Allar avmarkingar skulu úr gildi

Gongst sum væntað og er einki trýst á sjúkrahúsverkinum, so verður hetta gjørt, tá februar mánaði er av. Hetta kunngjørdi Bárður á Steig Nielsen, løgmaður, í gjár. Harvið verður korona helst so gott sum bólkað sum eitt vanligt krím i samfelagnum um áleið fimm vikur

Stigvíst verður samfelagið gjørt so opið sum gjørligt. 1. feburar, 15. februar og 28. februar eru lykladagføroingar, og vit hava møguliga havt okkara seinasta koronuavmarkingar og koronutíðindafund (Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

28. februar. Tað kann gerast ein heilt serlig dagfesting í Føroyum, tí um tað gongst sum væntað og ætlað, so verða allar avmarkingar avtiknar tá, og smittutøl, sóttarhald, tilmæli um hvussu nógv kunnu savnast o.s.fr verða ikki partur av gerandisdegnum - korona verður handfarin áleið sum beinkrím.

Hetta er um 37 dagar. Løgmaður gjørdi greitt, at hetta verður sagt og gjørt við fyrivarni, tí um eitt nýtt og verri frábrigdi kemur, ella trýst kemur á sjúkrahúsverki, so er ein nýggj støða.

Talan verður eina minking í "koronuvirkseminum" fram til tað. Tað byrjar við einari linking í talinum av fólki, ið kann savnast. Ikki tað - tað eitur framvegis 100 fólk, men um umstøðrunar loyva tí, so kunnu fleiri savnast - í samráð við koronuráðgevingina.

Hetta er fyri at kirkju- og samkomulív, mentanarlív og ítróttarlív lættari kunnu hava tiltøk í størri hølum. Náttarlívið skal tó helst ikki byrja aftur fyrrenn um mánaðarskiftið, segði løgmaður.

Ikki ov nógv skulu verða smittað í senn, segði Bárður á Steig Nielsen, og toppurin fer helst at verða raktur innanfyri næstu tvær vikurnar.

Frá 1. februar eru hesi trý høvuðspunktini galdandi: 

- Náttarlív og matstovur kunnu hava opið sum vanligt
- Ein skal ikki í sóttarhald, hóast samband hevur verið í tøttum sambandi við ein persón, sum er smittaður - um ein hevur í minsta lagi tvær koppsetingar (tó verður viðkomandi biðin um at vera ansin)
- Bert fólk við sjúkueyðkennum, og tey sum hava positiva skundkanning skullu nýta PCR kanning sum amboð 

15. feburar verða sóttarhaldsreglurnar linkaðar uppaftur meira - bert tann smittaði fer í sóttarhald.

Tvær vikur seinni, 28. februar, skulu øll tilmæli eftir ætlan úr gildi.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. Jan 2022

Skulu skrúva niður fyri PCR-kanningunum

Tær hava kostað sjúkrahúsverkinum, og harvið landskassanum, nógvar milliónir í ár. Frá 1. februar skulu bert tey, ið hava sjúkueyðkenni ella hava fingið positiva skundkanning PCR-kannast í Føroyum. Í februar verður sóttarhaldi so líðani avtikið

Hóast yvir 3.700 eru smittað við koronu, so er einki trýst á Sjúkrahúsverkinum. Eini 70 fólk eru smittað/í sóttarhald, men eingin er innlagdur orsakað av koronu (Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Tað er nú eingin, ið er innlagdur orsakað av koronu í Føroyum. Eftir kanningarnar mikudagin var greitt, at í hvussu er 3.716 eru smittað í løtuni, men bert ein var innlagdur, tí at viðkomandi hevði smittuna.

Á tíðindafundinum í gjár boðaði løgmaður tó frá, at eingin er innlagdur í løtuni, og varastjórin í sjúkrahúsverkinum, Tummas í Garði, staðfesti, at hóast ógvuliga høg smittutøl seinastu vikurnar, so er ikki týst á; hóast at eini 70 fólk, sum starvast í verkinum eru í sóttarhaldi. Innanhýsis leiðreglur eru fyri sóttarhald, so tað eru ikki heilar vikur, ið fólk eru burtur vegna koronu.

Tað er júst trýstið á sjúkrahúsverkið, ið er lykilin - ikki talið av smittaðum - tá hugt verður eftir, um tilmæli skulu strammast ella linkast. Nú, beint yvir seks vikur eftir at omikron kom til landið, er greitt, at talan ikki er um eitt frábrigdi, ið ger at fólk gerast serliga sjúk. Og nú tá man veit hetta ber til at gera eina langtíðarætlan, staðfesti løgmaður.

Ymiskt bendir á, at hetta var seinasti veruliga koronutíðindafundurin, tí eitt stig verður tikið 1. februar fyri at linka tilmælini, eitt afturat 15. februar, og - um alt gongst eftir ætlan - tað endaliga 28. februar, tá øll tilmæli verða avtikin.

Eitt tilmæli er partvíst linkað frá í dag av: At yvir 100 fólk kunnu savnast til størri tiltøk, tá høli og umstøður loyva tí -  Hetta er fyri at kirkju- og samkomulív, mentanarlív og ítróttarlív lættari kunnu hava tiltøk í størri hølum. Náttarlívið skal tó helst ikki byrja aftur fyrrenn um ellivu dagar.

Frá 1. februar - tá smittan vónandi hevur rakt toppin - er hetta galdandi: 

- Náttarlív og matstovur kunnu hava opið sum vanligt
- Ein skal ikki í sóttarhald, hóast samband hevur verið í tøttum sambandi við ein persón, sum er smittaður - um ein hevur í minsta lagi tvær koppsetingar (Hettta fyri at tryggja at halda samfelagshjólini í gongd, og o at frísk fólk ikki sita í sóttarhaldi
- Bert fólk við sjúkueyðkennum, húski hjá positivum, og tey sum hava positiva skundkanning skullu nýta PCR kanning sum amboð

(Løgmaður: PCR-kanningarnar hava verið ein av bestu amboðum okkara, men nú er tíðin búgvin at fara frá at gera tær í hópatali)

Frá 15. februar:

- Bert tey sum hava positiva skund- ella PCR-kanning fara í sóttarhald. Tey, sum eru nær við tann smittaða, skulu framhaldandi vera varin 

Frá 28. februar: 

- Allar koronaavmarkingar verða settar úr gildi.
Hetta er treytað av, at sjúkrahúsverkið ikki er undir trýsti og at aðrir týdningarmiklir stovnar í samfelagnum hava eitt vanligt virksemi

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. Jan 2022

Gevur ikki meining at kanna so nógv

Tað er dýrt, og so er tann stóri spurningurin eisini, um tað gevur meining. Sjúkrahússtjórin heldur í øllum førum ikki, tað gevur meining at kanna upp ímóti 5.000 fólk hvønn dag

Steinar Eirikstoft, sjúkrahússtjóri

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

- Vit mugu hava ein dialog við politisku skipanina, um tað gevur meining. Hetta segði Steinar Eirikstoft, forstjóri í Sjúkrahúsverki Føroya, við útvarpstíðindini í vikuni.

Tað er einki nýtt í, at tað kostar tað hvíta út av eygunum at hópkanna so nógv sum vit gera í løtuni. Sjúkrahúsverkið rindar 200 krónur fyri hvørja kanning. Ein dag tá 5.000 kanningar verða gjørdar, kostar hetta sjúkrahúsverkinum og harvið landskassanum eina millión.

Sjúkrahúsverkið hevur upplýst, at í miðal verður brúkt umleið hálv millión um dagin til koronukanningar, og í løtuni er tað helst meira enn tað.

Løgmaður hevur upplýst, at 40 milliónir krónur eru settar av til koronu í fyrsta ársfjórðingi í 2022, men sambært Steinari Eirikstoft, so fer játtanin fer hetta lag ikki at halda í nógvar vikur.

- Tað er trupult hvussu leingi tað varðir. Hyggja vit bara eftir seinastu vikuni, so hevur kanningartrýstið verið øgiliga høgt og heldur tað fram, ganga tað bara vikur til játtanin er uppi, sigur Steinar Eirikstoft.

- Tí má eitt kjak í gongd. Man hoyrir um, at um eitt nú eitt barn er smittað í einum skúlaflokki, so verða øll biðin um at kanna seg tríggjar ferðir. So ganga tríggir dagar har onkur afturat er smittaður, og so skulu øll kannast umaftur tríggjar ferðir. Og soleiðis blívur tað við.

- So hetta má viðgerast um hetta gevur meining, sigur Steinar Eirikstoft.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 19. Jan 2022

Eingin góð grund at koppseta øll børn millum 5 og 11 ár

Tað er skilagott at koppseta børn, sum eru immunveik, hava lungasjúkur ella vøddasjúkur, men tað er eingin góð grund til at koppseta øll børn, sigur Tummas í Garði, varastjóri í Sjúkrahúsverkinum. Koppsetingin til hendan aldursbólkin er eitt tilboð, sigur hann

Tummas í Garði, varastjóri í Sjúkrahúsverkinum (Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

- Tað er ikki nøkur góð grund til at koppseta øll børn undir 11 ár sum er. Men tað eru nøkur børn sum eru immunveik, hava lungasjúkur ella vøddasjúkur sum gera at tað er skilagott at koppseta tey, segði Tummas í Garði, varastjóri í Sjúkrahúsverkinum, á tíðindafundinum, sum landsstýrið skipaði fyri fríggjadagin.

Spurningurin kom frá miðlafólki, sum vildi vita, um føroysku myndugleikarnir fóru at endurskoða avgerðina um koppseting av børnum, nú læknar í Danmark hava heitt á Sundhedsstyrelsen um at hyggja eftir hesum eina ferð enn.

Í Noregi vil man ikki mæla til koppseting av børnum millum 5 og 11 ár. Mett verður ikki at tað er so stórur fyrimunur hjá børnum at vera koppsett, at tað er nokk til at mæla til tað. Heldur er tað ein møguleiki ella eitt tilboð.

(Mynd: EPA)

Tað er eitt sindur ivasamt hvat vit gera í Føroyum. Í fráboðanini frá korona.fo 14. desember verður tað bjóðað sum eitt “tilboð”, men víst verður til, at danska heilsustýrið, Sundhedsstyrelsen, mælir til at børn millum 5 og 11 ár verða koppsett móti koronu.

- Tað er ikki eg sum geri tilmælini, men vit hava onga klokkuklára grund til at gera tað, og vit hava heldur onga klokkuklára grund til at lata vera, segði Tummas í Garði.

Hann greiddi frá, at koppsetingartíðir hava verið tøkar á apotekinun, men tað hevur ikki verið stórur áhugi fyri hesum.

Er tað tilmæli at koppseta børn millum 5 og 11 ár, spurdi Marjun Dalsgaard, journalistur hjá Kringvarpinum.

Bæði Tummas í Garði og løgmaður svaraðu nærum samstundis uppá hetta:

- Tað er tað i løtuni, svaraði løgmaður.

- Tað er eitt tilboð, svaraði Tummas í Garði.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. Jan 2022

Skeinkistøð fara nú at fáa endurgjald

Landsstýrismaðurin hevur sent uppskotið til hoyringar. Sambært uppskotinum fáa seinkistøð allar fastar útreiðslur endugoldnar í tíðarskeiðinum, tey hava stongt dyrnar klokkan 23

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Lógaruppskot um stuðul til skeinkistøð varð hesa vikuna sent til hoyringar. Freistin var stutt, longu á middegi hósdagin, skuldu hoyringarsvarini vera inni aftur.

Frá 10. desember hava flestu barrir og náttklubbar í landinum havt stongt eftir klokkan 23 á kvøldi. 

Í sambandi við at landsstýrið boðaði frá, at skeinkistøð áttu at stongja klokkan 23, var Umhvørvis- og vinnumálaráðið á fundi við umboð fyri fyritøkurnar, sum reka diskoteks- og vertshúsvirksemi, og tey fingu tilsøgn um, at landsstýrið fór at leggja lógaruppskot fyri Løgtiungið um stuðul til tær fyritøkur, sum lata aftur í seinasta lagi klokkan 23.

Skotið verður upp, at stuðul verður veittur fyri 100 prosent av føstum útreiðslunum í stuðulstíðarskeiðinum. Hetta merkir somuleiðis, at um fyritøkur hava havt opið áðrenn klokkan 23 og fingið inntøkur frá hesum, so hava hesar fyritøkur kortini rætt til stuðul fyri 100 prosent av føstu útreiðslunum. 

- Hetta kann tykjast at vera til stóran fyrimun til viðkomandi fyritøkur, tí at tær fáa endurgoldið allar útreiðslur, samstundis sum tær fáa nakrar inntøkur frá virkseminum áðrenn kl. 23. Í hesum samband er kortini týðandi at hava fyri eyga, at nógv tann størsti umsetningurin hjá náttarlívinum er eftir kl. 23, og at jólamánaðurin er háárstíð hjá hesum fyritøkum, har tær skapa yvirskot, sum skal fíggja slakara tíðarskeiðið fram móti summari. Sostatt verður mett, at skipanin er ikki ov lønandi fyri hesar fyritøkur, stendur í uppskotinum.

Íroknað fastar útreiðslur eru eisini lønarútreiðslur sum fyritøkan hevur goldið fast- og tímaløntum í stuðulstíðarskeiðinum. Tó kann stuðul til lønarútreiðslur í mesta lagi vera 27.000 krónur um mánaðin fyri hvørt starvsfólk, sum arbeiðir í minsta lagi 40 tímar um vikuna.

Ilt er at meta um, hvat samlaði kostnaðurin av hesum verðu, tí í løtuni ber ikki til at siga hvussu nógvar fyritøkur velja at lata aftur klokkan 23 og á tann hátt lúka stuðulstreytina, og heldur ikki ber til at siga hvussu leingi víðkaðu tilmælini fara at halda fram. 

- Við støði í kostnaðinum av fyrru hjálparpakkunum, umframt at hendan stuðulslógin økir um útgjaldsprosentið og tekur starvsfólkakostnaðir við í fastar útreiðslur, verður varliga mett, at skipanin kostar umleið 250.000-300.000 krónur um vikuna. Afturat hesum kemur kostnaðurin fyri umsitingina av skipanini. Verða tilmælini galdandi til 1. februar 2022, verður mett, at stuðulsskipanin kostar millum 1,85-2,2 milliónir krónur verður sagt.

- Viðmerkjast skal tó, at talan er um eina sera óvissa meting, stendur í uppskotinum.

Uppskotið fevnir ikki um matstovur- og kafévirksemi, og heldur ikki gistingarhúsvirksemi ella barrir á gistingarhúsum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 19. Jan 2022

Koronukanningar: Mánadagurin kostaði landskassanum upp ímóti einari millión

5.208 kanningar vórðu gjørdar - tær allarflestu av sjúkrahúsverkinum - og hvør kanning kostar sjúkrahúsverkinum 200 krónur. 0,16 prosent av teimum, sum í løtuni eru skrásett smittað við koronu, eru innløgd vegna tað

Tað hevur helst kostað sjúkrahúsverkinum eitt tvísiffrað milliónatal at kanna fyri koronu higartil í ár (Mynd: Ólavur Frederiksen)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Tað hevur aftur og aftur verið borið fram, at sjúkrahúsverkið ikki má hokna undir trýsti, ið møguliga kemur orsakað av nógvum koronusjúklingum. 

Sjúkrahúsverkið rindar, bókstaviliga, prísin fyri ógvusliga nógvu kanningarnar.

Sjúkrahúsverkið upplýsti í farnu viku síðani fyri Portalinum, at hvør koronukanning kostar teimum umleið 200 krónur, og fyri vikuna upp til tað (5. januar - 11. januar) var umleið hálv millión um dagin nýtt til at kanna fólk fyri koronu.

Talið av kannaðum fyri hvønn dag hevur higartil í ár fyri tað mesta ligið millum 3.000 og 4.000, men mánadagin vóru heili 5.208 fólk kannað fyri koronu, sambært korona.fo. 

Nakrar av hesum kanningunum, tað verður ikki upplýst júst hvussu nógvar, hevur Thetis gjørt - á privatu kanningarstøðunum ella á flogvøllinum. Í slíkum førum rinda fólk sjálvi 395 krónur. Siga vit, at Sjúkrahúsverkið framdi 4.500 av kanningunum mánadadagin, kostaði tað sjúkrahúsverkinum - og harvið landskassanum - 900.000 krónur bara fyri ein dag.

Tað er ikki greitt, júst hvussu nógv tað hevur kostað sjúkrahúsverkinum at áhaldandi kanna so nógv fólk fyri eitt virus, sum í hesum forminum ikki hevur gjørt, at fólk gerast serliga sjúk ella hevur lagt nakað nevnivert trýst á Sjúkrahúsverki, men talið fyri hetta árið er í hvussu er nakrar milliónir longu - helst eitt tvísiffrað tal.

Givið er, at hetta ikki kann halda fram leingi afturat, og við in.fo segði løgmaður, at nú er tað skjótt komið hartil, at kanningarmegin ikki heldur til tað, og Bárður á Steig Nielsen heitir á fólk, um ikki at kanna seg, uttan tey kenna seg sjúk ella hava verið í nærkontakt - annars er snarkanning ein góður møguleiki. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 19. Jan 2022

Býurin letur upp aftur

Tað verður lív í havnargøtum aftur um vikuskiftið tá flestu skeinkistøðini aftur hava opið til klokkan 4

 

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Síðani 10. desember hevur lítið virksemi verið á barrum og náttklubbum kring landið. Serliga í høvuðsstaðnum hava tilmælini verið fylgd, og dyrnar eru lætnar aftur klokkan 23.

Men nú verður opið sum vit kendu tað áðrenn korona kom og spiltið spælið. Flestu skeinkistøðini í høvuðsstaðnum boðaðu í vikuni frá, at tey hetta vikuskiftið lata upp aftur sum vant og hava opið til klokkan 4.

Millum annað Luux, Basecamp, Bassalt, Taboo, Irish Pub, Glitnir og Essabarr.

Sum skilst hava skeinkistøð í Klaksvík og Runavík havt opið til klokkan 4 um náttina í fleiri vikur.

Tilmæli hjá landsstýrinum er framvegis, at skeinkistøð- og matstovur skulu lata aftur klokkan 23.

Og hóast løgmaður á tíðindafundi í gjár inniliga heitti á skeinkistøðini um at virða tilmælini og lata vera við at lata uppaftur, so fara hesi kortini at gera tað.

Tað boðaðu tey frá eftir tíðindafundin í gjár. Um støðini ikki lata upp aftur nú, er vandi fyri, at tey ikki megna at gera tað yvirhøvur, søgdu tey í gjár.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. Jan 2022

Kommunurnar skipa fyri poting í Sundalagnum

Eiðis og Sunda kommunur eru farnar í samstarv við Landssjúkrahúsið

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Komandi vikurnar verður møguleiki hjá borgarum í Sunda og Eiðis kommunum at verða potað fyri koronasmittu í Eydnuni á Oyrarbakka.

Smittustøðan í landinum ger at alsamt fleiri fólk hava tørv á at verða potað, og trýstið á kanningarstøðini í Havn og í Klaksvík er so mikið stórt, at trupult er at fáa tíð til kanning. Hetta hevur stóra ávirkan á fleiri familjur, arbeiðspláss, skúlar og stovnar í Sundalagnum. Tí hava borgarstjórarnir í báðum kommununum, heitt á Landssjúkrahúsið um at geva kommununum loyvi at upprætta eina potistøð í Sundalagnum, í eitt tíðarskeið, skriva Sunda og Eiðis kommunur á heimasíðum sínum.

Landssjúkrahúsið hevur játtað, og tí verður skipað fyri poting í Eydnuni á Oyrarbakka hvønn týsdag og hósdag, í tríggjar vikur fram. Byrjað verður komandi týsdag.

Kommununar skipa kanningartoymið og taka sær at tí praktiska, meðan Landssjúkrahúsið letur kanningarútgerð og greinar royndirnar.

Kanningarnar eru ókeypis, men neyðugt er at bíleggja tíð á www.korona.fo. Tilboðið er serliga ætlað borgarum í Sunda- og Eiðis kommunum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. Jan 2022

Landslæknin: Koppsetingin virkar eisini móti omikron

Ongantíð hava so nógv verið smittað av koronu sum nú. Landslæknin sigur kortini, at koppsetingin verjir eisini móti at vera smittaður av omikron-frábrigdinum

Lars Fodgaard Møller, landslækni (Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Ein nýggj greining av smittutølunum í januar 2022 vísir, at koppsetingin ímóti korona verjir eisini ímóti omikron-frábrigdinum, sigur Lars Fodgaard Møller, landslækni, í fráboðan á korona.fo.

Og triðja prikið ger mun, verður sagt.

- Tá omicron-frábrigdið kom til Føroya, fingu vit ábendingar um, at koppsetingin ikki vardi eins væl ímóti nýggja frábrigdinum, sum ímóti frábrigdunum, sum vit kendu frammanundan. Líknandi úrslit hava vit sæð í øðrum londum. Við hesi greiningini kunnu vit tó staðfesta, at koppsetingin eisini verjir ímóti omicron-frábrigdinum, og kunnu vit nú seta tøl á, hvussu góð verjan er. 

- Greiningin vísir, at tvey prik minka sannlíkindini fyri at verða smittað niður í eina helvt, og at triðja prikið minkar sannlíkindini at verða smittaður uppaftur meira. Hvørja ferð tveir persónar, sum hava fingið triðja prikið, verða smittaðir, verða fimm ókoppsettir persónar smittaðir við korona.

91 prosent av fólkatalinum er koppsett móti koronu við tveimum prikum, og nú januar mánaði fer at lakka í móti endanum eru 47 prosent koppsett fyri triðju ferð. Kortini hava smittutølini ongantíð verið so høg. Síðani á nýggjárinum eru 6.660 fólk blivin smittað við koronu.

Eitt úrslit av greiningini er sambært landslæknanum eisini, at tey sum eru 50 ár og eldri, og eru koppsett, eru betri vard enn tey sum eru yngri enn 50 ár og eru koppsett. Hetta kemur tó av, at millum tey sum eru 50 ár og eldri, eru fleiri sum hava fingið triðja prikið, enn millum tey yngru.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. Jan 2022

Hava goldið 10 milliónir krónur til PCR-kanningar higartil í ár

Við hesum kanningartrýstinum, ber ikki til at halda fram leingi afturat, uttan at løgtingið játtar fleiri milliónir til endamálið

(Savnsmynd: Ólavur Frederiksen / Faroephoto)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Tað ber ikki til at halda fram leingi afturat við verandi kanningartrýsti. Í øllum førum ikki eftir verandi játtan, sum varð sett av til tríggjar teir fyrstu mánaðirnar av árinum.

Sjúkrahúsverkið hevur higartil í ár gjørt áleið 55.000 kanningar ,sum svarar til ein kostnað upp á um 10 milliónir krónur.

Í miðal eru 3.020 kanningar gjørdar um dagin á potingarstøðunum hjá sjúkrahúsverkinum. Tað svarar til ein kostnað á 550.000 krónur um dagin.

Seinastu dagarnar hevur miðaltalið tó verið eitt sindur hægri, tí í hesari vikuni hava í miðal yvir 4.000 kanningar verið gjørdar um dagin, upplýsir sjúkrahúsverkið. Hvør kanning kostar umleið 200 krónur, og sostatt hava hesir seinastu dagarnir í miðal kostað 800.000 krónur um dagin.

Koronukanningar við landamørkini og kanningar, sum verða framdar hjá privatu kanningarstovuni Thetis eru ikki við í hesum tølunum. Har rinda fólk sjálvi.

Á fíggjarlógini fyri 2022 eru 17 milliónir krónur settar av til kanningar umframt tvær milliónir til samskipan av kanningunum.

Sostatt eru tað nú bara sjey milliónir krónur eftir, og við hesari ferðini heldur játtanin ikki mánaðin út. Ein játtan, sum annars ætlað at varða tríggjar teir fyrstu mánaðirnir av árinum.

Nógvir tilburðir eru staðfestir í nýggja árinum. Síðani ársskiftið eru 6584 tilburðir staðfestir í Føroyum. Tað merkir, at 12 prosent av fólkatalinum hevur ella hevur havt koronu í ár.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. Jan 2022

678 børn fødd á Landssjúkrahúsinum í 2021

326 gentur og 352 dreingir, harav seks pør av tvíburum

Tá eitt barn verður føtt, kunnu foreldrini markera føðingardagin við at seta eina nál á føðitalvuna, sum hongur í gongini á føðideildini. Flest øll foreldur nýta hetta høvið. Reytt fyri gentubørn, blátt fyri dreingjabørn, tvær nálir fyri tvíburar. Silvurstjørnu fyri tey børnini, sum ikki liva (Mynd: Landssjúkrahúsið)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Aftur í fjør vórðu nógv børn fødd á Landssjúkrahúsinum, vísir uppgerðin sum sjúkrahúsið hevur lagt á sín Facebook-vangan.

678 børn vóru fødd á Landssjúkrahúsinum í 2021, sum er neyvt tað sama sum í 2019. Annars hevur talið á føddum børnum árliga verið støðugt.

Tilsamans vigaðu børnini, sum vóru fødd í fjør, 2.522 kilo, sum gevur eina miðalvekt uppá áleið 3,719 kg.

244 kvinnur fingu sítt fyrsta barn.

2021: 678

2020: 675

2019: 678

2018: 680

2017: 656

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. Jan 2022

– Harmist um at eingin kvinna er í landsstýrinum í løtuni

Flokkar áttu í størri mun at hugsa um javnstøðu, tá teir skjóta upp landsstýrisfólk, heldur Bárður á Steig Nielsen, løgmaður, sum hevur svarað fyrispurningi hjá Ingilín Didriksen Strøm úr Javnaðarflokkinum.

(Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Ynskiligt hevði verið, um allir flokkar framyvir í størri mun hugsaðu um javnstøðu, tá teir skjóta upp landsstýrisfólk. Tað sigur Bárður á Steig Nielsen, løgmaður í svari til fyrispurning hjá Ingilín Didriksen Strøm, tingkvinnu fyri Javnaðarflokkin.

6. januar vórðu Árni Skaale og Sólvit Nolsø settir sum landsstýrismenn fyri ávikavíst Jacob Vestergaard og Elsebeth Mercedis Gunnleygsdóttur, sum løgdu frá sær fyri jól. Hetta merkir, at vit nú, fyri fyrstu ferð síðan 2004, hava eitt landsstýri, sum bert er mannað av monnum, og hetta hevur elvt til nógv kjak.

Ingilín Didriksen Strøm vísti í viðmerking til fyrispurningin, sum varð settur 7. januar, á, at Javnstøðunevndin hevði sagt, at eitt landsstýri uttan kvinnur gongur ímóti demokratisku virðunum.

Hon vildi hava at vita frá løgmanni, um hann helt tað vera nøktandi, at eingin kvinna er í landsstýrinum í løtuni, um hann heldur javnstøða eigur at vera í landsstýrinum, og um løgmaður ætlaði at gera nakað við manglandi javnstøðuna í landsstýrinum.

– Løgmaður hevur ábyrgd av at seta landsstýrisfólk og loysa landsstýrisfólkúr starvi, og tí hevur hann eisini einsamallur heimild til at broyta, at bara mannfólk eru umboðað í landsstýrinum, sigur tingkvinnan.

Hon vísir eisini á, at flokkurin hjá løgmanni eisini hevur framt eitt landsstýrismannaskifti í hesum valskeiðnum, og tá varð eisini ein maður settur fyri ein mann. Tað var í august, tá Magnus Rasmussen avloysti Helga Abrahamsen sum landsstýrismann í umhvørvis- og vinnumálum.

Bárður á Steig Nielsen, løgmaður sigur seg harmast um, at eingin kvinna er í landsstýrinum í løtuni. Hann vísir tó á, at tað hevur verið siðvenja at tilnevningin av landsstýrisfólki verður gjørd eftir uppskoti hjá einstaka flokkinum, og um tey verða funnin fullgóð verða tey tilnevnd av løgmanni.

Bárður á Steig Nielsen sigur seg ikki vita um, at nakar løgmaður hevur tilnevnt onnur landsstýrisfólk enn tey, sum ein flokkur hevur skotið upp.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 15. Jan 2022

KT vinnan skal tvífaldast áðrenn 2030

Í 2022 væntast virði á KT vinnuni at verða 400 milliónir krónur, men í 2030 skal hetta virði vera komið upp á 1 milliard krónur

Leif Abrahamsen, stjóri á Gjaldsstovuni, legði fram (Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Virði á KT vinnuni skal meir enn tvífaldast komandi átta árini. Tað er høvuðsniðurstøðan hjá Vakstrarforum, sum hósdagin legði fram frágreiðing um vøkstur innan KT vinnuna.

Frágreiðingin byggir á kanningar og tilmæli, sum ein KT serfrøðingabólkur hevur arbeitt við seinasta hálva árið.

Í 2022 væntast virði á KT vinnuni at verða 400 milliónir krónur, men í 2030 skal hetta virði vera komið upp á 1 milliard krónur. Hetta merkir, at KT vinnan skal vaksa úr 2,5 prosent upp í 6 prosent av BTÚ. Eisini skal útflutningurin av KT tænastum vaksa úr 100 upp í 600 milliónir krónur innan sama áramál.

Fyrimunurin við KT vinnu er, at landafrøði ikki hevur nakran týdningarmiklan leiklut, eins og hon kann hava í øðrum vinnum. Fortreytirnar í dag eru dugnalig fólk og eitt gott netsamband innanlands og til útheimin.

- KT hevur einki miðstaðarøki. Tí kunnu vit í Føroyum vera líka væl við, sum øll onnur, og øll í Føroyum kunnu vera við, sama, hvar í landinum tey eru. KT verður eisini avgerandi um vit skulu hava burðardygga vælferð, og tí skal hetta raðfestast sum eitt vakstrarøki, sigur Bárður á Steig Nielsen, løgmaður.

Frágreiðingin hjá Vakstrarforum inniheldur 26 tilmæli til politisku skipanina, sum øll stuðla upp undir ætlaða vøksturin. Tilmælini eru býtt í fýra høvuðspartar: grønan vøkstur, heilsu- og borgaratænastur, útbúgving og yvirskipaðar karmar.

Leif Abrahamsen er formaður í KT serfrøðingabólkinum. Hann sigur, at tað hevur stóran týdning, at ein fjølbroytt røð av átøkum verða framd, um málið skal røkkast. Men um dentur skal leggjast á eitt ávíst øki, so er tað KT útbúgving, tí her eru vit aftarlaga samanborið við onnur lond, sigur hann.

Í KT serfrøðingabólkinum hava sitið: Leif Abrahamsen, Jan Ziskasen, Ulla Joensen, Annika Mittún, Jákup Lamhauge og Oyvindur av Skarði (skrivari).

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. Jan 2022

Stórur steinur leyp oman á landsvegin

Steinurin sum leyp oman á landsvegin við Sund týsdagin, var skjótt ruddaður burtur aftur

 

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Løgreglan fekk um middagsleitið týsdagin fráboðan um, at grót leyp á landsvegin við Sund. Talan var um ein stóran stein, sum so hevði tikið nakað av smágróti við sær.

Steinurin vigar millum 2 og 3 tons, verður mett.

Eingin skaði stóðst av hendingini. Boð vórðu beinanvegin send Landsverki um steinin, sum skjótt varð ruddaður burtur.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 19. Jan 2022

Widerøe fer at flúgva fýra ferðir um vikuna

Frá byrjanini av mai verður flogið fýra ferðir um vikuna, mánadag, hósdag, fríggjadag og sunnudag

(Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Norska flogfelagið Widerøe boðar á heimasíðu síni frá, at tey frá byrjanini av mai í ár fara at økja um talið av túrum flogið verður millum Bergen og Føroyar.  Sum er flúgva tey tvær reisur um vikuna, mánadag og fríggjadag. Frá byrjanini av mai verður flogið fýra ferðir um vikuna, mánadag, hósdag, fríggjadag og sunnudag.

Broytingin fer at hava heilt nýggjar møguleikar við sær, tí nú fer at bera til at ferðast bæði stutt og long vikuskifti, eins møguleiki verður fyri at gera heilt stuttar túrar.

(Mynd: Jens Kr. Vang) 

- Hetta eru ógvuliga gleðilig tíðindi at frætta, ikki minst í hesum tíðum, nú tey flestu mest hugsa um at repa seglini, sigur Regin I. Jakobsen, stjóri í Vága Floghavn.

- Hesa tíðina síðani Widerøe byrjaði regluliga ferðafólkaflúgving í september í fjør hava vit sæð, at samansetingin av ferðafólkunum umborð hevur verið ein onnur enn tann, vit higartil hava sæð, tí lutfalsliga stórur partur hevur verið norðmenn. 

- Hetta merkir, at felagið í stóran mun byggir sítt virksemi á egið kundagrundarlag, og hevur hetta samstundis við sær, at Føroyar sum ferðamannaland við hesum fær eitt størri grundarlag at byggja á. Eingin ivi er tí um, at hetta hevur jaliga ávirkan á bæði ferðslutølini hjá Vága Floghavn og føroyska ferðavinnu sum heild, sigur Regin I. Jakobsen, stjóri í Vága Floghavn at enda.

Widerøe nýtir flogfør av slagnum Bombardier Dash 8 Q400 til flúgvingina og taka tey 78 ferðandi hvønn túrin.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. Jan 2022

Knapt 240.000 ferðaðust um flogvøllin í fjør

Ferðafólkatalið í 2021 var bara eitt lítið sindur meira, enn í 2013

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

239.085 ferðafólk flugu um Vága Floghavn í 2021. Tað vísa seinastu hagtølini hjá floghavnini. Harvið er talan um ein samlaðan vøkstur upp á ein triðing – 33 prosent – í mun til ferðafólkatalið í 2020, fyrsta árið við korona.

Í 2020 var samlaða ferðafólkatalið 179.778 fólk.

Hinvegin var 2019 árið, sum tað higartil hava ferðast nógv flest fólk um flogvøllin. Tá var samlaða ferðsfólkatalið 424.281, so í mun til 2019, so lá ferðafólkatalið í fjør rættiliga nógv undir metið.

Ferðafólkatalið í 2021 svaraði nøkulunda til 2013, og harvið kunnu vit siga, at koronafarsóttin hevur tveitt okkum átta ár aftur í tíðina, hvat talið av ferðafólkum um floghavnina viðvíkir.

Talið av ferðafólkum um Vága Floghavn seinastu 10 árini:

2012: 225.532
2013: 236.181
2014: 250.287
2015: 276.385
2016: 292.393
2017: 341.388
2018: 377.813
2019: 424.281
2020: 179.778
2021: 239.085

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. Jan 2022

Prísirnir øktir 3,4 prosent seinasta árið

Upp á eitt ár er brúkaraprístalið økt úr 121,6 til 125,8 vísir seinasta uppgerðin hjá Hagstovuni

Serliga brennievni er við til at trýsta samlaða prísvøksturin upp (Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Prísstøðið í Føroyum hækkaði við 3,4 prosentum í 2021. Tað vísir nýggjasta uppgerðin fyri prístalið hjá Hagstovu Føroya. Eins og aðrastaðni í heiminum, er talan um størstu árligu broytingina í brúkaraprístalinum síðan alheims fíggjarkreppuna fyri umleið 14 árum síðani.

Økingin í seinasta ársfjórðingi í fjør, var 0,7 prosent.

Prísvøkstur á brennievni er høvuðsorsøkin til samlaðu broytingina í prístalinum hesaferð, eins og við seinastu uppgerðini undan hesari. Tá var árliga broytingin í brúkaraprístalinum 3,1 prosent.

Brúkaraprístalið er yvirskipað sett saman av 12 vøru- og tænastubólkum. Tað er ymiskt, hvussu stóra ávirkan vørurnar og tænasturnar hava á brúkaraprístalið. Býtið av nýtsluni hjá brúkaranum er avgerandi fyri, hvussu nógv vørurnar og tænasturnar ávirka prístalið.

Fjórða ársfjórðing í 2020 var samlaða prístalið 121,6 og í seinastu uppgerðini fyri fjórða ársfjórðing í fjør var samlaða brúkaraprístalið 125,8. Hetta merkir, at prístalið er økt 3,4 prosent eftir einum ári. Triðja ársfjórðing var samlaða prístalið 124,9. Vøksturin frá triðja ársfjórðingi til fjórða ársfjórðing er 0,7 prosent.

Prísirnir eru øktir í tíggju av teimum tilsamans tólv yvirskipaðu vøru- og tænastubólkunum eftir einum ári. Tað eru serliga prísir á vørum og tænastum innan býli, flutning og hotel/matveiting, sum eru øktir mest við ávikavist 11,9, 4,9 og 4,1 prosentum.

Prísir á klæðum og fótbúnaði eru í miðal eitt vet lægri í fjórða ársfjórðingi í fjør í mun til árið fyri, og prísir á útbúgving eru lækkaðir 1 prosent eftir einum ári.

Brenniolja til upphiting av býlum og brennievni til akfør eru lutfalsliga stórur partur av samlaðu nýtsluni hjá einum miðal føroyskum húsarhaldi og hava tí eisini lutfalsliga stóra ávirkan á brúkaraprístalið. Hjá okkum eins og aðrastaðni er høvuðsorsøkin til prísvøksturin seinasta árið tann lutfalsligi stóri vøksturin í prísi á brennievni til upphiting av býlum og til flutning, skrivar Hagstovan.

Eftir at prísir á hesum vørum minkaðu lutfalsliga nógv fyrsta árið við korunu, eru hesir prísir øktir áhaldandi seinasta árið. Prísurin á brenniolju til føroysk húsarhald er seinasta árið øktur heili 41 prosentum. Uppgerðin av somu vøru fyri 27 ES-lond vísir miðal árligan vøkstur á 57 prosent.

Tá korona rakti fyri skjótt tveimum árum síðan, sást minni vøkstur í brúkaraprísum, men meginpartin av 2021 vuksu brúkaraprísirnir aftur í flestum londum. Uppgerðirnar av brúkaraprístalinum í Føroyum eins og aðrastaðni í Evropa vísa nú ein lutfalsligan stóran vøkstur, og vit skulu leita aftur til tíðina beint undan fíggjarkreppuna fyri umleið 14 árum síðan fyri at síggja líknandi stóran árligan vøkstur í brúkaraprístalinum.

Í mun til onnur lond, ið vit vanliga samanbera okkum við, so er seinasta uppgjørda árliga broytingin í brúkaraprístalinum á 3,4 prosent áleið á sama støði sum onnur norðurlond. Í Finnlandi, Svøríki, Danmark og Íslandi liggur árliga broytingin í brúkaraprístalinum millum 3,5 og 3,9 prosent, meðan árliga broytingin í Noreg er nakað hægri á 5,8 prosent. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. Jan 2022

Innfluttu fyri 8,4 milliardir fyrstu 11 mánaðirnar av 2021

Talan er um ein vøkstur á 12,3 prosent, sigur Hagstovan

(Savnsmynd: Hagstovan/Ólavur Frederiksen)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Fyrstu 11 mánaðirnar í fjør varð innflutt fyri 8,4 milliardir krónur, tað upplýsir Hagstovan, nú innflutningurin til og við november 2021 er gjørdur upp.

Hetta er ein vøkstur á 12,3 prosent í mun til sama tíðarskeið í 2020, og um skip og flogfør ikki verða tikin við, er vøksturin 14 prosent.

Oljuprísurin er hækkaður nógv seinastu tíðina, og hetta sæst eisini aftur í innflutninginum. Hóast umleið sama nøgd er innflutt, hava vit brúkt 43 prosent meiri upp á brennievni fyrstu 11 mánaðirnar av 2021 samanborið við 2020, skrivar Hagstovan.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 17. Jan 2022

Útflutningurin í fjør vaksin við 14 prosentum

Fram til og við november í fjør høvdu vit útflutt fyri umleið hálva milliard krónur meira enn vit innfluttu fyri

(Mynd: Hagstovan)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Føroyar útfluttu fyri 8,9 milliardir krónur 11 teir fyrstu mánaðirnar í fjør. Hetta er 1,1 milliardir meira enn árið fyri, og sostatt ein vøkstur á 14 prosent.

Í 2019, sum er tað árið vit higartil hava havt mestan útflutning, varð útflutt fyri 8,7 milliardir fyrstu 11 mánaðirnar.

Nógv tann størsti einstaki útflutningurin, er laksaútflutningurin, sum 11 teir fyrstu mánaðirnar í 2021 vaks við næstan einum triðingi í mun til sama tíðarskeið árið fyri. Frá januar til og við november í fjør útfluttu vit laks fyri knappar fýra milliardir krónur.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. Jan 2022

Tveir nýggir stjórnarlimir valdir í Realin

Landsstýrismaðurin við fíggjarmálum hevur valt Súsonnu Poulsen, bankastjóra í Hjelmland í Noregi, og Virgar Dahl, sjókundastjóra á Betri Trygging

(Mynd: KVF)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Landsstýrismaðurin við fíggjarmálum, Jørgen Niclasen, hevur valt tveir nýggjar stjórnarlimir í Realin.

Landsstýrismaðurin hevur valt Súsonnu Poulsen, bankastjóra í Hjelmland í Noregi, og Virgar Dahl, sjókundastjóra á Betri Trygging.

Súsanna Poulsen er 55 ár. Hon arbeiðir sum bankastjóri í Noregi, og hevur útbúgving innan fígging. Hon hevur áður sitið í nevndini fyri BankNordik.

Virgar Dahl er 63 ár. Hann er útbúgvin skipsførari og sigldi, áðrenn hann fór á Tryggingina í 1989. Virgar hevur áður sitið í nevndini fyri Realin.

Úr stjórnini fara Sigurd Poulsen, fyrrverandi landsbankastjóri, og Gloria Kalsø, fyrrverandi lærari á Glasi.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. Jan 2022

Semingsstovnurin komin upp í leikin

Hevur samskifti við Lønardeildina hjá Fíggjarmálaráðnum og Ljósmøðrafelagið í dag. Sáttmálin millum partarnar gekk út 1. oktober 2020

Terje Sigurðsson er annar av semingsmonnunum. Í dag eru hann og Fróði Sivertsen byrjaður við semsingsroyndunum um nýggjan sáttmála til ljósmøðurnar (Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Sáttmálin hjá Ljósmøðrafelagnum við Lønardeildina hjá Fíggjarmálaráðnum gekk út fyri langari tíð síðani - 1. oktober 2020.

Mánadagin varð Semingsstovnurin boðsendur fyri at hjálpa við at finna semju millum partarnar, og hósdagin høvdu Terje Sigurðsson og Fróði Sivertsen samtalur við Lønardeildina og við Ljósmøðrafelagið. 

Hetta var fyrsta royndin hjá Semngsstovnurin at loysa knútarnar millum feløgini. 

Í 2018 fóru limirnir í Ljósmøðrafelagnum í verkfall, eftir at semja ikki varð funnin í sáttmálasamráðingunum. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. Jan 2022

Betesda fer aftur at hava virksemi í salinum sunnudagar

Í tríggjar mánaðir hevur størsta brøðrasamkoman í Føroyum, orsakað av koronustøðuni og almennum tilmælum, fyri tað mesta havt netmøti. Nú sunnudagin eru møtir og sunnudagsskúli aftur á skránni sum vant

- Eftir at vit nú í nakrar vikur hava hildið møtini mitt í viku og á netinum, er tíðin nú komin at lata enn meir upp fyri virkseminum í Betesda.

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Hóast koronutølini eru høg, so letur ymiskt í samfelagnum meira uppaftur nú, og hetta er galdandi bæði í náttarlívinum og í samkomulívinum.

- Eftir at vit nú í nakrar vikur hava hildið møtini mitt í viku, er tíðin nú komin at lata enn meir upp fyri virkseminum í Betesda.

Hetta skrivar brøðrasamkoman í Klaksvík á Facebook-síðu sínari, sum fyri júst trimum mánaðinum síðani fyribils støðgaði sínum virksemi í salinum, orsakað av nógvum koronutilburðum í samkomuni og í nærumhvørvinum. Strangari tilmæli komu eisini eftir hetta, og tað var ikki fyrrenn stutt áðrenn jól, at nøkur tiltøk komu á skrá aftur í salinum mitt í viku.

Seinastu mánaðirnar hava netmøti verið á skránni, men ymiskt virksemið í samfelagnum sum heild latið alsamt meir upp, og myndugleikarnir hava stigvíst linkað tilráðingarnar.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. Jan 2022

Ferð komin á íbúðarbygging í Klaksvík

Klaksvíkar kommuna setti í fjør met í byggiloyvum, bæði íbúðir og smærri byggiloyvi

(Mynd: Klaksvíkar kommuna)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Met nógv byggiloyvi vóru í fjør givin í Klaksvíkar kommunu.

50 byggiloyvir vórðu givin til íbúðir og 103 vóru givin til til onnur byggiloyvir so sum tilbygningar, bilhús, hjallar og annað. Eisini vóru 13 byggiloyvi til sethús givin. 

Seinastu 10 árini eru í alt loyvir givin til 89 sethús og 93 íbúðir í kommununi. Sum heild vísir gongdin seinnu árini ein støðugan vøkstur í virkseminum í kommununi.

- Umfamt íbúðarbygging í býnum, so hevur kommunan fleiri grundstykkir á Fossum klár í summar. Somuleiðis er verkætlanin við fleiri vinnuøkjum við Borðoyavík komin væl áleiðis. Tí kann eg ikki siga annað enn, at hetta er ein spennandi tíð, sum gevur mær góðar vónir um framtíðina, sigur borgarstjórin, Karl Johansen, sum fegnast um stóra eftirspurningin.

Serliga er tað gongdin í íbúðarbyggingin hjá privatum feløgum, sum vekir ans. 

Íbúðarbyggingin tók av álvara dik á seg, tá byggingin kring Biskupstorg fór ígongd í 2015, har tey fyrstu fluttu inn í 2019. Eftir hetta er ferð komin á íbúðabygging í Klaksvík. Tí umframt tær 50 búeindinar, sum loyvi varð givið til í fjør, so eru nógvar aðrar spennandi verkætlanir ávegis. Fyribils metingin er, at gongdin við íbúðabyggingin heldur fram í 2022, har roknað verður við, at met nógv loyvir verða givin í 2022.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. Jan 2022

Miðal sethúsaprísurin í Suðuroynni farin upp við 80 prosentum seinastu fimm árini

- Eftirspurningurin er størri enn útboðið, og hetta førir við sær, at miðalprísurin er hækkaður í Suðuroy, sigur Róin Schrøter við Suðurrás. Miðalprísurin táttar nú í eina millión

Bústaðarbyrðan í Suðuroy er í løtuni 9 prosent (Mynd: Dennis Holm/sudurras.fo)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Nýggjastu bústaðartølini hjá Betri Banka vísa, at miðalprísurin á sethúsum í Føroyum er hækkaður við 53 prosentum seinastu fimm árini. 

Beint fyri nýggjár varð boðað frá, at miðalhúsarprísinum heldur fram at vaksa, men seinasta árið hevur tað verið við minni ferð enn sæð hevur verið seinastu árini.

Í Suðuroynni hevur tað gingið við rúkandi ferð. Í 2016 var miðal sethúsaprísurin í áleið 500 túsund krónur - í dag er miðalprísurin 900 túsund krónur. Hetta svarar til eina øking á heili 80 prosent.

- Vit síggja ein øktan áhuga millum tey ungu at seta sær búgv í Suðuroy. Eisini uppliva vit ein áhuga frá fólki úr øllum landinum, sum ynskja at ogna sær summarhús ella bústað at leiga út. Eftirspurningurin er størri enn útboðið, og hetta førir við sær, at miðalprísurin er hækkaður í Suðuroy.

Hetta sigur Róin Schrøter, leiðari fyri Betri Banka á Tvøroyri við sudurras.fo.

Bústaðarbyrðan er seinastu árini vorðin tyngri orsakað av hækkandi bústaðarprísum - hon lýsir, hvussu stórur partur av miðal netto inntøkuni hjá einum pari við tveimum børnum fer til at fíggja eini sethús.

Bústaðarbyrðan í Suðuroy er í løtuni 9 prosent í mun til 6 prosent í 2016, skrivar sudurras.fo.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 19. Jan 2022

Kári fekk ein stól

Í X Factor stólaspælinum fríggjakvøldið vann Kári Fossdalsá seg enn einaferð víðari. Toftamaðurin er millum seks tey síðstu hjá dómaranum Martin Jensen

(Mynd: TV2)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Tað munnu vera nógvir føroyingar sum fylgja við X Factor í ár. Góðar orsøkir eru til tað, tí heilir tveir føroyingar luttaka, og eru báðir komnir langt higartil.

Síðsta fríggjakvøld gjørdist greitt at bæði Tina Mellemgaard og Kári Fossdals vóru millum 36 tey síðstu í X Factor, og høvdu vunnið sær pláss í sonevnda 6 Chair Challenge.

Í gjárkvøldið var fyrsta sendingin av hesum stólaspælinum á skránni, og dómarin Martin Jensen fekk heiðurin at vera tann fyrsti, at hoyra sínar luttakarar. Undir veingjunum hjá altjóða plátuvendaranum, sum seinastu tvey árini hevur verið dómari í X Factor, er toftamaðurin Kári Fossdalsá.

Hann royndi seg við lagnum “Bruises” hjá Lewis Capaldi. Hetta dámdi Martini sera væl.

- Í byrjanini róptu áhoyrarnir “juuuhh”, men so tagdu teir. Tað var ikki tí, tú byrjaði at syngja vánaligt, men tí eingin vildi órógva teg. Tað var tí tú sang hendan sangin so pissi hamrandi flott, segði Martin Jensen.

- So tú skalt sjálvandi hava ein stól, staðfesti hann.

(Mynd: TV2)

Stólaspælið er skipað á tann hátt, at fýra úr hvørjum flokki - yngri enn 23 ár, eldri enn 23 ár og bólkar - framføra á palli, og síðani er tað upp til dómaran at velja hvør skal hava ein stól. Tað kemur meira enn so fyri, at ein, sum hevur fingið tillutað ein stól fyri sína framførslu, missir hann aftur til fyrimun fyri onkran, sum framførir aftaná.

Kári var tó so heppin - ella dugnaligur - at hann ikki misti stólin til nakran, og er millum seks teir síðstu luttakararnar hjá Martin Jensen. Ein úr hvørjum flokki kemur víðari, og kappingin er sostatt millum Kára og Lotte, sum eisini er í flokkinum yvir 23.

Við sær hevði hann unnustuna Áshild Jónsveinsdóttir og dóttir teirra (Skíggjamynd: TV2 Play)

Hvør av teimum kemur við til beinleiðis sendingarnar verður avgjørt á sonevnda bootcamp. Hetta verður ikki víst fyrr enn 6 Chair Challenge hjá hinum báðum dómarunum, Thomas Blachman og Kwammie Liv, hava verið.

Serliga í 6 Chair Challenge hjá síðstnevnda dómaranum, Kwammie Liv, sum verður víst annan fríggjadag, tað vil siga 4. februar, verður tað veruliga áhugavert hjá okkum føroyingum aftur. Tá verður 18 ára gamla Tina Mellemgaard úr Hoyvík við, og finnast skal útav, um hon sleppur víðari ella ikki.

X Factor sæst á TV2 fríggjakvøld klokkan 19, og á TV2 Play um ein hevur hald.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. Jan 2022

Olaf Johannesen fekk Mentanarvirðisløn Landsins

- Hetta er størsta heiðursgávan eg nakrantíð havi fingið, segði Olaf Johannesen í takkarkvøðuni

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Sjónleikarin Olaf Johannesen varð í kvøld heiðraður við Mentanarvirðisløn Landsins, tignaðarligastu virðisløn, ið verður givið føroyskum mentafólki. Við heiðrinum fylgja 175.000 krónur.

Jenis av Rana, landsstýrismaður, vísti á, at Olaf hevur sjónleik í blóðinum. Hansara pallkynstur sæst aftur í altjóða pallum bæði í Danmark og Týskland. Seinastu árini hevur hann eisini verið at sæð her heima, har hann hevur kunnað víst sína list á móðurmálinum.

Í 2018 varð hann heiðraður við mætastu virðisløn fyri pallkynstur í Danmark, Reumet virðislønini.

Nú fekk hann so Mentanarvirðisløn Landsins fyri "at lyfta leiklutirnar upp á altjóða stig og vísa menniskjað í øllum sínum fjølbroytni."

Hóast Olaf Johannesen fleiri ferðir er heiðraður fyri síni pallkynstur, so segði hann sjálvur í SALT í kvøld, at hetta er tann størsta heiðursgávan, hann nakrantíð hevur fingið.

(Skíggjamynd)

Jens av Rana, landsstýrismaður, handaði Olafi Johannesen Mentanarvirðislønina við hesum orðum:

"Olaf Johannesen hevur sjónleik í blóðinum, og tað sæst aftur á palli og í filmi, har leiklistakynstrini eru eyðsýnd.

Boð eru eftir dugnaliga sjónleikaranum á at kalla øllum pallum í Danmark og í Týsklandi. Seinasta árið hevur Olaf aftur staðið á palli í Føroyum og spælt á sínum móðurmáli til stóra fragd fyri áskoðarafjøldirnar. Vit hittu hann í einmansleikinum Tann komiska tragedian, har hann so meistarliga bergtók áskoðaran.

Olaf Johannesen er eisini væl kendur á filmi. Hann hevur týðandi leiklut í føroysku sjónvarpsrøðini Trom, sum vit fara at síggja seinni í ár, og hann er kendur frá útlendskum filmum og sjónvarpsrøðum, eitt nú frá heimskendu donsku krimirøðini Forbrydelsen og frá Borgen.

Seinastu 10-15 árini hevur Olaf Johannesen vunnið eina ørgrynnu av virðislønum, bæði innan palllist, film og sjónvarp. Í 2018 fekk hann hægstu viðurkenning innan palllist í Danmark, tá Reumert heiðurslønin varð latin honum fyri lívlangt avrik. Í 2013 var Olaf eisini í uppskoti til hægstu leiklistavirðisløn í Týsklandi, DER FAUST, fyri leiklutin Peer Gynt, sum hann spældi fyri Schauspielhaus Düsseldorf í 2012-13.

Olaf Johannesen hevur seinastu árini ment seg á síni yrkisleið sum sjónleikari, bæði listarliga og handverksliga, soleiðis at hann í dag er mettur at vera av bestu palllistafólkum í kongaríkinum. Livandi og sannførandi leikframførslurnar fáa okkum at kenna okkum aftur í og spegla okkum í leiklutunum.

Fyri at lyfta leiklutirnar upp á eitt altjóða stig og vísa okkum menniskjað í øllum sínum fjølbroytni, um tað er ein nasistur, ein einaræðisharri, ein forsætisráðharri ella ein klovnur, fær Olaf Johannesen Mentanarvirðisløn landsins 2021."

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 19. Jan 2022

Guðrun & Guðrun fingu Heiðursgávu Landsins

Stjørnutroyggjan gav føroyskari binding og sniðgeving luft undir veingirnar

(Savnsmynd: Beinta á Torkilsheyggi)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Tað gjørdist ein fyritøka, nýskapandi klædnafyritøkan Guðrun & Guðrun, sum fekk tignarligu mentanarheiðurin, Heiðursgáva Landsins 2021 á 75.000 krónur.

Tær báðar, Guðrun Ludvig og Guðrun Rógvadóttir fingu heiðurin fyri teirra slóðbrótandi sniðgevingararbeiði.

Fyritøkan Guðrun & Guðrun byrjaði í 2002, og fekk veruliga luft undir veingirnar, tá Sofie Gråbøl, í leiklutinum sum Sarah Lund, lat seg í stjørnutroyggjuna í sjónvarpsrøðini  “Forbrydelsen”

Guðrun Ludvig og Guðrun Rógvadóttir takka fyri heiðursgávuna í SALT á Tvøroyri (Skíggjamynd: kvf.fo)

Jenis av Rana, landsstýrismaður grundgav soleiðis fyri at geva teimum heiðurin:

"Guðrun Ludvig og Guðrun Rógvadóttir stovnaðu í 2002 klædnafyritøkuna Guðrun & Guðrun. “Slow fashion” hevði júst tikið seg upp sum burðardygt andsvar til “fast fashion”-rákið í eini av heimsins mest dálkandi vinnum, og tær vóru frá fyrsta degi við á grønu leiðini.

Móttøkan av klæðunum hjá Guðrun & Guðrun var góð, bæði úti og heima. Heilt stóra gjøgnumbrotið kom, eftir at Sofie Gråbøl, sum spældi høvuðsleiklutin sum Sara Lund í donsku krimirøðini Forbrydelsen, brúkti ullintu, seyðalittu stjørnutroyggjuna sum signaturplagg. Tá røðin varð seld til Onglands, fór føroyska troyggjan um allan heim og við henni Guðrun & Guðrun.

Íblásturin til stjørnutroyggjuna kom úr gamlari skipstroyggju úr Vági. Framsøkið hava Guðrun & Guðrun brúkt heimligu rávøruna og endurskapað livandi samskiftið millum góða plaggið og tað fólk, sum skal liva og virka í klæðunum.

Tær grunda sítt virksemi á aldargamla føroyska vitan og virði og skapa pløgg, sum eru eins viðkomandi fyri fólk í Føroyum, Japan og New York. 

Fyri at hava endurnýggjað føroyska klædnamentan og sett hana á breddan bæði her heima og úti í verð sum eitt nýmótans boð upp á burðardygga klædnaframleiðslu fáa Guðrun Rógvadóttir og Guðrun Ludvig Heiðursgávu landsins 2021."

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 19. Jan 2022

Martin Joensen fekk Serstøku virðisløn Landsins

Kundi av heilsuávum ikki sjálvur vera til staðar í SALT

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Jenis av Rana, landsstýrismaður við mentamálum, avdúkaði á tiltaki í SALT á Tvøroyri mikudagin, at tað verður yrkjarin, tónasmiðurin, sangarin og málarin Martin Joensen úr Vestmanna, sum fær Serstaku Virðisløn Landsins 2021.

Virðislønin er á 50.000 krónur.

Martin hevur havt trupulleikar við heilsuni í seinastuni, og kundi tí ikki sjálvur taka ímóti heiðurslønini. Í staðin var tað sonurin, Atli Joensen, sum tók ímóti.

Jenis av Rana vísti á, at Martin Joensen er eitt listafólk, ið hevur rørt hjartastreingir okkara. Vit kenna hann í veitslulagi, kanska serliga fyri sangirnar "Ró" og "Morgun", sum eru millum heilar 36 sangir Martins í Grønu Sangbók.

Eisini eigur Martin tríggjar sálmar í sálmabókaískoytinum hjá Fólkakirkjuni og tveir í nýggju sangbók Brøðrasamkomunar.

Grundgeving landsstýrismansins ljóðaði soleiðis:

"Martin Joensen hevur gjøgnum skjótt hálva øld hegnisliga yrkt og sungið um lívið í øllum tess brigdum. Orðini og tónarnir hjá Martini nema við hjartastreingir okkara.

Tá vit koma saman til hátíðarhald ella í veitslulag, er Martin Joensen ofta við okkum. Sangskrivaragávur hansara eru framúr góðar, og sangir hansara eru vorðnir væl umtóktir millum allar føroyingar. Tað man vera fáur, ið ikki kennir Ró ella Morgun, tvær av sangperlum Martins, sum eru við í Grønu sangbókini frá 1993. Martin Joensen er umboðaður við 36 sangum í hesi sangbók, og hann hevur sjálvur gjørt lag til flestu teirra.

Virksemið hjá vestmenninginum Martini Joensen hevur verið fjølbroytt og rúgvismikið. Hann hevur verið við í fleiri tónleikabólkum og var ein av oddamonnunum í Vestmonnum.

Martin Joensen hevur týtt sangir úr øðrum málum og yrkt sangir fyri onnur. Hann hevur eisini skrivað tríggjar sangir til Sálmabók Føroya kirkju, tá sálmaskatturin varð víðkaður í 2019, og í nýggju sangbók brøðrasamkomunnar finna vit tveir av sangum hansara.

Fyri Martin er lívið ljós, litir, tónar og vónir, og hetta takkar hann “Timburmanninum úr Nazaret” fyri.

Fyri sangir, tónar, orð og málningar, sum lita lívsleið okkara og geva okkum vón, fær Martin Joensen Serstøku virðisløn landsins 2021."

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 19. Jan 2022

Mentanarhúsið skal eita Varpið

Poulina Slættanes vann navnakappingina, sum grunnurin Mentanarhús í Klaksvík skipaði fyri

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Varpið verður navnið á nýggja mentanarhúsinum, sum verður bygt upp í gamla posthúsið í miðbýnum í Klaksvík.

Tilsamans 70 uppskot komu inn fra 60 fólkum, tá stýrið fyri grunnin Mentanarhús í Kalksvík, skipaði fyri navnakapping.

Á fundi í farnu viku varð avgerð tikin um at halda seg til uppskotið hjá Poulinu Slættanes. Navnið á húsinum verður Varpið.

Týsdagin var navnið avdúkað av Poulinu Slættanes á lítlari samkomu, sum var inni í høllini, ið er undir bygging, bygd sum ein stórhøll aftuat norðanfyri posthúsið.

Poulina Slættanes

Grunnurin skrivar soleiðis um nýggja navnið:

Umráðandi var at fáa eitt navn, sum er serstakt, lætt at minnast, lætt at siga og er serstakt fyri Klaksvík. Varpið er kent staðarnavn í Klaksvík, ið helst stavar frá Nólsoyar Páll. Í dag sæst ikki nógv til Varpið (gamla timburhandilin) ella Varpabrúnna.

Nólsoyar Páll skrivaði til myndugleikarnar í 1806, at hann hevði bygt eitt “kølhalings varf”, ella eina beding, har hann kundi fáa skip sítt umvælt. Aðrir sjófarandi fingu við hesum umstøður at bøta um teirra skip. Umstøður, ið ikki funnust aðrastaðir í landinum tá.

Orðið “varf”, ið Nólsoyar Páll skrivar, stavar frá enska orðinum “wharf”, ið merkir atløgubryggja til upp- og avskiping. Á gomlum niðurlendskum finst orðið “werf” og “Scheepwerf”.  Varf er síðani vorðið til Varp og Varpið.

Tó er tað ikki staðarnavnið, Varpið, ið stýrið nú ynskir at flyta og brúka aðra staðni!

Tað, stýrið leggur seg eftir í týdninginum av orðinum, er meira:

- Eitt varp er m.a. eitt pláss, har fuglur heldur til og eigur. Vit hava mong vørp í Føroyum, onkur teirra eru nær íbúðarøki og hava hesi upp ígjøgnum øldirnar havt stóran týdning fyri mannlívið. Bæði at vinna føði av og at kunna ræna.

- Tær ymsu listagreinirnar, sum framføra í húsinum, eru jú listafólk av ymsum slagi og sum bera hugmyndir í kviði, sum so verða ”verptar og ella varpaðar” á pallinum. Varpið er sostatt staðið, har listafólk verpa síni egg, og sum fólk kemur at royna, kenna og smakka av.

- Varpið ger listafólkini til fuglar, sum flúgva frítt, brúka og sýna sítt hugflog, og hava eitt stað at lenda og verpa á, - í Varpinum.

- Ein annar týdningurin er at varpa, sum merkir at kasta – og ger tað hetta eisini meira ítøkiligt og nærliggjandi, at hugbornir lutir verða til lutbornar ella luftbornar lutir, frá hugflogi til framførslur.

- Leikir, tónleikur og list verða varpað av pallinum út til hyggararnar. Hyggjararnir verða mettaðir við ”andligum eggum”, kundi ein sagt.

- Her kann leggjast afturat útvarp, sjónvarp, kringvarp, sum varpa ljós á ymisk tíðindi, eisini varpa ymiskar tónleika- og mentanarsendingar – At varpa er í hesum føri tað sama sum at miðla ella at umtala og greiða frá.

- Eisini merkir varp akker. Sagt varð til dømis: Skipið liggur fyri varpi á víkini. Hetta ber eisini tyngd og góðsku, tí tað ger mentanarhúsið til eitt stað, sum mentan í Klaksvík er ankrað í, (forankrað í) – hon fýkur ikki fyri vág og vind.

- Mongu línumenninir í Klaksvík hava brúkt varp ella dregg at halda línuni liggjandi á øki, hon er sett í.

Stýrið metir orðið, varpið, at sita væl, er hóskiliga stutt, hevur fleiri gagnir týdningar fyri brúkið av húsinum og ljóðar forkunnugt, samstundis sum tað er kent í Klaksvík í ymiskum brúki, sigur forkvinnan í stýrinum, Jóhanna C. Christiansen.

Jóhanna takkaði Poulinu Slættanes, vegna stýrið fyri hugskotið, ið stýrið fyri Grunnin, Mentanarhús í Klaksvík, hevur valt at taka av.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. Jan 2022

TROM hevur frumframførslu 13. februar

Fyrsta altjóða sjónvarpsrøðin, ið er upptikin í Føroyum, verður skjótt at síggja á stroymingartænastuni Viaplay

(Mynd: Viaplay)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Eftir at bylgjurnar hava lagt seg eftir dramatiska endan á James Bond-filminum “No Time to Die”, stendur nú aftur ein spennandi føroysk premiera fyri framman.

Í summar vórðu upptøkurnar til føroysku sjónvarpsrøðina TROM gjørdar, og nú er tað ein veruleiki, at fyrsti parturin av teimum seks í røðini fær frumframførslu hin 13. februar.

Tað hendir á stroymingartænastuni Viaplay.

TROM er fyrsta ‘altjóða’ sendirøðin, ið er upptikin og gongur fyri seg í Føroyum. Tað er Torfinnur Jákupsson, ið hevur skrivað leikriti við íblástri úr krimiskaldsøgunum hjá Jógvani Isaksen um tíðindamannin Hannis Martinsson.

Ulrich Thomsen (Mynd: Viaplay)

Tað er kendi danski sjónelkarin Ulrich Thomsen, ið hevur høvuðsleiklutin, sum Hannes Martinsson. Aðrir størri leiklutir verða spældir av Maria Rich og Olaf Johannessen.

Í øðrum leiklutum síggjast Sissal Drew Hjaltalin, Mariann Hansen, Helena Heðinsdóttir, Hans Tórgarð, Gunnvá Zachariasen og Búi Dam.

Í sendirøðini uppliva vit Hannis Martinsson, sum fær óvæntað boð frá einum einum føroyskum aktivisti, djóraverndarstríðkvinnuni Sonja á Heyggi, ið sigur seg vera dóttir hansara, og at lív hansara er í vanda.

Hannis kemur til Føroya fyri at kanna hví Sonja knappliga er horvin, og kemur fram á líkið av henni undir einum grindadrápi í Sandagerði.

Leitanin eftir svari skapar trupulleikar við løgregluna, og tað eydnast Hannesi at avdúka eitt net av loynidómum og lygnum í hesum lítla samfelagnum. Men hvussu langt er hann sinnaður at fara fyri at avdúka sannleikan?

Leikstjórar eru Kasper Barfoed (‘Dicte’) og Davíd Óskar Ólafsson (‘The Valhalla Murders’). TROM er framleitt av Reinvent Studios saman við Kyk Pictures, True North og ZDF/ARTE. Sendirøðin hevur fingið stuðul frá Nordisk Film og TV Fond, Føroyska Filmsgrunninum og Creative Europe Media Programme of the European Union.  

Maria Rich (Mynd: Viaplay)

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 19. Jan 2022

Nú fekk Páll fortjenestmedaljuna frá drotningini

Medaljan var ikki komin fram, tá Páll Reinert deknur í Kalsbak, varð heiðraður undan jólum. Sí myndirnar

(Mynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Tá Páll Reinert, deknur í Kaldbak, annan sunnudag í advent varð heiðraður fyri 40 ára trúgva tænastu í kirkjuni, var tað eitt, ið manglaði.

Men nú er prikkurin yvir i-num komin at hanga á bringuni á dekninum, nevniliga fortjenstmedaljan frá Margretu drotning.

Hann fekk henda kongaliga heiðurin á eini hátíðarløtu í Kalsbaks kirkju í gjár, annan sunnudag eftir trettanda.

Av tí, at allar gudstænastur í fólkakirkjuni vóru avlýstar orsaka av koronustøðuni, varð deknurin heiðraður í einum serligum tiltaki, bar bara prestar, kirkjuráð og kirkjutænarar vóru til staðar í kirkjuni.

Jógvan Fríðriksson, biskupur, helt talu fyri Pálli og handaði honum heiðursbræv og heiðursmerki, sum Theodor E. D. Olsen, prestur, festi á bringuna.

Myndirnar hevur Jens Kr. Vang tikið 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 17. Jan 2022

Vetrarjazz 2022 byrjar sunnudagin

IKai og Christina Dahl Trio spæla fyrstu jazztónarnar í Norðurlandahúsinum í ár. Tríggjar aðrar konsertir eru á skránni í Norðurlandahúsinum á festivalinum, sum í verandi líki hevur 13 ár á baki

Christina Dahl hevur nógv jazzár á bakinum og er eitt kent navn í Danmark

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Ársins jazzfestivalur verður skotin í gongd við einari dupultkonsert i Norðurlandahúsinum 23. januar, kl. 16. IKai og Christina Dahl Trio spæla fyrstu jazztónarnar í ár.

iKai er eitt nýtt navn á føroyska jazzpallinum. Bólkurin spælir jazz-popp, og í bólkinum eru Elin Maria Ólavsdóttir Hansen (bass), Eyðfinn Rajani Færø (trummur) og Benjamin Tausen á Lava (gittari og klaver). Eyð Lín Patursson á Rógvu syngur. Tað er fyrstu ferð, at iKai spælir í Norðurlandahúsinum.

Danin Christina Dahl hevur harafturímóti nógv jazzár á bakinum og er eitt kent navn í Danmark, har hon er ein av teimum mest virðismettu saksofonleikarunum í landinum, og so er hon eisini kapellmeistari og tónaskald. Hon hevur framført í alskyns høpi, og hennara heilt serstaka ljóð og kenslubornu tulkingar raka áhoyrararnar beint í hjarta. Í Norðurlandahúsinum spælir hon konsert saman við Simon Toldam á tangentum og Peter Bruun á trummum.  

Vetrarjazz hevur verið á hvørjum árið, síðan Havnar Jazzfelag stovnaði festivalin í 2009. Men jazzur altíð havt ein stóran leiklut í Norðurlandahúsinum. Húsið var t.d. karmur fyri Tórshavnar Jazz- Fólka- og Bluesfestivalinum í árunum 1984-2004.

Skráin fyri Vetrarjazz í Norðurlandahúsinum:

23. januar, kl. 16: Christina Dahl Trio + iKai

26. januar, kl. 19.30: Simon Toldam Trio

29. januar, kl. 15: BarnaSWAY

29. januar, kl. 19.30: Tórshavnar Big Band við Mads Mathias

Tíðindaskriv frá Norðurlandahúsinum

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 19. Jan 2022

Føroysk list framúr góða móttøku í Paris

Nógv fólk vitjaðu føroysku listasamsýningina, sum lat upp í Paris 13. januar. Við á framsýningini, sum er opin fram til 13. mars, eru listaverk eftir Hansinu Iversen, Rannvá Kunoy, Zacharias Heinesen og Ingálvi av Reyni

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Nógv fólk vitjaðu føroysku listasamsýningina, sum lat upp í Paris 13. januar, og stórur áhugi var fyri listaverkunum. Framsýningin við heitinum “Un éclat de soleil” lat upp í framsýningarhølunum Le Bicolore á Avenue des Champs-Élysées hóskvøldið. Við á framsýningini eru listaverk eftir Hansinu Iversen, Rannvá Kunoy, Zacharias Heinesen og Ingálvi av Reyni.

Áðrenn framsýningin lat upp fyri almenninginum, var tíðindafundur fyri franskar fjølmiðlar. Nógvir fjølmiðlar vóru møttir, og tey vóru sera áhugað í framløguni, sum Kinna Poulsen, kurator á framsýningini, helt fyri teimum. Kinna greiddi frá um føroyska listasøgu og at fleiri føroysk listafólk hava funnið íblástur í franskari málningalist.

Evnið í framsýningini er ljósið í føroyskari myndlist og heitið “Un éclat de soleil”, sum merkir ein sólarglæma, er bygt á sálmin hjá Kingo “Sum ígjøgnum sortar skíggja, kemur fram hin gylta sól".

Tíðindafólkini frá fronsku miðlunum vóru ovfarin av, at eitt lítið land sum Føroyar hava so fjølbroytta og dygdargóða list.

Mentanarlívið í Paris er, eins og aðrastaðni, merkt av koronastøðuni, og tí var tað gleðiligt, at fólk hóast alt møttu fjølment, bæði til tíðindafundin og til ferniseringina.

Framsýningin er opin fram til 13. mars.

Listaframsýningin er partur av mentanarátakinum Føroyar í Paris í 2022, ið verður fyriskipað av Uttanríkis- og mentamálaráðnum í samstarvi við Sendistovu Føroya til Evropasamveldið, donsku sendistovuna í Paris, La Maison du Danemark og Visit Faroe Islands.

Umframt listaframsýningina fevnir átakið um eina røð av føroyskum tiltøkum innan bókmentir, tónleik, film og sniðgeving, ið verða í Paris í tíðarskeiðinum januar til mars 2022.

Tiltøkini verða fyriskipað í samstarvi við ávikavist FarLit, Faroe Islands Music Export, Filmshúsið og ein bólk av føroyskum sniðgevum. Endamálið við átakinum er at sýna fram føroyska mentan og list, og birta undir mentanarsamstarv millum Føroyar og Frakland.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 15. Jan 2022

Turið Maria Jóhansdóttir nýggjur aðalskrivari hjá Amnesty International

Kent andlit í felagsskapinum tekur nú yvir sum skrivstovuleiðari í felagsskapinum

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Amnesty International Føroyar hevur sett Turið Mariu Jóhansdóttir í starv sum aðalskrivara. Turið Maria er 35 ára gomul og er útbúgvin innan samfelagsvísindi.

Turið Maria er kent andlit í Amnesty. Í 2015 var hon í starvsvenjing hjá Amnesty, og var hon við at byrja arbeiðið at kanna umstøður kring neyðtøkur í Føroyum. Eisini hevur hon eitt tíðarskeið verið verkætlanarsett, har hon tilrættislegði undirvísing í mannarættindum hjá felagsskapinum.

Turið Maria hevur drúgvar royndir i sjálvboðnum arbeiði í fleiri felagsskapum – eisini hjá Amnesty sum samskipari hjá sjálvbodnum og nevndarlimur. Turið Maria hevur drúgvar royndir í sam- og fyriskipan, bæði í dagliga arbeiðinum í Mentanarhølunum í Miðbýnum umframt í ymiskum felagsskapunum. Eisini hevur Turið Maria royndir úr øðrum felagsskapum sum aðalskrivari, stigtakari, sjálvboðin og nevndarlimur.

12 umsóknir komu inn til starvið sum aðalskrivari hjá Amnesty International Føroyar.

Ein samdur setanarbólkur mælti nevndini hjá Amnesty at seta Turið Mariu i starv.

Turið Maria Jóhansdóttir tekur við starvinum 1. februar 2022. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. Jan 2022

Maðurin. ið avdúkaði Anne Frank, eyðmerktur

Eftir drúgt kanningararbeiðið eru granskarar komnir fram, til at tað var jødin, Arnold van den Bergh, ið slatraði fyri nasistunum

(Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Eftir drúgvar kanningar, heldur eitt lið av altjóða granskarum seg nú kunna avdúka ein av stóru spurningunum í heimssøguni.

Eftir øllum at døma var tað løgfrøðingurin, Arnold van den Bergh, sum í síni tíð avdúkaði fyri nasistunum í Amsterdam, hvar Anne Frank og fleiri aðrir jødar fjaldu seg fyri nasistunum undir øðrum heimsbardaga.

Van den Berg var sjálvur jødi, og hevur eftir øllum at døma avdúkað sínar trúðarfelagar fyri at bjarga sína egnu familju.

Hetta skriva fleiri altjóða miðlar – teirra millum BBC. Avdúkingin kemur eftir drúgvar kanningar av dátum, sum eru gjørdar við eitt nú at brúka eftirgjørdan intelligens.

Niðurlendski miðilin De Volkskrant skrivar, at Arnold van den Bergh doyði

Anne Frank doyði 15 ára gomul í eini nasistiskari týningarlegu í 1945 eftir at hava fjalt seg í tvey ár.

Dagbók hennara, ið varð givin út eftir kríggið, er ein tann víðgitnasta forteljingin um hvussu jødar livdu undir krígnum. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. Jan 2022

Verður sitandi restina av lívinum

Drotningin, sum farna vikuskiftið kundi hátíðarhalda 50 ár á donsku trónuni, ætlar sær framvegis at vera verðandi, so leingi hon livir

Margreta drotning á tíðindafundi í Havn í sambandi við Føroyavitjanina seinasta summar (Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Margreta drotning kundi hátíðarhalda 50 ár á donsku trónuni seinasta fríggjadag, og har ætlar hon sær at verða verandi, so leingi hon livir. Tað sigur hon í samrøðu við danska miðilin B.T.

Hon sigur, at tað hevur verið ein fragd at hava hetta starv og møguleikan at tæna sítt land. Eisini sigur hon seg vera sannførda um, at Fríðrikur krúnprinsur fer at vera til reiðar at yvirtaka trónuna, tá tann tíðin kemur.

Nær tað verður, sigur hon seg tó ikki kunna gita. Í 2020 segði drotningin, at hon væntaði seg hava minni enn tíggju ár eftir, og í samrøðu við B.T. sigur hon seg ikki hava broytt hugsan hesum viðvíkjandi. Tó undirstrikar hon, at hon framvegis hevur tað gott.

Margreta drotning fyllir 82 ár í apríl.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 15. Jan 2022

Mótmæli móti rakettstøð eru slept

Ætlanir at fara undir rakettstøðina í Hetlandi nærkast veruleikanum

Roknað verður framvegis við, at fyrsti fylgisveinurin kann skjótast upp av oynni Unst í Hetlandi í ár (Tilgjørd mynd: shetnews.co.uk)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Ein snávingarsteinur í ætlanini hjá hetlendingum at byggja eina rakettútskjótingarstøð á Lamba Less í Unst norðast í Hetlandi sær nú út til at verða fingin av vegnum. Málið er framvegis at kunna fara í gongd rakettstøðina í ár.

Tað er stovnurin HES, Historic Environment Scotland, sum hevur tikið sítt mótmæli móti ætlanini aftur.

Stovnurin, sum tekur sær av verja søguliga ríkidømið í landinum, bar ótta fyri, at ætlanirnar vóru at gera seg inn á søguligu leivdirnar frá radarastøðini, sum bretska flogvápni hevði har undir øðrum heimsbardaga.

Men nú er HEC komin fram til, at fyrimunirnir við teimum nýggju ætlanunum viga upp fyri teimum avmarkaðu skaðunum, rakettstøðin fer at gera við søguligu leivdirnar frá RAF radarstøðini, skrivar netmiðilin Shetnews.

Stigtakarin til rakettstøðina SaxaVord, Frank Strang, fegnast um avgerðina.

- Hetland hevur ein risastóran møguleika fyri at gerast staðið, sum gongur á odda við at senda út smáar fylgisveinar í Evropa. Tað vildi verið spell um vit hesin møguleikin glapp Skotlandi og Bretlandi av hondum, situr hann við miðilin.

Ætlanin er at byggja eina rakettútskjótingarstøð og infrakervi, ið er neyðugt á nesinum, har Skaw-radarstøðin einaferð lá. Roknað verður við, at hetta virksemi fer at skapa nógv gagnligt virksemi fyri oynna Unst, sum seinastu tíðina hevur verið rakt av fólkaminging og fráflyting.

Amerikanska flogverksmiðjan Lockheed Martin, er við í ætlanunum í Hetlandi, og hevur bundið seg til at lata bretsku verjuni eina sokallaða Pathfinder loysn í ár. Og felagið hevur eisini bundið seg at fremja neyðugu útsendingarnar í rúmdirnar frá rakettstøðini á oynni Unst norðast í Hetlandi.

Føroyingar hava eisini áhugamál í rakettætlanunum í Hetlandi. Føroya Tele hevur verið við í verkætlanini. Ætlanin er at Føroyar skal brúkast til at taka niður dátur frá rakettunum, tá tær verða skotnar upp yvir Føroyar.  

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. Jan 2022

Biden og Harris stilla uppaftur í 2024

Tá forsetaval verður aftur í 2024, fer Joe Biden, forseti aftur at stilla upp við Kamala Harris sum varaforsetavalevni

Joe Biden og Kamala Harris (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Tá næsta forsetavalið í USA verður í 2024, ætlar Joe Biden aftur at stilla upp við Kamala Harris sum varaforsetavalevni. Tað segði Joe Biden á tíðindafundi í vikuni í sambandi við, at tað var eitt ár síðani, hann tók við sum forseti eftir Donald Trump.

Miðskeiðis í desember segði Kamala Harris sambært Ritzau, at hon og Biden ikki høvdu tosað um hetta enn. Gitingar hava eisini verið um, at Kamala Harris ikki fór at stilla uppaftur saman við Joe Biden, tí at hon heldur sjálv vildi stilla uppaftur sum forsetavalevni.

Kamala Harris er 57 ár, og Joe Biden er 79, og tí hava gitingar eisini verið um, at Biden ikki fór at stilla uppaftur, hóast ein forseti kann sita tvey valskeið. Men nú er also váttað, at Biden og Harris hava ætlanir um at stilla uppaftur saman í 2024.

Kamala Harris er fyrsti kvinnuligi varaforseti í søguni hjá USA, og í november gjørdist hon eisini fyrsta kvinnan at hava forsetavaldið í USA. Talan var tó bert um ein tíma og 25 minuttir, meðan Joe Biden var undir narkosu í sambandi við læknakanning.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. Jan 2022

Nú verða fleiri enn 360 milliónir kristin kring heimin forfylgd

Á fyrsta sinni er Norðurkorea ikki ovast á alheimslistanum, World Watch List, hjá Open Doors yvir lond, ið mest søkja at kristnum. Fyrsta pláss eigur nú Afganistan. Íalt eru nú fleiri enn 360 milliónir kristin kring heim rakt av álvarsligari forfylging ella mannamuni

Stórir yvirgangstrupulleikar eru í Nigeria, har stórir partar av landinum verða herjaðir av yvirgangsfelagsskapinum Boko Haram (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Innsent

Afganistan er ringasta land fyri kristin. Tað vísir 2022-útgávan av árliga “World Watch List” hjá Open Doors yvir lond, har forfylging av kristnum er ringast.

Farnu 20 árini hevur Norðurkorea toppað listan. Men aftan á at Taliban hevur tikið valdið í Afganistan, eru kristin so hart kroyst, at landið er komið á ovastu rók á skemdarlistanum.

Samanlagt eru fleiri enn 360 milliónir kristin ábær fyri álvarsligari forfylging ella mannamuni. Tað eru 110 milliónir fleiri enn fyri bert fýra árum síðan.

Tey 10 londini ovast á listanum eru í ár tey somu sum í fjør – tó við plásskifti sínámillum. Eitt nú er Nigeria flutt tvey pláss upp á listanum til 7. pláss. Grundin er, at landið støðugt verður herjað av víðgongdum islamistum við Boko Haram á odda og av krígshugaðum fulanihirðum.

Islamistar tevja morgunluft
Talibanska valdstøkan í Afganistan hevur givið islamistum kring heim vind í seglini, ikki minst í Asia.

Í grannalandinum Pakistan er stuðulin til Taliban hækkaður munandi. Sama í Indonesia, har myndugleikarnir hava forðað fleiri yvirgangsálopum. Kortini er landið farið langt upp á ársins lista – frá nr. 47 í fjør til nr 28 í ár. Bumbuálopini pálmasunnudag í dómkirkjuni í Makassar og tvey drápulig álop á kristin í Sulawesi eru høvuðsorsøk til hetta.

Eisini í Afrika hevur viðgongdin í Afganistan fingið islamistar til at tevja rákan av morgni. Islamistar virka ofta í londum við korruptum og veikum stjórnum. Júst nú kenna islamistar á sær, at tað bert er ein spurningur um tíð, til útlendsk hermegi, sum stuðlar stríðnum móti teimum, rýmir. Eitt dømi er al-Shabaab, sum hevur barst móti stjórnini í Somalia og hennara sameindu, hermenn hjá Samgonguni av afrikanskum londum, farnu 10 árini. Her er kristna kirkjan undir jørð lítil og spjødd, sum í Afganistan.

Afrika sunnan fyri Sahara hevur í nøkur ár verið tað økið, sum hevur upplivað mestan harðskap móti kristnum – hetta er ikki broytt. Bæði Kongo og Nigeria teljast millum topp-10 londini í harðskapi móti kristnum.

Nigeria á blóðigum fyrsta plássi
Nigeria er við fleiri enn 4.600 dripnum kristnum farnu árini nú triðja árið á rað ovast á hesum serliga valdslista. Tó kunnu hvørki kristin ella aðrir minnilutar rokna við nigeriansku sambandsstjórnini, tá umræður vernd og verju.

Studenta- og vanligir skúlar, kirkjur, bygdir og samkomuleiðarar eru enn mál fyri menniskjaránum, drápum, skaðum og slátri av húsdýrum og øðrum livibreyði.

Onnur afrikansk lond millum ovastu 10 londini við mesta harðskapi móti kristnum eru Mosambik, Mali, Kamerun, Miðafrikalýðveldið og Suðursudan. Eisini eru tað islamistar, ið standa aftan fyri harðskapinum.

Mannamunur móti kristnum í flóttalegum
Hákommiserurin hjá ST fyri flóttafólk metir, at umleið 84 milliónir fólk vórðu tvingsilsflutt í 2021, antin innan egin lond ella – fyri 26 milliónir – tvørtur um landamørk. Mong teirra eru kristin, sum flýggja undan forfylging. Meirilutin verður verandi í egnum umráði, antin sum rikin frá húsi og heimi í egnum landi ella sum flóttafólk í grannalondum. Meðan tey flýggja, eru tey í vanda fyri penganoyðslu, mannasmuggling ella handtøku. Í flóttalegum uppliva tey mismun og fáa sýtt humanitera ella aðra praktiska hjálp. Hetta rakar serliga fyrrverandi muslimar.

Harumframt verður eisini hópur av kvinnum og børnum útsett fyri neyðtøku, kynsligum trældómi og øðrum yvirgangi, ikki bert undir rýming, men eisini í sjálvum legunum. Armóð og ótryggleiki økja teirra sárbæri. Nøkur verða noydd til skøkjulevnað fyri at yvirliva.

Tí skýggja mong kristin flóttafólk heilt legurnar, sum merkir, at tey verða ikki skrásett og fáa tí ikki matvøruhjálp og sálarfrøðiligan stuðul. Børn teirra fáa onga útbúgving.

Kina táttar tvinguna
So hvørt sum kinesiski búskapurin og altjóða ávirkanin økjast, harðnar ágangurin frá kommunistisku stjórnini í Beijing. Nýggj harraboð frá maj 2021 krevja eitt nú, at átrúnaðarleiðarar “elska móðurlandið og stuðla leiðsluni í kommunistiska flokkinum (CCP) og sosialistisku skipanini.”

Teir mugu “ikki seta tjóðartryggleikan í vanda, máa undan tjóðareindini” ella “fremja spjaðing í landinum.”

Eisini er avgjørda reaktiónin til koronusjúkuna væl skjalprógvað. Men tá tørvurin á átøkum minkaði, fingu fleiri skrásettar óheftar ‘kirkjur’ eins og ikki skrásettar samkomur bann fyri at lata uppaftur. Tað noyddi trúgvandi til at hittast í smærri heimabólkum ella á netinum. Open Doors metir, at tað snýr seg um milliónir av samkomum, tætt við 80 prosent av teimum kirkjum, sum fyrr hildu til í leiguhølum.

Kina gevur øðrum íblástur
Í Suður- og Miðamerika fylgja ein røð av kommunistiskum stjórnum kinesisku skipanini við “einum landi, einum fólki og einari trúgv.” Koronasóttin verður brúkt sum áhaldsi til at hava eftirlit við samkomum og at áleggja teimum nýggjar avmarkingar. Á Kuba vórðu katólskir og protestantiskir leiðarar handtiknir, píndir og dømdir alt ov høgar bøtur, tí at teir tóku lut í hópkravgongum og kravdu sosialan javnrætt. Eisini í Nikaragua og Venesuela spiltu myndugleikarnir katólskar biskupar út, sýttu skrásetingar av samkomum og stongdu kirkjur.

Kinesiska fyrimyndin hevur nýliga eisini fingið undirtøku í Sri Lanka, Myanmar og Malaisia. Tey fara tískil í part við øðrum londum í Asia, sum leingi hava skert frælsið hjá øðrvísi hugsandi. Kina tykist hava gingið undan í tess handfaring av COVID-sóttini, sum onnur harðræði halda vera eina gongda leið til talgilt hópeftirlit við fólki. Stórur eftirspurningur er nú í fleiri londum, eitt nú Vjetnam, eftir hesi tøkni til talgilt einaræði.

Tvinni góð tíðindi
Seinastu árini hava lukkutíð ikki bert borið ring tíðindi fyri atsøkt kristin. Eitt nú eggjaði pávavitjanin í Irak eina fjøld av kristnum til at umhugsa at venda heimaftur til landið fyri at taka lut í at byggja tað aftur.

Og so var tað ikki bert í Egyptalandi, at talið av álopum móti kirkjum fall. At enda vakti tað eisini stóra gleði, tá kolumbiska nunnan, Gloria Argott, varð leyslatin av teimum harðrendu islamistunum í Mali, sum høvdu hildið hana fanga í nærum fimm ár.

Tíðindaskriv frá felagsskapinum Open Doors, sum tænir forfylgdum kristnum kring heimin

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. Jan 2022

Talið av smittaðum í Suðurafrika minkar skjótt

Í landinum har omikron varð staðfest, er smittan í stórari minking nú

(Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Tað hevur gingið tann rætta vegin í eina tíð, men nú tykist tað at vera staðfest: Omikron-smittan gongur við ferð niðureftir í Suðurafrika.

Fyri tveimum mánaðum síðani varð nýggja smittandi frábrigdið staðfest í sunnasta landinum í Afrika, men nú tykist smittan at vera hasað av aftur í landinum, sum tá var miðdepulin hjá omikron frábrigdinum.

Serfrøðingar siga við amerikanska miðilin CBS, at talið av smittaðum í Suðurafrika nú gongur niðureftir við eins skjótari ferð, sum tað gekk uppeftir undan jólum.

Tøl frá New York Times vísa eina afturgongd í smittutilburðum á 48 prosent tær seinastu tvær vikurnar, skrivar tv2.dk.

Suðurafrika hevur verið hart rakt av korona. 94.000 fólk eru staðfest deyð. Í landinum búgva umleið 60 milliónir fólk.

- Omikron hevur verið orsøk til bert fimm prosent av deyðstilburðunum undir allari farsóttini, sigur Shamir Madhi, sum er professari í umfarssjúkum við CBS.

Hann vísir ikki aftur, at onnur frábrigdi kunnu koma, men tíðirnar við nógvum deyðstilburðum tykjast at vera av, sigur professarin.

Suðurafrikanskir granskarar staðfestu omikron-frábrigdið av tilvild, meðan tey granskaðu í HIV, sum landið eisini er hart rakt av. Granskararnir vóru ikki pírnir við at deila út av síni vitan, men afturfyri valdi restin av heiminum at steingja fyri øllum flogsambandi til Suðurafrika – nakað, sum fleiri borgarar í landinum hildu vera órættvíst.

Nú bendir á, at góð tíðindi úr Suðurafrika kunnu skapa vón í restini av heiminum, skrivar tv2.dk.

Men tað er tó ikki grund at vera alt ov bjartskygdur. Anthony Fauchi, ovasti ráðgevin hjá amerikanska forsetanum, mælir til varni við bjartskygninum.

Herfyri segði Fauchi, at tað framvegis er ein opin spurningur, um omikron fer at vísa seg at vera endin á farsóttini.

- Eg vóni tað. Men tað hendir bert, um tað ikki koma nýggj frábrigdi, sum skáka sær undan okkara immunverju, segði hann.

Nú lívið er vent aftur í Suðurafrika, er aftur komin gongd í handilin, matstovurnar eru latnar uppaftur og ferðslan koyrir eins og fyrr.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. Jan 2022

Barnalækni: Tilmælið um at koppseta børn skal endurskoðast

At fólk ikki síggja út til at gerast álvarsliga sjúk við omikron, og virusið lættari sleppur ígjøgnum koppsetingina, setur spurnartekin við, um tað loysir seg at koppseta børnini, sigur formaðurin í Dansk Pædiatri Selskab

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Danskir barnalæknar heita nú á danska heilsustýrið um at endurskoða tilmælið um at koppseta børn millum fimm og 11 ár.

Klaus Birkelund Johansen, formaður í felagnum fyri danskar barnalæknar, Dansk Pædiatri Selskab, vísir á, at í Noregi er tað ikki eitt tilmæli men bert eitt tilboð til tey, sum ynskja tað.

– Tá mann í Noregi ikki vil mæla til koppsetingina, men bert lata tað vera ein møguleika, er tann metingin bygd á omikron. Og danska metingin er bygd á delta-fráfrigdið, sum gjørdi nógv um seg, tá tilmælið kom út, sigur hann við DR.

Nú omikron ikki sær út til at gera fólk álvarsliga sjúk, og virusið lættari sleppur ígjøgnum koppsetingina, setur tað spurnartekin við sjálva orsøkina til at koppseta børn í hesum aldursbólkinum, sum heldur ikki síggja út til at gerast álvarsliga sjúk, heldur hann.

Høvuðsorsøkin til, at mann mælti til at koppseta tey fimm til 11 ára gomlu var jú, at mann ynskti at fáa immunitet í samfelagnum, men vit hava jú sæð, at mann saktans kann verða smittaður við omikron, hóast mann er liðugt koppsettur, og tí eigur tilmælið at verða endurskoðað, sigur hann.

– Tað er umráðandi, at har kemur ein greið fráboðan um, at mann hevur hugt at tí og fer at broyta tilmælið, ella heldur fast í tí, tí mann framvegis væntar eina avmarking í smittutalinum.

Klaus Birkelund Johansen leggur afturat, at hetta er umráðandi fyri at varðveita álitið hjá fólkinum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. Jan 2022

Amnesty: Tey ókoppsettu í Italia eru fyri mismuni

Tað er ikki rætt at nokta borgarum at brúka almennu samferðsluna og fara til arbeiðis, um teir ikki eru koppsettir fyri koronu, heldur altjóða mannarættindafelagsskapurin

Fólk í Rom mótmæla nýggja koronupassið í Italia, sum m.a. skal vísast á matstovum, gistingarhúsum, og bussum (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Fram til 15. juni skulu italienarar yvir 50 ár verða kopptsettir fyri koronu fyri at kunna brúka almenna samferðsluna og aðrar tænastur.

Endamálið við hesum er at minka um trýstið á heilsuverkið.

Hetta er at gera mun á fólki, sigur altjóða mannarættindafelagsskapurin Amnesty International, sum heitir á italsku myndugleikarnar um at finna aðrar loysnir at basa smittuni.

Eitt nú kundi munnbind og ein negativ koronukanning verið nóg mikið at loyva teimum eldru at fara til arbeiðis og ferðast við almennu samferðsluni, sigur Amnesty.

– Stjórnin eigur at tryggja, at alt fólkið framvegis kann gagnnýta teirra grundleggjandi rættindi til eitt nú útbúgving, arbeiði og læknahjálp, serliga við atlit til fólk, sum hava tørv á bráðfeingishjálp, sum ikki hevur nakað við koronu at gera, sigur italska deildin hjá Amnesty m.a. sambært Reuters.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 16. Jan 2022

Happadráttur skal fáa fleiri at lata seg koppseta

Øll, sum lata seg koppseta fyri koronu í Eysturríki fáa nú ein lutaseðil fyri hvørt prik við møguleika fyri at vinna gávukort

Karl Nehammer, kanslari í Eysturríki (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Í Eysturríki hava tey, fyri at fáa fleiri at lata seg koppseta fyri koronu, gjørt ein happadrátt, har fólk hava møguleika at vinna eitt gávukort, um tey lata seg koppseta.

Tað riggar á tann hátt, at mann fær ein lutaseðil fyri hvørt prik – sostatt fer hvør persónur at kunna fáa upp til tríggjar. Í miðal verður ein vinningur á tíggjunda hvørjum lutaseðli, og vinningurin er eitt gávukort á 500 evrur (góðar 3.700 krónur, red.), sum kann brúkast á m.a. gistingarhúsum og matstovum.

Hetta er besti mátin at geva teimum koppsettu eina gularót, sigur Karl Nehammer, kanslari í Eysturríki.

Kommunur fara eisini at fáa fíggjarligar fyrimunir, um talið á koppsettum í økinum koma upp á 80, 85 og 90 prosent.

Sambært Ritzau er støðan í løtuni tann, at 72 prosent av fólkinum í Eysturríki hava fingið tvey prik fyri koronu.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. Jan 2022

Grikkaland: Nú fáa eldri fólk bót um tey ikki eru koppsett

Ert tú yvir 60 ár og ikki koppsettur, skalt tú framyvir gjalda 750 krónur um mánaðin – peningurin fer til at fíggja sjúkrahús í Grikkalandi

Líknandi krav verður ikki sett í verk fyri aðrar aldursbólkar, sigur grikski forsætisráðharrin (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Grikkar, ið eru 60 ár ella eldri, fáa nú eina bót á 100 evrur (umleið 750 krónur) um mánaðinum, um teir ikki eru koppsettir fyri koronu.

Nýggja lógin, sum varð samtykt í november, kom í gildi mánadagin, og hevur hon til endamáls at fáa fleiri eldri grikkar at lata seg koppseta.

Tiltakið verður higartil mett sum væleydnað. Síðan nýggja lógin varð kunngjørt í november, høvdu umleið 217.000 borgarar, ið eru 60 ár ella eldri, latið seg koppseta. Sostatt eru nú 90 prosent av grikkum í hesum aldursbólkinum koppsett móti koronu.

Bøturnar, sum tey eldru skulu rinda, skulu fíggja sjúkrahús í Grikkalandi, skrivar Ritzau.

Ynskir tú at sleppa undan at rinda eina bót um mánaðin, er loysnin einføld, sigur grikski forsætisráðharrin Kyriakos Mitsotakis.

– Tú kann verða koppsettur, og so sleppur tú undan at fáa bót.

Forsætisráðharrin hevur víst aftur, at hann fer at seta í verk líknandi krav fyri aðrar aldursbólkar. Orsøkin er, at tað í høvuðsheitum eru tey eldru, sum gerast álvarsliga sjúk við koronu og enda á sjúkrahúsinum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 17. Jan 2022

Covax latið ein milliard skamtar

Enn er stórur ójavni í býtinum av koppingarevni, sigur Heimsheilsustovnurin

Koppingarevni frá AstraZeneca (Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Ein milliard koppsetingarskamtar eru nú latnir gjøgnum altjóða Covax-samstarvið, sum hevur til endamáls at tryggja koronukoppingarevni til lond við lág- og miðalinntøkum.

Koppingarevni er latið til 144 lond, sigur felagsskapurin Gavi, sum saman við m.a. Heimsheilsustovninum, WHO hevur ábyrgdina av Covax.

Tá samstarvið varð stovnað í 2020 var endamálið at, Covax skuldi lata tvær milliardir skamtar áðrenn 2022, men hetta eydnaðist ikki.

Orsøkin er m.a., at tey ríku londini hava keypt ein stóran part av koppingarevninum, og upplýsingar frá Heimsheilsustovninum vísa, sambært Reuters, at har framvegis er stórur ójavni í býtinum av koppingarevni.

67 prosent av fólkinum í teimum ríku londunum eru liðugt koppsett, meðan tað sama bert kann sigast um fimm prosent av fólkinum í teimum fátæku londunum. Yvir 40 prosent av fólkinum í heiminum hevur enn ikki fingið fyrstu koppsetingina fyri koronu.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 16. Jan 2022

Malta fær forkvinnuna í ES-tinginum

Roberta Metsola verður yngsti og fyrsta kvinnan í formanssessinum

Roberta Metsola (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Tað verður 43 ára gamla konservativa Roberta Metsola av Malta, sum komandi hálvttriðja árið skal standa á odda fyri ES-tinginum.

Tað samtykti ein stórur meiriluti av evropeisku parlamentarikarunum fyrrapartin. 458 av teimum 616, sum vóru til staðar, atkvøddu fyri at velja maltesisku kvinnuna til fyrstu kvinnuna, sum setir seg í formanssessin.

Roberta Metsoal verður eisini tann yngsta nakrantíð, sum stendur á odda fyri ES-tinginum.

Nýggjur formaður mátti veljast eftir, at italski formaðurin, David Sassoli, knappliga doyði 11. januar, 65 ára gamal.

Roberta Metsola er partur av kristinkonservativa EPP-bólkinum í ES-tinginum. Hon varð fyrstu ferð vald í 2013, og aðalmál hennara hava verið at berjast fyri rættindunum hjá LGBT+ persónum, grøna skiftið og størri gjøgnumskygni í tingarbeiðinum, skrivar DR.

Hinvegin er hon ímóti fosturtøku, nakað, ið vinstravongurin í tinginum harmast um.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. Jan 2022

Gosspreinging á havbotninum í Tonga í Kyrrahavinum

Enn er ógreitt hvussu stóran skaða ógvusliga spreingingin leygardagin hevur elvt til

Spreingingin á havsins botni sást uttan úr rúmdini (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

New Zealand og Avstralia sendu fyrst í vikuni hernaðarflogfør til oyggjalandið Tonga í Kyrrahavinum eftir eitt ógvusligt eldgos á havbotninum leygardagin.

Mánadagin, tríggjar dagar eftir spreingingina, var enn ikki komið lag í telefon og netsamband, og tað var framvegis ógreitt hvussu stórir skaðar ógvusliga gosið í Hunga-Tonga-Hunga-Ha'apai eldgosinum hevur ført við sær.

Flogfør frá New Zealandi og Avstralia skuldu tí kanna skaðarnar á teimum nógvu oyggjunum í Tonga, sum tey ikki høvdu hoyrt frá.

Tað eru umleið 170 oyggjar í Tonga, harav fólk býr á teimum 36. Tilsamans búgva um 106.000 fólk í Tonga.

Gosspreingingin hendi bert 65 kilometrar frá høguðsoynni, Tongatapu, og hóast eitt nú New Zealand liggur 2.300 kilometrar burturi, so merktust rystingarnar har. Send var eisini út ein flóðalduávaring til nærmastu lond kring Kyrrahavið, teirra millum Fiji, Vanuatu, Kili, Samoa, Avstralia, New Zealand, Japan, Hawaii og Alaska. Ávaringin var blást av aftur sunnudagin.

Fleiri lond upplivdu høgar aldur frá spreingingini. Í Peru í Suðuramerika doyðu tvey fólk har norðuri í landinum av aldubrotum, skrivar dpa 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 17. Jan 2022

Høvuðsstaðurin í Indonesia skal flytast

Tryggari at flyta høvuðsstaðin til oynna Borneo

Jakarta (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Asiatiska landið Indonesia skal hava nýggjan høvuðsstað. Tað var í 2019, at landsins forseti legði ætlanirnar fram, og nú verður henda ætlan sett í verk.

Tjóðartingið í Indonesia hevur júst samtykt eitt lógaruppskot um, at landsins høvuðsstaður, Jakarta, skal flytast til Kalimantan, sum er indonesiski parturin av oynni Borneo. Jakarta liggur á oynni Java.

Sambært Joko Widodo, forseta, eru strategiskar orsøkir til flytingina, tí Jakarta verður alsamt meira hóttur av náttúruvanlukkum, so sum vatnflóðum og jarðskjálvtum, og hartil er býurin plágaður av ferðsluruðulleika og dálking.

Borneo, har høvuðsstaðurin í framtíðini skal liggja, er ikki so plágað av náttúruvanlukkum, verður sagt.

Tá ætlanir um flytingina komu fram, vóru tað náttúrufelagsskapir, sum mutaðu ímóti. Óttast verður fyri órørdu frumskógarnáttúruni á Borneo, har tað millum annað finnast trantapur og orangutang. Óttast varð fyri, at somu trupulleikar, sum Jakarta upplivir nú, fóru at koma á Borneo, og at hetta fer at ganga út yvir náttúruna og djórameingið. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. Jan 2022

Kina: Metlágt burðartal í 2021

Bert 7,52 børn vórðu fødd fyri hvørjar 1.000 íbúgvar, ið er tað lægsta talið síðan 1949

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Í fjør hevði Kina eitt metlágt burðartal, og fólkavøksturin – fólkafráflyting ikki tald við – var bert 0,034 prosent, ið er tað lægsta síðan 1960.

Sambært Reuters vórðu 7,52 børn fødd pr 1.000 íbúgvar í 2021, ið er tað lægsta talið síðan 1949, tá skrásetingin byrjaði. Í 2020 vórðu 8,52 børn fødd pr 1.000 íbúgvar.

Samlað vórðu 10,62 milliónir børn fødd í Kina í 2021, ið er nakað minni enn tær 12 milliónirnar í 2020.

Í 2016 strikaði Kina eittbarnspolitikkin, sum hevði verið galdandi í fleiri áratíggju fyri at loyva pørum at fáa sær tvey børn, og í fjør varð talið broytt til trý børn. Hetta, fyri at eggja fleiri til at fáa sær børn.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 17. Jan 2022