvørvið á sjónum.

Komandi alibrúkið hevur fingið umhvørvisgóðkenning til at framleiða 6.000 tons av laksi um árið, men ætlanin er at víðka hetta til 20.000 tons. Roknað verður við, at fyrstu fiskarnir frá nýggja alibrúkinum við Þorlákshöfn kunnu slaktast móti endanum av 2022. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 29. apríl 2021

Heimsins størsta sjóvarfalsverk komið til Orknoyggjar

Flótandi verkið kom fram um vikuskiftið

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Heimsins máttmiklasta sjóvarfalsturbina verður verkið kallað, sum farna vikuskiftið kom fram til Orknoyggjar, og sum í næstum verður knýtt at elkervinum á oyggjunum. Tað varð sleipað til Orknoyggjar úr Dundee í Skotlandi, har tað er bygt.

Orknoyggjar verða mettar sum eitt av støðunum í heiminum, har sjóvarfallið er harðast, og tí hevur skotska felagið Orbital Marine Power sett seg niður í oyggjunum, ið liggja beint norðan fyri Skotland.

Talan er um eitt flótandi verk, sum verður lagt í streymharðan sjógv. Undir hesum langa flótandi skrokkinum eru tvær myllur á tveimum ørmum, ið kunnu regulerast upp og niður.

Ætlanin er at hetta verkið, kallað Orbital O2 skal leggjast í Fall of Warness nærhendis býin Stromness, har granskingardepilin The European Marine Energy Centre, EMEC, eisini heldur til.

O2 verður í næstum knýtt til el-netið í Orknoyggjum, og so er ætlanin at prógva, at henda tøknin kann brúkast til ravmagnsframleiðslu úti á streymasjógvi.

Ætlanin hevur verið í gongd í 15 ár, skrivar orknoyska blaðið, The Orcadian. Verkið vigar 680 tons, og turbinurnar framleiða 2 megaWatt og talan er sostatt um størstu turbinu av sínum slag í heiminum.

Eftir ætlan skal hetta verkið vera ført til at veita ravmagn til 2.000 vanlig bretsk húsarhald, og tað merkir, at eitt slíkt verk kann spara umhvørvinum fyri 2.200 tonsum av koltvísúrni.

Felagið, sum stendur fyri hesum streymorkuverkinum er Orbital Marine Power, sum heldur til í Orknoyggjum og Edinburgh.

Flótandi skrokkurin er 74 metrar langur og á tveimum ørmum undir skrokkinum eru tvey mylluhøvd, nacellur, sum kunnu framleiða 1 megaWatt hvør. Tvær mylluveingir, 10 metrar til longdar, eru á hvørjum mylluhøvdi. Myllurnar taka sostatt megi frá einum øki á 600 fermetrar, verður sagt.

Flótandi verkið verður ankrað fast á staðnum við sterkum ketum.

Til sammetingar kann sigast, at drekarnir, sum eitt svenskt felag hevur liggjandi í Vestmannasundi í samstarvi við Sev, framleiða 110 kiloWatt. Fyritøkan, Minesto, sigur tó, at ætlanin er at koma upp á eindir, ið kunnu framleiða 1,2 megaWatt.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. apríl 2021

Elsti sjónleikari at fáa eina Oscar-virðisløn

83 ára gamli Anthony Hopkins vann mánanáttina virðislønina í bólkinum "Besti mannligur høvuðsleikari"

Anthony Hopkins (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Tað gjørdist bretski sjónleikarin, Anthony Hopkins, sum mánanáttina fór avstað við virðislønini "Besti mannligi Høvuðsleikari", tá handanin av Oscar-virðislønum fór fram fyri 93. ferð.

Hann vann fyri leiklut sín í filminum "The Father", har hann spælir ein maður, sum er raktur av demens. Hann møtti ikki sjálvur til handanina í Los Angeles.

Anthony Hopkins er 83 ár, og er hann sostatt elsti leikarin, sum hevur vunnið eina Oscar-virðisløn. Anthony Hopkins hevur nú sligið metið hjá Christopher Plummer, sála, sum vann fyri besta mannliga hjáleiklut í 2012, tá hann var 82 ár.

Áðrenn handanina varð annars gitt, at Chadwick Boseman, sum doyði av tarmkrabba í august í fjør, fór at fáa hesa virðislønina.

Chadwick Boseman, sum gjørdist 43 ára gamal, varð tilnevndur fyri leiklut sín í filminum "Ma Rainey's Black Bottom". Tá Golden Globe virðislønirnar vórðu handaðar í februar, vann hann í bólkinum "besti mannligur sjónleikari í einum dramafilmi".

Sjónleikarayrkisleiðin hjá Anthony Hopkins strekkir seg yvir næstan seks áratíggju, og helst er hann best kendur sum Hannibal Lecter í "Silence of the Lambs" frá 1991. Eisini fyri hendan filmin fekk hann eina Oscar-virðisløn fyri at vera "Besti mannligur høvuðsleikari".

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. apríl 2021

Mynd úr tokvogninum hjá drotningini vakt ans á sosialu miðlunum

Síðan 2007 hevur royking verið bannað í tokunum hjá DSB, men summir reglar tykijast ikki at vera galdandi fyri drotningar

Her situr 81 ára gamla Margretha drotning saman við 76 ára gomlu Benedikte prinsessu í tokinum ávegis til Kolding (Mynd: Kongshúsið)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Farna fríggjadagin fór Margreta drotning við toki frá høvuðsjarnbreytarstøðini í Keypmannahavn til suðurjútska býin Kolding saman við systir sínari, Benedikte prinsessu. Endamálið var at vitja eina røð av listaframsýningum.

Tær báðar ferðaðust í serliga tokvogninum hjá Kongshúsinum.

Á Facebook-síðuni hjá Kongshúsinum stendur eitt sindur um tokvognin, sum var ein gáva til drotningina frá DSB í sambandi við 60 ára føðingardag hennara fyri 21 árum síðani.

Har stendur, at vognurin vigar 50 tons, og er innrættaður við danskari list og møblum úr donskum sniði, og at DSB mátti brúka 300.000 krónur upp á viðlíkahaldsarbeiði í 2018.

Tað, sum hevur vakt ans á sosialu miðlunum, bæði í Danmark og í útlondum, er tó, at tokvognurin hevur eitt øskubikar.

Tað er ikki nakað loyndarmál, at Margreta drotning roykir, men síðan 2007 hevur tað verið bannað at roykja í tokunum, men tað bannið er eftir øllum at døma ikki galdandi fyri drotningina.

Nógvir brúkarar á sosialu miðlunum, ið hava viðmerkt myndina, siga seg eisini halda, at tað er fínasta slag, at drotningin sleppur at roykja, tá hon koyrir við tokinum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 25. apríl 2021

Spania: Konsert við 5.000 fólkum – bert seks staðfest koronu

Talan var um eina royndarkonsert, sum hevði til endamáls at kanna, hvussu nógv korona spjaðir seg á konsertum og øðrum líknandi tiltøkum

(Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Í mars mánað luttóku uml. 5.000 fólk á serligari royndarkonsert í Barcelona, har endamálið var at kanna smittuspjaðingina í sambandi við konsertum og øðrum tiltøkum.

Øll royndarfólkini vórðu staðfest negativ áðrenn tiltakið, øll høvdu munnbind, og ikki var neyðugt at halda frástøðu.

14 dagar eftir tiltakið kundi staðfestast, at bert seks av konsertgestunum vórðu staðfestir positivir fyri koronu, og granskarar hava staðfest, at fýra teirra vórðu smittaðir aðrastaðni.

– Har er einki, sum bendir á, at talan var um nakra smittuspjaðing undir konsertini, sigur Josep Maria Llibre, serfrøðingur í ígerðarsjúkum, sambært BBC.

Bólkurin, sum framførdi á konsertini, Love of Lesbian, skrivar soleiðis á sosiala miðilin Twitter:

– Vit vóna, eftir hetta frálíka úrsliti, at mann nú fer at lurta eftir mentanarheiminum, sum hevur uppiborið at verið hoyrdur.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. apríl 2021

Indonesia: Øll umborð á kavbátinum eru deyð

Enn er ikki greitt, hví KRI Nanggala sakk mikudagin í farnu viku, men hildið verður, at streymslit kann hava verið orsøkin til, at manningin misti tamarhaldið á kavbátinum – 53 fólk vóru umborð

Á tíðindafundi sunnudagin vísti herurin fram hesa trygdardraktina, sum verður mett at stava frá kavbátinum (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Myndugleikarnir í Indonesia furnu farna vikuskiftið kavbátin KRI Nanggala, sum herurin hevði leitað eftir í nakrar dagar. Boðað varð frá, at øll fólkini umborð eru deyð.

Kavbáturin var við í eini hernaðarvenjing norðan fyri indonesisku oynna Bali síðsta mikumorgun. Báturin fekk loyvi at kava, og síðani misti herflotin sambandið við hann.

Leygardagin boðaði indonesiski herurin frá, at teir hildu seg hava funnið kavbátin á umleið 850 metra dýpi. Kavbáturin var bert gjørdur til at kava í 500 metra dýpi.

Herurin fann fleiri vrakpetti og lutir, sum helst stava frá kavbátinum, og sunnudagin varð staðfest, at myndugleikarnir høvdu funnið fram til kavbátin, og roknað verður nú við, at øll 53 fólkini umborð á bátinum eru deyð.

Sjónbandaupptøka av kavbátinum (Mynd: EPA)

Tað er ikki greitt, hví kavbáturin sakk. Myndugleikarnir arbeiða m.a. útfrá einum ástøði um, at tað var eitt streymslit, sum elvdi til, at manningin misti tamarhaldið á kavbátinum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 25. apríl 2021

Stanley sjeyti

-

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Fríggjadagin 30. apríl vóru sjeyti ár síðan sangarin og gittarsnillingurin Stanley Samuelsen úr Fuglafirði varð borin í heim.

Stanley er yngstur í stóra barnaflokkinum hjá Steingrim L. Samuelsen, sýslumanni, og Rachel Malenu, fødd Midjord.

Men Stanley náddi ongantíð rættiliga at uppliva pápa sín, tí bert seks mánaðir eftir, at Stanley varð føddur, doyði Steingrim Samuelsen frá konu og 12 børnum, einans 46 ára gamal.

Longu sum blaðungur vísti Stanley at hava fingið góðar musiskar gávur. Hann fekk sum 12 ára gamal ein gittara frá beiggja sínum, Thorleif, einaferð hesin kom aftur av skipstúri, og Stanley lærdi seg at handfara teir seks streingirnar við at lurta eftir Radio Luxemburg og plátum við The Beatles, serliga George Harrison, sum altíð hava verið stóru fyrimyndirnar hjá Stanley saman við Crosby, Stills og Nash.

Og gittarin kom harvið at verða lagna Stanleys, ið so ella so leiddi honum vegin gjøgnum lívið.

Silly Boys 1970. Stanley uttast høgrumegin

Knapt nokk konfirmeraður byrjaði Stanley at spæla til dans í dansistovuni í Fuglafirði, hann varð biðin at koma við í orkestrið The Silly Boys, sum í sekstiárunum var millum tey best umtóktu orkestrini í landinum.

Við sínum fima gittarspæli og bleytu rødd gjørdist Stanley skjótt eitt navn innan tónleikin.

Men kanska vóru Føroyar ov lítlar fyri henda mæta ljóshærda garpin úr Fuglafirði. Útlandið dróg, og tíðliga í sjeytiárunum leitaði hann sær til Danmarkar, og har hevur hann búð síðani.

Tóneikur og streingjaspæl hevur altíð verið størsti áhugin, hóast hann ikki altíð hevur givið nóg mikið á borðið til at liva av, so Stanley hevur eisini havt onnur arbeiði, eitt nú sum røktari innan danska almannaverkið.

Den udødelige Duo

Í Keypmannahavnarøkinum fann Stanley sær musikalskar vinir, sum hann spældi saman við í ymsum samanhangum. Ein av vinunum er Nis P. Jørgensen, sum hann spældi nógv saman við, mest í samansetingini, ið kallaðist Den Udødelige Duo. Hendan duo var nógv eftirspurd í áttatiárunum, serliga av felagsskapum og fylkingum á politiska vinstraveinginum og arbeiðararørsluni. Hetta var um tað mundi, tá Anker Jørgensen stóð á odda fyri danska Javnaðarflokkinum. Henrik Strube, Stig Kreutzfeldt og Jens Rugsted eru eisini millum musikalsku vinir Stanleys umframt nógvar aðrar mætar tónleikarar, sum hann hevur staðið á palli og verið í upptøkuhøli saman við.

Fram móti aldarskiftinum byrjaði hugurin at skriva egin løg at vinda upp á seg, og Stanley fór undir at skriva løg til yrkingar, sum hann fann í bókum, søvnum og bløðum.

Eggjaður av konuni Merete Messmann, sum ótroyttiliga hevur stuðlað Stanleyð á leiðini sum manager og fyriskipari, kom fyrsta soloútgávan við Stanley, “Um eg kundi kvøði”, út í 1999. Og føroyingar tóku væl ímóti. Heitislagið til hugtakandi yrkingina hjá Janusi Djurhuss, gjørdist nógv eftirspurt, og var við til at breiða út kunnleikan til henda góða sangara og framúr guittarspælara, sum føroyingar tá, ikki høvdu sæð so nógv til á palli, annað enn til okkurt hissini afturlítandi dansikvøld, tá Silly Boys vóru kallaðir saman aftur ella við tónleikavinunum í fuglfjarðarbólkinum Absurdy Fair.

Onnur útgávan frá Stanley, “Sól og Regn” kom í 2004, og hóast Stanley í sínum lítillætni hevur sagt seg ikki duga at skriva tekstir sjálvur, so eru longu her dømi um, at hann ikki er eiðasørur í so máta heldur. “Tá eg verði gamal” er ein av hansara bestu sangum, og hendan hevur hann sjálvur skrivað, bæði orð og lag til. Ongantíð meira aktuellur enn nú Stanley sjálvur traðkar inn “støvets år” hóast sangurin meiran er ein ástarkvøða til Meretu enn um tað at eldast.

Seinastu 15 árini hevur Stanley ferðast dúgliga til Føroyar á konsertferðum, og útgávurnar frá honum hava ikki verið so fáar heldur.

Stanley og Merete eiga børnini Theis, Johan og Astrid. Yngsta dóttirin hevur eisini tónleikaligar gávur, og hevur stundum traðkað upp saman við pápanum. Tey syngja eisini saman á nógv róstu EP-útgávuni, “A Tribute to George Harrison”, har faðir og dóttir framføra seks sangir hjá stóru fyrimyndini hjá teimum báðum, lead-guitaristinum í The Beatles.

Frammanundan eigur Stanley eina dóttir, Pia, og Stanley hevur nýliga uppliva ta frægd at vera á konsertferð bæði í Danmark og Føroyum saman við abbasoninum, Sigurd Kehlet, sum vísir somu gávur á gittarinum, sum abbin.

Hjartaliga til lukku

ingis

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 30. apríl 2021

Stanley gevur kenslunum flog

Fríggjadagin fylti eitt av Føroya frægu tónlistafólkum sjeyti ár. Er hann nevndur er hann kendur. Tað er eingin mætari enn Stanley Samuelsen úr Fuglafirði, av flestu kendur sum gittarsnillingurin Stanley

 

SkrivaÐ:

Innsent

Fríggjadagin fylti eitt av Føroya frægu tónlistafólkum sjeyti ár. Er hann nevndur er hann kendur. Tað er eingin mætari enn Stanley Samuelsen úr Fuglafirði, av flestu kendur sum gittarsnillingurin Stanley. 

Føroyar eru eitt ótrúligt land við so nógvum gávaðum menniskjum, og Stanley telist millum teirra. Hevur tú hoyrt hann spæla og syngja eina ferð, gloymir tú tað ongantíð. Tú goymir tað. Og tú vil bara hava meira. Kenslubornu og vøkru sangirnir, við íblástri frá okkara frægu yrkjarum, munnu teljast millum teir mest spældu gjøgnum árini. Hvussu mong hevur Stanley ikki tikið heilt av bóli við sínum eyðkenda og sorgblídna sangi “Um eg kundi kvøðið”,  fyri bert at nevna ein av gomlu slagarunum, og í dag er einki eygað turt, tá Stanley tekur gittara sín  í hond og letur ljóma vælkenda lagið “Tá eg verði gamal”. Man  kundi hildið á og nevnt nógvar aðrar Stanleysangir, sum hava rørt  so mangar føroyskar hjartastreingir. 

Hugaligt og forkunnugt er tað at vera hjástæddur, hvørja ferð Stanley fer á pall, antin tað er á Reinsaríinum  í Havn, í Spaniastovu í Klaksvík, í Mentanarhúsinum í Fuglafirði ella í eini av mongu hugnaligu kirkjunum kring landið - við fólksligu kirkjuni í Hoyvík, sum av álvara hevur tikið tónleikin hjá Stanley til sín, á odda. Hóast tú hevur hoyrt hann bæði eina, tvær og tríggjar ferðir, so heldur hann fram at draga sum ein magnetur, hvørja ferð tað frættist, at nú er Stanley í nánd,  heima aftur á klettunum. 

Føroyar hava  fostrað mong góð tónlistafólk gjøgnum tíðirnar, og ilt er tað at taka nakað ávíst  framum, men okkurt heilt serstakt og veruliga inniligt er við tónleikinum hjá Stanley, at tú vendir aftur og aftur til hann, tá høvi býðst. Og tíbetur heldur dámligi fuglfirðingurin, sum hevur búleikast uttanfyri klettarnar nærum alt sítt vaksna lív, við at venda heimaftur nærum allar árstíðir. Og tøkk fái hann fyri tað.

Vit eru mong, sum gleðast saman við Stanley á hesum stóra degi hansara. Vit verða mint á serstaka og originala Stanley ljóðið og eigur kvinnan við hansara lið, Merete, so sanniliga eisini tøkk og góðynski uppiborin, nú hon hevur stuðlað Stanley í hansara fruktabara virksemi. Mugu tit eiga mong góð ár enn, sum so aftur kunnu gagna øllum føroyingum. 

Tillukku og tøkk fyri tín tónleik Stanley. Tín tónleikur er vorðin ein tjóðar- og fólkaogn hjá øllum føroyingum. 

Jan

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 30. apríl 2021