350 luttakarar frá 18 ymiskum myndugleikum, feløgum og felagsskapum

Stóra venjingin í Vágum týsdagin gekk væl, men eisini er neyðugt at hyggja nærri at hvussu ymiskt kann betrast

(Mynd: Jóanis Albert Nielsen / Jn.fo)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Meira enn 350 luttakarar frá 18 ymiskum myndugleikum, feløgum og felagsskapum vóru týsdagin við í eini umfatandi tilbúgvingarvenjing, sum varð hildin í Vága Floghavn, tá alarmurin fór í gongd kl. 17:31.

Sí eisini: Myndir: Flogvanlukkuvenjingin "Smyril 2022"

Endamál
Endamálið við venjingini var at royna tilbúgvingina hjá Vága Floghavn, løgregluni, sjúkraflutningstænastuni og hjá øllum øðrum pørtum, sum eru knýttir at tilbúgvingini fyri flogvøllin, fyri á tann hátt at staðfesta, hvussu allar uppgávur í eini stórari vanlukku verða loystar.

Fyrireikingar
Ein stýrisbólkur og ein arbeiðsbólkur við limum frá Vága Floghavn, løgregluni og sjúkraflutningstænastuni hava í umleið eitt ár fyrireikað venjingina.

Hóast dagurin fyri venjingina varð ásettur fyri einum ári síðani, so hava bert fá fólk havt kunnleika til innihaldið í venjingini, og er hetta fyri at gera hana so veruleikakenda sum til ber, fyri allar luttakandi partar.

Innihaldið í venjingini
Í stuttum var innihaldið í sjálvari venjingini, at eitt flogfar við 122 fólkum umborð í sambandi við fráferð misti flogið og endaði partvíst á landi og partvíst á sjónum við Bíggjarvegin í Sørvági. Venjingin fevndi bæði um skaðastaðsleiðslu og kreppuleiðslu hjá Vága Floghavn, løgregluni, Atlantic Airways og hjá torninum á flogvøllinum.

Á skaðastaðnum fevndi venjingin um eldsløkking, bráðfeingis skaðaviðgerð, sjúkraflutning, leiting eftir fólkum á sjógvi og landi við fólki, bátum og tyrlum, skráseting av fólkum, umframt fyribyrging av dálking frá eini slíkari vanlukku, og fleiri aðrar størri og smærri avbjóðingar.

Eisini var vant í at lata flogvøllin aftur fyri flogferðslu, fyribils at leiða flogferðslu til aðrar flogvallir, og at enda at lata flogvøllin uppaftur fyri vanligari ferðslu.

Tilsamans vóru luttakarar frá 18 ymiskum myndugleikum, feløgum og felagsskapum við í venjingini. Samanlagt vóru umleið 350 fólk við í venjingini, harav uml. 60 statistar, uml. 150 sløkkiliðs- og bjargingarfólk og so eini 60-80 onnur starvsfólk.

Luttakandi partarnir í venjingini vóru 

• Vága Floghavn
• Naviair í torninum 
• Atlantic Airways 
• Tyrlutænastan 
• Løgreglan
• MRCC
• “Brimil”
• “Vædderen”
• Sjúkraflutningstænastan
• Sørvágs kommuna
• Sørvágs Sløkkilið
• Vága Sløkkilið
• Vestmanna Sløkkilið
• Kvívíkar Sløkkilið
• Vága Bjargingarfelag
• Arktisk Kommandi við sjóverjutyrlu
• Hjálparfólk Eiðis Bjargingarfelag
• Zarepta

Tvørfaklig samskiftisskipan brúkt í venjingini
Venjingin varð eisini nýtt sum høvi at royna samskiftisskipanina Kima, sum m.a. løgreglan og Sjúkraflutningstænastan nýta. Hetta er ein skipan, sum er ment av Føroya Tele í samstarvi við Ericsson. Skipanin er ikki enn í nýtslu hjá so nógvum sløkkiliðum, undantikið tó Tórshavnar Sløkkilið, sum hevur brúkt skipanina í eina tíð. 

Skipanin vísti seg at virka væl til tvørfakliga samstarvið millum luttakandi eindirnar í venjingini. Møguleikarnir at stroyma myndir beinleiðis frá einum skaðastað við nýggju skipanini eru eitt stórt framstig fyri øll, sum hava uppgávur í sambandi við álvarsligar vanlukkur.

Føroyskir og útlendskir eygleiðarar
Fleiri føroyskir og danskir eygleiðarar fylgdu venjingini, og ein nágreinilig eftirmetingarfrágreiðing verður liðug í november. Men longu eftir venjingina í kvøld hava ymsu partarnir havt eina skjóta og stutta samanumtøku har staðfestast kann, at fleiri uppgávur vóru loystar júst sum ætlað og væntað, meðan tað eisini eru nakrar uppgávur, har tað er neyðugt at hyggja nærri at, hvussu tey viðurskiftini kunnu betrast.

Tíðindaskriv frá Vága Floghavn

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. september 2022

Stórur falkur bjargaður og sleptur út í Føroyum

Helst fer Maverick at leita sær norðureftir har hann natúrliga hoyrir heima

(Mynd: Jón Aldará)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Um tú møtir einum stórum ránsfugli, kanska í Vágum, so er stórur møguleiki fyri at talan er um ein veiðifalk við navninum Maverick.

Fuglafrøðingurin og -vinurin, Jón Aldará, hevur legði í vikuni út eina søgu á Facebook um ein veiðifalk, sum leitaði sær hjálp umborð á einum skipi norðan fyri Ísland herfyri, og endaði í einum hjalli heima hjá Jón Aldará í Sandavági.

Jón Aldará skrivar soleiðis:

Hesin vakri ungi veiðifalkurin settist avmaktaður á eitt skip norðan fyri Ísland fyrst í september, og var so heppin at finna ein góðan vin í manningini, sum tók hann inn og gav honum at eta. Skipið hevði kós móti Føroyum, og fuglavinurin fekk tey ráðini frá donskum fuglafrøðingum, at veiðifalkurin kundi ringmerkjast og setast út í Føroyum, tá teir løgdu at í Kollafirði.

Eg fekk boðini og fór at hjálpa teimum við hesum. Men tað vísti seg at ikki vera so líkatil, tí tá fuglurin var ringmerktur og skuldi setast út, so megnaði hann so dánt at flaksa nakrar metrar fram eftir vøllinum.

Ongin ivi var um, at hann mátti hava meira at eta. Og soleiðis endaði tað við, at vit máttu rudda hjallin út har heima til hendan stóra, hábærsliga ránsfuglin, ið frá bjargingarmanninum hevði fingið navnið Maverick.

Tíbetur fall hann væl til í lítla gistingarhúsinum, og hann át sum ein greivi í nakrar dagar aftrat.

(Mynd: Jón Aldará)

Farna sunnumorgun - fimm dagar seinni - var hann so frægur, at vit kundu royna at sleppa honum út, og vit høvdu ikki meira enn gloppað dyrnar, so streyk hann avstað; yvir um fjørðin og niðan í hagan yvir Giljanesi.

Nevnast skal, at veiðifalkur (Falco rusticolus) er heimsins størsti falkur, og hann heldur til í Arktiska økinum, m.a. í Grønlandi, Íslandi og Norðurskandinavia. Einans tríggjar góðtiknar eygleiðingar av veiðifalki eru gjørdar í Føroyum í nýggjari tíð, ávikavist í 1984, 1992 og 2016.

So, eini boð til fuglaalskin: Um tit síggja (ella hava sæð) ein stóran ránsfugl í vikuni, so er tað helst Maverick.

Vit vóna tó, at hann longu hevur lagt leiðina hagar, hann hoyrir heima. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. september 2022

Seksæringur sakk út fyri Sandvíksfles

Maðurin umborð var farin í gummibátin tá hann varð bjargaður

Brúk var fyri bjargingarbátinum Royndini hósnáttina (Mynd: Suðuroyar norðrara Bjargingarfelag / Claus Olsen)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Beint eftir midnátt mikukvøldið fekk MRCC boð um, at fólk í Hvalba og Sandvík høvdu sæð neyðrakettir og neyðbluss úr landi.

Illgruni var um, at talan kundi vera um ein bát, ið var væntaður úr Havn, og sum ikki var komin fram, skrivaði MRCC á netinum.

MRCC sendi beinanvegin boð eftir bjargingartyrluni og bjargingarbátinum Royndini hjá Suðuroyar norðrara Bjargingarfelag at leita. Eisini Brimil og Vædderen vórðu eisini boðsendir.

Tá tyrlan og Royndin komu á staðið, var báturin sokkin, og einsamalli maðurin farin í gummibátin.

Royndin bjargaði mannin umborð, og sigldi hann og gummibátin til lands. Maðurin hevði tað gott eftir umstøðunum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 22. september 2022

Fólkaflokkurin næststørstur í nýggjari veljarakanning

Ein veljarakanning, sum Gallup hevur gjørt fyri VP, er góð tíðindi fyri Fólkaflokkin, sum annars ikki hevur staðið seg væl í øðrum kanningum. Javnaðarflokkurin er framvegis størsti flokkur

Christian Andreasen, formaður í Fólkaflokkinum (Savnsmynd: Jóanis Albert Nielsen / Jn.fo)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Um val var í dag, hevði Fólkaflokkurin verið næststørsti flokkur á tingi. Tað vísir ein veljarakanning, sum Gallup hevur gjørt fyri VP í tíðarskeiðinum 8. til 16. september 2022.

Fólkaflokkurin fær sambært kanningini 20,9 prosent og sjey sessir á tingi. Hetta eru 3,6 prosentstig færri enn til valið í 2019, og ein tingsessur færri. Hinvegin er hetta væl betri enn í seinastu kanning sum Spyr.fo gjørdi fyri Blaðið Vikuskifti. Tá fekk Fólkaflokkurin ein framaná við bara 16,1 prosent av atkvøðunum og fimm tingsessum.

Gallup-kanningin, sum VP kunngerð vísir, at Javnaðarflokkurin hevur gott tak á veljaranum, og hevði fingið 29,7 prosent av atkvøðunum sum røkkur til tíggju tingsessir. Framgongdin er 7,5 prosentstig og tríggir tingsessir.

Í kanningini røkkur Sjálvstýri inn um tinggátt við 3,1 prosentum av atkvøðunum, sum er ein afturgongd upp á 0,3 prosentstig í mun til seinasta val.

Kanningin gevur andstøðuni ein smalan meiriluta við 17 tingsessum í mun til núverandi samgongu og Sjálvstýri.

Fólkaflokkurin 20,9% (24,5% LV19)
Sambandsflokkurin 18,1% (20,3% LV19)
Javnaðarflokkurin 29,7% (22,2% LV19)
Sjálvstýri 3,1% (3,4% LV19)
Tjóðveldi 16,4% (18,1% LV19)
Miðflokkurin 6,1% (5,4% LV19)
Framsókn 5,7% (4,6% LV19)

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 22. september 2022

Løgmaður á Bakkafrosti í New Jersey

Í dag byrjar ST-aðalfundurin í New York

(Mynd: Løgmansskrivstovan)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Mánadagin vitjaði Bárður á Steig Nielsen, løgmaður, virkið hjá Bakkafrosti í New Jersey. Síðani 2018 hevur føroyska alifyritøkan havt eina sølu- og framleiðsludeild í USA.

Hanus Jacobsen, ið er leiðari fyri sølu- og framleiðsludeildina, greiddi frá virkseminum hjá Bakkafrosti í USA.

- Føroyski útflutningurin er í løtuni í einari broytingartíð. Okkara útflutningur eystureftir er minkaður. Tað hevur tí stóran týdning at styrkja og menna bæði verandi og nýggjar marknaðir. Við bøttu flutningsmøguleikunum og einum alsamt vaksandi eftirspurningi úr USA, vænti eg, at føroyski útflutningurin til USA fer at vaksa komandi árini, heldur Bárður á Steig Nielsen.

Løgmaður og Hanus Jacobsen, leiðari á sølu- og framleiðsludeildini hjá Bakkafrosti í USA

Løgmaður var mánadagin eisini á fundi við danska ST- sendimannin í New York, Martin Bille Hermann. Partarnir umrøddu russisku innrásina í Ukraina, sum setir sín stóra dám á ST-aðalfundin í ár. Eisini var støðan í Arktis á skránni. Tað er ikki óhugsandi, at Arktis komandi árini fer at fylla meira á dagskránni hjá ST.

Martin Bille Hermann, danskur ST-sendimaður, og løgmaður

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. september 2022

Nærkast einum sterkari samstarvi við ES

Gongdin at tryggja Føroyum betri viðurskifti við ES er í løtuni í einari góðari legu, og vit eru bjartskygd um at samstarvið í næstum verður styrkt. Tað sigur Bárður á Steig Nielsen, løgmaður, sum í vikuni luttók á ST-aðalfundi í New York

Løgmaður og Frans Timmermans, varaformaður í ES nevndini

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Undir vitjan síni í New York hevur løgmaður verið á fundi við Frans Timmermans, sum er varaformaður í ES nevndini.

Á fundinum gjørdi løgmaður vart við, at tørvur er á einum breiðari samstarvi og meira tíðarhóskandi karmi fyri viðurskiftini ímillum Føroyar og ES, og víst varð til brævaskiftið, sum hevur verið millum løgmann og Ursulu von der Leyen, forkvinnu í ES nevndini.

– Vit nærkast av álvara okkara stóra máli um at leggja samstarvið við ES til rættis av nýggjum. Tað hevur verið arbeitt sera miðvíst við málinum alt valskeiðið, og eg taki ikki munnin ov fullan við at siga, at eg bæði vóni og vænti, at vit innan ikki alt ov rúma tíð fáa eitt gjøgnumbrot, sigur Bárður á Steig Nielsen.

Landsstýrið vil menna eitt sterkari og meira fjøltáttað samstarv við ES. Ítøkiliga verður arbeitt við einum samstarvskarmi millum partarnar, ið skal tryggja eitt tættari og meira skipað samstarv, bøta um handilsviðurskiftini og geva betri møguleikar at víðka samstarvið til onnur øki.

– Við nýggju heimsstøðuni í huga, hevur tað stóran týdning at styrkja samstarvi við lond og felagsskapir, sum standa fyri somu demokratisku virðum, sum vit gera í Føroyum. Vit mugu eisini leggja nógv fyri at fáa so góðar marknaðarmøguleikar sum yvirhøvur gjørligt við hesi londini. Tað eru 25 ár síðani, at handilssáttmálin við ES varð gjørdur, og tí er tað í tøkum tíma at dagføra okkara handilsviðurskifti við ES. Okkara verandi samstarv innan fiskiveiðu og gransking skal eisini styrkjast. Harumframt vilja vit menna eitt breiðari samstarv innan talgilding, grøna orku, útbúgving og mentan, vísir løgmaður á.

Seinni skuldi løgmaður á fund við írska forsætisráðharran, Micháel Martin fyri millum annað at umrøða sínámillum samstarv umframt tilgongdina við at styrkja viðurskiftini ímillum Føroyar og Evropasamveldið.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 22. september 2022

Maria Skaalum Petersen vann ársins miðlaheiður

- Á fyrimyndarligan hátt lýkur tú krøvini at vinna Ársins miðlaheiður, segði Øssur Winthereig, journalistur, tá hann handaði Mariu Skaalum Petersen, granskara á Setrinum, ársins miðlaheiður

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Deildin fyri heilsu og sjúkrarøktarvísindi á Setrinum kann seta enn eina heiðursløn á sína hill.

Maria Skaalum Petersen, ph.d., lektari í heilsuvísindum og granskingarleiðari, vann fríggjadagin Ársins miðlaheiðursløn fyri sína góðu vísindaligu miðling.

Heiðurin varð latin í endanum á Vísindavøkuni, sum í ár varð hildin í Løkshøll í Runavík.

- Maria dugir sera væl at leggja granskingina fram á lætt skiljandi, gerandisligan og ótilgjørdan hátt. Javnan er hon frammi og málber seg soleiðis, at øll kunnu skilja, og hennara miðling er bæði umfatandi og á so mongum pallum, segði Øssur Winthereig vegna Føroysk Miðlafólk, tá hann handaði henni heiðurslønina vegna Granskingarráðið.

Hesi hava higartil vunnið Ársins miðlaheiður fyri gransking:

2012 - Dorete Bloch
2013 - Pál Weihe
2014 - Kári Sólstein
2015 - Bogi Hansen
2017 - Jens-Kjeld Jensen
2018 - Magni Mohr
2019 - Lis Mortensen
2020 - Debes Christiansen
2021 - Marnar Fríðheim Kristiansen
2022 - Maria Skaalum Petersen

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 23. september 2022

Globe Tracker fekk heiðurin sum ársins íverkseti

Globe Tracker, við føroyskum eigarum á odda, bleiv kosin Ársins íverkseti 2022. Globe Tracker framleiðir útgerð og mennir forrit til sporing, eftirlit og stýring av bingjum

Fróði Magnussen, Joel undir Leitinum (nevndarformaður) og Símin Pauli Sivertsen

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Ársins íverksetaradagur, sum Íverksetarahúsið skipar fyri, varð í gjár hildin á Føroya Tele. Nógv fólk var komið saman til árliga dagin, har føroysk íverksetan verður heiðrað.

- Eg eri sera stoltur av, at okkara ótrúliga dugnaliga toymi hevur megnað at gjørt eitt hugskot til veruleika – til eina altjóða fyritøku, ið er førandi á hesum marknaðinum. Í dag nýta 15 bingjuflutningsfeløg og fleiri enn 60 kundar okkara tøkni. Afturat hesum brúka tríggir út av fýra bingjuframleiðarum eisini okkara loysn, sigur Rich Meyers, stjóri hjá Globe Tracker.

- Sjálvt um vit hava kollvelt ein heilan marknað, so er hetta bert byrjanin hjá Globe Tracker, legði hann at enda afturat.

- Vit eru sera stolt av at fáa hendan heiðurin, og errin av okkara føroyska uppruna, ið hevur breitt seg til Evropa, Amerika og Asia. Vónandi kann leisturin, ið Globe Tracker hevur nýtt, vera ein fyrimynd fyri aðrar fyritøkur, um hvussu ríka tøkniliga tilfeingi í Føroyum kann verða gagnnýtt, eisini í altjóða høpi, sigur Joel undir Leitinum, nevndarformaður í Globe Tracker.

Magnus Rasmussen, landsstýrismaður, handaði Granan til Ársins íverkseta 2022. Gestarøðari í ár var ein av fremstu donsku films- og filmsframleiðarum, sjónleikari og handritahøvundur, Peter Aalbæk Jensen.

Globe Tracker framleiðir útgerð og mennir forrit til sporing, eftirlit og stýring av bingjum. Globe Tracker ApS varð stovnað í 2016, er skrásett í Danmark og hevur høvuðsskrivstovur í Tórshavn og Florida í USA, umframt virksemi í Hollandi, Íslandi, Týsklandi, Singapore og Kanada.

Høvuðspartaeigarar eru Spf. Framjerji, Tryggingarfelagið Lív, Norðoya Íløgufelag og Pf. LÍV lívs- og pensjónstryggingarfelagið. Í Globe Tracker starvast 47 fólk, harav 19 í Føroyum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 23. september 2022

Katrin Kallsberg nýggjur limur í etiska ráðnum

Ann Danielsen, ið er serlækni í kvinnusjúkum, ynskti ikki at halda fram í ráðnum, og tí hevur landsstýrismaðurin við heilsumálum tilnevnt Katrina Kallsberg, serlækna í kvinnusjúkum og burðarhjálp

Katrin Kallsberg er nýggjur limur í Etiska ráðnum (Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Ein av limunum, sum var millum tey trý, ið kundu halda fram í Etiska ráðnum, eftir at Kaj Leo Holm Johannesen, landsstýrismaður við heilsumálum herfyri valdi nýtt Etiskt ráð, hevur boðað frá, at viðkomandi ikki ynskir at halda fram, og hevur hann valt nýggjan lim í ráðið í staðin, skrivar Heilsumálaráðið.

Sambært Kringvarpinum er talan um Ann Danielsen, ið er serlækni í kvinnusjúkum.

Orsøkin er m.a. manglandi virðing fyri fráfarandi forkvinnuni, Annu Mette Greve Klemensen, sum ikki varð afturvald, og at hon ongantíð sjálv er spurd, um hon ynskti at halda fram.

— Talan er í hesum føri um ein lim, sum landsstýrismaðurin tilnevnur, og har tað í serligu viðmerkingunum til § 6 í lógini er útgreinað, hvussu hesin limur eigur at veljast:

– Landsstýrismaðurin tilnevnir harumframt ein lim. Hugsað verður um, at hesin limur m.a. skal hava heilsufakligan kunnleika til gransking og viðgerð innan læknafrøði, og til gransking og viðgerð innan heilsuøkið. Mett verður, at tað er neyðugt at hava eitt heilsustarvsfólk við læknafakligari bakgrund í ráðnum, av tí at stórur partur av tí granskingarvirksemi, ið fer fram viðvíkjandi lív- og ílegutøkni innan heilsuøkið, verður gjørt av læknum.

Í hesum sambandi hevur Kaj Leo Holm Johannesen tilnevnt Katrina Kallsberg, serlækna í kvinnusjúkum og burðarhjálp, sum lim í Etiska ráðnum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 22. september 2022

Trygd: Nøktandi úrslit fyrra hálvár

Gongdin fyrra hálvár 2022 hevur verið merkt av hækkandi inntøkum, men óstøðuga gongdin á fíggjarmarknaðinum hevur havt ávirkan á serliga íløgurnar hjá felagnum

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Sum heild hevur fyrra hálvár 2022 gingið væl. Trygd hevur havt ein vøkstur í inntøkunum samanborið við sama tíðarskeið í fjør, og talið á skaðum hevur verið á einum vanligum støði.

Úrslitið áðrenn skatt gjørdist 4,4 milliónir krónur, sum er lægri enn væntað, men tó hægri enn sama tíðarskeið í fjør, tá ið úrslitið var 3,6 milliónir krónur áðrenn skatt. Hinvegin hava útreiðslurnar hjá Trygd verið eitt vet hægri fyrra hálvár í ár samanborið við í fjør.

Óstøðugur fíggjarmarknaður
Ársins fyrstu seks mánaðir hava verið merktir av órógvi á fíggjarmarknaðinum, og hetta hevur havt ávirkan á íløgurnar, serliga lánsbrøvini, hjá felagnum. Hóast eina varna íløgutilgongd hevur felagið havt tap fyrra hálvár.

Harafturat hava hækkandi prísirnir í samfelagnum eisini sett sín dám á úrslitið. Tí eins og alt annað, ið er dýrkað nógv seinastu mánaðirnar, eru skaðarnir erisini vorðnir dýrari at gera aftur, og sostatt eru skaðaendurgjøldini fyrra hálvár eisini hækkað nakað.

– Sum heild eru vit nøgd við úrslitini fyri fyrra hálvár. Vit hava ein sunnan samanhang millum inntøkur og skaðaútreiðslur, og hóast ein heldur óstøðugan fíggjarmarknað í løtuni, hava vit eitt sterkt felag, ið bæði er væl brynjað til framtíðina, og sum samstundis kann tryggja kapping á føroyska tryggingarmarknaðinum til frama fyri allar føroyingar, sigur Brian Smedemark, stjóri í Trygd.

Roknskapurin í stuttum

• Hálvársúrslitið áðrenn skatt er 4,4 mio kr. samanborið við 3,6 mió. kr. sama tíðarskeið í fjør.
  
• Tryggingartekniska úrslitið gjørdist 8,7 mió. kr. samanborið við 4,3 mió. kr. sama tíðarskeið í fjør.
  
• Skaðaendurgjøldini eru 47,3 mió. kr. samanborið við 45,0 mió. kr. sama tíðarskeið í fjør.
  
• Bruttotryggingargjøldini hækkaðu við 6,5 mió. kr. og eru nú 75,6 mió. kr.
  
• Bruttoskaðaprosentparturin er 63,5% samanborið við 69,2% sama tíðarskeið í fjør.
  

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 19. september 2022

Útvið 150 milliónir í skaðaútgjøldum fyrra hálvár

Virksemið hjá BetriTrygging hækkaði fyrra hálvár í ár. Tryggingarvirksemið gongur væl og íløguvirksemi minni væl

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Fyrra hálvár í ár hevur Betri Trygging rindað 142 milliónir krónur út í skaðaendurgjøldum. Hetta er væl meiri enn fyrra hálvár í fjør. Hartil er talið av tryggingartakarum vaksið munandi, samstundis sum fólk tryggja seg betur og tekna fleiri tryggingar. Hálvársroknskapurin er tvíbýttur: Tryggingarvirksemið gongur væl, meðan íløguvirksemið í løtuni gongur minni væl.

Samfelagshjólini mala nú aftur við fullari ferð, og virksemið í landinum hevur av álvara tikið dik á seg aftur.

Tað sæst aftur á mongdini av skaðum, sum Betri Trygging hevur endurrindað seinasta hálvárið. Eftir tvey ár við lágum virksemi og fáum skaðum, er ferð nú komin á aftur og skaðatølini vaksa.

- Sum heild eru nú væl fleiri skaðar enn undanfarin ár, men harafturímóti eru miðalskaðarnir smærri. Vit síggja eitt nú, at fólk eru farin at ferðast aftur, og tí er talið av ferðaskaðum nú hægri enn tað var, áðrenn korona, sigur Ingunn Eiriksdóttir, forstjóri í Betri Trygging.

Fyrra hálvár hevur Betri Trygging endurrindað tveir stórar skaðar, meðan eingin stórur skaði var í fjør.

Tað merkist eisini, at fólkatalið økist, tí talið á kundum hjá Betri Trygging er seinastu árini vaksið munandi, samstundis sum fólk nú tryggja seg betur og hava fleiri tryggingar, enn tey høvdu fyrr. Saman við góðari fíggjarstýring hevur hetta við sær, at úrslitið fyri tryggingarvirksemið er gott.

Hinvegin hevur íløguparturin verið væl lakari enn undanfarin ár. Orsøkirnar til tað eru tær somu, sum aðrastaðir: Ótryggleiki á marknaðinum, kríggið í Ukraina, vaksandi inflatión og hækkandi rentur.

- Vit kunnu siga, at hálvársroknskapurin vísir eitt tvíbýtt úrslit. Hóast íløgurnar í løtuni geva undirskot, er tryggingartekniska úrslitið gott, og vit hava eitt sterkt og væl rikið felag. Solvensurin er hækkaður síðani í fjør, tí álitið á felagið er gott, bæði innanlands og uttanlands, staðfestir Ingunn Eiriksdóttir, forstjóri í Betri Trygging.

Lyklatøl fyrra hálvár 2022 samanborið við 2021:

Úrslit eftir skatt: -40 mió.kr (52 mió.kr)
Tryggingarinntøkur: 232 mió.kr (218 mió.kr)
Skaðaendurgjøld tilsamans: 142 mió.kr (106 mió.kr)
Tal á skaðum 6.172 (5.314)
Solvensdekningur: 313% (278%)

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 22. september 2022

Jólamánaðurin kanska ikki so kaldur sum vit halda

Flest okkara fylla 26. september, vísa tøl hjá Hagstovuni. Níggju mánaðir eftir annað jólakvøld

(Mynd: Pexels.com)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Hagstovan vísir javnan á nógvu hagtølini tey liggja inni við. Um vikuskiftið vísa tey á føðingardagar og mánaðirnir har flest okkara fylla.

Og í harðari kapping við julimánað, eru flest okkara fødd í september. Dagurin sum flest fólk eru fødd, er 26. september - júst níggju mánaðir eftir annað jólakvøld.

- Jólamánaðurin og vetrarmánaðirnir eru kanska ikki so kaldir, sum vit halda, siga tey á Hagstovuni.

Á heimasíðuni hjá Hagstovuni ber til dømis til at síggja hvussu nógv eru fødd sama dag sum tú.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. september 2022

38 prosent av heiliváginum fer til alivinnuna

Heilivágssølan er meira enn fimm-faldað hesi seinastu 20 árini

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Alivinnan er ein góður kundi hjá apoteksverkinum. Tað vísa nýggjastu hagtølini fyri søluna av heilivági í Føroyum.

Hagstovan skrivar, at seinastu 20 árini er heilivágssølan hjá apoteksverkinum vaksin úr 118 til 292 milliónir krónur. Størsti vøksturin er hjá alivinnuni, sum fyri 20 árum síðani lá um 20 milliónir krónur um árið. Í 2021 var heilivágssølan hjá apoteksverkinum til alivinnuna 111 milliónir krónur.

Sølan til alivinnuna er sostatt 38 prosent av heilivágssøluni hjá apoteksverkinum.

Hereftir kemur sølan av heilivági á resept til einstaklingar, sum ikki er vaksin tað stóra hesi árini, frá 80 milliónum krónum í 2002 til 94 milliónir krónur 20 ár seinni.

Hinvegin er heilivágssølan til sjúkrahúsini vaksin nógv, úr 13 milliónum krónum í 2002 til 86 milliónir krónur í 2021.

Heilivágssølan til landbúnaðin er lítil samanborið við aðrar bólkar. Í 2002 var hon um tvær milliónir krónur og 1,4 milliónir krónur í 2021.

Meðan heilivágssølan til hinar brúkarabólkarnar hevur verið støðug, eru ógvisligar broytingar í heilivágssøluni til alivinnuna. Hon var heilt niðri á 7 milliónum krónum í 2004, vaks so í stórum næstu tíggju árini til 135 milliónir krónur í 2014. Minkaði so aftur til 49 milliónir krónur í 2018, men er nú aftur vaksin seinastu trý árini til 111 milliónir krónur í 2021.

Heilivágssølan til sjúkuviðgerðarbólkar

Tá tað snýr seg um heilivágssøluna til teir ymisku viðgerðarbólkarnar, ger apoteksverkið hana upp í serstakum skamtanareindum, roknað fyri hvørjar 1.000 íbúgvar fyri hvørt samdøgur.

Her er samlaði vøksturin í søluni frá 941 skamtum í 2002 til 1.587 skamtar í 2021, ein vøkstur á 61 prosent. Nógv størsti viðgerðarbólkurin við 39 prosentum eru tey, ið fáa heilivág fyri hjarta og blóðrensl. Har eru skamtanrinar øktar við 68 prosentum.

Aðrir stórir viðgerðarbólkar eru “nervalagið”, har vøksturin er 71 prosent, og “sodningarlag og evnisbroytingar”, har vøksturin er 83 prosent. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. september 2022

Innflutt fyri 6,9 milliardir krónur fyrstu sjey mánaðirnar í 2022

Hetta var 1,9 milliardir ella 39 prosent meira samanborið við sama tíðarskeið í fjør

(Savnsmynd: Ólavur Frederiksen)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Fyrstu sjey mánaðirnar í ár varð innflutt fyri 6,9 milliardir krónur, sum eru 1,9 milliardir ella 39 prosent meira enn sama tíðarskeið í fjør. Um skip og flogfør ikki verða tikin við, er vøksturin tó bert 29 prosent.

Undantikið skip og flogfør, er størsti vøksturin í bólkinum brennievni, har innflutt var fyri 681 milliónir krónur meira enn sama tíðarskeið í fjør. Sostatt er innflutningsvirðið av brennievni meira enn tvífaldað, skrivar Hagstovan.

Eisini er ein stórur vøkstur í innflutninginum av rávørum til fiskavirking. Har er vøksturin 132 milliónir krónur – ella 48,5 prosent. Vøksturin í innflutninginum til hav- og landbúnað og til aðra framleiðslu er ávikavíst 33,7 og 34,7 prosent.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 17. september 2022

Tal av løntakarum setur met

Í juli 2022 vóru 27.837 løntakarar í Føroyum og er tað methøgt. Samstundis er arbeiðsloysið metlágt

(Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Innan privatu tænastuvinnurnar eru løntakararnir vorðnir fleiri í tali, serliga innan gisti- og matstovuvinnuna. Somuleiðis er løntakaratalið økt innan almennar vælferðartænastur hjá bæði landi og kommunum, meðan tað er lækkað innan bygging og fiskiskap. Hetta skrivar Landsbankin á heimasíðu síni.

Samstundis sum løntakaratalið er methøgt, er arbeiðsloysið í Føroyum metlágt; 238 persónar ella 0.9 prosent (apríl 2022).

Trot á arbeiðsmegi setur lønarlagið undir trýst. Men sum skilst hevur nýggja fast track-skipanin bøtt um umstøðurnar serliga hjá ferðavinnuni, meðan eitt nú byggivinnan enn hevur avbjóðingar við at fáa starvsfólk.

Fyri at bøta um avbjóðingina við troti á arbeiðsmegi mælir Búskaparráðið til, at landið avtekur frádráttin í skattinum, sum føroyingar, ið arbeiða uttanlands fáa. Hetta fyri at stimbra teimum at koma aftur til Føroyar at arbeiða, har tað er brúk fyri teimum.

Somuleiðis metir búskaparráðið tað ikki vera skynsamt, at seta í gildi eina lóg, sum letur peningin fyri barnaansing fylgja barninum, tá uppskotið møguliga eggjar borgarum at fara heim at ansa børnum, heldur enn at luttaka á arbeiðsmarknaðinum. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. september 2022

Landsbankin: Nýtslan hjá føroysku húsarhaldunum enn í vøkstri

Privata nýtslan er ein týdningarmikil partur av føroyska búskapinum. Í stødd er privata nýtslan á støði við vøruútflutningin og vøruinnflutningin og gongdin í privatu nýtsluni hevur stóra ávirkan á BTÚ-vøksturin

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Myndin niðanfyri vísir samlaðu kortnýtsluna í Føroyum og uttanlands fyri árini 2019 – 2022 (2022 bert fram til og við juli mánað). Myndin tykist at vísa eina størri nýtslu í 2022 enn undanfarnu árini, men tað merkir ikki neyðturviliga, at húsarhaldini í 2022 hava keypt størri mongdir av vørum og tænastum í mun til undanfarnu árini, tað kann eisini skyldast at prísirnir eru hækkaðir fitt í 2022.

Hóast føroyingar eru tilvitaðir um, at prísir og rentur hækka, sæst ikki nøkur stórvegis broyting í nýtsluni hjá húsarhaldunum enn. Flestu teirra eru væl fyri fíggjarliga, tí sambært peningastovnunum verður ikki biðið um fleiri skáar, og trotini eru ikki størri enn vanligt hjá privatkundunum.

Slíka hækking í brúkaraprístalinum, sum í øðrum ársfjórðingi 2022, hava vit ikki sæð í Føroyum 14 ár, og tað ávirkar eyðsæð húsarhaldini tá tey verða biðin um at meta um egnu fíggjarstøðu og um búskapin sum heild í brúkarakanningini, sum Hagstovuni ger.

Her meta húsarhaldini, at útlitini fyri teirra fíggjarstøðu vera væl verri um eitt ár sammet við í dag.

Hinvegin er løntakaratalið methøgt, arbeiðsloysið lágt og tørvurin á arbeiðsmegi sera stórur. Hetta týðir á, at privata nýtslan helst kann gerast størri, enn lægra bjartskygnið í hesi brúkarakanning bendir á.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 22. september 2022

Býlir liggja longur á sølulistanum

Eftirspurningurin eftir býlum er framhaldandi størri enn útboðið. Men hækkandi renta og prísir gera at húsarhaldini eru meira varin, sum er ein orsøk til at býlir nú liggja longur á sølulistanum

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Enn er bústaðartrot, serliga í miðstaðarøkinum. Tað sæst aftur á prísvøkstrinum á býlum, sum myndin niðanfyri vísir.

Myndin vísir gongdina í sethúsaprísum, sum eru skrásettir av Betri Banka fyri tíðarskeiðið 2001 til 2021, harafturat er fyrsti ársfjórðingur 2022 eisini við í myndini. Miðalprísurin í Tórshavn hevur verið vaksandi síðani 2012. Síðan 2017 tykist vøksturin í sethúsaprísinum uttanfyri miðstaðarøkið somuleiðis at vera øktur. Miðalprísurin á sethúsum uttan fyri Tórshavn var í fyrsta ársfjórðingi 2022 1,9 milliónir krónur og í Tórshavn 4,3 milliónir krónur.

Fyri at basa inflasjónini hava tjóðbankar kring heimin hækkað renturnar í 2022, umframt at prísur á vørum og tænastum er hækkað munandi í ár. Hetta ger at húskini hava lægri tøkupening og tí eru meira varin, tá tey skulu bjóða uppá eini sethús. Hetta fer møguliga at síggjast aftur í sethúsaprísunum komandi tíðina.

Í teoriini eiga sethúsaprísirnir at lækka, tá renturnar hækka, men framvegis er eftirspurningurin eftir bústøðum størri enn útboðið. Hóast arbeiðsloysið er metlágt, tilflytingin stór og búskaparliga virksemið stórt, so tálma hækkandi útlánsrenturnar keypihugin. Tí valdar í løtuni óvissa um útlitini fyri prísgongdina á bústaðarmarknaðinum.

Mangul á bústøðum er ein týðandi fløskuhálsur, sum kann forða fyri framhaldandi fólka- og búskaparvøkstri komandi árini. Búskaparráðið hevur framvegis ta fatan, at skilagott er, um kommunur við stórum fólkavøkstri framskunda útstykkingar av grundstykkjum, og serliga við grundstykkum til bygging av íbúðum. Her er trýstið enn størri enn á sethúsum, og harumframt er skjótari at ávirka bráfeingistørvin at fáa fleiri býli við at byggja íbúðir heldur enn at byggja sethús.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 22. september 2022

Tóku 79 dekk upp

79 færri dekk eru nú á havsins botni. Eitt toymi ruddaði leygardagin á Havnarvág

(Mynd: Vikmar)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Stóra ruddingartiltakið Rudda Føroyar var á skránni seinasta leygardag, og á Havnarvág varð ruddað á botni.

Vikmar, sum var partur av ruddingartoyminum upplýsir, at 79 dekk vóru tikin upp av botninum. 

Við í ruddingartoyminum vóru Tórshavnar Sløkkilið, Faroedive, Bakkafrost, Vikmar og kavarar frá Brimli.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. september 2022

Størri søla og rakstraravkast

20 tær størstu fyritøkurnar í Føroyum hava ein vøkstur innan nettosølu og rakstraravkast. Tað vísir greining frá Pf. Januar

Smyril Line er eitt av teimum tjúgu feløgunum, sum er við í greiningini (Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Greiningin frá Pf. Januar, um tær størru fyritøkurnar, vísir at tað er ein vøkstur innan nettosølu og rakstraravkast millum tey 20 feløgini í greiningini. Vøksturin innan nettosølu er 12,8 prosent, ið er ein stórur vøkstur.

Tó eru íløgurnar lækkaðar við 6,6 prosentum, og samtíðis er nettoskuldin økt við 7,8 prosentum. 

Nettosøla 
Greiningin vísir, at feløgini nú aftur eru á sama støði við nettosølu, sum áðrenn covid-19. Samlaða nettosølan er 11,3 milliardir krónur, sum er ein øking upp á 1,3 milliardir krónur í mun til 2020. 

Hertil skal viðmerkjast, at 2020 varð eitt ár merkt av covid-19, og vøksturin í nettosølu avspeglar eisini, at ferðafólkaflutningur nú aftur er ávegis sama støði, sum áðrenn covid-19, men eisini sæst, at gongdin í oljuprísum hevur ávirkað nettosøluna í 2021. 

Rakstraravkastið (EBIT) økist 
Sambært greiningini hevur rakstraravkastið verið í eini støðugari lækking hesi seinastu fimm árini, tó økist rakstraravkastið í mun til seinasta ár, men samanhildið við 2019 er gongdin tó enn niðurgangandi. 

Samlaða rakstraravkastið øktist við 403 milliónum krónum samanhildið við 2020, sum svarar til ein 66 prosent vøkstur. 

Men hóast nettosølan í hesum fimm ára tíðarskeiðinum er økt við 1,5 milliardum krónum, so er rakstraravkastið lækkað við 247 milliónum krónum. 

Um greiningina 
Pf. Januar hevur gjørt greiningina av teimum stóru feløgunum í Føroyum síðani 2017. 

Í mun til undanfarin ár hevur verið gjørligt at móttikið eitt yvirlit yvir feløg, sum hava ein roknskap í flokki C-stór ella størri, og eru hesi feløgini tikin við í greiningina. Tó eru íløgufeløg vald frá, eins og peningastovnar og tryggingarfeløg, tí teirra roknskaparuppsetingar kunnu ikki beinleiðis sammetast við vanligu virkisroknskapirnar, sum eru settir upp samsvarandi ársroknskaparlógini.

Eisini er mett, at Pf. Bakkafrost er ein somikið stór fyritøka, í mun til onnur føroysk feløg, at sjálvt smáar broytingar í rakstrarligu gongdini hjá Pf. Bakkafrosti kunnu órógva samanberingar. Tískil er Bakkafrost heldur ikki við í greiningini. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 23. september 2022

Smyril komin úr dokkini í Munkebo

Nú fáa suðuroyingar skjótt Smyril aftur

Smyril er nú komin úr dokkini (Mynd: Brian Lauritsen)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Síðani 22. august hevur Smyril verið í dokk á Fayard skipasmiðjuni í Munkebo í Danmark. Men mikudagin kom álitið hjá suðuroyingum úr dokkini aftur, og kemur eftir ætlan í sigling millum Tvøroyri og Havnina 3. oktober.

Avloysaraskipið, Herjólfur III, hevur verið fyri nógvum atfinningum, tí at skipið millum annað er heldur lítið. Hvussu er og ikki, so eru uttan iva nógvir suðuroyingar og onnur sum ferðast regluliga á leiðini, sum gleða seg av álvara at fáa Smyril aftur.

Strandferðslan upplýsti í vikuni, at alt arbeiðið í Munkebo hevur stórt sæð gingið eftir ætlan. Talan hevur verið um stórarbeiði í sambandi við motorar, elektriskar skipanir og akslar og skúvur. Eisini eru ábøtur gjørdar á ferðafólkaøkinum við millum annað nýggjum borðum í salongini og kafeteria og eisini er nýtt spælipláss gjørt.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. september 2022

Fleiri ferðafólk bróta beinið á Kallinum

Higartil í ár eru 12 ferðafólk komin til skaða á túrinum út á Kallin. Hetta er meira enn vanligt

(Savnsmynd: Pól Sundskarð)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Met nógv ferðafólk hava vitjað í Kalsoynni í ár, og tað sæst eisini aftur á hvussu nógv koma illa fyri. Jóhannus Kallsgarð, bóndi á Trøllanesi, sigur við útvarpið, at higartil hava 12 beinbrot verið á túrinum út á Kallin.

- Trupulleikin er fólkini sum bara passa seg sjálvan. Tey fara allastaðni har tey ikki skulu, og í tíð og ótíð koma tey illa fyri og mugu fáa hjálp fyri at koma úr aftur støðuni, sigur Jóhannus Kallsgarð við útvarpið.

Vanlig ár hevur tað ligið um fýra til átta beinbrot, men serliga nógv eru í ár. 

Í onkrum førum kemur tyrla eftir ferðafólkunum, men alt eftir hvar tey eru stødd og veðurumstøðunum, kemur tað ofta fyri at tey lokalu mugu koma til hjálpar.

Jóhannus Kallsgarð sigur, at tað hevur verið vátt í summar, og at tað hevur verið hált at ganga út. Hetta kann hava verið ein orsøk til nógvu beinbrotini.

Fyrr í ár var gravsteinur reistur fyri James Bond á Kallinum. Her sæst Jóannes Kallsgarð, bóndi, tá gravsteinurin varð avdúkaður fyrr í ár (Mynd: Sverri Egholm)

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. september 2022

Nógv byggivirksemi í Eiðis kommunu

Fleiri verkætlanir eru í gongd samstundis, bæði á Eiði og í Svínáum – størsta verkætlanin er raðhúsini á Kolshjøllum, har sjey íbúðir eru í gerð

Hósdagin 12. september vóru hesi raðhúsini reist (Mynd: Eiðis kommuna)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Seinastu tíðina hevur nógv bústaðarbygging verið í Eiðis kommunu.

Kommunan skrivar, at fleiri verkætlanir eru í gongd samstundis, bæði á Eiði og í Svínáum.

Størsta verkætlanin er raðhúsini á Kolshjøllum, har sjey íbúðir eru í gerð. Tað er Spf. Búð, sum stendur fyri byggingini á Kolshjøllum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. september 2022

Ungdómsbókasavn latið upp á Býarbókasavninum

Nú hevur ungdómurin fingið betri umstøður á Býarbókasavninum í Havn

(Mynd: Tórshavnar kommuna)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Leingi hevur verið tørvur á, at ungdómurin fær meira pláss og betri umstøður á Býarbókasavninum í Havn, og í dag lat ungdómsbókasavnið upp.

Á ungdómsbókasavninum er, umframt eitt gott úrval av ungdómsbókum á bæði føroyskum, donskum og enskum, eisini rúm fyri borðspølum, lesikrókum, teknirøðum, umframt avbera góðar lestrarumstøður. Nógv ymisk tiltøk eru á skránni allan dagin í dag, skrivar Tórshavnar kommuna.

Annfinn Brekkstein, varaborgarstjóri í Tórshavnar kommunu, segði í røðu síni, at tað var á jóansøku í fjør, at býráðið samtykti at gera arbeiðstøkusáttmála við byggifelagið Valaverk, um at gera nýtt ungdómsbókasavn, umframt at gera aðrar dagføringar á Býarbókasavninum.

- Nú arbeiðið er liðugt kunnu vit øll fegnast um nýggjar umstøður til ungdómin á býarbókasavninum. Tað er ikki so langt síðan, at nýtt leikasavn til tey smærru børnini og familjurnar lat upp á býarbókasavninum. Eitt slóðbrótandi tilboð, sum hevur fingið stóra undirtøku.

- Nú er túrurin komin til tey ungu, og tað hava vit í mentamálanevndini lagt dent á. Vit hoyra ofta, at tey ungu lesa ov lítið, at tey fáa alla informatión og alt undirhald gjøgnum skíggjarnar heldur enn úr bókini. Ja, kanska vit vaksnu eru farin sama veg. Nakað er um tað, men so einfalt er tað heldur ikki.

- Hetta nýggja og fjølbroytta ungdómsbóksavnið í sjálvum miðbýnum bjóðar øllum ungdómi innar, og tað er sjón fyri søgn, at hetta ungdómsbókasavnið fevnir um so nógv annað enn um bøkur. Hetta er eisini eitt stað hjá ungdómi at vera saman, at hanga út og at stuttleika sær. Eitt pláss mitt í býnum bara til tey, segði Annfinn Brekkstein.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 22. september 2022

Bókaframløga um fløgg og Magnus Heinason

Týskvøldið verða tvær upprunabøkur lagdar fram. Eina um heimsins fløgg og eina um Magnus Heinason

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Týskvøldið kl. 19.30 verður forkunnug bókaframløgu á Reinsarínum í Tórsgøtu í Havn við tveimum upprunaføroyskum faktabókum til børn.

Talan er um “Magnus Heinason – hetja ella brotsmaður”, sum Páll Nolsøe hevur skrivað, og Jóannes Lamhauge hevur myndprýtt, og “Søgur um fløgg”, sum Beinta E. Danielsen hevur skrivað.

Báðar bøkurnar eru partur av krabbarøðini hjá Bókadeild Føroya Lærarafelags og Námi.

Undan framløguni fer Jasmin at spæla nøkur løg. Síðan fer Tórarinn Niclasen á Rípuni at práta við rithøvundar og myndprýðara um bøkurnar, sum verða til sølu fyri serprís á tiltakinum.

Søgur um fløgg

Visti tú, at føroyska flaggið, Merkið, fyrstu tíðina varð kallað ”studentaflaggið”? At summi lond velja at vísa ein part av síni mentan, søgu og siðvenju í flagginum? At eitt land í heiminum hevur tvey fløgg at skifta ímillum í friðartíð og krígstíð? At eitt flagg hevur ein lit, sum eingin annar hevur? Og at heimsins størsti hjálparfelagsskapur, Reyði Krossur, hevur trý ymisk eyðkennismerki?

254 almenn fløgg eru til í heiminum, hóast londini eru 195 í tali. Í hesi bókini eru myndir av øllum heimsins fløggum og savningar- og eyðkennismerkjunum hjá nøkrum av kendastu felagsskapunum. Tú kanst lesa um, hvussu tey eru vorðin til, og hví tey síggja út, sum tey gera.

Magnus Heinason – hetja ella brotsmaður

Í mong hundrað ár var hann hildin at vera ein hetja, men var hann tað? Síðan dagarnar hjá Magnusi Heinason hava fólk verið ymisk á máli um hann. Var Magnus Heinason ein hetja, sum fekk ein órættvísan deyða, ella ein brotsmaður, sum fekk revsingina, hann hevði uppiborið?

Magnus Heinason vaks upp í Føroyum í 16. øld. Hann var ævintýrari og sjógarpur og kendur víða um í Norðurlondum og Evropa fyri at stríðast ímóti sjórænarum, men ikki minst fyri at vera ógvuliga djarvur og snildur.

Í Føroyum minnast vit fyrst og fremst Magnus Heinason fyri, hvussu hann basti sjórænarum, sum herjaðu í Føroyum, og fyri at hann bygdi fyrsta skansan í Havn. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 22. september 2022

250.000 fólk vitjaðu kistuna við Elizabeth drotning

Bíðirøðin var 16 kilometrar long, og fólk stóðu í eitt samdøgur og bíðaðu

(Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Áhugin at siga Elizabeth drotning eitt seinasta farvæl var stórur. Bíðirøðin var 16 kilometrar lang og bíðitíðin eitt samdøgur.

Bretski mentamálaráðkvinnan, Michelle Donelan, upplýsir fyri Sky News, at umleið ein fjórðings millión gingu framvið kistuni meðan hon lá í sonevndum “castrum dolores” í Westminster Hall.

Opið var alt samdøgrið frá 14. september klokkan 18 til í mánamorgunin, 19. september, klokkan 6.30.

Stóra jarðarferðin við Elizabeth drotning var í Westminster Abbey mánadagin, og kistan varð síðani flutt gjøgnum býin til Windsor slottið, har Elizabeth drotning varð jarðað.

Fleiri myndir frá EPA her:

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. september 2022

Putin: 300.000 hermenn afturat kallaðir inn

– Vesturheimurin ynskir at oyðileggja Russland, segði russiski forsetin í røðu fyri russisku tjóðini týsmorgunin

Russiski forsetin, Vladimir Putin (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Russiski forsetin, Vladimir Putin hevur undirskrivað eini herbúgvingarboð til russiska herin. Tað boðaði hann frá í røðu, sum hann helt fyri russisku tjóðini týsmorgunin.

Talan er um eina lutvísa herbúgving, sigur hann í fyrstu røðu sínari fyri russiska fólkinum, síðan innrásin í Ukraina byrjaði í februar. Hetta merkir, at 300.000 hermenn úr tiltaksmanningini verða kallaðir inn.

Russiski forsetin segði í røðu sínari, at vesturheimurin ynskir at oyðileggja Russland og hevur roynt at gjørt ukrainska fólkið til kanónføði. Eisini segði hann, at russiska stjórnin fer at skaffa fígging til at økja um vápnaframleiðsluna.

Russiski verjumálaráðharrin, Sergei Shoigu sigur, sambært DR, at 5.937 russiskir hermenn eru dripnir í Ukraina. Eisini sigur hann, at tað er neyðugt við fleiri hermonnum fyri at verja markið millum Ukraina og Russland umframt tey økini, sum Russland hevur "bjargað" – tey økini í Ukraina, sum Russland hevur hertikið.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. september 2022

- Ongin hóttir Russland - tað er Putin, ið ynskir stríð

Amerikanski forsetin, Joe Biden, fanst hvassliga at Russlandi tá hann helt røðu á ST-aðalfundinum mikudagin

Joe Biden helt røðu á ST-aðalfundinum í dag (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

- Ongin hevur hótt Russland, ongin annar enn Russland søkir eftir samanbrestum.

Amerikanski forsetin, Joe Biden, gjørdi á aðalfundinum hjá ST mikudagin viðmerkingar til ógvusligu fráboðanina hjá russiska forsetanum fyrr sama morgunin.

Í røðu síni til ST-aðalfundin hevðist hann harðliga at framferðini hjá Putin og russisku innrásini í Ukraina, sum Biden kallar bæði ógvuslig og óneyðug.

Danmarks Radio hevur listað nakrar av útsøgnunum í røðuni hjá Joe Biden.

- Hetta kríggið er byrjað av einum manni, fyri at siga tað, sum tað er.

- Ein fastur limur í ST-trygdarráðnum hevur gjørt innrás í eitt grannaland. Roynir at burturbeina eina sjálvstøðuga tjóð av landakortinum.

- Í dag er Putin forseti komin við kjarnorkuhóttanum móti Evropa... Nú sendir hann boð eftir fleiri russiskum herfólkum. Og Kreml er í gongd við at skipa fyri eini falskari fólkaatkvøðu fyri at fáa hendur á pørtum av Ukraina.

- Putin sigur, at hann var tvingaður til at gera okkurt, tí Russland var hótt. Men tað er ongin, ið hóttir Russland. Og tað er ongin annar enn Russland, ið søkir samanbrestirnar.

Sambært NRK heitti Biden á limalondini hjá ST um at standa saman í stríðnum fyri at verja fólkaræðið.  

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. september 2022

Advokatmeting: Grundarlag er fyri einum ríkisrættarmáli

Bæði Mette Frederiksen, forsætiaráðharri og fyrrverandi ráðharrin við matvørumálum, Mogens Jensen, kunnu stillast fyri ein ríkisrætt fyri leiklut teirra í minkamálinum, staðfestir ein advokatfyritøka, sum eftir áheitan frá Nye Borgerlige hevur gjørt eina løgfrøðiliga meting av málinum

Danski forsætisráðharrin, Mette Frederiksen gav 4. november 2020 boð um, at allir minkar skuldu takast av døgum (Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Ein advokatfyritøka hevur, eftir áheitan frá flokkinum Nye Borgerlige, gjørt eina løgfrøðiliga meting av, hvørt ein ella fleiri ráðharrar hjá donsku stjórnini kunnu stillast fyri ein ríkisrætt og verða dømdir fyri leiklut teirra í minkamálinum.

Fyritøkan metir, at bæði Mogens Jensen, fyrrverandi ráðharri við matvørumálum, og forsætisráðharrin Mette Frederiksen, kunnu verða dømdir, um teir koma fyri ein ríkisrætt.

Orsøkin er, sambært advokatfyritøkuni, at tey bæði hava verið ógvuliga óansin.

– Eftir okkara meting er tað ógvuliga óforsvarligt, at mann ikki hevur tryggjað sær lógarheimild, varð sagt, tá niðurstøðan hjá fyritøkuni varð løgd fram.

– Flokkurin hevur eina greiða dagsskrá

Rasmus Stoklund, politiskt framsøgufólk hjá sosialdemokratunum sigur tó, sambært DR, at advokatmetingin, sum Nye Borgerlige hevur bílagt, ikki er álítandi.

Nye Borgerlige hevur eina greiða dagsskrá, sum snýr seg um at fáa júst hendan boðskapin fram, sigur hann.

– Um sosialdemokratarnir settu nakrar advokatar at leggja fram okkara politisku sjónarmið, so haldi eg ikki, at fólk høvdu góðtikið, at tað, vit komu við var politiskt óheft. Á sama hátt viðurkenni eg heldur ikki, at tað skuldi verið óheft, tá ein annar flokkur ger tað, sigur hann.

Var ikki greið yvir manglandi heimild

Tað var 4. november í 2020, at Mette Frederiksen gav boð um, at allir minkar í Danmark skuldu takast av døgum, eftir at eitt nýtt frábrigdi av koronu varð funnið millum minkar í Danmark. Trupulleikin var, at hon hevði ikki heimild at geva hesi boðini.

Minkanevndin, sum kannaði málið kom til ta niðurstøðu, at Mette Frederiksen ikki var greið yvir, at hon ikki hevði hesa heimildina, og varð hon fyrst kunnað um hetta fleiri dagar seinni.

Nevndin segði tó eisini í frágreiðingini, sum varð almannakunngjørd síðst í juni í ár, at Forsætismálaráðið hevði borið seg sera átaluvert at, og átti ráðið at hava kannað, um heimild var at geva hesi boðini, áðrenn tey vóru givin.

Ikki meiriluti fyri óheftari advokatkanning

Borgarligu flokkarnir settu fram krav um, at atfinningarnar hjá Minkanevndini skulu kannast av óheftum advokatum og síðani koma við einum tilmæli um, hvørt grundarlag var fyri einum ríkisrættarmáli.

Skuldi politiskur meiriluti vera fyri einari advokatkanning, var neyðugt við undirtøku frá stuðulsflokkunum hjá stjórnini, og teir tóku ikki undir við borgarligu flokkunum.

Forkvinnan í radikala vinstraflokkinum, Sofie Carsten Nielsen heitti kortini á Mette Frederiksen um at útskriva fólkatingsval í seinasta lagi 4. oktober, tá Fólkatingið kemur saman aftur. Ger hon ikki tað, er flokkurin til reiðar at atkvøða fyri einum misáliti á forsætisráðharran, segði hon.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 22. september 2022

Evropeiski mannarættindadómstólurin fær kvinnuligan forseta

54 ára gamla írska Síofra O’Leary verður í november fyrsti kvinnuligi forsetin hjá evropeiska mannarættindadómstólinum

 

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Írski dómarin Síofra O’Leary verður forseti fyri evropeiska mannarættindadómstólin í Strasbourg, tá íslendski Róbert Spanó fer frá í november og trý ár fram.

Sambært Ritzau verður írski dómarin fyrsti kvinnuligi forsetin hjá dómstólinum. 

54 ára gamla Síofra O'Leary hevur verið ein av varaforsetunum fyri dómstólin síðan januar. Dómstólurin hevur tveir varaforsetar, og hin varaforsetasessurin er í løtuni mannaður av danska/føroyska dómaranum Jón Fríðrik Kjølbro. Hann hevur verið varaforseti síðan 2020.

Í samrøðu við The Irish Times sigur komandi forsetin, at kríggið í Ukraina er ein áminning um, hvussu stóran týdning tað hevur at hava ein slíkan dómstól.

Evropeiski manarættindadómstólurin skal tryggja, at limir í Evroparáðnum yvirhalda sínar skyldur í mun til evropeiska mannarættindasáttmálan, sum ráðið samtykti í 1950.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 22. september 2022

Ebola staðfest í Uganda

Ebola ávaring er sent út í landinum, men heimsheilsustovnurin hevur álit á, at tilbúgvingin í landinum er væl fyrireikað

Myndin er tikin í sambandi við eitt ebola-útbrot í Kongo seinasta vetur (Savnsmynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Ein 24 ára gamal maður úr Uganda er deyður av ebola. Tað upplýsir heilsumálaráðið í Uganda, sambært Reuters.

Hetta er fyrstu ferð síðan 2019, at ebola er orsøk til eitt deyðsfall, og myndugleikarnir eru nú farnir at kanna onnur mál, ið møguliga líkjast.

Tí er ebola-ávaring nú send út í Uganda, og í løtuni eru tað átta persónar, sum fáa viðgerð fyri møguliga ebola-smittu.

Sambært afrikansku deildina undir heimsheilsustovninum WHO, er talan um eitt rættiliga sjáldsamt frábrigdi av ebola, sum upprunaliga stavar úr Sudan.

Sambært WHO er Uganda væl brynjað til at taka sær av slíkum útbrotum.

- Tað er ikki fremmant fyri Uganda at skula handfara ebola. Takkað verið serfrøðini í landinum, hava tey fyrr arbeitt skjótt og byrgd virusinum inni.

Ebola-virusið kravdi 11.000 mannalív, tá tað í árunum 2014 til 2016 herjaði í Vesturafrika, skrivar dr.dk.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. september 2022

Høvuðsstaðurin í Kasakstan fær gamalt navn aftur

Í tíðarskeiðnum mars 2019 til september í ár, varð býurin nevndur Nur-Sultan eftir fyrrverandi forsetanum, Nursultan Nazarbajev, men nú hevur býurin aftur fingið gamla navnið Astana

Í 2019 skifti høvuðsstaðurin í Kasakstan navn frá Astana til Nur-Sultan, men nú hevur býurin fingið gamla navnið aftur (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Í mars 2019 varð navnið á høvuðsstaðnum í Kasakstan broytt frá Astana til Nur-Sultan – eftir fyrrverandi forsetanum Nursultan Nazarbajev. Men nú verður farið aftur til gamla navnið.

Tað upplýsti skrivstovan hjá forsetanum í Kasakstan leygardagin, eftir at tjóðartingið í landinum hevði samtykt navnabroytingina dagin fyri, og forsetin, Kassym-Jomart Tokajev hevði undirskrivað lógina.

Í 2019 varð høvuðsstaðurin navngivin eftir Nursultan Nazarbajev, fyrsti forseti í Kasakstan, fór frá eftir nærum trý áratíggju í embætinum.

Umframt navnabroytingina, undirskrivaði núverandi forsetin í landinum eisini eina lóg, sum leingir embætistíð hansara úr fimm til sjey ár. Nú sleppur forsetin eisini bert at sita í eitt valskeið, men tann lógin kemur fyrst í gildi eftir næsta forsetaval, og væntast hann tí at stilla upp aftur á næsta vali, skrivar Ritzau.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. september 2022

Bridgehúsið klárt at taka í nýtslu

Opið hús verður seinnapartin sunnudagin

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Bridgefeløgini í Havn hava í longri tíð arbeitt við at fáa eitt nýtt bridgehús, tí tað gamla bridgehúsið, fyrrverandi HB-húsið, skuldi takast niður.

Feløgini hava fingið stuðul frá Tórshavnar kommunu, sum keypti gamla húsið og leigaði feløgunum annað stykki at byggja á, skamt frá gamla húsinum.

Byggifelagið Articon hevur staðið fyri arbeiðinum, sum byrjaði januar í ár við at planera stykkið. Síðani byrjaðu teir at seta upp formar, og nú 15. september stendur tað liðugt.

Opið hús verður í nýggja húsinum í morgin, sunnudagin millum kl. 14 og 15. Er áhugi at spæla bridge, er møguleiki til tað frá klokkan 15 til 18.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 22. september 2022

Konfirmantar í Hoyvíkar kirkju sunnudagin

-

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Innsent

Hesi verða fermd í Hoyvíkar kirkju sunnudagin 25. september
Prestur: Theodor Eli Dam Olsen

Anna Mouritsen, Einarsgøta 7. Opið hús frá kl. 17.

Bjarta Signarsdóttir, Við Myllutjørn 41. Dagurin verður hildin heima frá kl. 17.30.

Rannvá Fjallstein Dam, Jørundargøta 23. Opið hús frá kl. 17.

Ronja Ranadóttir Danielsen, Dýrindalsgøta 18. Dagurin verður hildin í Øksnagerði 1, opið hús frá kl 16.

Tanja Abelsen Andresen, Bertugøta 5. Dagurin verður hildin í B36-húsinum frá kl. 16.30.

Andrias Marius Weihe Thomassen, Garðavegur 3.

Bartal Fjallstein Dam, Jørundargøta 23. Opið hús frá kl. 17.

Bárður Sondum Maritugøta 8. Dagurin verður hildin í Kiwanis, Jøkulstræti 4, Tórshavn frá kl. 16.

Beinir Eið Eliasen, Einarsgøta 5. Dagurin verður hildin í Starvsfelagnum, J.H. Schrøtersgøta 9, Tórshavn frá kl. 16.30

Daniel Fríði Odsson Hentze, Millum Gilja 83. Dagurin verður hildin í Føroya Arbeiðarafelagi, Stoffalág 17, Tórshavn, frá kl. 17.

Dávid Høgnason Viderø, Millum Gilja 20. Dagurin verður hildin heima frá kl. 17.

Eyðun Pól Jens Johnsson Høgenni, Niðaragøta 16. Dagurin verður hildin í Kirkjukjallaranum í Hoyvíkar kirkju frá kl. 16.

Heini Fríðason Berthelsen, Maritugøta 87. Dagurin verður hildin í Havnar Handverkarafelagi, Stoffalág 60, frá kl. 15.

Hjalti Zachariasen, Sundsvegur 32. Opið hús frá kl. 15.

Ingálvur Eydnuson Lamhauge, Niðaragøta 7. Opið hús frá kl. 17.

Liam Herup Olsen, Gortrugøta 20. Opið hús á loftinum í Skeiva Pakkhúsi frá kl.16.

Magnus Sonni Kelduberg, Ovaragøta 56. Opið hús frá kl. 17.

Ólavur Nolsø Gaardbo, Maritugøta 115. Opið hús í Tórshavnar Bátafelagi frá kl. 17.

Ragnar Heinason, Ólivantsgøta 28. Opið hús frá kl.15.

Rúni Janusarson Joensen, Bertugøta 9. Opið hús í Hoyvíkshølluni frá kl. 17.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 19. september 2022

Konfirmantar í Kirkjubøar kirkju sunnudagin

--

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Innsent

Hesi verða ferm í Kirkjubøar kirkju sunnudagin 25. september kl. 11:
Prestur: Bergur D. Joensen

Fríði Eyðfinnsson, í Geilini 5, 175 Kirkjubøur. Dagurin hildin í Geilini 13 frá kl. 16.

Lükka Maria Patursson, Bergsvegur 9, Tórshavn. Dagurin hildin í AB-húsinum frá kl. 15.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. september 2022