Forkunnug gáva úr Føroyum

Løgmaður og løgtingsformaðurin handaðu í gjár Hennara hátign Margrethu Drotning eina gávu í sambandi við, at Hennara hátign hátíðarhelt 50 ára dagin sum regentur í danska ríkinum

 

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Løgmaður og løgtingsformaðurin handaðu í gjár, vegna Føroya løgting, Føroya landsstýri og Føroya fólk, Hennara hátign Margrethu Drotning eina gávu í sambandi við, at Margretha Drotning hátíðarhelt 50 ára dagin sum regentur í danska ríkinum.

Gávan varð handað á hátíðarhaldi á Christiansborg, har løgmaður og løgtingsformaðurin luttóku. Løgmaður bar eisini fram røðu har hann ynskti Hennara hátign hjartaliga tillukku við stóra degnum.

Gávan er 50 tær fyrstu planturnar av pílaslagnum Salix arctica – arktiskur pílur –, sum skulu gróðursetast í Koltri í sambandi við, at oyggin Koltur verður Føroya fyrsta náttúrufriðøki. Ætlanin er at pílarnir skulu gróðursetast í 2024, tá endaliga skrásetingin av náttúruni í Koltri er liðug.

Í sambandi við gávuna er eisini gjørd ein heilt serlig heimasíða – á donskum – sum greiðir frá um Koltursverkætlannina og gávuna til Drotningina. Heimasíðan er: www.koltursplanen.fo

Koltursverkætlanin er ein spennandi verkætlan, sum Tjóðsavnið stendur fyri. Verkætlanin snýr m.a. um at taka av seyðin í stóru parti av oynni og endurskapa upprunaligu náttúruna í Koltri, sum hon var áðrenn fólk búsettust har. Arktiski pílurin er ein av hesum uppruna plantum, sum ynski er at endurskapa í náttúruni.

Til vinstru: Náttúran, sum hon helst hevur sæð út áðrenn landnámstíð fyri 1100 árum síðani. Í miðjuni: Gróður ávirkaður av seyði og øðrum húsdjórum. Til høgru: Málið er at náttúran skal venda aftur til sína upprunaliga upprunaligu støðu (Tilgjørd mynd: koltursplanen.fo)

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 14. Jan 2022

Margreta drotning í 50 ár

Hátíðarhildu Margretu drotning, nú tað eru 50 ár síðani Fríðrikur IX doyði og dóttirin tók við sum drotning

(Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Tað eru 50 ár síðani Fríðrikur kongur doyði, og dótturin, Margreta tók við sum drotning. Hetta var hátíðarhildið í dag.

Bárður á Steig Nielsen, løgmaður, og Jógvan á Lakjuni, løgtingsformaður, luttóku millum annað, og handaðu hennara hátign forkunnuga gávu.

Gávan er 50 tær fyrstu planturnar av pílaslagnum Salix arctica – arktiskur pílur –, sum skulu gróðursetast í Koltri í sambandi við, at oyggin Koltur verður Føroya fyrsta náttúrufriðøki. Ætlanin er at pílarnir skulu gróðursetast í 2024, tá endaliga skrásetingin av náttúruni í Koltri er liðug.

Margreta drotning er 81 ára gomul, og er fødd 16. apríl í 1940.

Nakrar av myndum, sum myndatænastan EPA, hevur frá hátíðardegnum í dag:

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 14. Jan 2022

Tina og Kári komin víðari til stólaspælið

Báðir teir føroysku luttakararnir komu gjøgnum nálareygað og eru millum 36 tey síðstu í X Factor

(Skíggjamynd: TV2 Play)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Upptøkuroyndirnar í X Factor eru lidnar, og greitt er at tveir føroyingar komu víðari. Í endanum á X Factor sendingini í gjárkvøldið, skuldu dómararnir taka støðu til hvør skuldi sleppa víðari - til tað sum í ár verður 6 Chair Challenge.

Áður hevur tað verið 5 Chair Challenge, og hvør dómari hevur havt ein flokk. Tað vil solistar undir 23, solistar eldri enn 23, umframt ein bólk. Soleiðis verður ikki í ár, tí tá upptøkuroyndirnar vóru lidnar, avdúkaði Sofie Linde, at dómararnir fingu ein úr hvørjum flokki.

Tey skuldu blíva samd um fýra luttakarar í part úr hvørjum flokki, sum skuldu fáa møguleikan í 6 Chair Challenge.

Í fyrsta parti av X Factor vann 25 ára gamli toftamaðurin, Kári Fossdalsá, sum er búsitandi í Aalborg, seg víðari í kappingini, meðan vit seinasta fríggjakvøld sóu 18 ára gomlu Tinu Mellemgaard úr Hoyvík rúnarbinda dómararnar og syngja seg víðari í kappingini.

Aftur í gjárkvøldið gekk eftir vild. Tey bæði føroysku umboðini eru høgt í metum hjá teimum trimum dómarunum, og Kwammie Liv valdi Tinu Mellemgaard millum sínar fýra solistar undir 23 ár, og Martin Jensen vald Kára Fossdalsá í millum síni millum tey sum eru eldri enn 23 ár.

Tey eru sostatt millum 36 teir síðstu luttakararnar í X Factor 2022.

Kári Fossdalsá av Toftum (Skíggjamynd: TV2 Play)

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 14. Jan 2022

Semja millum Starvsfelagið, Fíggjarmálaráðið og Kommunala Arbeiðsgevararfelagið

Partarnir skrivaðu hósdagin undir trý ára sáttmála, galdandi frá 1. oktober 2021 til 1. oktober 2024

(Mynd: fmr.fo)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Fíggjarmálaráðið og Kommunala Arbeiðsgevararfelagið undirskrivað hósdagin semju við Starvsfelagið, um ein trý ára sáttmála, galdandi frá 1. oktober 2021 til 1. oktober 2024.

Semjan inniber, at lønirnar hækka soleiðis:

• Tann 1. januar 2022 hækka lønirnar við 1,25 %.
  
• Tann 1. oktober 2022 hækka lønirnar á lønarstigunum 1-20 við 740 krónum og á lønarstigunum 20-50 við 540 krónum.
  
• Tann 1. oktober 2023 hækka lønirnar við 2,75 %.
  

Hetta svarar til ein samlaðan lønarkarm á 6,2 prosent yvir trý ára skeiðið.

Umframt lønarbroytingarnar eru ymiskar broytingar gjørdar í sáttmálunum millum ávikavist Fíggjarmálaráðið og Starvsfelagið og Kommunala Arbeiðsgevararfelagið og Starvsfelagið, skrivar Fíggjarmálaráðið á heimasíðuna.

Semjan sæst her.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 13. Jan 2022

Koronukanningar: Brúka hálva millión um dagin

Koronukanningar kosta tað hvíta út úr eygunum. Bara hesa seinastu vikuna hevur sjúkrahúsverkið brúkt yvir hálva millión um dagin til kanningar

(Savnsmynd: Ólavur Frederiksen / Faroephoto)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

550.000 krónur.

Tað er knapt tað, sum sjúkrahúsverkið hevur brúkt uppá koronukanningar í miðal um dagin hesa seinastu vikuna.

Hetta upplýsir sjúkrahúsverkið fyri Portalinum.

Síðani korona byrjaði, hava fólk verið hópkannað í bylgjum, men í nærum tríggjar mánaðar hevur nógv trýst verið á kanningunum, og tað eru fáir dagar har færri enn 2.000 kanningar eru gjørdar. Hjá sjúkrahúsverkinum eru kanningarnar ókeypis fyri tann, sum verður potaður, men gildið skal rindast onkursvegna.

(Greinin heldur fram undir myndini)

Umleið 200 krónur fyri hvørja kanning

Kostnaðurin fyri eina poting íroknað greining av royndini er umleið 200 krónur. Heilsufrøðiliga Starvsstovan og Thetis greina kanningar fyri Sjúkrahúsverkið.

Mánadagin vóru sera nógvar kanningar gjørdar, tá gott 3.500 fólk vóru kannað á støðunum hjá sjúkrahúsverkinum. Metti kostnaðurin fyri mánadagin er 700.000 krónur.

Miðaltalið hesa seinastu vikuna er 2.731 kanningar um dagin svarandi til ein kostnað upp á knapt 550.000 krónur um dagin hesa seinastu vikuna. Hetta er umleið 3,8 milliónir krónur seinastu sjey dagarnar.

Høvuðskanningarstøðirnar hjá sjúkrahúsverkinum eru í Hoydølum, Klaksvík, og Tvøroyri. Harafturat eru kanningarstøðir í Vágum, Vestmanna, Sandoy og Nólsoy.

Kanningar, sum verða gjørdar við landamørkini og á privatu kanningarstovuni Thetis telja ikki við í hesum tølunum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. Jan 2022

200 milliónir til koronu

Løgmaður upplýsti í tinginum í desember, at vit fíggjarliga eru sloppin væl frá koronu samanborið við Danmark. Men vit hava í fleiri vikur brúkt umleið hálva millión um dagin at hópkanna

(Savnsmynd: Ólavur Frederiksen / Faroephoto)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Mikudagin vóru yvir sjey prosent av fólkatalinum potað og kannað fyri koronu. Tað munnu vera fá lond sum kunnu vísa á tað, men onkursvegna skal gildið rindast.

Tí tað kostar. Tað kostar nógv. Sjúkrahúsverkið upplýsti í vikuni fyri Portalinum, at vit í hesum døgum í miðal brúka umleið 550.000 krónur um dagin uppá koronukanningar. Sostatt hava vit bara hesar seinastu sjey dagarnar brúkt 3,8 milliónir krónur til koronukanningar. At hópkanna er ikki nakað vit júst eru byrjað uppá, tí í grundini hava vit síðani oktober gjørt sera nógvar kanningar um dagin.

Hetta svíður hjá landskassanum, og tað fekk fíggjarnevndina í løgtinginum tann 25. november at harta landsstýrismannin við heilsumálum, Kaj Leo Holm Johannesen, og nevndin heitti á hann, at skipa soleiðis fyri, at ein greið vegleiðing verður gjørd um, nær tað er neyðugt at kanna seg. 

Ikki fyrr enn 7. desember kom landsstýrismaðurin við vegleiðing til fókið um nær PCR-kanning skuldi gerast og nær ein skundkanning var nokk.

Hetta hevur tó ikki verið við til at minka um talið á testum. Hinvegin kom eitt nýtt frábrigdi av covid-19, sum smittar meira enn undanfarna, og fólk lata seg kanna sum ongantíð áður. Tilburðir verða eisini staðfestir sum ongantíð áður.

Í løgtinginum fyri jól, helt løgmaður fyri, at vit eru komin væl ígjøgnum hetta - eisini fíggjarliga.

- Hetta eru nógvir pengar, men alternativi at stongja samfelagið niður er munandi dýrari. Um eg skal gera samanbering, so las eg eina grein sum upplýsti at í Danmark hevði man brúkt 80 millardir uppá kanningar og aðrar fyriskipanir fyri at halda koronusmittuni niðri. Uttan hjálparpakkar. Umrokna vit tað til føroysk viðurskifti, er tað 800 milliónir krónur.

- Men vit hava í heilsuverkinum til kanningar og annað brúkt umleið 160 milliónir krónur higartil, og ætlanin er at játta 40 milliónir á fíggjarlógini fyri 2022. Altso 200 milliónir krónur samanlagt, upplýsti løgmaður Bárður á Steig Nielsen í tinginum tann 16. desember 2021, tá eykajáttanarlóg var til viðgerðar. Ein eykajáttan, sum gav heilsuverkinum og farsóttarnevndini tíggju milliónir afturat til kanningar árið út. 

- So eg haldi vit eru sanniliga sloppin væl í Føroyum, segði løgmaður.

Greitt er tó, at skulu vit kanna fyri hálva millión um dagin alt hetta árið, so mugu 200 milliónir setast av til koronukanningar í 2022.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 14. Jan 2022

Nú verður farið at koppseta børn í Føroyum

Sambært fleiri serfrøðingum er korona um at hæsa av, men nú boða føroysku myndugleikarnir á, at tað er klárt at koppseta børn í aldrinum 5-11 ár

(Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Nú omikronfrábrigdi breiðir seg kring allan heimin og fleiri serfrøðingar vilja vera við, at endin á koronufarsóttini nærkast, fara føroyingar undir at koppseta børn.

Koppsetingarnar av børnum í aldrinum 5 til 11 ár vera gjørdar frá í dag. Hesum boðaði sjúkrahúsverkið frá á korona.fo í gjár.

Koppsetingin fer fram hjá apoteksverkinum, men tað eru heilsufrøðingar, ið taka sær av sjálvari koppsetingini, og sjúkrahúsverkið hevur ábyrgdina av teimum. Lækni frá sjúkrahúsverkinum verður eisini knýttur at tí einstaka koppsetingarstaðnum.

Í fyrstu syftu ber bara til at bíleggja tíð til koppseting á Tjaldurs Apoteki í Havn, men í næstum væntast Suðuroyar Sjúkrahús á Tvøroyri og Norðoya Apotek í Klaksvík eisini at verða umfatað av skipanini. Tá fer eisini at bera til at velja tey bæði koppsetingarstøðini á korona.fo til aldursbólkin 5-11 ár.

Samtykki krevst til koppseting av børnunum, og tí er umráðandi, at annað foreldrið ella møguligur verji hjá barninum er við til koppsetingina at vátta bíleggingina. Fyri at sleppa undan ov nógvum trongsli á koppsetingarstaðnum, verður tó mælt til, at bara eitt vaksið fólk kemur við hvørjum barni, sigur Sjúkrahúsverkið.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 14. Jan 2022

– Triðja prikið verjir væl ímóti álvarsamari sjúku

Smittaðir persónar, ið eru eldri enn 65 ár, eru í 90 prosent minni vanda fyri at verða innlagdir við omikron, um teir hava fingið triðja prikið, vísa tøl frá bretsku heilsumyndugleikunum, og tí verður í løtuni ikki mælt til at geva hesum aldursbólkinum eitt fjórða prik

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Eitt triðja prik fyri koronu verjir sera væl móti álvarsligari sjúku við omikron-frábrigdinum hjá teimum, sum eru eldri enn 65 ár.

Tað vísa nýggj tøl frá UK Health Security Agency.

Sambært bretsku heilsumyndugleikunum eru smittaðir persónar í hesum aldursbólkinum í 90 prosent minni vanda fyri at enda á sjúkrahúsinum, tríggjar mánaðir eftir, at teir hava fingið triðja prikið, samanborið við persónar, sum ikki hava fingið triðja prikið – sonevnda fyrsta booster-prikið.

Hjá persónum, sum bert hava fingið tvey prik, minkar verjan niður í 70 prosent eftir trimum mánaðum, og niður í 50 prosent eftir eitt hálvt ár.

Sambært Ritzau mæla bretsku myndugleikarnir, útfrá hesum tølunum, heldur ikki til, at fólk á røktarheimi og tey, sum eru fylt 80 ár, skulu hava eitt fjórða prik. Heldur eigur mann at raðfesta at geva fleiri triðja prikið og at koppseta tey, sum framvegis einki prik hava fingið, verður sagt.

Við tí at triðja prikið gevur góða verju, eisini hjá teimum sárbæru, verður ikki mett, at tørvur er á at geva teimum eitt fjórða prik.

Víst hevur tó verið á, at vandin fyri at verða innlagdur er 50 prosent minni hjá teimum, sum eru smittað við omikron í mun til tey, sum eru smittað við delta-frábrigdinum. Tað segði fakligi stjórin hjá Statens Serum Institut í vikuni.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 08. Jan 2022

Landsstýrið avtekur koronupassið

Tilmælið frá farsóttarnevndini til landsstýrið er greitt: tað er ikki longur heilsufakligt grundarlag fyri at brúka koronapass innlendis í Føroyum

Hetta verður nú søga. Heilsufakligt grundarlag er ikki longur fyri at brúka koronapass innlendis í Føroyum (Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Eftir áheitan frá landsstýrinum, viðgjørdi farsóttarnevndin mánadagin spurningin um brúk av koronapass innlendis í Føroyum. Tilmælið frá Farsóttarnevndini til landsstýrið er greitt: Tað er ikki longur heilsufakligt grundarlag fyri at brúka koronapass innlendis í Føroyum.

Landsstýrið hevur tískil tikið avgerð um, at broyta tilmælini soleiðis, at mælt verður ikki longur til brúk av koronapassi. Koronapassið skal tó framvegis nýtast til ferðir uttanlands. Mælt verður nú til at í mesta lagið 100 fólk samlast.

- Eg havi alla tíðina sagt, at eg ætli mær ikki at mæla til brúk av koronapass ein dag longur enn neyðugt. Tí fegnist eg um, at vit í dag kunnu fara burtur frá hesum. Samstundis vil eg leggja dent á, koronasmittan framvegis ger nógv um seg. Tí er týdningarmikið at fólk eru ansin, lata seg kanna, um tey kenna sær okkurt og lata seg koppseta við 3. prik, sigur Bárður á Steig Nielsen, løgmaður.

Eftir áheitan frá landsstýrinum hevur farsóttarnevndin eisini viðgjørt eina møguliga exit-strategi fyri koronahandfaringina. Farsóttarnevndin hevur upplýst, at enn er vitanin um omikron ov avmarkað, og tí ber ikki til at koma við einari nágreiniligari exit-strategi enn.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. Jan 2022

Serfrøðingar: Skjótt kann korona gerast eitt vanligt krím

Tað er sannlíkt, at farsóttin er yvirstaðin um stutta tíð, heldur danskur professari

Sambært donskum serfrøðingum kunnu vit skjótt vera liðug við at skula pota okkum fyri koronu (Sansmynd: Ólavur Frederiksen)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Skjótt kunnu vit vera liðug við avmarkingar, hópkanningar og sóttarhald. Í øllum førum um mann skal trúgva serfrøðingar, sum DR hevur tosað við.

Sambært Lone Simonsen, granskari og professari á Roskilde Universitet og Søren Riis Paludan, professari í virologi á Aarhus Universitet eru vit helst ávegis ígjøgnum síðstu stóru bylgju av koronufarsóttini, og um stutta tíð kunnu vit byrja at handfara koronu sum eitt vanligt beinkrím.

– Nógv verða smittað við omikron, og harvið fáa við meira mótstøðuføri í samfelagnum, og vera færri, sum gerast álvarsliga sjúk. Tá vit koma til várið, er mítt boð, at farsóttin er yvirstaðin, sigur Søren Riis Paludan millum annað.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 13. Jan 2022

Talið á andevnum fimmfaldaðist eftir fjórða prikið

Tað vísa fyribils úrslit frá einari kanning á einum sjúkrahúsi í Ísrael – í Danmark eru kanningar eisini byrjaðar, og har hava fleiri giktasjúklingar fingið eitt fjórða prik fyri koronu

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Í Ísrael vórðu kanningar í farna mánað gjørdar við heilsustarvsfólkum á sjúkrahúsinum Sheba Medical Center nærindis Tel Aviv fyri at kanna virknaðin av einum fjórða priki fyri koronu.

Sambært Washington Post vísa fyribils úrslit av kanningini, at talið á andevnum fimmfaldaðist eina viku eftir prikið.

Men longu áðrenn fyrstu úrslitini av kanningini vóru greið, boðaðu myndugleikarnir í Ísrael frá, at eldri borgarar kundu fáa fjórða prikið.

Fleiri funnust at hesari avgerðini, m.a. orsakað av vantandi upplýsingum um, hvussu trygt og munagott eitt fjórða prik fór at vera, og hvørja ávirkan hetta fór at hava á immunverjuna hjá fólki.

Á Sheba Medical Center vórðu 150 frísk heilsustarvsfólk í øllum aldrum kannað. Tey høvdu øll fingið tríggjar koppsetingar við koppingarevninum hjá Pfizer/BioNTech.

Kannað varð, hvussu fólk reageraðu eftir at hava fingið hesa fjórðu koppsetingina, men her sást einki órógvandi. Nøkur høvdu lágan fepur, og onnur vórðu eym í arminum, men eingin upplivdi nakað meira enn tað, verður sagt.

Gera kanningar í Danmark
Í Danmark er heilsumyndugleikar nú eisini í ferð við at kanna, um tey eldru og sárbæru skulu hava eitt fjórða prik fyri koronu.

Á universitetssjúkrahúsinum í Aarhus eru uml. 75 persónar nú koppsettir fyri fjórðu ferð.

Talan er um giktasjúklingar, sum taka serliga immunverjudempandi heilivágin Rituximab, skrivar DR.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 09. Jan 2022

Kanning: 90 prosent minni vandi fyri at doyggja við omikron

Granskarar í USA hava kannað 70.000 koronusjúklingar, og vísti kanningin m.a., at tey, sum eru smittað við omikron eru í minni vanda fyri at verða innløgd og enda á intensivari deild

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Hóast omikron-frábrigdið er meira mótstøðuført yvirfyri koppsetingini, og kann smitta meira enn onnur frábrigdi, verða persónar, sum verða smittaðir við omikron, minni sjúk, og sambært nýggjari amerikanskari kanning, er vandin fyri at doyggja við omikron 90 prosent minni enn við eitt nú delta-frábrigdinum.

Granskarar á tveimum amerikonskum universitetum hava kannað 70.000 koronasjúklingar.

Kanningin vísti eisini, at vandin fyri at verða innlagdur við koronu minkaði niður í eina helvt hjá teimum, sum vórðu smittað við omikron, og vandin fyri at verða innlagdur á intensiva deild minkaði við 75 prosent.

Tey, sum vórðu innløgd við omikron vóru kortini ikki líka leingi á sjúkrahúsinum sum tey, sum vóru innløgd við delta-frábrigdinum. Í miðal vóru tey, sum vóru smittað við omikron, innløgd í hálvannan dag, meðan tey, sum vóru smittað við delta, í miðal lógu á sjúkrahúsinum í fimm dagar.

Sambært Ritzau er kanningin tó enn ikki javnlíkamett – kannað av óheftum fakfólkum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 13. Jan 2022

Halda tað vera skeivt at koppseta børn

Í aldrinum 30-44 eru tað bara 12 prosent sum halda tað vera rætt at koppseta síni børn. Tað vísir ein Spyr.fo-kanning

(Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Tað er lítil áhugi at kopppseta børn millum 5 og 11 ár. Hetta vísir Spyr.fo-kanningin, sum varð gjørd fyri Miðlahúsið í síðstu viku.

In.fo skrivar, at tað bara eru 22 prosent av øllum sum hava svarað, sum halda tað vera rætt at koppseta børn. 40 prosent svara nei, meðan heili 38 prosent siga seg ikki vita.

Hyggja vit nærri eftir aldursbólkunum, tykist tað vera púra greitt, at foreldur eru í stórum iva um hetta. Í aldursbólkinum 30-44, sum helst er bólkurin við flest foreldrum, eru bara 12 prosent, sum halda tað vera rætt at koppseta børn. 54 prosent halda tað vera skeivt, og 34 prosent siga seg ikki vita.

Er tað rætt at koppseta børn millum 5 og 11 ár?

Kelda: Spyr.fo

Aldur 18-29
Ja, 26 prosent
Nei, 31 prosent
Veit ikki, 42 prosent

Aldur 30-44
Ja, 12 prosent
Nei, 54 prosent
Veit ikki, 34 prosent

Aldur 45-59
Ja, 25 prosent
Nei, 40 prosent
Veit ikki, 35 prosent

Aldur 60-80
Ja, 27 prosent
Nei 32 prosent
Veit ikki, 41 prosent

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. Jan 2022

Spania fer at handfara korona sum vanligt krím

Við so lágum deyðstølum er ikki longur neyðugt at handfara smittuna sum heimsfarsótt heldur forsætisráðharrin

Pedro Sahchez, forsætisráðharri (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Smittutølini hava aldri verið hægri í stórum parti av Evropa orsaka av omikron, men í Spania eru tey til reiðar at fara í holt við at handfara koronavirus á sama hátt, sum gjørt verður við allar aðrar krímsjúkur, influensur. Tað vil siga, at landið ikki longur fer at handfara koronasmittuna, sum eina heimsfarsótt, epidemi.

Hetta hendir vegna lág deyðatøl í landinum hóast smittutølini eru vaksandi. Tað segði spanski forsætisráðharrin, Pedro Sanches, við útvarpsstøðina Cadena SER í vikuni.

Undir fyrstu koronabylgjuni lógu deyðatølini á 13 prosentum, nú eru tey bara eitt prosent.

- Vit hava møguleikar fyri stigvíst, við varni at byrja kjakið á einum tekniskum støði og einum evropeiskum støði og byrja at eftirmeta menningina av hesi sjúkunum eftir øðrum mátistokkum, enn vit higartil hava brúkt, segði forsætisráðharrin sambært DR.

Hetta merkir millum annað, at tey ikki longur fara at skráseta allar smittutilburðir eins og gjørt hevur verið, og ætla heldur ikki at testa tá sjúkueyðkennini eru veik.

Hetta er nakað, ið Spania ætlar at taka upp við hini londini í ES. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. Jan 2022

Metstórt tal av lønarútgjaldingum í desember

Fyri fyrstu ferð var talið av løntakarum oman fyri 28.000

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Ongantíð fyrr hava so nógvir løntakarar verið á føroyska arbeiðsmarknaðinum sum í desember 2021.

Hagstovan hevur nú gjørt hagtølini fyri løntakararnar upp fyri seinasta mánaðin í 2021, og uppteljingin vísir, at tað vóru 28.050 fólk skrásett sum løntakarar. Hetta er fyrstu ferð, at talið av løntakarum í Føroyum hevur verið oman fyri 28.000 í ein einstakan mánað, upplýsir Hagstovan á netinum.

28.050 er 330 fleiri enn í desember 2020, svarandi til ein vøkstur á 1,2 prosent.

Hóast talan er um ein vøkstur í desember, so vísir trendurin, sum lýsir rákið í løntakaratalinum, at lítil og eingin vøkstur hevur verið seinastu mánaðirnar. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. Jan 2022

Betri fer at gjalda út til limir

Árið 2021 hilnaðist væl hjá Betri, og tað er í uppskoti at avseta 40 milliónir krónur til endamálið. Hetta svarar til, at áleið 10 prosent av tryggingargjaldinum hjá hvørjum einstøkum tryggingartakara verður útgoldið

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Betri hevur røtur langt aftur í okkara samfelag og hevur grundarlagið altíð verið, at limirnir eiga felagið. Betri hevur havt stóran leiklut í menningini av okkara samfelagi – bæði tá tað snýr seg um at gera íløgur í føroyska samfelagið og tá tað snýr seg um at stuðla samfelagsgagnligum endamálum. Nú verður farið eitt stig víðari: Tí partur av tí, sum felagið forvinnur á hvørjum ári, verður nú goldið beinleiðis út til limirnar. 

Árið 2021 hilnaðist væl og er í uppskoti at avseta 40 milliónir krónur til endamálið. Hetta svarar til, at áleið 10 prosent av tryggingargjaldinum hjá hvørjum einstøkum tryggingartakara verður útgoldið.

Orsøkin til, at útgjaldið er sett í mun til tryggingargjøldini til Betri Trygging er, at tú sum tryggingartakari í Betri Trygging gerst limur í Ognarfelag Tryggingartakaranna, sum eigur Betri-samtakið. Rætturin til at fáa lut í tí, sum samtakið forvinnur, er knýttur at hesum limaskapi.

Tað er umboðsráðið, sum á aðalfundi endaliga ásetur, hvussu nógv verður býtt út til limirnar.

Aðalfundur felagsins verður í apríl, og eftir aðalfundin verður avsetta upphæddin goldin út. 

Miðað verður ímóti at býta út á hvørjum ári. Upphæddin er tengd at fíggjarstøðuni hjá felagnum.

Samanhald er grundarlagið undir felagnum, tí Betri hevur altíð verið “eitt felag, vit eiga í felag”. So tá ið tað verður býtt út av tí, sum felagið forvinnur, so er hetta ein ítøkiliggerð av hesum sterka samanhaldi.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 14. Jan 2022

Meiriluti fyri Nato-radara - men ósemja um hvør eigur avgerðina

Hugburðurin hjá føroyingum mótvegis Nato er jaligur, vísir nýggj kanning, sum Heini í Skorini, adjunktur á Setrinum stendur fyri

(Savnsmynd: Pól Sundskarð)

SkrivaÐ:

Innsent

Ein greiður meiriluti av føroyingum tekur undir við, at Føroya Landsstýrið sigur ja til at byggja nýggjan Nato-radara á Sornfelli. Men bara 16 prosent taka undir við ætlanini um, at løgtingsins uttanlandsnevnd skal taka avgerðina einsamøll, soleiðis sum Landsstýrið hevur boðað frá.

Næstan helvtin heldur, at alt løgtingið eigur at taka hesa avgerð, og 29 prosent halda, at málið átti at verið lagt út til fólkaatkvøðu. 

Hetta eru nøkur av úrslitunum í nýggjari kanning um fólksligan hugburð til uttanríkis- og trygdarpolitikk, sum Søgu- og samfelagsdeildin á Fróðskaparsetri Føroya hevur gjørt.

Kanningin varð gjørd í november og desember, og umleið 800 tilvildarliga valdir føroyingar luttóku.

Kanningin er umboðandi fyri allar Føroyar, og greiningarfyritøkan Lóður hevur savnað saman úrslitini í samstarvi við Fróðskaparsetur Føroya. Heini í Skorini, adjunktur á Søgu- og samfelagsdeildini, hevur ábyrgd av verkætlanini.

Kanningin vísir eisini, at ein meiriluti á 54 prosent sigur seg antin vera púra samdur ella lutvíst samdur í útsøgnini um, at føroyingar skulu reka radaran. Men tey allar fægstu (6 prosent) halda, at føroyingar skulu rinda fyri radaran.

Kanningin vísir eisini, at ein stórur meiriluti av føroyingum (71 prosent) heldur, at Føroyar skulu hoyra til vesturlendsku verjusamgonguna, NATO. 59 prosent uppfata Nato sum ein positivan felagsskap, og helvtin heldur, at Føroyar áttu at samstarva meiri við Nato.

Kanningin er fíggjað av týska felagsskapinum Konrad Adenauer Stiftung, sum vitjaði í Føroyum seinasta summar.

Fleiri úrslit um fólksligan hugburð til uttanríkis-, trygdar- og verjupolitikk verða almannakunngjørd í eini størri rapport um evnið í februar.

Tíðindaskriv frá Fróðskaparsetrinum

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 13. Jan 2022

PET: Kina og Russland hava vaksandi áhuga fyri Føroyum

Danska Fregnartænastan hevur á fyrsta sinni givið út almenna frágreiðing

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Stórveldini Kina og Russland eru ein hóttan móti ríkisfelagsskapinum, tí hesi londini hava ein áhuga í at seta fótonglar fyri støðuni hjá USA og øðrum vesturlondum í Føroyum og Grønlandi.

Hetta kann millum annað lesast í fyrstu almennu frágreiðingini, sum danska fregnartænastan PET (Politiets Efterretningstjeneste, -red.) hevur kunngjørt.

Frágreiðingin staðfestir, at njósning í dag er ein størri hóttan móti Danmark og ríkisfelagsskapinum, enn hon fyrr hevur verið. Og tað er serliga Kina, sum vísir áhuga.

Um Føroyar og Grønland stendur millum annað soleiðis í frágreiðingini:

- Kina, Russland, USA umframt fleiri evropeisk lond hava vaksandi geostrategisk, trygdarpolitisk og búskaparlig áhugamál í Arktis og Norðuratlantshavi. Nøkur av hesum londum kappast um atgongd til m.a. tilfeingi, havleiðir, gransking og pláss av hernaðarligum týdningi.

- Føroyar og Grønland liggja á landafrøðiliga týdningarmiklum økjum fyri skip, kavbátar og flogfør... Harafturat hava stórveldini áhuga fyri tilfeinginum, sum finst í grønlendsku undirgrundini.

- Tað er tí metingin hjá PET, at tað er ein hóttan frá bæði kinesiskum og russiskum fregnartænastuvirksemi, serliga ávirkan og njósning, sum eitt nú sæst sum ‘cyberálop’ móti donskum, føroyskum og grønlendskum myndugleikum, avgerðartakarum, fyritøkum og granskingarstovnum.

- PET metir, at Kina og Russland eitt nú eru áhugað í at fáa fatur á upplýsingum um hernaðarlig, politisk og búskaparlig viðurskifti, støðuni hjá ríkisfelagsskapinum og teimum einstøku ríkispørtunum (les: londunum, -red.) í samráðingum og gransking av hernaðarligum, politiskum ella búskaparligum týdningi. Harumframt hava Kina og Russland áhuga í at gera tað trupult hjá USA og øðrum vestanlondum at varðveita sína støðu í Føroyum og Grønlandi.

Tað er metingin hjá PET, at vandar kunnu verða tengdir av ávísum altjóða samstørvum og umfatandi íløguvirksemi og samhandli við Kina og Russland, tí slíkt virksemi eftir umstøðunum kann gera Føroyar og Grønland meira sárbær mótvegis njósning og ávirkan.

SÍ frágreiðingina her 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 13. Jan 2022

Vágs kommuna velur aftur at hópfíggja

Kommunan fer at søkja um at hópfíggja 46 milliónir krónur til eina rentu á 0,45 prosent árliga til lánsgevararnar. Øll kunnu vera við til at veita lán

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Øll kunnu bjóða at lána, nú Vágs Kommuna á Flexfunding.fo søkir at hópfíggja í alt 46 milliónir krónur til eina rentu á 0,45 prosent árliga til lánsgevararnar.

Vágs kommuna endurtekur nú væleydnaðu hópfíggingina av kommunuskuldini. Fyri trimum árum síðani søkti kommunan – møguliga sum tann fyrsta í heiminum – um fígging á einum hópfíggingarpalli, flexfunding.fo. Lánið varð fíggjað eftir 14 døgum av lokalum borgarum, vinnuligum íleggjarum og Suðuroyar Sparikassa.

Í samstarvi við Flex Funding søkir Vágs Kommuna nú um 46 milliónir krónur í láni í sambandi við umfígging av kommunuskuldini. Lánið er eitt sokallað standandi lán - avdráttarfrítt í trý ár – við eini árligari fastari rentu á 0,60 prosent. Lángevararnir fáa eina árliga fasta rentu á 0,45 prosent í trý ár. Munurin á 0,15 prosent er kostnaður at brúka Flex Funding pallin.

1.380 fólk búgva í Vágs Kommunu, og kommunan hevur seinastu árini ment seg nógv. Í dag hýsir Vágs Kommuna eitt fjølbroytt vinnulív og eitt ríkt frítíðar- og mentanarlív. Borgarstjórin, Bjarni Johansen, væntar, at tað verður møguligt hjá kommununi at fáa fíggjað ein part av láninum í nærumhvørvinum

- Hópfígging av kommunuskuldini gevur borgarunum møguleika at stuðla lokalt og samstundis fáa ein vinning á samansparingini – ein vinn/vinn støða. Minsta upphædd, ið ein kann lána út, er 200 kr. so øll kunnu vera við, sigur borgarstjórin.

Stjórin í Suðuroyar Sparikassa, Søren Lünell Bruhn, sær tað sum eitt gott ískoyti til innistandandi í banka at verða við í umfíggingini av kommunuskuldini.

- Í verandi marknaðarstøðu fær kundin negativa ella onga rentu fyri innistandandi í einum peningastovni. Hetta er ein møguleiki, um ein kann binda peningin í trý ár, tí váðin á kommunufígging er sera lágur. Lán til kommunur verða av mynduleikunum mett at verða uttan váða, sigur stjórin.

Uppboðssølan byrjaði í gjár. Uppboðssølan er almenn og skipað eftir leistinum ‘fyrstur bjóðar, fyrstur fær’.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 14. Jan 2022

Atlantic Airways ger tillagingar í ferðaætlanini

Færri bókingar hava við sær, at nakrir túrar verða tiknir úr ferðaætlanini í januar, februar og mars, men flogfelagið fer framvegis at flúgva hvønn dag, sigur Jóhanna á Bergi, stjóri

(Savnsmynd: Ólavur Frederiksen)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Farna vikuskiftið varð boðað frá, at SAS ikki fer at flúgva til Føroyar hendan veturin orsakað av vantandi eftirspurninginum, og færri bókingar komandi tíðina er eisini orsøkin til, at Atlantic Airways hevur tikið nakrar túrar úr ferðaætlanini hjá flogfelagnum í januar, februar og mars.

Jóhanna á Bergi, stjóri hjá Atlantic Airways segði við Útvarpið, at fólk hava verið meira varin við at bíleggja ferðir, síðan omikron-frábrigdið av koronu var staðfest.

Hóast nakrir túrar verða tiknir úr ferðaætlanini, verður tó framvegis flogið hvønn dag, og framvegis verður flogið til øll ferðamálini, sum flogfelagið hevur sett sær fyri at flúgva til, sigur Jóhanna á Bergi.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 08. Jan 2022

Meira enn milliard krónur í lønum í desember

Hetta hendi í desember í fjør, vísa nýggjastu hagtølini frá Hagstovuni

Mannfólkini fingu nærum tað tvífalda av hvat kvinnurnar fingu í løn í desember (Savndmynd)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Týsdagin kundu vit fortelja frá Hagstovuni, at ongantíð fyrr vóru so nógvar lønarútgjaldingar framdar, sum í desember 2021. Talið lá oman fyri 28.000 fyri fyrstu ferð.

Nú hevur Hagstovan eisini sett krónur á nýggjastu lønarhagtølini, og hesi vísa, at goldnar vóru 1.051 milliónir krónur út í lønum í desember. Hetta er fyrstu ferð, at lønarútgjaldingarnar fóru upp um milliardina í einum einstøkum mánaða.

Hagtølini vísa, at desember mánaði altíð er hin størsti í árinum viðvíkjandi lønarútgjaldingum.

Til sammetingar vórðu 981 milliónir útgoldnar í lønum í desember 2020 og 941 milliónir í desember 2019.

Lakastu desembermánaðirnir til lønarútgjaldingar vóru í kreppuárunum 1994 og 1995, tá lønarútgjaldingarnar í desember vóru ávikavist 285 og 287 milliónir, so vøksturin hesi knapt 30 árini má sigast at hava verið stórur á hesum øki.

Mannfólkini fingu nærum tað tvífalda av hvat kvinnurnar fingu. Av teimum 1.051 milliónunum, vórðu 685 milliónir goldnar til menn og 366 milliónir til kvinnur, vísa hagtølini.

Býtt upp í økir, fóru 41,2 prosent til løntakarar í Suðurstreymoy, 22,2 prosent til Eysturoynna, 11,7 til Norðoyar, 6,9 til Norðurstreymoy, 6,8 til Suðuroynna 5,7 til Vágar, 1,9 til Sandoynna og 3,6 prosent fóru til løntakarar uttanlands.

Lønarútgjaldingarnar fyri alt árið í fjør vóru 10,645 milliardir krónur. Hetta er 375 milliónir krónur meira enn í 2020 – ein vøkstur á 3,7 prosent.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 13. Jan 2022

Heilsuøkið ment munandi við Sjúkrakassagrunninum

Eftirmetingin av Sjúkrakassagrunninum varð løgd fram á fundi í síðstu viku

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

- Av tí at øll í Føroyum høvdu verið við til at stuðla sjúkrakassarnar, so ynsktu vit, at fæið skuldi verða býtt út uppá tann mátan, at øll fingu gleði av tí. Eftir at hava hoyrt frágreiðingarnar frá teimum ymisku verkætlanunum, so má eg bara siga, at tað hevur verið heilt fantastiskt.

- Nú tá eg hugsi, at tað eru sjey ár, síðani vit sótu við hesum her, so hevði eg ikki droymt um, at tað vóru so nógv, sum høvdu fingið gleði av hesum pengunum.

Millum annað hetta segði Jákup N. Olsen, fyrrverandi nevndarformaður í Sjúkrakassagrunni Føroya, tá eftirmetingin av Sjúkrakassagrunninum varð løgd fram á fundi hósdagin 6. januar.

Annika Sølvará, stjóri í Granskingarráðnum, legði fram frágreiðingina, sum er gjørd um virksemið hjá Sjúkrakassagrunninum síðani 2014.

Fleiri stuttar framløgur vóru um úrslit frá nøkrum av teimum mongu verkætlanum, sum eru vorðnar stuðlaðar.

Síðani var pallborðskjak um, hvat er komið burturúr, og hvørji næstu stigini skulu vera.

Luttakararnir vóru Jenis av Rana, landsstýrismaður við granskingarmálum, Jákup N. Olsen, fyrrverandi nevndarformaður í Sjúkrakassagrunninum, Magni Mohr, prorektari fyri gransking á Fróðskaparsetrinum, og Jan Rasmussen, formaður í Granskingarnevndini á Landssjúkrahúsinum.

Í kjakinum var breið semja um, at tað hevur eydnast at menna heilsuøkið munandi hesi árini við peninginum frá sjúkrakassunum í Føroyum. Verkætlanirnar hava givið nýggja vitan, betri heilsutilboð, styrkt fakligar førleikar og samstarv um gransking á heilsuøkinum. Tað hevur eydnast at seta nýggjar dugnaligar og ágrýtnar granskarar við, sum fara at kunna flyta okkum enn longri fram á leið.

Tað varð staðfest, at føroysk heilsugransking, sum var sera avmarkað fyri umleið 10 árum síðani, er ment munandi við stuðli úr Sjúkakassagrunninum. Dentur varð lagdur á, at tað nú er alneyðugt, at tað almenna raðfestir gransking væl hægri við fígging til granskarastørv og granskingartíð til læknar og onnur í heilsuverkinum, so til ber at halda góðu kósina. Annars er vandi fyri, at vit missa fólk av aftur landinum og framstigini á gólvið.

Víst varð á, at stuðul til gransking er íløga, sum í nógvum førum loysir seg fíggjarliga umframt menniskjansliga. Hetta er ikki minst galdandi í heilsuverkinum, har læknar við granskingarroyndum kunnu átaka sær fleiri serviðgerðir í Føroyum, heldur enn at senda fólk av landinum til viðgerðar. Hetta er í longdini bæði betri og bíligari fyri borgaran og fyri samfelagið.

Smærru verkætlanirnar við stuðli frá Høvuðsøki 1 hava havt sera stóran týdning fyri áhugafeløg og limir tess kring landið og tær hava verið við til at skapa størri fólksligt tilvit um nyttuna av gransking fyri tann einstaka. Hetta fegnaðist Jenis av Rana, landsstýrismaður, serliga um, tí tað er neyðugt at fáa vanlig fólk og politikarar at skilja, hvussu stóran týdning gransking hevur fyri samfelagið.

Annika Sølvará tók at enda samanum og endurtók tá, at tað er tørvur á at finna fígging til framhaldandi gransking á heilsuøkinum. Fyrsta stigið kundi verið at játtað meira pening til Granskingargrunnin, sum lutfalsliga hevur væl lægri játtan í dag enn fyri 10-15 árum síðani.

Tíðindaskriv frá Granskingarráðnum

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 08. Jan 2022

Skal vera betri pláss á flogvøllinum

Ætlanin er at útbyggja viðførismóttøkuna á Vága Floghavn longu í ár. Arbeitt verður við einari ætlan at útbyggja farstøðina, so hon klárar at taka ímóti einari millión ferðafólkum

(Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

At standa kroyst saman í bæði á farstøðini og viðførisrúminum á Vága Floghavn skal vera ein farin tíð.

Arbeitt verður við einari ætlan at útbyggja farstøðina, so hon klárar at taka ímóti einari millión ferðafólkum um árið.

- Tað sigur seg sjálvt, at teir 3.000 fermetrarnir, sum vit hava í dag, eru ov lítið til 400.000 ferðafólk. Skulu vit kunna taka ímóti einari millión ferðafólkum, so kunnu fólk bara ganga støddina upp, og tað er tvær og eina hálva ferð so nógvir ferðmetrar, ið skulu til, staðfestir Regin I. Jakobsen, stjóri, fyri útvarpinum.

Fyrireikingararbeiðið er komið nakað áleiðis, men er í einari bíðistøðu nú í mun til fígging. Útbyggingin skal fíggjast við láni.

Flogvallastjórin sigur, at byrjað verður við viðførisrúminum, sum longu er ov lítið, og verður dupult so stórt.

- Viðførismóttøkan hevur í grundini verið ov lítil frá fyrsta degi. Hon var roknað út frá smærri flogførum, og nú er støddin tað dupulta. So har er ov lítið pláss til eina komu sum er. So har er neyðugt at gera eitt arbeiði, og tað er farið í gongd, sigur Regin I. Jakobsen við útvarpið.

Ætlanin er at seta hetta arbeiðið í gongd í ár.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. Jan 2022

Størsti fólkavøkstur í Havn og Klaksvík

Sum nakað nýtt kemur Nes kommuna á triðja plássi hvat fólkavøkstri viðvíkur

Nes kommuna hevur lutfalsliga stóran fólkavøkstur (Mynd: Hagstovan)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Tann 1. desember í fjør búðu 53.686 fólk í Føroyum. So nógv hava vit ongantíð verið fyrr. Hetta er ein vøkstur upp á 816 fólk í mun til 1. desember 2020, og sostatt talan um ein fólkavøkstur á 1,5 prosent.

Vøksturin seinasta árið kemur av einum burðaravlopi á 287 fólk og eini nettoflyting á 529 fólk. Í mun til undanfarna tíðarskeið er burðaravlopi lægri og nettoflytingin hægri, meðan samlaði vøksturin í tali er tann sami, skrivar Hagstovan.

Størsti vøkstur hetta tíðarskeiðið var í Tórshavnar og Klaksvíkar kommunum har fólkatalið vaks við ávikavist 447 og 91 fólkum, svarandi til ein vøkstur á ávikavist 2,0 og 1,7 prosent.

Sum nakað nýtt var triðstørsti vøkstur í Nes kommunu, har fólkatalið vaks við 66 fólkum ella 4,8 prosentum. Sostatt løgdust fleiri fólk afturat í Nes kommunu enn í Runavíkar kommunu hetta tíðarskeiðið, hóast fólkatalið í Nes kommunu bert telur ein triðing av fólkatalinum í Runavíkar kommunu, staðfestir Hagstovan.

Størsta afturgongd í fólkatalinum var í Kvívíkar, Sands og Skálavíkar kommunum, har tað 1. desember búði ávikavist 24, 13 og 10 fólk færri, ella ein minking á ávikavist 3,8, 2,4 og 6,8 prosent. Minkingin kemur serliga av innanlands flytingum úr kommununum.  

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. Jan 2022

J.F. Kjølbro Heilsøla 4,8 milliónir í avlopi í 2020

Fyritøkan legði eina millión aftur at ársúrslitinum í mun til árið fyri

(Mynd: Google Maps)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Navnið J.F. Kjølbro Heilsøla hevur røtur heilt aftur til tað ovurhonds stóra virksemið hjá kenda vinnulívsmanninum og stórreiðaranum Jógvan Frederik Kjølbro í Klaksvík.

Í 1996 keyptu brøðurnir Jákup og Jóannes Mikkelsen Pf. J.F. Kjølbro Heilsølu frá Norðoyagrunninum eftir at stóru búskaparkreppuna fyrst í 1990unum, sum rakti føroyska samfelagið hart.

Í 2007 keyptu hjúnini Ester og Jákup Mikkelsen allan partapeningin í fyritøkuni, sum tey eiga ígjøgnum móðurfelagið Spf. Finna, sum eigur í fyritøkuni Spf. Kjølur.

Roknskapurin 2020 hjá Pf. J.F. Kjølbro Heilsølu vísir, at bruttovinningurin øktist úr 12,2 miólliónum krónum í 2019 til 13,5 milliónir krónur í 2020. Vøksturin í bruttovinninginum var tískil 11 prosent í 2020.

Úrslitið áðrenn avskrivingar í 2020, var 6,5 milliónir krónur, samanborið við 5,3 milliónir í 2019.

Ársúrslitið í 2020 vísti eitt avlop á 4,8 milliónir krónur, í mun til 3,8 milliónir í 2019. Vøksturin í ársúrlitinum í 2020 var tískil 1 millión krónur, ella 25 prosent. 

Um hugt verður eftir fíggjarjavnanum í 2020, so vóru samlaðu ognirnar hjá J.F. Kjølbrø Heilsølu 19,9 milliónir krónur.  

Støðisogn var 1,0 millión og vørugoynlsa 6,8 milliónir krónir og áogn av sølu var 12,1 milliónir krónur.

J.F. Kjølbro Heilsøla er væl fyri fíggjarliga, har eginognin í 2020 er 9,3 milliónir krrónur. Trygdarevnið er 46,7 prosent, sum verður roknað at verða gott. 

Felagið hevur minkað um sína samlaðu skuld úr 11,6 milliónum í 2019 til 10,6 milliónir krónur í 2020.

Samanlagt er tí talan um eitt gott roknskaparár fyri 2020.

Aðalfundurin avgjørdi at útluta eigarunum, Spf. Finna, 3,5 milliónir krónur í vinningsbýti.  

Stjóri í J.F.Kjølbro Heilsølu er Hans Arni Bjarnason Thomsen. Nevndarformaður er Jákup A. Mikkelsen.  

Sambært heimasíðuni hjá felagnum er starvsfólkatalið í alt 17.

Greiningin er gjørd av Birgir Nielsen frá ráðgevarafyritøkuni Nira Sp/f. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. Jan 2022

Tekjan á Christianskirkjuni skal umvælast

Standurin er so mikið ringur, at okkurt skal gerast sum skjótast. Tað kann fara at kosta umleið 40 milliónir krónur, og harvið er avgerð tikin um at hækka kirkjuskattin við 0,3 prosentum

- Eftir at hava fingið eina støðulýsing av tekjuni frá Nidaros Domkirkes Restaureringsarbeider, hava vit fingið staðfest, at tekjan er í sera ringum standi. Tað hava í longri tíð verið fleiri lekar, og eru steinarnir illa farnir, skrivar formaðurin í kirkjuráðnum í fráboðan

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Tað gevur eina eyka inntøku á í alt seks milliónir at hækka kirkjuskattin í Norðoya Vestara Prestagjaldi úr 0,6 prosentum til 0,9 prosent fyri næstu trý árini.

Hetta hevur kirkjuráðið valt at gjørt, og tað kemst av tí orsøk, at støðan viðvíkjandi takinum á Christianskirkjuni er bráfeingis: 

- Eftir at hava fingið eina støðulýsing av tekjuni frá Nidaros Domkirkes Restaureringsarbeider, hava vit fingið staðfest, at tekjan er í sera ringum standi. Tað hava í longri tíð verið fleiri lekar, og eru steinarnir illa farnir. Standurin er so mikið ringur, at her má okkurt gerast sum skjótast. Vit eru tí farin undir eina tilgongd, har ið vit skulu finna útav hvussu vit skulu loysa hetta.

Ein partur av loysnini er at fáa meira kirkjuskatt inn, men tað er langt frá at røkka á mál við væntaða kostnaðinum. Árni Brandsson Petersen, ið varð valdur til kirkjuráðsformann fyrr í vetur, ger í skrivi á Facebook-síðuni hjá Cristianskirkjuni greitt, at neyðugt er við umvæling skjótt, og at tað at hækka kirkjuskattin nakað er eitt stig á leiðini. Líknandi arbeiði gjørt í Noregi fyri umlleið 40 milliónir krónur.

Hækkingin kom í gildi 1. januar, og er galdandi fyri 2023 og 2024. Kirkjuráðsformaðurin greiðir í skrivinum, og víðari í samrøðu við Kringvarpið, frá, at ætlað varð at geva boðini í kirkjuni, men nú kirkjugongd ikki er í løtuni, og endaliga váttanin ikki kom ígjøgnum Próstadómsráðið fyrrenn í síðstu viku.

- Enn hyggja vit eftir, hvussu vit kunnu fáa fígging til hetta, og eru í samráð við próstadómsráðið.Tit koma at frætta meir, sum tíðin gongur og arbeiðið nærkast.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. Jan 2022

Klaksvík: Dagstovnaøkið hart rakt av korona

Fjórða hvørt starvsfólk hevur verið smittað síðani tollaksmessudag – neyðugt við tillagingum í barnaansingini

(Savnsmynd: Pól Sundskarð)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Í Klaksvíkar kommunu er dagstovnaøkið rættiliga hart rakt av koronustøðuni, skrivar heimasíðan hjá Klaksvíkar kommunu.

Undan jólum byrjaði omikron-frábrigdið av álvara at gera um seg í lokalsamfelagnum, og síðan tá er gongdin í hesi smittuni broytt munandi.

- Tey góðu tíðindini eru, at flestu fólk ikki tykjast at gerast eins sjúk av nýggja frábrigdinum. Hinvegin smittar omikron munandi verri, og tí er talið av smittaðum longu stórt, og tað er hetta, sum nú ávirkar dagstovnaøkið, skrivar klalsvik.fo.

Avleiðingarnar eru, at tað í løtuni mangla starvsfólk á dagstovnaøkinum, og tí er eisini neyðugt at gera tillagingar av virkseminum.

- Av hesi orsøk mugu onkrir stovnar skerja upplatingartíðina, antin hjá øllum stovninum ella í einstøkum stovum. Í øðrum førum verða stovur ella stovnar stongdir í eitt ávíst dagatal. Hetta er als ikki nøkur ynskilig støða, og vit ynskja og vóna, øll at koma úr henni skjótast gjørligt, skrivar Klaksvíkar kommuna.

Foreldur og avvarandi fáa boð beinleiðs frá avvarandi stovni um, hvussu hetta ávirkar stovuna og/ella stovnin, har barn teirra gongur.

Síðan tollaksmessudag hevur fjórða hvørt starvsfólk á dagstovnaøkinum hjá Klaksvíkar kommunu verið smittað. Talið á børnum, ið hava havt korona, er væl lægri, skrivar heimasíðan hjá kommununi. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. Jan 2022

Eyðun á Lakjuni er fyribils borgarstjóri

Eyðun á Lakjuni, varaborgarstjóri, røkir fyribils starvið sum borgarstjóri í Fuglafjarðar kommunu

(Savnsmynd: Jógvan Óli Kristiansen)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Í sambandi við at Dávur Juul, borgarstjóri, er í sjúkraørindum í Danmark, røkir Eyðun á Lakjuni starvið sum borgarstjóri í Fuglafjarðar kommunu fyribils.

Hesum boðar Fuglafjarðar kommuna frá í tíðindaskrivi.

Eyðun á Lakjuni hevur verið býráðslimur í meira enn 20 ár. Hann varð fyrstu ferð valdur í býráðið á valinum í 2000, og í hesari býráðssetuni er Eyðun eisini formaður í mentamálanevndini og næstformaður í fíggjarnevndini.

Hetta er fyrstu ferð, at Eyðun á Lakjuni røkir starvið sum borgarstjóri.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 13. Jan 2022

Sissal Kristiansen sett til verkætlanarfólk í Fuglafirði

Hon skal virka fyri at menna ferðavinnuna í Fuglafjarðar kommunu og at gera ferðavinnupolitikk fyri øki. Sissal er cand.merc og hevur arbeitt við marknaðarføring, strategi og samskifti í fleiri ár

Rønn Eliasen, mentanarleiðari, Sissal Kj. Kristiansen, verkætlanarleiðari, og Dávur Juul, borgarstjóri

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Í fjør skøtri Fuglafjarðar kommunu eftir verkætlanarfólki til uppgávuna at menna ferðavinnuna í økinum og gera ferðavinnupolitikk fyri tað.

Ein setanarbólkur varð settur við Jóngerð Abrahamsen og Brynhild Næs Petersen fyri kommununa og Jóhan Paula Helgason fyri Visit Faroe Islands.

- Eftir at hava gjøgnumgingið umsóknirnar og havt samrøður við nakrar umsøkjarar, avgjørdi setanarbólkurin at bjóða Sissal Kj. Kristiansen uppgávuna. Sissal, sum er cand.merc., hevur arbeitt við marknaðarføring, strategi og samskifti í fleiri ár. Seinnu árini hevur hin 

Hetta skrivar Kunningarstovan í Fuglafirði - Visit Fuglafjørður - í tíðindaskrivi.

Lagt verður afturat, at Sissal er sera góð við Fuglafjørð og øki, tí umframt at hava ættarbond til Fuglafjarðar, hevur hon í mong ár eisini undirvíst á Kambsdali.

Sissal Kristiansen er farin í gongd við uppgávuna, og mett verður at grundarlag fyri ferðavinnunini í økinum er til staðar við vøkru náttúruni, hugnaliga býnum, vær varda fjørðinum og skapandi fólkinum, umframt øllum teim stovnum og støðum, sum er, ella kunnu blíva virknir viðleikarar í ferðavinnununi. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. Jan 2022

Mentanarvirðislønirnar handaðar á Drelnesi í ár

Komandi mikukvøld fer Jenis av Rana, landsstýrismaður við mentamálum, at handa virðirlønirnar til lista- og mentafólk fyri árið 2021

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Í komandi viku fer Jenis av Rana, landsstýrismaður við mentamálum, at handa virðislønirnar til lista- og mentafólk fyri árið 2021.

Í ár verður hátíðarløtan hildin í SALT á Drelnesi mikukvøldið 19. januar klokkan 19.

Av tí, at tað er avmarkað, hvussu nógv fólk kunnu savnast, verður tiltakið í ár bara hildið fyri innbodnum. Almenningurin kann tó fylgja við í Kringvarpinum, sum sendir beinleiðis.

Tríggjar virðislønir verða handaðar:

• Mentanarvirðisløn landsins, sum er 150.000 krónur. Hon verður latin fyri at heiðra føroyskt mentafólk sum tøkk fyri útint listarligt avrik.

• Heiðursgáva landsins, sum er 75.000 krónur. Hon verður latin fyri at hava virkað til frama fyri mentanarlig virði, sum hava týdning fyri føroyska mentan, list og mentanararv.

• Serstaka virðisløn landsins, sum er 50.000 krónur. Hon verður latin lista- ella mentafólki, sum hevur víst serliga góð evni og/ella sum hevur gjørt vart við seg innan sítt øki.

Sum siðvenja er, verða nøvnini á teimum, sum fáa virðislønirnar, ikki kunngjørd, fyrr enn tá virðislønirnar verða handaðar.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. Jan 2022

Rangvørg – gerandishugleiðingar í nýklassiskum skapi

Kári Jacobsen og Birita Poulsen tulka hugleiðingar hjá Urd Johannesen

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Fýra gerandishugleiðingar í flottum búna.

Rangvørg eitur nýggj tónlistarlig verkætlan, sum farna vikuskiftið varð útgivin talgilt á netinum.

Talan er um klassiskan sang við klaverfylgispæli. Sera dugnaliga unga sopranin Birita Poulsen syngur aftur við klaverspælinum hjá tónaskaldinum sjálvum, Kára Linderoth Jacobsen.

Talan er um fýra yrkingar ella hugleiðingar, sum Urd Johannesen hevur skrivað.

Seinnapartin sunnudagin var útgávukonssert í stásiligu konserthøllini Hátúni á Musikkskúlanum í Havn.

Her greiddi Urd Johannesen frá, at talan er um gerandisligar hugleiðingar, sum hon fór undir at skriva um tað mundið, tá Føroyar stongdi niður í 2020. Hon valdi at leggja tær út á Facebook, og undraðist yvir, at tað vóru heilt nógv sum kendu seg aftur í hennara løgna máta at síggja verðina.

Ein teirra var tónleikarin Kári Jacobsen, sum gjørdi ikki mætari enn at seta tónleik til tekstirnar, sum upprunaliga ikki vóru ætlaðir at framførast sum sangir.

Kári hevur gjørt tekstirnar til vakrar sangir sambært klassiska lied-siðvenjini.

Lied merkir vísa á týskum, men verður eisini brúkt sum heiti fyri ein serligan tónastíl við klassiskum sangum, ið vórðu komponeraðir serliga í 18. og 19. øld. Millum meistararnar í lied-tónsetingum vóru Franz Schubert, Robert Schumann og Johannes Brahms. Talan er um sang einans við klaverfylgispæli.

Løtan í Hátúni sunnudagin gjørdist eitt inniligt upplivilsi, har Birita Poulsen við síni yndisligu rødd prógvaði, at hon er við at mennast til ein solist á altjóða støði. Kári Linderoth Jacobsen prógvaði eisini, at hann meistrar trupla kynstrið at tónseta lieder til óbundnar tekstir. 

Urd Johannesen las sjálv upp yrkingarnar/hugleiðingarnar áðrenn tær vórðu frumframførdar.

Sangirnir vórðu í summar tiknir upp av Finni Hansen, og nú kann ein og hvør fara út á Spotify ellar aðrar líknandi netpallar og uppliva sangirnar framførdar av Biritu Poulsen og Kára Jacobsen. Til útgávuna er gjørdur ein “húsi” við mynd, sum Heiðrikur á Heygum hevur teknað.

Niclas Johannesen, bróðir Urd, skrivar soleiðis um framførsluna í eini heilsan til systrina á Facebook:

“Fyri meg var hetta ein rík løta, ið góvu tár í eygnakrókar og smíl á varrar. Imponerandi var, hvussu væl Kári Jacobsen komponerar so leikandi lætt melodiskt og samstundis harmoniskt ríkt til óbundnar yrkingar, og hvussu væl Birita Poulsen við artistiskari nærveru tulkar við tamarhaldi, góðari intonasjón og klárari rødd føroyskan lyrikk, ið ferðast út um fonetisku eg-teg-tær-mær bøgarðarnar. Topp klassi.”

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. Jan 2022

Margreta drotning II - á trónuni í hálva øld

Posta gevur út nýtt frímerki 14. januar tá drotningin hevur sitið á trónuni í fimmti ár

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Tann 14. januar 2022 kann Margreta drotning II hátíðarhalda, at hálv øld er liðin, síðani hon gjørdist drotning. 

Posta gevur í sambandi við hátíðardagin út eitt smáark, har Margreta drotning II situr framman fyri Kirkjubømúrin. Drotningin er í føroyskum klæðum, og kring hana er grønur bøur og blátt hav. Á henda hátt vísir smáarkið tokka hennara til Føroyar, og føroyska søgu, mentan og náttúru. 

Stóri áhugin, sum Margreta drotning II hevur víst Føroyum og føroyskari mentan, hevur havt stóran týdning fyri góða umdømi hennara í Føroyum. Hóast øll ikki eru samd um, hvønn týdning kongshúsið eigur at hava í dag, so ber illa til at hava annað enn virðing fyri einari drotning, sum hevur lært seg føroyskt mál og føroyskan dans. Harumframt ber hon føroysku klæði síni við stoltleika, og hon hevur dygt innlit í føroyska list og man hava vitjað so at siga hvønn krók í landinum. 

Eingin av kongunum undan henni hevur vitjað í Føroyum so ofta sum hon, og hóast vitjanirnar hava verið mangar, so er Margreta drotning II líka vælkomin á føroyavitjan í dag, sum hon var fyri 50 árum síðani. 

Viðurkendi norski listamaðurin, Martin Mörck hevur sniðgivið og myndrist smáarkið.

Les meira um frímerkið her 

Tíðindaskriv frá Posta

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. Jan 2022

Jógvan Asbjørn Skaale í Gallarí Havnará

Jógvan Asbjørn Skaale andaðist í august 2020, men eftir hann liggur nógv list, ið nú verður víst fram í Gallarí Havnará frá 18. januar

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Onnur framsýningin í nýggja Gallarí Havnará letur upp týsdagin 18. januar, við málningum eftir Jógvan Asbjørn Skaale, sála.

Jógvan Asbjørn Skaale gjørdist veruliga eitt kent andlit fyri flestar føroyingar, tá hann í 80ununum í Sjónvarpsfelagnum og síðan sum stjóri í Sjónvarpi Føroya, kom út í allar stovur í Føroyum.

Men eftir, at hann gavst sum stjóri í Sjónvarpinum í 1993, var tað fyrst og fremst sum listamaður, at Jógvan Asbjørn Skaale var virkin.

Hann málaði alt lívið, tað tók veruliga dik á seg, tá hann 14 ára gamal slapp á málaraskeið í realskúlanum og mamman gav honum 100 krónur at keypa oljumáling og lørift fyri.

Hann arbeiddi við síni list meira og minnið alt lívið. Men eftir, at hann gavst sum sjónvarpsstjóri, vóru framsýningarnar fleiri og málningarnir nógv fleiri.

Myndamotivini vóru nógv og ymisk, men seinnu árini vóru tað kvinnumyndirnar, ið gjørdust hansara eyðkenni.

Í samrøðu við Suna Merkisstein í 2014 segði Jógvan Asbjørn, at hann tá var farin at bert mála kvinnumyndir. Tí hóast hann hevði arbeitt nógv við landsløgum og øðrum, so kendi hann ikki, at hann kláraði tað betri enn teir gomlu stóru málararnir gjørdu. Teir høvdu longu málað føroyska landslagið so ofta, at tað nýttist hann ikki. Tí hevði hann valt at gera kvinnuna til sítt landslag.

Jógvan Asbjørn Skaale andaðist í august 2020, men eftir hann liggur nógv list, ið nú verður víst fram í Gallarí Havnará.

Ferinisering verður týsdagin 18 . januar kl 16. Framsýningin er opin hvønn dag frá kl 15 til 18 til 23. januar.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 13. Jan 2022

Føroysk málningalist í Paris

Føroysk mentan og list er á plakatini í franska høvuðsstaðnum komandi mánaðirnar

Hansina Iversen er eitt av listafólkunum, sum verður við á føroysku framsýningini í Le Bicolore

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Hósdagin lat upp ein stór myndlistaframsíning í franska høvuðsstaðnum Paris við verkum eftir Hansinu Iversen, Rannvá Kunoy, Zacharias Heinesen og Ingálv av Reyni.

Framsýningin er í hølunum Le Bicolore í La Maison du Danemark á Champs-Élysées.

Framsýningin ber heitið ”Un éclat de soleil”, ið er bygt á sálmin hjá Kingo "Sum ígjøgnum sortar skíggja, kemur fram hin gylta sól".

Sólarljósið í útnorðri hevur ein serstakan og týðandi leiklut í føroyskari myndlist. Evnið í framsýningini er ljósið í føroyskum málningum, ið bæði eru figurativir og abstraktir. Samstundis lýsa verkini og framsýningin eina gongd gjøgnum føroyska myndlistasøgu í 20. og 21. øld.

Kinna Poulsen er kurator fyri framsýningini, ið er hin fyrsta serføroyska listaframsýningin í Paris. Framsýningin verður fyriskipað av Uttanríkis- og mentamálaráðnum, donsku sendistovuni í Paris og La Maison du Danemark í samstarvi við Listasavn Føroya. 

Framsýningin er opin fram til 13. mars.

Føroyar í Paris 2022
Listaframsýningin er partur av einum føroyskum mentanarátaki í Paris, ið verður fyriskipað av Uttanríkis- og mentamálaráðnum í samstarvi við Sendistovu Føroya til Evropasamveldið, donsku sendistovuna í Paris, La Maison du Danemark og Visit Faroe Islands.

Umframt listaframsýningina fevnir átakið um eina røð av føroyskum tiltøkum innan bókmentir, tónleik, film og sniðgeving, ið verða í Paris í tíðarskeiðinum januar til mars 2022. Tiltøkini verða fyriskipað í samstarvi við ávikavist FarLit, Faroe Islands Music Export, Filmshúsið og ein bólk av føroyskum sniðgevum. Endamálið við átakinum er at sýna fram føroyska mentan og list, og birta undir mentanarsamstarv millum Føroyar og Frakland.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. Jan 2022

Fremsta Ronettes-sangarinnan deyð

Ronnie Spector gjørdist 78 ára gomul

(Mynd: BBC)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Ronnie Spector, slóðbrótandi forsangarin í seksti ára gentubólkinum The Ronettes, er deyð. Hon gjørdist 78 ára gomul.

Hon gjørdist kend fyri sangir sum “Be my Baby”, “Baby I Love You” og “Walking in the Rain”.

Familja hennara hevur boðað frá, at hon doyði, 78 ára gomul, eftir eitt stutt stríð við krabbameini, skrivar BBC.

Hon varð fødd á Manhattan í 1943 sum Veronica Yvette Bennett, og gjørdist kend við at syngja saman við eldri systur síni Estelle og systkinabarninum, Nedra Talley.

Tað var við teirra ógvusliga brúki av mascara og høgt uppsetta hári, at heimurin fekk eyguni upp fyri The Ronettes.

Ronnie giftist í 1968 við tónleikaframleiðaranum, Phil Spector, ið var maðurin aftan fyri sermerkta ljóðið, “wall of sound”. Tey vóru gift í seks ár og ættleiddu trý børn áðrenn tey fóru frá hvørjum øðrum.

Eftir hjúnaskilnaðin avdúkaði Ronnie, at Phil Spector hevði misnýtt hana. Í ævisøgu síni skrivar hon, at Phil hevði eina kistu standandi í kjallaranum í húsunum fyri at minna hana á, at hann fór at drepa hana, um hon fór frá honum. Í 1972 flýggjaði hon heimanífrá, berføtt.

Tað var Phil Spector, sum framleiddi hittini “Be My Baby” og “Baby I Love You”. Phil Spector doyði í fjør, fongslaður í einum drápsmáli.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 13. Jan 2022

Hetlendsk rakettstøð partur av rúmdarverkætlan

SaxaVord støðin á Unst í Hetlandi skal veita stuðul til fylgisvein, ið varð sendur út í rúmdina hósdagin

So seint sum í farnu viku, varð ein Falcon 9 rakett skotin út av Cape Canaveral (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Komandi rakett útskjótingarstøðin í Unst í Hetlandi, SaxaVord UK Space Center, átti ein leiklut í hendingini, tá ein fylgisveinur seinnapartin hósdagin varð skotin út í rúmdina í eini Falcon9 rakett hjá SpaceX.

Útskjótingin fór fram á Cape Canaveral í Florida.

Hetlendska rakettstøðin SaxaVord hevur gjørt sáttmála við rúmdarfyritøkuna Lunasonde um at veita stuðul (launch and early operation support) til fylgisveinin Gossamer Piccolomini, sum varð sendur í ringrás um jørðina.

Tá fylgisveinurin er komin upp á pláss, skal hetlendska støðin framhaldandi spæla ein leiklut við at taka niður dátur. Uppgávan hjá fylgisveininum er at skanna jørðina til tess at finna óbrúkt tilfeingi í undirgrundini, skrivar heimasíðan hjá SaxaVord í dag. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 13. Jan 2022

Danski fregnartænastustjórin fongslaður

Mánadagin kom fram, at Lars Findsen, stjóri fyri hernaðarligu donsku fregnartænastuna, hevur sitið fongslaður fyri at hava latið trúnaðarupplýsingar

(Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Ovastin í donsku hernaðarligu fregnartænastuni, FE, Lars Findsen, er fongslaður í einum máli um leka av trúnaðarupplýsingum.

Hetta kom fram á einum rættarfundi í býarrættinum í Keypmannahavn mánamorgunin. Her avgjørdi rætturin at sleppa navnaforboðnum í málinum. Tað vóru verjarnir hjá Findsen sjálvum, sum heittu á rættin um at sleppa kravinum um ikki at geva skuldsetta mannin til kennar, skrivar Ritzau.

Lars Findsen er 54 ára gamal, og er ein av fýra núverandi og fyrrverandi starvsfólkum hjá PET, Politiets Efterretningstjeneste, og FE, Forsvarets Efterretningstjeneste, sum 8. desember í fjør vórðu handtikin og skuldsett fyri at hava likið trúnaðarupplýsingar.

Trý teirra hava verið stillað fyri dómara í loyniligari grundlógaravhoyring, har hvørki miðlar ella onnur høvdu atgongd.

Tað er enn óvist fyri almenningunum júst hvørjar skuldsetingarnar eru. Men danskir miðlar hava í seinastuni skrivað um arbeiðið hjá fregnartænastuni.

Ekstra Bladet hevur avdúkað hóttanarmetingar hjá FE um donsk børn í sýriskum flóttafólkalegum. Eisini Berlingske hevur havt søgur um ein agent hjá PET og FE, sum varð svikin, tá hann fekk ein dóm í Spania.

Harumframt hevur DR avdúkað samstarv við amerikansku fregnartænastuna NSA um avlurting av samskiftiskaðalum.

Weekendavisen hevur eisini skrivað, at samstarvið við NSA varð fingið í lag í 1990’unum, at avtalan liggur innilæst í einum pengaskápi hjá FE og at fleiri verjumálaráðharrar eru kunnaðir um hesa avtaluna.

Lars Findsen varð loysur úr tænastuni sum ovasti í FE í september 2020 eftir at ein frágreiðing kom um virksemið hjá fregnartænastuni.

Ein nevnd, ið varð sett at kanna málið í desember, hevur tó síðan heilt fríkent Findsen og onnur leiðandi fregnartænastufólk í hesum máli, sokallaða TET-málinum. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. Jan 2022

Grønlendski landsstýrisformaðurin fingið koronu

Múte B. Egede er í Danmark í løtuni, har hann eftir ætlan skuldi hitta Mette Frederiksen, forsætisráðharra – hann hevur tað eftir umstøðunum gott, sigur hann

(Savnsmynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Grønlendski landsstýrisformaðurin, Múte B. Egede hevur fingið staðfest koronu.

Tað váttaði hann sjálvur í Facebook-støðudagføring hósdagin.

Hann skrivar, at hann er ússaligur, men at hann hevur tað gott eftir umstøðunum.

– Eg havi frá í dag útsett allar mínar fundir undir mínari ferð, eftir at ein pcr-test hevur víst, at eg eri smittaður við koronu. Beint nú eri eg ússaligur, men tíbetur havi eg tað gott eftir umstøðunum.

Múte B. Egede er í løtuni í Danmark, og skuldi hann eftir ætlan hitta danska forsætisráðharran, Mette Frederiksen og luttaka í 50 ára hátíðarhaldinum hjá Margrethu drotning.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 13. Jan 2022

Fyribils rúsdrekkabann í grønlendskari kommunu

Fyri at støðga smittuspjaðingini er sett bann móti at skeinkja og selja rúsdrekka í Qeqqata kommunu, har Sisimiut er høvuðsbýur

(Mynd: Sermitsiaq)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Grønlendska landsstýrið hevur sett fyribils bann fyri sølu av rúsdrekka í kommununi, sum eitur Qeqqata Kommunia.

Orsøkin er høga smittutrýstið í kommununi. Tað var Malik Berthelsen, borgarstjóri, sum heitti á landsstýrið um at seta í verk bann móti sølu og skeinking av rúsandi løgi oman fyri 2,25 prosent.

Landsstýrið gekk áheitanini á møti, og bannið er galdandi til og við 25. januar.

- Í núverandi støðu, har matstovur og skeinkistøð hava fingið álagt at hava stongt millum kl. 22 og 05, mugu myndugleikarnir halda eyga við rúsdrekkanýtsluni í heimunum, skrivar landsstýrið í tíðindaskrivi.

Og lagt verður afturat, at alkoholnýtslan heima kann skaða børn og familjulívið, eins og vandi er fyri, at covid-19 verður spjatt, tí fólk ikki eru so ansin, tá drukkið verður.

Í løtuni eru yvir 500 smittað í Qeqqata Kommunia, og hvønn dag verða fleiri staðfest, har smittukeldan ikki er kend, skrivar Sermitsiaq.

Landsstýrið hevur júst sett sum krav, at øll skulu brúka munnbind í almennum bygningum í Sisimiut, sum er høvuðsbýurin í Qeqqata kommunu. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. Jan 2022

Maður fingið hjarta frá grísi

Eftir trý samdøgur sær út til, at viðgerðin er eydnað

Læknar frá sjúkrahúsinum í Maryland við ílegutillagaða grísahjartanum (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Ein 57 ára gamal amerikanskur maður fekk herfyri eitt hjarta frá einum ílegutillagaðum grísi ísett. Hetta hendi á sjúkrahúsinum University of Maryland Medical Center í Baltimore, skrivar Reuters tíðindastovan.

Hetta er fyrstu ferð, at tað er eydnast skurðlæknum at flyta gøgn frá djórum til eitt menniskja.

Hetta varð gjørt í eini seinastu roynd at bjarga lívið í manninum, tá tað ikki eydnaðist at fáa fatur á einum menniskjahjarta.

Enn er ov tíðliga st siga, um skurviðgerðin fer at bjarga lívinum hjá manninum. Men tríggjar dagar eftir, virkaði hjartað framvegis, og maðurin hevði tað gott, verður sagt.

Vísundin hevur í nógv ár arbeitt við málinum at brúka gøgn frá dýrum til at bjarga mannalívum. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. Jan 2022

19 doyðu í eldsbruna í New York

200 sløkkiliðsfólk vóru við í sløkkiarbeiðinum í háhúsinum

(Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

19 fólk, herav níggju børn, lótu farna vikuskiftið lív í eldsbruna í einum háhúsum í New York býarpartinum Bronx, upplýsir borgarstjórin í New York, Eric Adams.

Sambært borgarstjóranum fingu yvir 63 fólk skaða í eldsbrunanum. Ovastin fyri sløkkiliðið í New York, FCNY, segði við CNN sunnudagin, at 32 fólk vóru innløgd á sjúkrahús við lívshóttandi skaðum.

Umleið 200 sløkkiliðsfólk vóru við í sløkkiarbeiðinum á East 181st Street í Bronx. Bygningurin er í 19 hæddum. Eldsbrunin byrjaði um 11 tíðina sunnudagin, lokala tíð, í eini íbúð á 2. og 3. hædd í bygninginum. 

(Mynd: EPA)

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. Jan 2022

Norðurkorea hevur supersoniskar rakettir

Landið hevur gjørt tvær royndarútskjótingar innan fyri tvær vikur

(Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Norðurkorea skjeyt týsnáttina eina rakett fyri aðru ferð innan fyri eina viku. Sambært suðurkoreansku Yonhap tíðindastovuni hevði rakettin eina ferð á Mach 10, sum er tíggju ferðir ferðina hjá ljóði. Tað svarar til meira enn 3.000 metrar um sekundið.

Rakettin, ið er ætlað at bera spreingiløðing, kom upp í 60 kilometra hædd og fleyg 700 kilometrar.

Royndin týsnáttina hendi samstundis sum trygdarráðið hjá ST hittist fyri at kjakast um eina líknandi útskjóting, sum Norðurkorea framdi í farnu viku.

Landið upplýsti í síðstu viku, at rakettin, sum tá varð skotin út, var ‘hypersonisk’. Tað merkir, at hon hevði eina ferð oman fyri Mach 5.

Í Suðurkorea høvdu tey ilt við at trúgva hesum, men nú sar tað út til at vera prógvað, at Norðurkorea er ført fyri at skjóta upp supersoniskar rakettir. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. Jan 2022