- Málið er at verða besta matarstað í Føroyum

Brimborg: Michael Bjørkær er í gongd við at byggja eina fusións-matstovu upp við Gøtugjógv

(Mynd: Birgir Kruse)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

- Tá alt stongdi í Noregi sá eg eina lýsing úr Føroyum, hat tey leitaðu sær hjálp at seta gongd á eina grillmatstovu. Eg hugsaði, at tað var eitt fínt jobb hjá mær meðan eg bíðaði eftir at Noreg skuldi lata upp aftur.

Hóast hann júst hevði tikið avgerð um at sláa seg niður í Noregi, so tók tað bert tvær vikur hjá danska kokkinum, Michael Bjørkjær, at broyta meining. Hann segði starvið í Noregi frá sær, og hevur gjørt av at búseta seg í Føroyum í staðin.

- Møguleikarnir eru óendaligir her fyri ein slíkan sum meg, sigur hann.

Kokkurin Michael Bjørkær hevur roynt eitt sindur av hvørjum. Hevur ferðast nógv runt og roynt sínar matkynstir, og seinastu árini hevur hann liva av – sum ein annar Gordon Ramsey – at hjálpa matstovum við at fáa gongd í umsetningin aftur.

Seinastu tíðina hevur hann arbeitt í Noregi.

- Eg arbeiddi á einum staðið beint sunnan fyri Oslo, sum mær dámdi sera væl. So væl, at eg hevði tikið avgerð um at seta meg niður har. Eg var farin at troyttast av at ferðast so nógv runt.

- Men so kom korona, og alt stongdi niður...

Høsnarungar og kips til gøtufólk
Michael Bjørkær rokast nú á matstovuni Brimborg við Gøtugjógv. Tað er stóri handilsbygningurin, beint við gjónna, framman fyri skúlan, sum eisini hevur verið skrivstovuhøli hjá kommununi, og studentaskúli, áðrenn Kambsdalur gjørdist miðstøð fyri miðnámsútbúgvingarnar í norðurøkinum.

Nú er ein køkur innrættaður við matstovu í allari veghæddini, og í erva verður arbeitt við at innrætta matstovu eisini.

- Eg fekk at vita tá, at tað var ein verkætlan í gongd í Føroyum við einum grillkøki, sum gekk út upp á at selja høsnarunga og kips út úr húsinum, umframt eitt sindur við dagsins rætti, og tílíkt.

- Mín ævintýrhugur segði mær, at tað hevði verið stuttligt at roynt í tveir mánaðir, greiðir Michael Bjørkær frá.

- Her er nógv størri potentiali
Tað var Eirikur á Húsamørk, sum, saman við konuni Hardu Skoradal, hevði keypt útgerðina frá afturlatna køkinum Conrad í J. C. Svabosgøtu í Havn, og sett hann upp í “Brimborg” við Gøtugjógv. Høvuðsattraksjónin í hesum keypinum var serligi rotisserie-ovnurin, ið steikir høsnarungar, meðan teir snara runt.

- Eg sá beinanvegin, at her var potentiali til nógv meira enn bara at selja kylling og kips at hava útvið.

- Og so sá eg eisini stórar møguleikar í at arbeiða saman við stigtakaranum, Eiriki. Eins og eg, er hann ein ótolin persónligheit, ið vil hava ting at henda. Hann hevur givið mær fríar hendur at eksperimentera og menna staðið. Tað riggaði so væl okkara millum, at eg havi sett mær fyri at búsetast í Føroyum, sigur Michael Bjørkær.

Eirikur á Húsamørk er stigtakari og eigari av Brimborg saman við konuni Hardu Skoradal (Mynd: Birgir Kruse)

- Óendaliga nógvir ótroyttir møguleikar
Og tað er fyrst av øllum rávøran, maturin, í Føroyum, sum lokkar.

- Her eru so so óendaliga nógvir ótroyttir møguleikar at royna, og tí síggi eg stórar møguleikar í matstovuvinnuni her, sigur Michael Bjørkær.

Teir eru longu farnir undir at broyta húsið við Gøtugjógv til matstað við stórum ætlanum og ambisjónum.

Ovara hæddin skal innrættast sum gourmet-matstova við frálíkum útsýni út yvir Gøtuvík, meðan niðara hæddin, har køkurin er, verður eitt stað til lættari og meira gerandisligar máltíðir og til at framleiða mat út úr húsinum – catering.

Michael Bjørkær avdúkar eisini, at væntandi kemur ein navnabroyting at vera, so at catering-parturin framvegis hevur heitið Brimborg, meðan gourmet-matstovan fær eitt anna navn og ‘brand’.

Ovfarin av móttøkuni
Michael Bjørkær er ovfarin av góðu móttøkuni, sum Brimborg hevur fingið.

- Tá eg kom til Føroyar var tað onkur, sum segði fyri mær, at eg ikki skuldi rokna við, at fólkið í nærumhvørvinum í Gøtu hevði áhuga fyri fínari matgerð, men eg havi ásannað, at tað er júst øvugt.

- Móttøkan hevur verið sera góð, og tað er serliga tey serligu temakvøldini við 10 rættum, okkar ‘chief’s selection fine dining menu’, sum hevur verið mest eftirspurd. Hvørja ferð hevur matstovan verip proppfull, fólk hava staðið á bíðilista, og vit hava verið noydd at avvíst fleiri.

- Hetta sigur mær, at veruleikin er júst øvugtur av tí, sum eg fekk at vita frammanundan.

Skal verða Føroya besta
Málsetningurin hjá Michael er stórur. Hann ætlar sær ikki minni enn at gera Brimborg til besta matstað í Føroyum.

- Eg eri ikki tann, sum fari eftir tí næstbesta. Tað er tó ikki eitt annað Koks, eg fari eftir, teimum fái eg ikki at kappast við. Men mín visjón er at gera Brimborg til Føroya besta matupplivilsi, sigur eldhugaði kokkurin uttan at blunka, og tá meinar hann, at hann skal hava besta tilboðið til øll, alt eftir hvønn tørv tey hava.

Einaferð í framtíðini verður ovasta hæddin ein fínari matstova við egnari inngongd, meðan tann meira gerandisligi, men kortini góði, maturin fæst niðriundir, bæði at eta á staðnum og hava útvið.

Væntandi verður gourmetmatstovan bert opin fríggjakvøld og leygarkvøld, og so er møguleiki at skipa fyri temakvøldum – eitt nú í samstarvi við ferðavinnuna – hini kvøldini. Tað kann vera við saltfiski ella við tvøsti, møguleikarnir í Føroyum eru óendaligir, sambært Michael Bjørkær.

Fusión
Tað, sum Michael sær fyri sær, er ein fusións-matstova, har siðbundin føroysk rávøra verður blandað saman við tí besta hann kann skaffa uttanífrá.

Tey, ið longu hava vitjað Brimborg vita, at ein kann vænta sær óvanligar samansetingar tá kokkurin við eyðkenda kollinum roynir okkurt nýtt. Tað verði seg við eksotiskum soppum, sibirskum kaviar, berum og krúddum, vit ikki eru von við herheima.

- Mín dreymur er at blanda ta góðu rávøruna her – fisk, skeljadjór, kanska hemara, við spennandi vørur, sum eg kann skaffa uttan úr heimi. Eg eri heldur ikki bangin fyri at taka tað siðbundna føroyska inn í matgerðina, og havi longu roynt meg við bæði røstum og skerpikjøti. Tað eru nógvir mátar, ein kann fusiónera siðbundnar matvørur inn í ta fínari altjóða matgerðarlistina. Eg ynski eisini at finna fram smakkirnar í føroysku náttúruni – kanna hvussu urtir, tari og annar fjøruvøkstur smakkar og um tað kann brúkast í matgerðini, sigur Michael Bjørkjær.

(Mynd: Birgir Kruse)

Avbjóðing at skaffa starvsfólk
Sjálvur hevur hann høvuðsábyrgdina av matarkortinum, men eyðvita megnar hann ikki einsamallur at gera allan matin sjálvur. Hjálp krevst, og av tí at føroysku kokkarnir ‘ikki hanga á trøunum’ hevur hann brúkt sítt víðfevnda netverk fyri at fáa kokkar uttanífrá til at arbeiða í køkinum á Brimborg. Eisini kemur onkur uttanífrá sum tænari eisini.

Men fyrr ella seinni fer eisini Brimborg at seta lærlingar við, bæði í køkinum og at stákast millum borðini, so at størri partur av starvsfólkunum eisini verða føroysk.

- Tað ber ikki til at fara út at sóknast eftir fólki, um ein ikki eisini er við til at seta nýggjar lærlingar við, er eitt av fleiri motto hjá Michael Bjørkær.

Brimborg er ikki nøkur lítil matstova. Tá alt er útbygt kann borðreiðast fyri 150 gestum. Vanlig kvøld er ætlanin at kunna hava millum 60 og 70 sitandi í teirri fínari matstovuni, men til serlig tiltøk, tá møguleiki er at borðreiða á langborðum, kunnu væntandi upp í 120 fólk vera við.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 15. mai 2021

- Tað var hart – vit høvdu satsað alt og mist alt!

Smoltstøðin á Dalábakka á Viðareiði fór av knóranum í 1992. Smoltstøðin er bara eitt av mongum virksemum, sum Danial Lydersen hevur verið uppi í. Tað nýggjasta erfýrabindsverk um Viðareiðis søgu, ið kemur út í heyst

 

SkrivaÐ:

Ólavur Waag Høgnesen

Komandi ár verða (minst) tveir rundir dagar í lívinum hjá Daniel Lydersen á Viðareiði. 26. juli fyllir Danial 80 ár og tað verða 30 ár síðani, at lívsdreymurin, smoltstøðin á Dalábakka, fór av knóranum við buldur og brak.

Eftir neyðugt kanningararbeiði, so varð Pf. Dalhella stovnað í 1985 og ein umsókn um at ala laksasmolt inni á Dalábakka varð send myndugleikunum. Daniel og konan Fía vóru einastu partaeigarar í felagnum, sum átti smoltstøðini.

“Jú, mangt er at minnast. Tá alt var farið falitt hjá okkum og vit stóðu eftir á berum, var tað eitt, sum kreditor ikki fekk gaflarnar í: Eg hevði nevniliga viðlíkahildið mítt vinnubræv sum skipsførari av 1. grad”

Trúðu upp á verkætlanina
Tey trúðu upp á verkætlanina og settu fyrst 800.000 krónur í partafelagið. Smoltstøðin varð staðsett inni á Dalábakka, tí umstøðurnar vóru serliga góðar har til eina smoltalistøð. Men tað var dýrt, tí tað lá burturi í óbygdum. Sum dømi nevnir Daniel, at tað kostaði 150.000 krónur at leggja telefonkaðal inn í Dalar og 650.000 krónur at leggja háspenningslinju.

– Tað var kostnaðarmikið at fara út í oyðimørkina, men bankarnir vóru sera sinnaðir at lána pengar. Men rentan var ‘gyselig’, sum Daniel tekur til, og leggur afturat, at í onkrum føri var rentan 22 prosent fyri yvirtrekk.

Felagið byrjaði sítt virksemið í 1986, og tað gekk væl fyrstu árini. Tað riggaði, sum tað skuldi, og alibrúkini keyptu og guldu fyri tað smolt, tey keyptu. Nakað av rakstrarfígging var, men raksturin var fyri stóran part eginfíggjaður.

Myrknaði í havsbrúnni
– Vit høvdu verið í gongd í nøkur ár, men frá umleið 1989-1990 gjørdist tað tyngri og tyngri at fáa útistandandi inn, greiðir Daniel frá.

Mótgangurin kom so spakuliga og tað myrknaði so líðandi í havsbrúnni. Alibrúkini fingu sjúkur og lýs at dragast við, og laksaprísirnir á heimsmarknaðinum fullu alsamt, og til endans hekk ikki saman hjá teimum.

Hetta hevði aftur við sær, at tað gekk verri og verri hjá smoltstøðunum at fáa pengarnir inn frá alibrúkunum. Onkunstaðni í hesari tilgongdini, greiðir Daniel frá, at bankin kravdi, at partapeningurin varð hækkaður, og hann og Fía settu 700.000 kr. afturat í felagið.

Raksturin hevði fyri ein part verið eginfíggjaður, men nú var tað vónleyst.

Smoltstøðin í Dølum

Máttu snara lykilin
– Eitt var, at tað byrjaði at sansa at, og at bankarnir nú hugsaðu seg tvær ferðir um. Men fólk høvdu ta fatan, at smoltaling var sum ein seðlapressa og at smoltalarar vóru milliarderar, og hetta ávirkaði heilt vist lánveitararnar, sigur Daniel.

Tískil fekst eingin fígging, og tað gekk so bara til tað ikki gekk longur.

– Tá ið felagið var komið upp á 7 milllliónir krónur í útistandandi, kundu vit eins væl snara lykilin um, sigur Danial, og leggur afturat:

– Tað nyttaði einki, at royna selja nakað sum helst fyri at bjarga tí, ið bjargast kundi. Komið var út í 1992, einki hevði nakað virði og eingin fekk fígging. Í oktobur sama ár fór Sjóvinnubankin sum tann fyrsti.

Satsaðu alt og mistu alt
Men Fía og Danial høvdu ikki bara sett 1,5 milliónir krónur í felagið. Tey høvdu trúð fult og fast upp á verkætlanina og vóru tí gingin undir kravið hjá lánsveitarum at seta trygd fyri lánini.

– Eg og Fía høvdu satsað alt, og vit høvdu mist alt, sigur Danial.

Tey sótu eftir á berum og fluttu niðan í barndómsheimið hjá Daniali.

– Fyrstu tíðina var hart hyggja út gjøgnum køksvindeygað og síggja oman á húsini, sum vit høvdu bygt og fluttu inn í í 1971, sigur Danial.

– “Back to square one”, sum amerikanararnir siga, heldur Danial fyri.

Danial aftur á slóðina – hann fór út í verðina at sigla, samstundis sum tey – eins og mong onnur eftir kreppuna – fingu eftirlíkað skuldarsanering, t.v.s. fingu slætt borð við at gjalda ein part av skuldini við føstum gjaldingum yvir eitt áramál.

Tað er gott fyri bygdina - og hevur verið okkara stórsta arbeiðspláss í 28 ár, - við tað, at byrjað var at gerða støðina 10.februar 1986. Danial Lydersen bygdi støðina og hevði hesa í ca, 6 ár tá alt fór á husagang hjá honum (fyrst í 1990'unum). Nú eigur Bakkafrost smoltstøðina. Og tað er ein sonn gleði fyri uppruna eigarnir, at tað í dag gongur so væl við alingini - og harvið eisini "Viðareiðis Smoltstøð". - Og eisini, at hettar hevur hjálpt væl til í kommunukassanum hjá okkum, øll hesi 28 árini. Beinleiðis lønir og ringvirkningar mugu verða fleiri 10-talsmilliónir øll hesi árini (Mynd: Ólavur Frederiksen/Faroephoto)

Uppvaksin við spæli og søgum
Danial sá fyrstu ferð dagsins ljós á Viðareiði í 1942 – hann er seinasta barn, sum kom verðina í Fodlindi. Sjey ár seinni flutti familjan eystur á Grømma. Barnaárini vóru spæl úti víða um í bygdini og skúlagongd – og ikki minst søgur!

– Jákup Jóhannes Matras las nógv fyri mær, ikki bara vanligar barnasøgur, men eisini t.d. Íslandssøgu og Grettis søgu, og hann dugdi so væl, at tað var einki unniligt at sita á beinkinum – har var opið inn undir, ogt tú visti ongantíð, um ikki onkur knappliga kundi koma undan haðani ella taka í øklarnar á mær, minnist Daniel við sorgblídni.

Til skips, á skúla – og giftur
Í 1957 – árið eftir at hann varð konfirmeraður – fór hann til skips við fransaskonnartini Skálanesi, har Óli hjá Dáva var skipari. Pápi Danial var stýrimaður og loysti av sum skipari.

Eftir trý ár umborð Skálanesi, mynstraði hann við Klakki, har Palli Rasmussen, Palli hjá Mariannu, var skipari.

– Palli var ein sovorðin hendinga maður. Eg dámdi hann ósigiliga væl, og vit vóru miklir vinmenn hóast aldursmunin, sigur Daniel.

Trý ár seinni fór Daniel í land og á navigatiónsskúla, tók prógv sum skipari, stýrimaður og skipsførari – seinasta prógvið í 1966. Meðan hann gekk upp á skúla møtti hann Fíu Gram av Tvøroyri. Tey giftust 26. mars 1966 og fingu børnini Kirstin (1966), Gert (1968) og Dinu (1981). Frammanundan átti Daniel dóttrina Alis.

Skálanes 1957. F.V.t.h.: Danial Viðoy, Jákup Esmar Viderø, Edmund í Funningsbotni, Heini Lydersen og Svabo Poulsen í Miðvági. Myndin er tikin í New Foundlandi í 1957

Biðin aftur hjá A.P. Møller
Við nýggja próvnum fór Daniel í starv hjá A.P. Møller/Mærsk árini frá 1966. Í 1973 arbeiddi hann sum sokallaður ‘port captain’ í Suður- og Vesturafrika fyri danska reiðaríið; ein port captain sær til, at skipini hjá reiðarínum lúka øll krøv, tá ið tey leggja frá landi.

Daniali stóð í boði at fáa fimm ára sáttmála sum port captain í New York. Hugurin stóð til hetta starvi, men hann tók ikki av. Hann sigldi eina tíð afturat, so segði hann upp í 1975.

- Teir mundu vera nøgdir við míni avrik í reiðarínum, sigur Daniel, tí í trý ár fekk eg bræv á jólum, har teir ynsktu okkum gleðilig jól og bóðu meg um at koma aftur at sigla fyri reiðaríið”.

Daniel vísir mær brøvini, sum hann hevur goymt sum reyðargull, og tað gongur sjón fyri søgn, at viðingurin hevur verið umhildin yvirmaður í A.P. Møller-fyritøkuni.

Fast starv á strandferðsluni
Eftir at Daniel hevði mynstrað av har fyri seinastu ferð, hevði hann verið í starvi hjá Strandfaraskipum landsins, har hann loysti av sum skipari og yvirstýrimaður umborð á Smyrli, fyrr Morten Mols, sum varð keyptur eftir mikið politiskt rok.

– Tað var um reppið, at eg játtaði meg til A.P. Møller aftur, men so bjóðaði Thomas Arabo mær fast starv sum deksinspektørur á strandferðsluni, og eg tók av, sigur Daniel, sum umframt hetta tók sær av øllum, sum hevði við tryggingar hjá strandferðsluni at gera.

Navigatørurin av Viðareiði, sum tá var í seinnu helvt av 30-unum til aldurs, tosar við stórum eldhuga um hesa tíðina á strandferðsluni. Gandaorðið er ‘ro-ro’ ella roll-on og roll-off – nú skuldi fraktin ikki longur lossast umborð, men heldur koyrast umborð og koyrast í land.

‘Ro-ro’-kollveltingin
– Hetta var púra ókent hjá okkum, áðrenn ‘molsurin’ kom (í 1980 kom seinni ‘molsurin’, Mikkel Mols, sum fekk navnið Teistin), og var einki minni enn ein kollvelting. Eg stóð sjálvur fyri hesum, og hetta var sera spennandi og gevandi arbeiði, fortelur Daniel.

Tað vóru stór akfør, sum vórðu brúkt til hesa nýggju skipanina – treylarar, sum vóru 12 metrar langir, og annhangarar, sum vóru 18 metrar langir. Ein trupulleiki var, at í fyrstani – og í rúma tíð – var eingin lógarheimild fyri at brúka hesi akførini.

– So vit máttu hava fútan, Nepper Christensen, við í hvørjari avgerð, minnist Daniel aftur á.

Av nýggjum kann eisini nevnast, at tað eisini var í Daniel’sa tíð á strandferðsluni, at farið varð undir tyrluflúgving í vanligari rutu.

– Hetta var royndarflúgving, sum vit stóðu fyri í 1981, og tað var Mærsk, sum fleyg fyri okkum, sigur Daniel.

Mikið veldigt
Eg leggi til merkis, at sjálvt um vit tosa um hansara lívsleið, so tosar Daniel við einari serligari hávirðing um tey, hann hevur samstarvað við – sum sigur hann sum eina sjálvfylgju, at tað hevði einki verið uttan hesi fólkini eisini.

Tá brúkar hann altíð tvey serlig orð – ‘mikil’ og ‘veldigur’, og tað liggur ein serligur tokki í røddini, tá hann úttalar hesi orðini. ‘Veldigur’ kenni eg væl úr Klaksvík, men eg fái ein varhuga av, at ‘mikil’ er viðareiðismál, uttan at eg veit tað kortini ...

Hansara handgingnu menn á smoltstøðini – Edvard Ziska og Jákup Móris Heinesen – vóru tveir veldigir menn. "Uttan teir, einki prosjekt", sigur Daniel og Fía tekur undir. Og eins og Palli hjá Mariannu og hann vóru miklir vinmenn, so var Jóhan Restorff Jacobsen, sum helt skil á pengunum, mikil maður, og Thomas Arabo og Óli Hammer tveir veldigir kapasitetar. – Óla arbeiddi Daniel nógv saman við eftir at hann, Danial, var komin í nevndina í Pf. Smyril Line í 1983.

Tað hendi so nógv hesi árini hjá strandferðsluni, at eitt serligt samanhald kom í millum teir, ið stóðu fremstir.

Leita eftir last
– Í 1981 fór Thomas Arabo í farloyvi. Vit høvdu altíð verið góðir vinir og eru tað enn, og tá ið hann fór í farloyvi, so misti eg áhugan fyri tí arbeiðnum, sigur Daniel, sum samstundis hevði varnast, at eisini onnur vóru farin at spyrja eftir hansara arbeiðsførleikum.

Teirra millum var nýstovnaða Pf. Skiparakstur hjá Hans Paula Johannesen og soninum Mortani, eitt felag, sum mest fekst við at frakta turrlastir (= alt annað enn frakt í tangum). Hann byrjaði at arbeiða har í 1981, fekk eina skiftisavtalu við strandferðsluna, so hann varð endaliga leysur haðani 1. apríl 1982.

– Uppgávan í nýggja starvinum var at vera úti um meg og skaffa lastir – frakt – at flyta úr einum stað í annað. Hetta var ein nýggj verð fyri meg og veldiga spennandi. Tann ungi Mortan, sum hevði lært til skipsmeklara, var ein veldigur lærumeistari, og ‘hin gamli’ var ein veldigur samstarvspartnari, sigur Daniel, sum hevði sína egnu skrivstovu heima við hús á Viðareiði.

Skiltu ikki, hvat eg fekst við
Hetta var ein verð fyri seg, og mangir viðingar skiltu ikki heilt, hvat tað var hann fekst við – tað kundi vera á nátt sum á degi.

– Um eg fortaldi fyri onkrum, at eg skipaði fyri at fáa eina last av eplum úr Skotlandi til Casablanca, ella granatir úr Haifa til Nicaragua, so yptu tey bara øksl - og tað skilti eg væl, sigur Daniel og flennir.

Felagið hevði síni egnu skip, Herborg, Karolinu og Skálanes, men leigaði vanliga skip, serliga tey hjá Grími Lassen og Jóan Jacob Jacobsen á Glyvrum.

Hjáveiða í Halmstad
Á einum túri til Halmstad í arbeiðsørindum kom hann í samband við Lars Häger, sum framleiddi pappír. Sviin spurdi, hvussu tað bar til, at man ikki framleiddi køks- og wc-pappír í Føroyum. Daniel lat sær ikki siga tvær ferðir, og í 1982 varð Pf. Papcon stovnað og kjallaranum í teirra egnu húsum varð pappír ‘konventera’ bleytt pappír og gjørdu køks- og wc-rullur.

Fimm ár seinni varð framleiðslan flutt úr kjallaranum heima og inn í spildurnýggjan virkisbygning. Her framleiddu tey eisini papp- og kartongvørur í felagnum Pf. Topa. Alt hetta virksemi fekk kortini ein bráðan enda eitt ár seinni, í 1988:

– Bygningurin brendi, og tryggingarfelagið vildi ikki endurgjalda fyri maskinurnar: Tær vóru tryggjaðar heima í kjallaranum, men brendu í nýggja bygninginum, so tryggingin tók ikki við, greiðir Daniel frá.

Tá hevði hann longu verið í gongd við smoltalingina í trý ár. Sjáldan er ein báran støk, og bert trý ár eftir, at virkisbygningurin brann, var tað, at smoltalingin endaði við buldur og brak.

Daniel fór út aftur í verðina at sigla – frá 1994 og til 2005. Afturkomin royndi hann eitt sindur av hvørjum: Sigldi við m/v Skuranum, sigldi við turistum við Alpha Pilot og sigldi við alibátunum Tjørnunesi og Grønulíð hjá Bakkafrosti – til hann gavst heilt fyri seks árum síðani.

Ikki beiskur: Man má duga at gloyma
So mikið er vist: Komandi ár fara fjølmiðlarnir at gera nógv burtur úr, at 30 ár eru síðani at Føroyar fóru á húsagang, at mong mistu hús og heim og fleiri túsund fólk fluttu av landinum.

Tað er líka so vist, at hevur Daniel lív og heilsuna, so fer hann ikki at líta aftur á hesi 30 árini við beiskleika.

– Vit hava ongantíð havt tað ringt, hóast tað slepst illa undan, at tað rínir við ein, kanska eisini ótilvitað, sigur Danial og leggur afturat:

– Sjálvandi høvdu vit viljað sloppið undan hesari upplivingini, men vit tóku nakrar avgerðir av egnum vilja, sum vístu seg at vera óhepnar, og men soleiðis er lívið: Viðhvørt gongur við og viðhvørt ímóti, og tú fært ein lúsing, og tað má man læra at liva við – og ein partur av tí er, at man má eisini duga at gloyma!

Danial sat í bygdarráðnum 1981-1993, frá 1985 sum formaður. Hann ivast ikki í, hvat var týdningarmiklasta avrikið:
– Høvdu vit her á Viðareiði ikki fingið nýggjan skúla í 1986, so høvdu viðareiðisbørn gingið í skúla á Fossanesi í dag og framyvir. Hvussu hevði verið í dag við búsetingini her hjá okkum, um so varð?
Í kreppuárunum gjørdist lítið annað enn at umsita teir pengar, sum komu inn til tað mest neyðturviliga

--

Tað siga tey um Danial

Thomas Arabo (Strandferðslan): Danial var eitt arbeiðsgrev, hann var ongantíð í frið. Hann sá altíð møguleikar. Sum persónur var hann sera dámligur at vera saman við. Smoltstøðin hjá honum og Fíu var eitt fantastiskt projekt, tað hevur eftirtíðin eisini prógvað, so tað var spell, at tað ikki gekk.

Sonja Høj (Strandferðslan, Klaksvík): Daniel brúkti skrivstovuna hjá SSL í Klaksvík eitt skifti. Tað, sum eg legði serliga til merkis var, hvussu pertentligur hann var. Har var skil í og eingin slingur í valsinum. Kaffisteðgirnar høvdu vit saman, og Danial var stak fittur og fyrikomandi.

Jákup Mórits Heinesen (Pf. Dalhella): Daniel var øgiliga góður at arbeiða hjá, og hann blandaði seg ikki uppí í tíð og ótíð. Alt var væl skipað, og lønin var í lagi og kom til tíðina. Tað hevði gingið væl, um hann slapp at halda fram, og hann hevði klárað tað líka so væl sum nakar annar.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 15. mai 2021

Bókaverk um Viðareiði er á gáttini

Bókaverkið í fýra bindum kemur væntandi út í heyst

 

SkrivaÐ:

Ólavur Waag Høgnesen

Daniel er søguáhugaður maður, og tað er sjón fyri søgn, um tú fert inn á hansara facebook-vanga. Hann leggur út mangt forvitnisligt, bæði myndir og tekstir, serliga um søgu og náttúru á Viðareiði, og hann er óførur at gera viðmerkingar til tað, onnur leggja út.

– Hesin áhugin haldi kemur bara frá bygdarumhvørvinum, tí nógv varð tosað um støð, fólk og hendingar. Tann, sum sat væl undir, kundu fáa nógv við, sigur Daniel Lydersen.

Sjálvur sigur hann, at hann hevur ikki serstakliga gott minni.

– Men eg havi altíð noterað nógv, sigur Daniel.

Nú fara vit skjótt at fáa tað, sum Daniel hevur savnað, í einari bókaútgávu, sum er í umbúna. Daniel sigur, at Símun Hansen hevur skrivað ættarsøguna, so hann gjørdi beinanvegin av, at tað var eingin orsøk at gera tað umaftur.

– Eg havi mest konsentrerað meg um søgur um fólk, hendingar, og bygdarsøgu í breiðari merking, og so ikki minst staðarnøvn, sigur Daniel.

Og tað er ikki hissi útgáva, sum bíðar okkum: Fýra bind – tvey bind við myndum og teksti og tvey bind við myndum og kortum burturav.

Tað er Sprotin, sum leggur til rættis og gevur út.

– Tað eru nógv fólk, sum hava givið mær týðandi upplýsingar, sum eru í bókini. Í sambandi við sjálva skrivingina hevur Árni Absalonsen, hálvur viðingur, verið mær hollur, og sjálv útgávan er í góðum hondum hjá Sonju Kjølbro, sigur Daniel, sum upplýsir, at bókarverkið væntandi kemur út tíðliga í heyst. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 15. mai 2021

“Telefax til Viðareiðis – ert tú ørur?”

-

 

SkrivaÐ:

Ólavur Waag Høgnesen

Fyri at útvega fraktlastir mátti Danial kunna samskifta við allan heim allan sólarringin. Eitt nú mátti hann hava telex – men tað var eitt stórt krav: Tað vóru bara 10 linjur til Viðareiðis, og skuldi Danial hava telex so vóru bara 9 telefonlinjur eftir. Tí var svarið nei, inntil telefonverksstjórin, Sólbjørn Jacobsen, sjálvur kom upp í málið.

Telefax mátti hann eisini hava. Tað keypti hann í 1982 – prísur: 50.000 kr., so tað var ikki í hvørjum húsi. Tað vóru næstan bara posthúsini og størstu fyritøkurnar, sum høvdu telefax.

Danial fortelur, at tað gav at bíta, tá ið Finnur Sivertsen, grannskoðari, skuldi senda eitt telefax til sín úr Vági.

– Á posthúsinum í Vági tvíhildu tey um, at skuldi hann senda eitt telefax til Norðoyggjar, so kundi tað bara vera til posthúsið í Klaksvík, har tað kundi avheintast – og til Viðareiðis, nei, tað var ikki hugsingur um, søgdu tey, fortelur Danial.

Tað eydnaðist kortini treiska grannskoðaranum at fáa tey á posthúsinum í Vági at gera eina roynd at gera nakað so fjákut, sum at senda eitt telfax til Viðareiðis. Tað vóru glómur í teimum, tá ið faxið fór spælandi ígjøgnum.

Nú er alt bara minnir – og lesarar, sum eru yngri enn 60 ár, mugu googla ‘telex’, og tey, sum eru yngri enn 45 mugu googla ‘telefax’ ... 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 15. mai 2021

Heimsmálini eru størri avbjóðing enn mánalending

Minitema - Heimsmálini: Á aðalfundinum í 2015 í Sameindu Tjóða, ST, samtyktu allar heimsins tjóðir tey 17 heimsmálini, ið harafturat fevna um heili 169 undirmál. Ætlanin við hesum málum verður nevnd heimsins mest framsøkna ætlan fyri jarðarklótina nakrantíð

(Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Kári Mikkelsen, Punktum.fo

Heimsmálini snúgva seg um at loysa heimsins størstu trupulleikar innan ár 2030. Vit skulu øll bæði kunna liva eitt gott lív og samstundis geva klótina víðari í góðum standi til okkara børn. Á henda hátt hevur ST sett felags kós móti eini burðardyggari framtíð fyri alt livandi á jarðarklótuni. Sagt verður, at hetta er ein størri avbjóðing, enn tað í síni tíð var at lenda á Mánanum.

Heimsmálini eru ikki tann fyrsta royndin hjá ST at seta mál fyri menning av jørðini. Longu í 2000 góvu allir heimsins leiðarar hvørjum øðrum lyfti um, at nú skuldi arbeiðast fyri einum betri heimi. Teir samtyktu tá átta ítøkilig mál fyri, hvussu heimurin skuldi síggja út í 2015. Bæði við at skerja tað ringasta fátækradømið við einum helmingi, at geva øllum børnum skúlagongd, tryggja øllum fólkum grundleggjandi rættindi, bremsa deyðiligum sjúkum og mangt annað. Á enskum var heitið fyri hetta málið nevnt “Millenium Development Goals.”

Í byrjanini var mistrúgvin um málini rættiliga víðfevnd, men avtalan gjørdist tó ein varði á vegnum til at gera enda á altjóða fátækradømi. Tað eydnaðist tó ikki at uppfylla øll hesi málini, hóast stóra framgongd á flestu økjum.

Fátækradømið nógv fallið
Síðani 1990 er parturin av heimsins íbúgvum, sum liva í størsta fátækradømi, fallin við 68 prosentum. Eins nógvar gentur og dreingir sleppa nú í barnaskúla, talið av nýggjum hivsmittaðum er fallið við 40 prosentum síðani ár 2000, og í sama tíðarskeiði er talið av deyðum orsakað av malaria fallið við 58 prosentum. Eisini viðvíkjandi málum, sum tað ikki er eydnast at fullføra, hava tað verið stór framstig.

Har sum 2015-málini í høvuðsheitum snúðu seg um menningarlondini, merkja tey nýggju heimsmálini, at øll heimsins lond skulu átaka sær eina felags ábyrgd og fyrireika seg upp á at framleiða og forbrúka burðardygt, og annars sum heild at leggja seg eftir at hava eina burðardygga atferð.

Eins og tey fyrru málini fara nýggju heimsmálini at hava týdning fyri milliardir av menniskjum. Hesaferð skulu trupulleikarnir við hungri, fátækradømi og sjúku ikki bara minkast, men í stóran mun heilt loysast.

Tørvur á nýggjum loysnum
Eitt er at semjast um stór stevnumið, eitt annað er at føra tey út í lívið. Fyrsta stig á vegnum at kunna heimsins íbúgvar um málini. Tí er málið at gera heimsmálini kend fyri so nógvum fólkum sum gjørligt.

Jú fleiri, ið fáa kunnleika til málini, jú fleiri eru við til at tryggja, at politisku leiðararnir seta sær sum mál at skapa úrslit. Og jú fleiri, sum varnast nýggja stavnhaldið og tey stóru framstigni, sum heimurin hevur nátt, jú fleiri kunnu gera sítt til, at vit í felag røkka hesum málum.

At náa heimsmálini ber einans til, um tað verður samstarvað frá ovast til niðast, tí hetta krevur heilt nýggjar loysnir, ovurhonds stórar íløgur og samstarv tvørtur um nógv ymisk økir og landamørk.

----

Nógv heitir fyri heimsmálini

Tá tú reikar á netinum eftir kunning um heimsmálini, daga tað skjótt nógvonnur heitir fyri heimsmálini upp. Oftani verða tey nevnd “Heimsmálini fyri burðardyggamenning.” Almenna heitið á enskum er “Transforming our World: The 2030 Agenda for Sustainable Development.”

Somuleiðis verða tey á enskum rópt fyri “Sustainable Development Goals” – sum oftani verður stytt til SDGs. Á enskum hava málini eisini fingiðeitt annað heiti, sum er lættari at samskifta um, nevniliga “Global Goals.”

Keldur til greinar um heimsmálini:
ST (Sameindu Tjóðir), Heimsmálini hjá ST, Verdens Bedste Nyheder, Ársfrágreiðing hjá SEV, tinganes.fo, ft.fo

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 15. mai 2021

Ferð má fáast á grøna orkuskiftið

Minitema - heimsmálini: Vit eiga at fara væl um okkara tilfeingi og stremba eftir búskaparvøkstri, sum byggir á burðardygga grund. Tí tekur landsstýrið undir við Heimsmálunum fyri burðardyggari menning. Hetta sigur Bárður á Steig Nielsen, løgmaður, og vísir á, at eitt høvuðsmál hjá landsstýrinum er at fáa ferð á grøna orkuskiftið

Bárður á Steig, løgmaður, her saman við Mette Frederiksen, forsætisráðharra, á almennari vitjan hjá Sev í Vestmanna (Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Kári Mikkelsen, Punktum.fo

Upp á spurningin um, hvat landsstýrið ger fyri at røkka heimsmálunum, sigur Bárður á Steig Nielsen, løgmaður, at samgonguskjalið inniheldur nógv mál, sum eru í góðum samsvari við Heimsmálini. Til dømis grøna orkuskiftið, sum er eitt høvuðsmál hjá landsstýrinum.

Løgmaður vísir á eitt av málunum í samgonguskjalinum, sum er nýstovnaða Vakstrarforum, ið hevði sín fyrsta fund 12. februar í ár, og sum arbeiðir við burðardyggum vinnuvøkstri. Løgmaður er sjálvur formaður í Vakstrarforum, har burðardygd og heimsmálini eru natúrligir partar av tí arbeiðinum.

Í Vakstrarforum verður arbeitt við at eyðmerkja og vísa á møguleikarnar fyri størri virðisøking í siðbundnu vinnunum eins og at kanna alternativar framtíðarvinnur í Føroyum, sum byggja á burðardygga grund. Endamálið við Vakstrarforum er at birta upp undir burðardygga virðisøking í siðbundnu vinnunum og øðrum framtíðarvinnum í Føroyum. Júst nú er arbeiðir ein havbólkur við vinnumøgleikum úr tí, sum hevur við havið at gera.

Løgmaður sigur, at í arbeiðinum í Vakstrarforum er komið greitt fram, at vinnufyritøkur síggja burðardygd og Heimsmálini sum natúrligan part av vinnu- og samfelagsvirkseminum. Sambært Bárði á Steig Neilsen arbeiðir landsstýrið málrættað og ítøkiliga fyri at røkka stóra málinum um at skipa varandi orku á landi í 2030.

- Í Føroyum eru nógv átøk og virksemi, sum virka fyri Heimsmálunum. Føroyar eru ein matkovi. Vit flyta út í heim risastórar nøgdir av heilsugóðum mati. Heimurin vil keypa tað ríka og stóra mattilfeingi, sum vit eiga. Við hesum tilfeingi eru Føroyar við til at tryggja góða heilsu og vælferð fyri milliónir av menniskjum kring heimin, sigur Bárður á Steig Nielsen.

Skipa fyrilestar á embætisstigi
Spurdur um, hvussu landsstýrið dagliga arbeiðir við heimsmálunum, vísir løgmaður á, at embætisfólk frá Løgmansskrivstovuni javnan hava fyrilestrar og kunning um Heimsmálini í ymsasaðni í landinum.

Løgmaður samskipar og leiðir arbeiðið í landsstýrinum og situr fyri lógarmálum. Hinvegn er tað hvørt einstakt landsstýrisfólk, sum hevur ábyrgd at fyrisita egin mál og arbeiða fram ímóti teimum málum, sum eru er ásett í samgonguskjalinum. Í hesum stendur millum annað, at samgongan vil seta í verk átøk, sum minka um útlát og dálking. Eisini vil samgongan virka fyri at verja okkara viðbreknu náttúru og umhvørvi.

Í norðurlendska samstarvinum fylla heimsmálini og burðardygg menning eisini nógv. Málið er, at Norðurlond í 2030 skulu vera heimsins burðardyggasta og mest samansjóðaða øki í heiminum. Landsstýrið er virkin partur av hesum norðurlendska samstarvinum.

Vinnan tikið heimsmálini til sín
Tað er ein embætismannabólkur, sum alment hevur heimsmálini sum virkisøki. Bólkurin hevur gjørt yvirlit yvir, hvørji stjórnarráð varða av teimum 169 ymsu undirmálunum.

Á fyrisitingarstigi er javnan samband við áhugapartar í samfelagnum. Nevnast kann, at leiðslan fyri netverkið Burðardygt Vinnulív hevur kunnað embætismannabólkin, sum arbeiðir við Heimsmálunum, um arbeiðið og ætlanirnar hjá netverkinum. Hetta netverkið, sum varð stovnað fyrst í árinum, verður umrøtt aðrastaðni í hesum minitema um heimsmálini.

- Vit eiga øll at gera okkara í strembanini eftir at skapa burðardygga vælferð fyri øll, bæði her heima og úti í heimi. Tað gleðiliga er, at vinnan hevur tikið til sín heimsmálini og týdningin av at síggja burðardygd sum ein sjálvsagdan part av vinnuvirkseminum. Eisini eru nógvar fyritøkur, sum stuðla samfelagsgagnligum virksemi. Til dømis frítíðarvirksemi, ruddingarátøkum og øðrum, sigur
Bárður á Steig Nielsen.

Í 2016 boðaði landsstýrið donsku stjórnini frá, at Føroyar tekur undir við París-avtaluni. Sostatt hava Føroyar bundið seg altjóða, tá ræður um heimsmálini.

Hagstovan arbeiðir við at gera hagtalsgreining av støðuni í Føroyum við atliti at Heimsmálunum, har hagfrøðiskipan hjá ST – SDG Indicators – verður brúkt.

Spurdur um, hvussu ætlanin hjá Føroyum sær út fyri handfaring av heimsmálunum tey komandi fýra-fimm árini og síðani víðari fram til 2030, svarar løgmaður.

- Sum áður nevnt, er málið hjá landsstýrinum, at Føroyar skulu hava burðardygga varandi orku á landi í 2030. Í hesum sambandi er vert at nevna mvg-frítøku av hitapumpum og elbilum, sum stuðlar undir arbeiðið við heimsmálunum. Arbeiðið í Vakstrarforum hevur fokus á burðradyggan virðisvøkstur, eitt nú tá ræður tilfeingið í havinum.

Talið av vindmyllum má økjast nógv
Upp á spurningin um, hvat liggur á borðinum beint nú, sum til dømis skal loysast í ár ella næsta ár, sigur Bárður á Steig Nielsen, løgmaður.

- Eitt stórt mál hjá landsstýrinum er hetta at fáa ferð á grøna orkuskiftið. Nógv fleiri vindmyllur skulu setast upp, tí vindorka verður høvuðsparturin í kósini móti varandi orku á landi í 2030.

Sambært løgmanni skal eitt áhaldandi arbeiði til at flyta orkunýtsluna til el – tann sonevnda elektrifiseringin – har høvuðsfortreytin er størri framleiðsla av grønari orku. Somuleiðis verður arbeitt við fleiri alternativum loysnum bæði innan sjóvarfallsorku, havvindmylluorku og innan goymslu av orku, ið snýr seg um betri battarískipanir, pumpuverkætlan og annað í tí sambandi.

Spurdur um, hvørt føroyingar av álvara vaknaðir, tá ræður um heimsmálini, svarar løgmaður, at fleiri og fleiri síggja týdningin av, at vit hava umsorgan fyri okkara tilfeingi í breiðum týdningi. Eisini fyri komandi ættarliðum.

- Vit síggja hetta sum neyðugt í okkara framtíðar vinnu, sum veitari av matvørum kring allan heim. Føroyar hava tað, sum allur heimurin spyr eftir, nevniliga mattilfeingi. Burðardygd hevur í øldir verið partur av føroyskari mentan, og at tað er vaksandi áhugi í øllum samfelagnum, har alsamt fleiri hava tikið heimsmálini og burðardygd til sín, sigur Bárður á Steig Nielen.

Løgmaður vísir á, at við at hava eitt Umhvørvis- og vinnumálaráð, ber hetta boð um, at umhvørvið fær høga raðfesting.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 15. mai 2021

SEV tekur heimsmálini í størsta álvara

Mini-tema - Heimsmálini: Síðani 2008 hevur SEV miðvíst arbeitt við umhvørvisvernd og setti tá millum annað á stovn eina deild fyri heilsu, trygd og umhvørvi. Heimsmálini, sum vóru samtykt í ST í 2015, eru eitt amboð til at arbeiða enn miðvísari og at taka heildina við, staðfestir orkufelagið, sum sigur seg taka heimsmálini í størsta álvara

(Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Kári Mikkelsen, Punktum.fo

Endamálið við heimsmálunum hjá ST, sum felagsskapurin av heimsins londum samtykti í 2015, er at fáa allar heimsins tjóðir at seta sær mál um burðardygga menning tey komandi árini fram ímóti 2030.

Hvørt av teimum 17 málunum hevur undirmál, sum koma nærri inn á, hvørji tiltøk verða mett neyðug fyri at røkka málunum.

Heimsmálini og umhvørvisatlit eru serliga viðkomandi og samstundis ein serlig avbjóðing og ábyrgd hjá orkufyritøkum kring heimin.

Í 2014 settu nevnd og leiðsla í SEV sær tað mál, at øll elframleiðsla á landi skal vera 100 prosent burðardygg í 2030. Sostatt hevur SEV síðani 2014 arbeitt miðvíst og tilvitað eftir málsetningi í tráð við heimsmál 7 og 13, sum snúgva seg um ávikavist burðardygga orku og veðurlagsátøk.

Kjarnuuppgávan hjá SEV er at veita øllum føroyingum streym. Orkufelagið skal halda veitingartrygdina og veitingarskylduna við høgari elgóðsku og støðugari streymveiting út í hvønn krók í samfelagnum alt samdøgrið og yvir alt árið.

SEV staðfestir, at miðvísa menningar- og granskingararbeiðið, sum orkufelagið hevur verið partur av seinastu árini, er somuleiðis í tráð við heimsmálini. Talan er um granskingarverkætlanir um nýggjar burðardyggar loysnir og um samstarv við útlendskar veitarar og granskarar um royndarverkætlanir, sum við tíðini kunnu gagna elskipanum í øðrum oyggjasamfeløgum og úti í heimi.

Grønt orkuskifti avgerandi týdning
Sambært SEV, hevur felagið eisini átikið sær ein týðandi leiklut í strembanini eftir at fáa gongd á tað sonevnda grøna orkuskiftið, sum mett verður neyðugt, um skulu Føroyar flyta seg longri og skjótari yvir á burðardyggar loysnir innan flutning og bústaða- og bygningsupphiting. Hetta við eitt nú at seta upp almennar løðistøðir kring landið til elbilar við ókeypis løðing í eini royndartíð. Afturat hesum at læna elbilaeigarum heimaløðistøðir og í samstarvi við myndugleikarnar lata bíligari streym til hitapumpur og heimaløðing av elbilum.

Við tí ábyrgd, sum eitt orkufelag hevur, og ásannandi, at øll smá tiltøk og allir broyttir vanar í dagliga virkseminum, sum hava størri fyrilit fyri burðardygd og umhvørvisvernd, gera mun, er avgerð tikin um at arbeiða meira skipað við heimsmálunum, skrivar SEV í ársfrágreiðing síni fyri 2019.

Hetta merkir, at ikki bara elframleiðslan skal verða burðardygg, men at tey í SEV í enn størri mun skulu hugsa burðardyggar loysnir og avgerðir inn í alt tað dagliga virksemið hjá felagnum.

Starvsfólk hjá SEV hava verið á skeiði í verkseting av heimsmálunum, og ein bólkur varð í 2019 settur til at arbeiða við hesum málsetningi. Bólkurin hevur fingið til uppgávu at koma við tilmælum um, hvussu heimsmálini kunnu gerast ein enn meira ítøkiligur og natúrligur partur av gerandisdegnum í allari fyritøkuni, stendur í áðurnevndu ársfrágreiðing hjá orkufelagnum.

Fakta
Í fyrsta lagi vóru tað tvey heimsmál, sum orkufelagið SEV hevur sett sær fyri at gera nakað við.

Talan eru um heimsmálini 7 og 13 og undirmálini fyri hesi bæði. Seinni hevur SEV sett onnur heimsmál á skrá.

Fimm av undirmálunum undir heimsmáli 7, sum SEV hevur tikið til sín, hava hesar ásetingar:

• Fyri 2030 verður tryggjað, at øll fáa álítandi og tíðarhóskandi orkutænastur fyri ein rímiligan kostnað.
  
• Fyri 2030 skal parturin av varandi orku í alheimsliga orkublandinum økjast, so tað munar.
  
• Fyri 2030 verður ferðin á ábótum í orkueffektiviteti um allan heim tvífaldað.
  
• Fyri 2030 skal altjóða samstarvið økjast fyri at lætta um atgongdina til gransking í reinari orku og tøkni. Eisini varandi orku, orkueffektiviteti og framkomnari og reinari fossil-brennievnistøkni, eins og at virka fyri íløgum í orkuundirstøðukervi og reina orkutøknifrøði.
  
• Fyri 2030 skal undirstøðukervið víðkast og tøknin verða dagførd fyri at útvega tíðarhóskandi og burðardyggar orkutænastur í øllum menningarlondum. Serstakliga í teimum minst mentu londunum, smáoyggjamenningarlondum og menningarlondum, sum ikki sleppa til sjógv, í samsvari við teirra ymisku stuðulsskráir.
  

Tey fimm undirmálini undir heimáli 13, sum SEV vil gera nakað við, eru hesi:

• Styrkja mótstøðumegina og evnini at laga seg eftir váðum, sum elvdir eru av veðurlags- og náttúruvanlukkum í øllum londum.
  
• Flætta tiltøk í sambandi við veðurlagsbroytingar inn í landspolitikk, virkisskráir og virkisætlanir.
  
• Bøta um undirvísing, kunnleika og førleika hjá fólki og stovnum at mótvirka, laga seg eftir og avmarka skaða av veðurlagsbroytingum, og í góðari tíð at ávara um verðulagsbroytingar.
  
• Seta í verk tað, sum ídnaðarlond hava bundið seg til at fremja við ST-rammusáttmálanum um veðurlagsbroyting. Hesin hevur sum mál í felag at útvega 100 milliardir dollarar árliga fyri 2020 frá øllum keldum fyri at nøkta tann tørv, menningarlondini hava. Hetta saman við týðandi atgerðum og gjøgnumskygni við at seta í verk og til fulnar fáa Grøna veðurlagsgrunnin at virka við fíggjargrundarlagi hjá grunninum sum skjótast.
  
• Menna mekanismur, sum bøta um førleikan at skipa fyri virkisførum ætlanum og umsitingum, ið hava samband við veðurlagsbroytingar í teimum minst mentu londunum og smáoyggjum í menning. Eisini við serligum denti á kvinnur, ungfólk og staðheft og lítilsgjørd samfeløg.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 15. mai 2021

Burðardygt vinnulív sett á stovn

Mini-tema - Heimsmálini: 11 føroyskar fyritøkur skrivaðu í januar í ár undir avtalu um at arbeiða saman í trý ár við átakinum Burðardygt Vinnulív. Royndarverkætlanin, ið verður samskipað í Vinnuhúsinum, hevur sum aðalmál at menna burðardyggar mannagongdir í føroysku vinnuni og stuðla upp undir arbeiðið við at røkka heimsmálunum hjá ST um burðardygga menning. Eitt nú veðurlagsátakið

Marita Rasmussen, stjóri í Vinnuhúsinum

SkrivaÐ:

Kári Mikkelsen, Punktum.fo

Seinni í ár fara luttakandi fyritøkurnar at leggja fram eina felags ætlan, sum leggur dent á avbjóðingarnar og møguleikarnar hjá vinnulívinum.

Regin Jacobsen, stjóri í Bakkafrosti, sigur, at hetta er ein sera spennandi verkætlan, og nógvir nýggir møguleikar liggja fyri framman.

- Hóast vit eru ein bólkur av ymiskum fyritøkum, so hava vit nakrar felags avbjóðingar, og vit eru samd um at arbeiða saman um hesar avbjóðingar. Okkara vón er, at átakið fer at skapa nakrar týðandi samstarvsmøguleikar okkara millum, sum fer at seta ferð á menningina at røkka hesum málum, sigur stjórin í Bakkafrosti.

Marita Rasmussen, stjóri í Vinnuhúsinum, sigur, at tað er spennandi hjá teimum at fylgja menningini av hesum átakinum.

- Føroyskar fyritøkur eiga at hugsa um sosialu, umhvørvisligu og fíggjarligu umstøðurnar, sum tær virka í, og sum áhaldandi broytast. Hetta átakið kann slóða fyri, at fyritøkurnar verða ílatnar til framtíðina, sigur hon.

Tær 11 stovnandi fyritøkurnar eru Bakkafrost, Betri Banki, Effo, Faroe Ship, Føroya Tele, JT Electric, KJ Hydraulik, MBM, P/F Poul Michelsen, SMJ og Vónin.

(Kelda: Ft.fo) 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 15. mai 2021

Fakta um heimsmálini

Tey 17 heimsmálini hjá Sameindu Tjóða, ST, fyri burðardyggari menning fram til 2030 eru hesi:

 

SkrivaÐ:

-

1. Gera enda á fátækadømi í øllum tess líki allastaðni.

2. Gera enda á hungri, tryggja, at matur er tøkur, bøta um føðsludygd og virka fyri burðardyggum landbúnaði.

3. Tryggja øllum heilsugott lív og virka fyri trivnaði fyri øll í øllum aldri.

4. Tryggja øllum inkluderandi og rættvísa og dygdargóða útbúgving og virka fyri lívlongum læringarmøguleikum fyri øll.

5. Fáa í lag javnstøðu millum kynini og máttmenna allar kvinnur og gentur.

6. Tryggja, at vatn og reinførisviðurskifti eru í lagi og umsitin á burðardyggan hátt.

7. Tryggja, at øll fáa álítandi, burðardygga og tíðarhóskandi orku, sum øll hava ráð til.

8. At virka fyri varandi, inkluderandi og burðardyggum búskaparvøkstri, fullum og úrtøkugóðum virksemi og sømiligum arbeiði til øll.

9. Byggja sterk undirstøðukervi, virka fyri inkluderandi og burðardyggari ídnaðarmenning og eggja til nýhugsan.

10. Minka ójavna í londum og ímillum lond.

11. Gera býir og búsetingar inkluderandi, tryggar, haldgóðar og burðardyggar.

12. Tryggja burðardygg nýtslu- og framleiðslumynstur.

13. Sum skjótast seta í verk bráðneyðug átøk at berjast ímóti veðurlagsbroytingum og avleiðingum av teimum..

14. Varðveita og á burðardyggan hátt nýta høvini, allan sjógv og sjófeingi til burðardygga menning.

15. Verja, endurbøta og virka fyri burðardyggari nýtslu av jarðvistskipanum, á burðardyggan hátt røkja skóg, berjast ímóti oyðimarkarmyndan, steðga og venda landtýningum og lívmargfeldismissi.

16. Virka fyri friðsomum og inkluderandi samfeløgum fyri burðardyggari menning. Útvega øllum atgongd til rættartrygd og byggja munagóðar, ábyrgdar- og inkluderandi stovnar á øllum stigum.

17. Styrkja amboðini at verkseta og stimbra heimsfevnandi partalagið fyri burðardyggari menning.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 15. mai 2021