Kappingareftirlitið meldað Føroya Tele til løgregluna

Føroya Tele skal hava misnýtt ráðandi marknaðarstøðu sína. Sektaruppskotið er 27 milliónir krónur

(Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Kappingareftirlitið hevur meldað Føroya Tele til løgregluna fyri at hava misnýtt eina ráðandi marknaðarstøðu.

Tað visti Dagur og vika at siga týskvøldið.

Løgreglan kannar málið, og Michael Boolsen, fúti, vil tí ikki viðmerkja málið og heldur ikki siga hvørja fyritøku talan er um, sum er meldað. Men nevndarformaðurin í Føroya Tele, Bjarni Arnason, váttar í skrivligum boðum til Kringvarpið, at telefyritøkan er meldað.

Hann sigur, at Kappingareftirlitið av sínum eintingum hevur meldað Føroya Tele til løgregluna í einum máli, sum eftir øllum at døma snýr seg um hendingar, ið eru farnar fram fyri 5-6 árum síðani. 

Bjarni Arnason (Savnsmynd: Sverri Egholm)

Sambært keldum hjá Kringvarpinum, er tað brot á grein 11 í kappingarlógini, sum Føroya Tele er meldað fyri. Grein 11 staðfestir, at ikki er loyvt einum ella fleiri fyritøkum at misnýta sína ráðandi marknaðarstøðu.

Sektaruppskotið er 27 milliónir krónur.

Kollsiglda Tosa er orsøkin

Seinni erkomið  fram, at tað er kæra frá kollsigldu telefyritøkuni Tosa, sum er orsøk til, at Føroya Tele nú er meldað fyri brot á kappingarlógina.

Tosa kærdi í 2017 Føroya Tele til Fjarskiftiseftirlitið. Íverksetararnir hildu, at Føroya Tele misnýtti sína ráðandi støðu á marknaðinum.

Kappingarráðið metir, at Føroya Tele hevur brotið grein 11 í kappingarlógini. Hon staðfestir, at tað ikki er loyvt hjá einum ella fleiri fyritøkum at misnýta sína ráðandi marknaðarstøðu.

Fyrningarfreistin í málinum nærkast, og tí hevur Kappingareftirlitið meldað málið til løgregluna hóast hoyringarfreistin hjá Føroya Tele ikki er farin. Tá hoyringarsvarið er komið frá Føroya Tele, er tað Kappingarráðið sum skal taka endaliga støðu í málinum.

Tosa kom á marknaðin sum kappingarneyti hjá Føroya Tele og Nema í desember 2020, men fór á húsagang 14. juni í ár.

Tosa leigaði seg inn á telefonnetið hjá Nema.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 19. oktober 2022

Miðflokkurin til val við trimum monnum

Ætla sær eitt nú tala søk Ísraels á fólkatingi og boða tað øvugta av, hvat Amnesty og líknandi felagsskapir boða

Tríggir miðflokksmenn bjóða seg fram til fólkatingið(Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Sum seinasti av flokkunum, ið stilla upp til fólkatingsvalið, hevði Miðflokkurin fríggjadagin – dagin eftir at listarnir skuldu vera fólkatingsvalnevndini í hendi – tíðindafund, har valskrá Miðfloksins varð løgd fram.

Orsøkin til at Miðflokkurin er so seinur í mun til hinar flokkarnar kann vera, at teir (!) hava brúkt tíðina til at finna onkra kvinnu at koma á listan. Men tað eydnaðist ikki.

Sum einasti flokkurin, kunngjørdi Miðflokkurin í dag ein lista, bert við monnum. Trimum tilsamans – teimum trimum, sum umboða flokkin á løgtingi og í landsstýri, nevniliga Stefan Klein Poulsen, Bill Justinussen og Jenis av Rana.

- Vit tóku beinanvegin avgerð í floksleiðsluni um, at vit tríggir skuldu stilla upp til fólkatingsval, men vit ynsktu eisini at fáa kvinnur við á listan. Men eftir fleiri áheitanir er tað ikki eydnast okkum, staðfesti Jenis av Rana, floksformaður á tíðindafundinum.

Sum mann og kvinnu skapti Gud menniskjað

Á fundinum, sum varð hildin í Norðurstovu í Norðurlandahúsinum, legði floksformaðurin fram valskránna fyri fólkatingsvalið. Ein skrá við seks punktum, har tað fyrsta punktið, líkasum ikki er eitt politiskt lyfti, men meira ein staðfesting, nevniliga, at “við Miðflokkinum veit veljarin, hvønn politikk hann fær”.

Tá tað kom til hini fimm punkti, so brúkti floksformaðurin drúgva tíð til at argumentera fyri tí parti, sum snýr seg um, at flokkurin ætlar sær á fólkating at “boða og verja, at sum mann og kvinnu skapti Gud menniskjað”.

Hetta snýr seg um at berjast fyri hjartamálunum hjá flokkinum og stríðast móti tí, sum helst kann fatast sum “glíðibreytin”, sum flokkurin ávaraði ímóti fyri nógvum árum síðani eftirhondini.

Og hetta snýr seg, sambært valskránni, um støðuna hjá børnum og ungum, sum líða av sálartrupulleikum, skúlaaftran og strongd. Jenis av Rana vísti á, at orsøkin til hetta ikki er – eins og nøkur siga – pisakanningar ella landsroyndir.

“Vit í Miðflokkinum undrast ikki at børn og ung eru í villareiði – hava trupulleikar, gerast strongd! T.d. børn frá hjúnaskilnaði, skulu velja millum mammu ella pápa, og nú fáa tey enntá at vita, at fleiri kyn eru, og at tey sjálvi kunnu avgera sítt”, skrivar flokkurin í valskránni.

Vil verja kristnu virðini

Flokkurin upplýsir eisini beinleiðis, hvat veljarin skal rokna við av miðflokkinum á fólkatingi.

Er snýr tað seg í fyrstu atløgu um at verja tey kristnu virðini og kristna menniskjasýnið, verja óføddu børnini og teirra foreldur, tala søk Ísraels og boða tað øvugta av hvat “Amnesty og líknandi felagsskapir boða”.

Harafturat ætla miðflokkamenn at “taka tað góða, ið eyðkennir føroyska samfelagið inn á fólkating”.

Fyrireika yvirtøku av uttanríkis- og trygdarmálum

Umframt tey sokallaðu kristnu og etisku virðini, so leggur Miðflokkurin eisini dent á uttanríkis-, trygdar- og verjupolitikkin, nú flokkurin eisini eigur landsstýrismannin við ábyrgdini av hesum málum, sum enntá eisini sjálvur stillar upp.

Og her snýr tað seg um at fyrireika okkum til at taka ræði á hesum málum, tí Miðflokkurin er sannførdur um, at eisini hetta málsøkið fyrr ella seinni verður yvirtikið.

Ein partur av hesi fyrireiking kann vera at fáa í lag gransking innan hetta økið.

Sum Bill Justinussen vísir á:

- Tað er ongin, ið greinar føroysku støðuna í geopolitiskum høpi við føroyskum eygum. Skulu vit hava nakað at koma við í einum trygdar- og verjupolitiskum samstarvi í framtíðini, so mugu vit eisini fáa okkum vitaj til vega. Upplýsingar kunnu fáast umvegis fólkatingið, men vit skulu eisini hava gransking á økinum heima í Føroyum.

Dupulta umboðan

Tvey tey seinastu lyftini ella málini, sum Miðflokkurin hevur sett sær fyri við fólkatingsumboðan er, at gera upp við  “ódemokratisku peningaligu stuðulsskipanin”, sum verður brúkt til at veita flokkunum stuðul til at føra valstríð við. Her sipa teir til krónuupphæddina sum verður givin flokkum og listum, sum fáa yvir túsund atkvøður á fólkatingsvalinum.

Henda skipan hevur givið teimum fýra stóru føroysku flokkunum frá góðum 600.000 krónur og upp móti eini millión hesi seinastu fýra árini, vísir uppgerðin hjá Miðflokkinum.

Og loksins vil Miðflokkurin tryggja, at tað er betri samband millum tann, ið verður betri samband millum fólkatingssessin og heimliga politiska landslagið.

Jenis av Rana undrast seg yvir, at føroysku fólkatingslimirnir stórt sæð ikki eru at síggja í parlamentariska arbeiðinum í Føroyum.

Bill Justinusen hevur eitt greitt lyfti um at vera meira til staðar, um hann verður valdur. Hann ætlar sær nevniliga í so fall ikki at siga løgtingssessin frá sær, men ætlar at røkja báðar. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. oktober 2022

Myndir: Snjóugla við Halgafelstind

Silas Olofson avmyndaði í vikuni eina snjóuglu uppi við Halgafelstind á Eysturoynni

(Mynd: Silas Olofson)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Fuglafrøðingurin Silas Olofson var mikudagin ein túr uppi við Halgafelstind á Eysturoynni. Hann avmyndaði eina snjóuglu, og myndirnar eru rættiliga sjáldsamar.

- Ein snjóugla hevur verið at sæð í økinum á hvørjum heysti seinastu trý árini og m.a. Tummas Jacobsen og aðrir hava sæð ugluna aftur í ár. 

- Tað eydnaðist mær at finna snjóugluna aftur í sama øki í Fagradali. Eg setti meg burturfrá og brúkti lítlan tíma at fáa ugluna at venja seg við meg. Hon gjørdist rættiliga spøk og helt meg kanska meir vera ein seyð enn fólk Sostatt slapp eg rættiliga nær at avmynda hana, greiðir Silas Olofson frá á Facebooksíðuni “Fuglar í Føroyum”.

Talan er um gamlan steggja. Helst reiðrast hann langt móti norði, men kemur í vetrarvist í Føroyum, sigur Silas Olofson. 

- Eg sá eisini ugluna spýggja og havi nú givið tjóðsavninum spýggið, so kannast kann hvat uglan veiðir til matna. Ein uppliving í heimsklassa, sigur hann.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. oktober 2022

Ógvusligasti prísvøkstur í 40 ár

Tað er serliga innan matvøru og býlisútreiðslur, at prísirnir eru hækkaðir hetta seinasta árið, vísir nýggjasta prístalsuppgerðin hjá Hagstovuni

Mjólkarvørur er ein av vørunum, ið er dýrkaðar nógv seinasta árið (Mynd: MBM)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Prísvøksturin hevur ikki verið so stórur hesi seinastu 40 árini, sum hann hevur verið hetta stíðsta árið. Hetta staðfestir Hagstovan í dag, nú prístalið er ásett av nýggjum og vísir, at vøksturin er 8,8 prosent hetta seinasta árið.

Í 1982 var prísvøksturin 10,6 prosent. Sostatt er talan um størsta árliga prísvøkstur í 40 ár. Prísirnir á matvørum eru vaksnir stívliga 10 prosent seinasta árið, skrivar Hagstovan.

Brúkaraprístalið vísir prísgongdina á vørum og tænastum, sum eru partur av nýtsluni hjá húsarhaldunum í Føroyum. 

Brúkaraprístalið er yvirskipað sett saman av 12 vøru- og tænastubólkum.

Og serliga er tað matvørurnar, ið eru hækkaðar.

- Prísir á mati og alkoholfríum drykkjuvørum, ið fyllir mest í húsarhaldsnýtsluni, eru hækkaðir við tíggju prosentum.

Minsti prísvøksturin hevur verið í bólkunum 'heilsa' og 'rúsdrekka og tubbak'.

Prísvøkstur á mati er høvuðsorsøkin til samlaðu broytingina í prístalinum hesaferð. Prísirnir á matvørum eru hækkaðir næstan fýra prosent síðani uppgerðina av prístalinum í mai mánaði.

Verður hugt nærri at, hvørjir matvørubólkarnir eru, ið serliga hava verið fyri prísvøkstri, sæst at prísirnir á smøri, margarini og matarolju eru hækkaðir við 25 prosentum. Mjólk, ostur og egg er vorðið 15 prosent dýrari hjá húsarhaldunum at keypa. Afturat hesum vørum er eisini stórur prísvøkstur at síggja á vørum sum breyði og kornvørum, frukt, grønmeti og kjøti.

Mest sum allir matvørubólkar eru vorðnir dýrari seinasta árið, men prísirnir á sukri og góðgæti hava havt ein lakan vøkstur á 3,7 prosent. Sostatt er tað vorðið lutfalsliga bíligari hjá húsarhaldinum at keypa sær góðgæti enn frukt og grønt seinasta árið.

Hóast prísirnir í høvuðsbólkinum 'býli' eru næstan 20 prosent hægri nú enn fyri ári síðani, so er vøksturin síðani seinastu uppgerð í mai einans knappliga eitt prosent. Stóri vøksturin í hesum vørubólki er sostatt komin í uppgerðunum undan hesari.

Í vektargrundarlagnum er vørubólkurin 'býli' næststørstur, og er uppgjørdur til áleið ein fimting av húsarhaldsnýtsluni. Tað er serliga prísurin á húsaleigu og brennievni til at hita býli, ið ávirka býlisútreiðslurnar.

Stóri prísvøksturin, sum seinasta árið hevur verið á brennievni til at hita býli og brennievni til akfør, ávirkar framvegis árligu broytingina í brúkaraprístalinum, men miðalprísirnir fyri brennievni í august eru ikki øktir síðani seinastu uppgerðini undan hesari, sum var í mai. Prísvøkstur á brennievni hevur havt størst íkast til samlaðu broytingina í prístalinum í seinastu uppgerðini, eins og við uppgerðini undan henni.

Árligi prísvøksturin í Føroyum á brennievni til akfør er áleið tann sami sum miðalvøksturin í Danmark og Íslandi. 

Brúkaraprístalið í Føroyum verður gjørt upp fýra ferðir árliga – í februar, mai, august og november – tí ber til at samanbera prísbroytingar við mánaðarligar uppgerðir hjá øðrum londum, vit vanliga samanbera okkum við.

Tá koronufarsóttin rakti fyri tveimum árum síðan, var minni vøkstur í brúkaraprísunum, men meginpartin av 2021 vuksu brúkaraprísirnir aftur í flestu londum. Eftir russisku innrásina í Ukraina vísa uppgerðirnar av brúkaraprístalinum í Føroyum, eins og aðrastaðni í Evropa nú, metstóran vøkstur. Í mun til onnur lond, ið vit vanliga sammeta okkum við, so er árligi vøksturin í brúkaraprístalinum á 8,8 prosent áleið á sama stigi sum í hinum Norðurlondunum.

Í august var árligi prísvøksturin í Danmark 8,9 prosent. Prísvøksturin í Íslandi og í Svøríki var nakað hægri, ávikavist 9,7 og 9,8 prosent. Noreg hevði ein prísvøkstur á 6,5 prosent, sum er nakað lægri enn hjá hinum Norðurlondunum og Evropa annars.

Kelda: Hagstovan

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 19. oktober 2022

Persónbilar koyra ókeypis frá 16. túri

Nevndirnar fyri Vágatunnilin og Norðoyatunnilin broyta prísskipanina. Pendlarar sleppa nú enn bíligari

Nýggja skipanin fyri Vágatunnilin og Norðoyatunnilin kemur í gildi frá 1. november (Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Nevndirnar í partafeløgunum Vágatunlinum og Norðoyatunlinum hava gjørt av, at broyta mánaðarliga hámarksgjaldið fyri persónbilar úr 25 túrum til 15 túrar.

Hetta merkir, at tey sum hava hald í mesta lagi fara at gjalda fyri 15 túrar um mánaðin í sama tunli við sama bili. Sostatt verður einki gjald fyri túr 16 og fylgjandi túrar, og mesta gjald verður 300 krónur um mánaðin.

Viðvíkjandi leigubilum, hýruvognum, vøruvognum o.l., verður hámarksgjaldið framhaldandi 25 túrar ella 500 krónur um mánaðin.

Skipanin kemur at galda frá 1. november, og fer serliga at gagna pendlarum og fólki sum koyra ofta. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. oktober 2022

Familjur við lágum inntøkum fáa nú oljuískoyti

Treytin fyri at fáa oljustyrk er, at húskið við tveimum fólkum ikki eigur pengar og virðisbrøv fyri meira enn 50.000 krónur

(Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Eitt samt Løgting hevur nú samtykt uppskotið um oljuískoyti, og familjurnar, sum eru fíggjarliga ringast fyri, fara sostatt at fáa ein fíggjarligan styrk.

Oljuískoyti er ein fíggjarligur stuðul á 10.000 krónur, sum verður veittur húskjum, sum hava lágar inntøkur, og sum ikki hava ognir av týdningi. Ein treyt fyri at fáa oljuískoyti er, at húskið ikki hevur ognir fyri meira enn 50.000 krónur. Um tað eru trý ella fleiri vaksin í húskinum kann ognin vera upp til 70.000 krónur. Tað er bert innistandandi peningur og virðisbrøv, ið telur sum ogn.

Almannaverkið er longu farið undir fyrireikingarnar, og verður ein av komandi døgunum til reiðar at móttaka umsóknir um oljuískoyti. Treytin fyri at fáa rætt til oljuískoyti er, at Almannaverkið hevur móttikið umsóknina í seinasta lagi 30. november í ár. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. oktober 2022

Tvær dokkingar eftir hjá Strandferðsluni í ár

Ritan og Sildberin skulu á beding, og fer Jósup at vera avloysaraskip, boðar Strandferðslan frá – Ritan fer fyrst á beding í góðar tvær vikur, frá 31. oktober, og síðani fer Sildberin á beding í áleið eina viku

Ritan (Savnsmynd: Strandferðslan)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Í næstum skulu ferjurnar Ritan, ið siglur á leið 58, og Sildberin, ið siglur á leið 66, á beding.

Ritan fer eftir ætlan á beding 31. oktober. Arbeiðið fer at taka góðar tvær vikur, og síðani fer Sildberin á beding, og hetta arbeiðið tekur væntandi áleið eina viku, skrivar heimasíðan hjá Strandferðsluni.

Tað verður Jósup, sum vanliga røkir siglingina til Mykinesar, sum fer at vera avloysaraskip, ímeðan tær báðar áðurnevndu ferjurnar eru í dokk.

Ætlanin er, at ferðaætlanin á leiðunum 58 til Svínoyar og Fugloyar og 66 til Skúvoyar verður óbroytt, við undantak fyri, at onkur túrur afturat, skal tilkallast. Verður tørvur á serflutningi viðvíkjandi farmi, skulu fólk venda sær til avgreiðslu á útoyggj ella til nærmastu farmastøð, skrivar Strandferðslan.

Hetta vera tær seinastu dokkingarnar hjá Strandferðsluni fyri í ár.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 15. oktober 2022

Landsbankin: Realkredittlán við broytiligari rentu í vøkstri

Við hækkandi rentustøðinum er fasta rentan á langu realkredittlánunum, tá fólk taka nýtt lán, økt munandi, og tað hevur elvt til, at húsarhald, sum stovna realkredittlán, í seinastuni heldur hava valt realkredittlán við broytiligari rentu, heldur enn fastari rentu

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Rentan, sum varð goldin av sethúsaskuld í føroysku bankunum, var í miðal 2,9 prosent í juli 2022, meðan føroysk húsarhald, sum hava donsk realkredittlán, í miðal rindaðu 2,2% í rentu íroknað bidrøg fyri sína bústaðarskuld hjá donsku realkredittstovnunum.

Lægra bústaðarrentan á donskum realkredittlánum í mun til føroysk bankalán kann vera orsøk til, at føroysk húsarhald í størri mun hava valt realkredittlán seinastu áleið fimm árini.

Seinastu árini hava húsarhaldini í stóran mun valt lang fastforrentaði realkredittlán. Men síðani á sumri 2022 er ein broyting hend. Við hækkandi rentustøðinum er fasta rentan fyri nýlán á langu realkredittlánunum økt munandi, og tað hevur elvt til, at húsarhald, sum stovna realkredittlán, í størri mun hava valt broytiliga rentu, heldur enn fasta rentu.

Í tíðarskeiðinum juli 2021 til juli 2022 eru útlánini frá donsku realkredittstovnunum til føroysk húsarhald økt við 376 milliónum krónum. Av hesum vóru 56 prosent av lánunum við broytiligari rentu og 44% við fastari rentu.

Til samanbering øktust útlánini frá realkredittstovnunum við 510 milliónum krónum í tíðarskeiðinum juli 2020 til juli 2021 og tá vóru einans 5 prosent av stovnaðu lánunum við broytiligari rentu, meðan 95 prosent vóru við fastari rentu. Tað eru serliga tey realkredittlánini, sum hava 2- og 3-ára broytiligari rentu, sum føroyingar í størri mun hava stovnað hetta seinasta árið. Realkredittlán við 2-ára broytiligari rentu eru økt við 40 prosent frá juli 2021 til juli 2022, meðan realkredittlán við 3-ára broytiligari rentu eru økt við 33 prosentum í sama tíðarskeiði.

81 prosent av realkredittlánunum við 2 og 3 ára broytiliga rentu vóru í juli 2022 við avdráttum. Av øllum realkredittlánunum hjá føroysku húskjunum vóru 84 prosent við avdráttum í juli 2022, uttan mun til, um tað er við broytiligari ella fasta rentu. Sostatt hevur meginparturin av føroyskum húskjum sum hava realkredittlán valt lán, har rindað verður niður av skuldini.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 17. oktober 2022

Innflutningurin methøgur

Fyrstu átta mánaðirnar í ár varð innflutt fyri 8,3 milliardir krónur, og hetta er ein vøkstur á 43 prosent í mun til í fjør, sum eisini var metár

(Savnsmynd: Hagstovan)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Ongantíð fyrr er meira innflutt enn í ár. Tað skrivar Hagstovan, nú innflutningurin til og við august er gjørdur upp.

Fyrstu átta mánaðirnar í ár varð innflutt fyri 8,3 milliardir krónur, og hetta er ein vøkstur á 43 prosent í mun til í fjør, sum eisini var metár.  Tá varð innflutt fyri 5,8 milliardir. Um skip og flogfør ikki verða tikin við, er vøksturin 27 prosent.

Oljuprísurin er hækkaður nógv seinastu tíðina, og hetta sæst eisini aftur í innflutninginum. Hóast innflutta nøgdin er minkað umleið 7 prosent, hava vit brúkt 90 prosent meiri upp á brennievni higartil í ár samanborið við í fjør.

Um sæð verður burtur frá brennievni og skipum, er størsti vøksturin í bólkinum rávøra til fiskavirking (fyri tað mesta feskur toskur og makrelur). Har er innflutt fyri 165 milliónir krónur meira, sum er ein vøkstur á 50 prosent, skrivar Hagstovan.

Tað er eisini stórur vøkstur í innflutninginum av tilfari til hav- og landbúnað (fyri tað mesta alifóður). Her er vøksturin 30 prosent.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 17. oktober 2022

Hálv millión afturat til privatu miðlarnar

Bjørk Maria Kunoy, John Johannesen og Hallbera West sita í nýgggju miðlastuðulsnevndini, sum alt eitt fer til verka

John Johannessen, Bjørk Maria Kunoy, Jenis av Rana, Hallbera West, Sigrún Brend, Martin N. Simonsen. Dánjal Højgaard vantar á myndini (Mynd: Uttanríkis og mentamálaráðið)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Nýggj miðlastuðulsnevnd er sett fyri tíðarskeiði 1. oktober 2022 til og við 30. september 2025. Miðlastuðulsnevndin fær millum annað eina hálva millión afturat at ráða yvir.

Tey trý, sum nú manna miðlastuðulsnevndina eru øll nývald:

Bjørk Maria Kunoy, forkvinna., cand.jur., eftir tilmæli frá Búskapar- og Løgfrøðingafelag Føroya – Dánjal Høgjaard, cand.jur., er varaformaður.

John Johannesen, tíðindafólk, eftir tilmæli frá felagnum Føroysk Miðlafólk -  Sigrún Brend, tíðindafólk, er varalimur.

Hallbera West, ph.d., cand. scient pol., eftir tilmæli frá Fróðskaparsetri Føroya – Martin N. Simonsen, cand.mag., er varalimur.

Á fundi í Uttanríkis- og mentamálaráðnum í vikuni heilsaði landsstýrismaðurin upp á nevndina og greiddi frá arbeiðsuppgávunum. Høvuðsuppgávan hjá nevndini er at býta út stuðulin á fíggjarlógini til privatar tíðindamiðlar. Á fíggjarlógini fyri í ár eru 2 milliónir krónur settar av til ávikavist lønir og verkætlanir. Landsstýrismaðurin hevur í fíggjarlógaruppskotinum hækkað játtanina við hálvari millión krónum upp í 2,5 milliónir krónur í 2023.

Nevndin fer alt fyri eitt at viðgera umsóknirnar um stuðul, sum komu inn til freistina 17. oktober.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. oktober 2022

Lærarafelagið krevur lønarhækkan

Og tað skal samsvara við prísvøksturin í samfelagnum, sigur Jacob Eli S. Olsen, formaður. Sáttmálin fór úr gildi 1. oktober - samráðingar um ein nýggjan sáttmála eru byrjaðar

 

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Formaðurin í Lærarafelagnum er greiður: Hann sigur, at Lærafelagið vísti vælvild, tá ið felagið síðst gjørdi sáttmália við Lønardeildina. Hetta var beint eftir, at korona veruliga var farið at gera vart við seg, og nú ynskir felagið vælvild: 

- Tað má síggjast aftur í sáttmálanum, at prísvøksturin er so stórur, so keypiorkan verður varðveitt, sigur Jacob Eli S. Olsen við Kringvarpið.

Sáttmálin, ið Jacob Eli S. Olsen, sipar til í, varð undirskrivaður í juni 2020. Han gekk út 1. oktober, eins og sáttmálarnir hjá 14 øðrum fakfeløgum, og ronknað verður við drúgvum samráðingum.

Tær eru byrjaðir í dag. Lønardeildin hjá Fíggjarmálaráðnum og Lærarafelagið hava sett seg við samráðingarborið.

Tað er ikki greitt, júst hvussu stóra lønarhækkan Lærarafelagið fer at krevja, men  prísvøksturin hevur verið stórur seinastu tíðina.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. oktober 2022

Inntøkan hevur ikki fylgt við sethúsaprísinum

Bæði rentuhækkingarnar og prísvøksturin, sum hevur verið í seinastuni minka um tøka peningin hjá húsarhaldunum

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Ein avleiðing av, at sethúsaprísirnir vaksa skjótari, enn tøka inntøkan, er, at bústaðarbyrðan økist. Tað merkir, at tann parturin av tøku inntøkuni, sum húsarhaldini nýta til avdráttir og rentur, er øktur.  

Soleiðis skrivar Landsbanki Føroya í nýggjari frágreiðing um fíggjarliga støðufestið.

Í juli og september í ár hækkaði evropeiski miðbankin rentuna fyri at tálma prísvøksturin, og danski Nationalbankin, ið heldur fastan krónukurs mótvegis evruni, fylgdi aftaná og hækkaði sínar rentur.

Av tí at útlánsrentan í danska tjóðbankanum er hækkað, hava føroysku bankarnir eisini sett sínar útlánsrentur upp. Eitt hækkað rentustøði merkir øktar rentuútreiðslur til bæði bústaðarlán, billán og aðra skuld í bankanum.

Bæði rentuhækkingarnar og prísvøksturin, sum hevur verið í seinastuni á ymsu vørunum og tænastunum, sum húsarhaldini keypa, minka um tøka peningin hjá húsarhaldunum, og hetta er við til at avmarka, hvussu nógv húsarhaldini kunnu bjóða fyri bústaðir og tað kann koma til at tálma prísvøksturin á bústaðarmarknaðinum.

Seinastu áleið átta árini eru sethúsaprísirnir í miðstaðarøkinum øktir skjótari enn inntøkurnar, og tað kemur fyrst og fremst av, at eftirspurningurin eftir bústøðum er størri enn útboðið. Stóri eftirspurningurin eftir bústøðum kemur av stóru tilflytingini til Føroya seinastu árini, men eisini hava renturnar verið sera lágar hetta sama tíðarskeiðið, og hetta hevur gjørt tað lutfalsliga bíligt at læna pening til sethús.

Á myndini niðanfyri sæst, at sethúsaprísirnir í Tórshavn eru vaksnir skjótari, enn tøka inntøkan síðani 2015 (undantikið í 2017). Vøksturin í realum sethúsaprísum (sí grønu stabbarnir, t.e. sethúsaprísur frároknað prísvøkstur) hevur í miðal verið 10prosent í tíðarskeiðinum 2018 til 2022. Seinast ein slík gongd sást í lutfallinum millum sethúsaprísir og tøku inntøkuna, var í 2006 til 2008. Eftir 2008 fall sethúsaprísurin aftur til støðið fyri tøku inntøkuna.

Ilt er at siga, um sethúsaprísirnir aftur fara at lækka á sama hátt. Serliga í miðastaðarøkinum er eftirspurningurin eftir býli framvegis størri enn útboðið, og tað hálar prísin uppeftir.

Ein avleiðing av, at sethúsaprísirnir vaksa skjótari, enn tøka inntøkan, er, at bústaðarbyrðan økist. Tað merkir, at tann parturin av tøku inntøkuni, sum húsarhaldini nýta til avdráttir og rentur, er øktur.   

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. oktober 2022

Granskingaretikkur í smásamfeløgum

Nýggj vísindalig grein er komin um sosial sambond og gransking í smásamfelagnum

Erika Hayfield (Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Í seinastu útgávu av vísindaliga tíðarritinum Shima er grein hjá Eriku Anne Hayfield, lektara á Søgu- og samfelagsdeildini á Fróðskaparsetri Føroya, við heitinum “Ethics in small island research: Reflexively navigating multiple relations”. 

Greinin viðger tey tøttu sambondini, sum eru millum fólk í Føroyum, og hvussu granskarar tilvitað eiga at taka hendan veruleikan við í granskingaretikkin.

Føroyar eru eyðkendar við fleirsambondum, og hetta hevur við sær, at fólk kunnu t.d. bæði vera í familju, arbeiða saman, umframt at hava felags vinir. Fólk eru tískil í mongum “hattum”, og samleiki teirra verður samansettur, tí hesir mongu leiklutirnir umskarast í heilum. Fleirsambond hava eisini við sær, at fólk gerast heft hvør at øðrum, og tað er nærum ógjørligt at fara inn í eina støðu við einum samleika.

Í greinini verður grundgivið fyri, at fleirsambond hava týdning fyri granskingetikk við fólki, og at gransking í slíkum smásamfeløgum eigur at hava relatiónir í miðdeplinum.

Greinin leggur tískil upp til at hava eina relatiónsetiska tilgongd í gransking í smásamfelagnum, og serliga tá talan er um kvalitativa gransking. Mangastaðni í Vestanlondum eru granskingaretiskar leiðreglur grundaðar í individualistiskum hugsunarhátti, og tá er ikki sama atlit at relatiónsnetverkum, sum eru so eyðkend í Føroyum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. oktober 2022

FarGen er í gongd aftur

Við FarGen 2 er ætlanin at røkka tilsamans 5.000 luttakarum

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Nú ber aftur til at gerast partur av FarGen-verkætlanini hjá Ílegusavninum, sum mennir ein pall fyri ílegugransking í Føroyum. FarGen 2 víðkar verandi verkætlan við at bjóða 3.500 luttakarum afturat við umframt at savna inn fleiri dátur, og higartil eru um 460 fólk komin við. Málið við FarGen er framvegis at savna tilfar og fáa kanningar í lag, sum kunnu menna persónlagað medisin í Føroyum. Persónlagað medisin byggir á vitan um ílegurnar hjá tí einstaka, umhvørvi og lívsstíl, og letur upp fyri at málrætta viðgerðina til einstaka sjúklingin. FarGen 2 hevur trý ítøkilig mál:

1. At kanna fýra ymsar sjúkur við høgum títtleika í Føroyum: Diabetes, blóðtrýst, tarmbrunasjúku og ávísar giktarsjúkur (spondylartropati).

2. At halda fram at menna eitt føroyskt tilvísingargenom, sum vísir miðal ílegusamansetingina hjá føroyingum.

3. At kanna, hvussu tætt skyldir føroyingar eru í dag og fáa kunnleika um søguna hjá føroysku búfjøldini.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 21. oktober 2022

Fyrstu svanamerktu bygningarnir í Føroyum

Á Oyggjarvegnum, við góðum útsýni yvir Havnina, eru tveir stórir bygningar reistir eftir stuttari tíð. Talan er um umhvørvisvinarliga bygging

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

- Skal ein bygningur fáa svanamerkið, skal hann lúka eina røð av strongum krøvum, sum snúgva seg um alt frá góðkendum tilfari, góðskutryggjaðum inniklima og grønum orkukeldum. Í stuttum snýr tað seg um at byggja við virðing fyri tilfeinginum. Alt hetta liva vit upp til, og tí hava nýggju íbúðarbygningarnir fingið svanamerkið, sigur Gordon Rajani, stjóri í Mark, ið hevur latið sermerktu bygningarnar á Oyggjarvegnum í Havn byggja.

Á Oyggjarvegnum, við góðum útsýni yvir Havnina, eru tveir stórir bygningar reistir eftir stuttari tíð.

Talan er um eina byggiverkætlan hjá felagnum Mark , ið skal hýsa tilsamans 48 íbúðum.

Áhugin fyri at fáa eina íbúð á Oyggjarvegnum er stórur, og tey, ið fáa eina íbúð, fáa ikki bara tak yvir høvdið. Tey kunnu hartil vera vís í, at nýggja heimið lýkur strangastu umhvørviskrøv.

- Svanamerkið er almenna umhvørvisgóðkenningin í Norðurlondum, og krøvini eru tí serstakliga høg. Høvuðsendamálið er at tryggja, at umhvørvi og tilfeingi verða troytt sum minst, greiðir Gordon Rajani frá. 

Fyri at fáa svanamerkið skalt tú lúka strong krøvini, bæði tá ið umræður rávøru, framleiðslu, burturbeining og endurnýtslumøguleikar. Hartil verða strong krøv sett til lidna bygningin, bæði hvat ið viðvíkur dagslýsi, ventilatión og hvussu bygningurin er tryggjaður móti fukti. 

Umhvørvisvinarlig bygging
- Vit hava allatíðina skulað prógvað og skjalfest tilfarið, ið er nýtt. Bæði byggitilfarið, men eisini spartl, máling, lím, lakk og oljur. Tað sama er galdandi fyri rør, el-leiðingar, gólv og veggir, vindeygu, ventilatión og møblar í køki og baðirúmi. Stutt sagt skal alt tilfar - niður í minstu skrúvu - lúka norðurlendsku umhvørviskrøvini, sigur Gordon Rajani. 

Hetta gagnar umhvørvinum, men eisini handverkarunum, sum skulu gera bygningarnar - og ikki minst teimum, sum frameftir skulu búgva har.  

Stjórin í Mark greiðir frá, at felagið "Miljømærking Danmark", sum hevur ábyrgdina av Svanamerkinum, hevur verið á eftirlitsvitjan, fyri at tryggja, at øll krøv verða fylgd.

- Vit vita, at byggivinnan stendur fyri einum stórum parti av samlaða co2 útlátinum. Tí er tað avgerandi, at eisini byggivinnan fer at hugsa øðrvísi fyri at verja umhvørvið, vísir Gordon Rajani á. 

Tá ið Mark skuldi fara undir íbúðarbygningarnar á Oyggjarvegnum kannaðu teir møguleikarnar fyri at finna bestu og umhvørvisvinarligastu loysnina. Teir gjørdu av at byggja í samstarvi við danska felagið Scandi Byg. 

- Í Scandi Byg hava tey sergrein í umhvørvisvinarligari bygging. Modulini eru framleidd á verksmiðjuni í Løgstør og síðani flutt til Føroya við skipi. Scandi-byg fylgir sera strongum tilgongdum, sum tryggja skjóta leveringstíð og minni tilfars- og orkunýtslu til framleiðsluna, greiðir Gordon Rajani frá. 

Á Oyggjarvegnum eru modulini síðani reist og samlað, somuleiðis eftir strongum reglum og krøvum fyri at Svanamerkið kann verða latið.

Bygningarnir, sum nú eru reistir, fara at hava tilsamans 48 svanamerktar íbúðir, sum verða úr umleið 62 fermetrum upp í umleið 124 fermetrum til støddar. Gongst sum ætlað kunnu fyrstu leigararnir flyta inn 1. februar 2023. 

Til ber at søkja um íbúð á Oyggjarvegnum á heimasíðuni www.mark.fo

Fakta um Svanamerkta bygging: 

- Lága orkunýtslu, gott inniklima og fokus á burðardygd. Frá tilfari - til bygging - til endurnýtslu av tilfarinum langt frammi í tíðini. 

- Alt tilfarið, sum er nýtt, lýkur høg krøv um umhvørvis- og heilsuskaðilig evni 

- Allur viður er merktur við svanamerkinum, tí hann er úr burðardyggum skógum og er lógliga feldur. 

- Uttanveltað kanning av byggitilgongdini og lidna bygninginum tryggjar, at øll krøv og allar mannagongdir eru fylgd.  

- Í einum heimi, har burðardygd er eitt modernað heiti, kann svanamerkið tryggja, at tað veruliga er satt, tí krøvini eru so strong. 

- Felagið Scandi Byg í Danmark hevur sergrein í burðardyggari bygging. Tey halda øll krøv, sum Miljømærking Danmark setur, og fáa javnan eftirlitsvitjan fyri at kunna fáa viðurkenda svanamerkið á vørurnar. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. oktober 2022

Fountainhúsið 100.000 frá Lions

Ágóðin frá ólavsøkuframsýningini í Müllers Pakkhúsi er nú latin Fountainhúsinum, ið fekk tilsamans 100.000 krónur handaðar nú um dagarnar

Vinstrumegin frá: Jóan Petur Hentze, forseti í Lions Club Tórshavn, og umboðini fyri Fountainhúsið, sum vóru Sólrun S. Michelsen, Einar Tórstún, Sámal Mortensen, Birita Petersen, Súsanna Winther Poulsen og Súna Mørk

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Aftur í ár royndist ólavsøkuframsýningin hjá Lions Club Tórshavn sera væl, tí har vóru mong vitjandi og hugdu at teimum mongu listaverkunum, ið vóru at síggja. Hartil vóru mong listaverk seld, so talan gjørdist um ein góðan ágóða til Fountainhúsið.

Um dagarnar vórðu tær 100.000 krónurnar handaðar umboðum fyri Fountainhúsið, ið eisini greiddu nærri frá um virksemið, sum í stuttum snýr seg um at veita teimum millum 18 og 67 ár, ið hava ella hava havt sosialar og sálarligar avbjóðingar eitt arbeiðsrelaterað tilboð.

Talan er um eitt rehabiliteringstilboð, har førleikar og styrki verða ment, so møguligt er aftur at koma á arbeiðsmarknaðin. Fountainhúsið bjóðar ein skipaðan gerandisdag við arbeiðsuppgávum og endurvenjing – bæði fakliga, persónliga og sosialt.

Fleiri góð hugskot
Føroyska Fountainhúsið, ið heldur til á Tinghúsvegnum í Havn, hevur virkað í meira enn átta ár, og har koma umleið 35 fólk allar gerandisdagar í vikuni, so stórur tørvur er á tilboðnum, ið verður bjóðað. Hóast Fountainhúsið fær almennan rakstrarstuðul, er stórur partur av virkseminum fíggjaður við stuðli, eitt nú trivnaðartiltøk fyri limirnar, so sum útferðir, biograf, hugnakvøld og líknandi.

Tey, sum vóru møtt frá Fountainhúsinum at taka ímóti pengunum, høvdu fleiri góð hugskot til, hvussu peningarnir frá Lions Club Tórshavn kunnu brúkast. Onkur kundi hugsað sær okkurt sosialt tiltak so sum jólaborðhald, og onkur at fara útferð í Føroyum ella til okkurt av hinum Norðurlondum at vitja onnur Fountainhús.

Tað var Jóan Petur Hentze, forseti í Lions Club Tórshavn, ið handaði Fountainhúsinum gávubrævið.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. oktober 2022

Vel besta føroyska stuttfilmin

Føroyingar fáa høvi til at fylgja við og atkvøða fyri sínum yndisfilmi, tá Geytin 2022 verður sendur beinleiðis í sjónvarpinum

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Í kvøld, leygarkvøldið 22. oktober, verða filmsvirðislønirnar Geytin og Áskoðaravirðislønin handaðar í Norðurlandahúsinum. Kringvarp Føroya fer at senda frá tiltakinum, og filmarnir, sum eru við í kappingini, verða eisini vístir í sjónvarpinum.

Tiltakið verður fyriskipað av Norðurlandahúsinum og Kringvarpi Føroya í samstarvi við Sona.

Atkvøðugreiðslan um áskoðaravirðislønina verður umvegis SONA-appina, so øll, eisini sjónvarpshyggjararnir, kunnu atkvøða fyri sínum yndisfilmi.

Seks filmar eru valdir av dómsnevndini at luttaka í Geytanum 2022. Teir eru:  

Sálarkvøl – Eir í Ólavstovu 

Ver Her – Maria Winther Olsen 

Tokskinnarin – Terji Mohr 

Typiskt – Sølvi Næs Hoydal 

Steinbíturin – Klippfisk (Dina Fríða Poulsen) 

Nonstop – Sølvi Næs Hoydal  

Hvør einstakur limur í dómsnevndini er umboðaður av einum filmsyrkisligum felagi ella stovni.  

Í dómsnevndini sita:  

Rannvá Jónsdóttir (Filmsfelagið)  
Hans Petur Hansen (Kringvarp Føroya)  
Sakaris Stóra (Føroysk Filmsfólk)  
Tina Wagner (Filmshúsið)  
Pætur M. Dahl (Klippfisk)  
Altjóða limur í dómsnevndini: Valdimar Jóhannson  (Filmsleikstjóri)

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. oktober 2022

Fegnir heiðurslønarmóttakarar í Múllers Pakkhúsi

Jákup Veyhe, Carl Jóhan Jensen, Nils Ohrt og Det Feröische Compagnie vórðu heiðrað tá M.A. Jacobsens-heiðurslønirnar vórðu latnar hósdagin

(Mynd: Tórshavnar kommuna)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Hósdagin vóru M.A. Jacobsens-heiðurslønirnar og barnamentanarheiðurslønin latin á móttøku í Müllers Pakkhúsi. Niðanfyri ber til at lesa grundgevingarnar hjá nevndunum fyri at lata heiðurslønirnar.

Barnamentanarheiðurslønin
Barnamentanarheiðursløn Tórshavnar kommunu varð latin Jákupi Veyhe fyri útvarpsleikrøðina “Tey í Mórugøtu”, sum vit einamest kenna úr barnaútvarpinum hjá Kringvarpi Føroya, men sum eisini er lagað til einmans- og skúlaleikir.

Við jøvnum millumbilum eru Kenneth og Katja og øll hini í Mórugøtu beinleiðis atvoldin til, at børn og vaksin gerast ov sein um morgunin.

“Tey í Mórugøtu” er nakað so forkunnugt sum upprunaføroyskt dygdarundirhald til børn og ung, men talar tó eisini til aðrar aldursbólkar. Breiddin ger, at tilfarið er meira enn bara undirhald. Talan er um sjáldsama gløggan samtíðarhumor, sum bæði prikar og avdúkar viðurskifti, sum vit kenna okkum aftur í, men helst ikki vilja kennast við.

Jákup Weyhe eigur stórt rós uppiborið fyri “Tey í Mórugøtu”, sum hann bæði skrivar, ritstjórnar og ljóðblandar, umframt at leggja røddir, ljóð og tónleik til.

Fagrar bókmentir
Virðisløn M.A. Jacobsens fyri fagrar bókmentir varð latin Carl Jóhan Jensen fyri tríverkið "Sær – ein fuglabók av gloymsku", "Terningar – søgur av tilvild" og "Vatn er ein vátur logi".

Skaldsøgurnar lýsa tilveruna “sum eitt elastikk ... spent á tamb og so slept knappliga”. Felags fyri tær eru misjøvn barnaár í skiftandi frásagnarsniði.

Ein er fyrsta-persónsskaldsøga, ið ferðast víða í tíð og um støð; ein er fortalt hugarensl hjá einum fullkomiliga tigandi søgupersóni; tann triðja er ein long dement einrøða við einum tigandi lurtara. Minni, gloymska og tilvild eru miðjan í hesum tríverki.

Yrkisbókmentir
Virðisløn M.A. Jacobsens fyri yrkisbókmentir verður í 2022 latin Nils Ohrt fyri verkið "Millum Føroyar og málningin".

Bókin varpar ljós á myndlistina og lívið hjá trimum føroyskum listafólkum: Sámal Joensen-Mikines, Ruth Smith og Ingálvi av Reyni, og kapitlarnir byrja við djúptøknum greiningum av einstøkum verkum.

Millum Føroyar og málningin setur tey trý og teirra myndir í ein størri samanhang við at knýta træðrir ímillum listina her heima á landi og rák úti í heimi. List kemur av aðrari list, verður staðfest, og við umfatandi viðgerð, fótnotum og keldutilfari vísir høvundurin, hvussu tríggir føroyingar hava tikið lut í samrøðuni við listaheimin rundan um okkum.

Mentanaravrik
Virðisløn M.A. Jacobsens fyri mentanaravrik verður í 2022 latin leikbólkinum Det Feröische Compagnie fyri slóðbrótandi leikir síðani 2010.

Í 2022 hevur leikbólkurin framført leikverkið Lykkenborg í Listastovuni í Miðvági.

Við støði í søguni um miðvingin Pól Jóhannus Poulsen hevur Det Feröische Compagnie skapað ein minimalistiskan leik, sum spreingir siðbundnar fatanir av leiklist og megnar at bróta niður allar veggir millum áskoðara og leik.

Áskoðarin upplivir samanbrestin millum kaldan og óndan veruleika og tað, sum ger heimin vakran. Upplivingin livir og trokar á, hóast bæði Lykkenborg og Pól Jóhannus eru horvin.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. oktober 2022

Eydís Evensen kemur heim

Klaverleikarin og tónaskaldið Eydís Evensen spælir í Norðurlandahúsinum og í Mentanarhúsinum í Fuglafirði komandi vikuskiftið

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

- Eg eri so spent at sleppa at framføra á einum stað, sum eg føli er mítt heim.

Soleiðis segði Eydís Evensen, tá hon fekk váttað sínar fyrstu konsertir í Føroyum.

Ættarbondini hjá Eydís eru sera samansett – ein fjórðingur føroysk, ein fjórðingur norsk, ein fjórðingur íslendsk, umframt at ein fjórðingur er ein samanblanding av fleiri tjóðskapum. Tó er hon 100 prosent komponistur og pianistur.

Eydís býr í Íslandi, men fyrstu ferð, hon sat við eitt klaver og lat fingrarnar fara leikandi eftir tangentunum, var hon heima hjá ommu síni í Tórshavn. Tað var við klaverið hjá ommuni, at Eydís byrjaði at spæla tónleik, eins og tað var har, hon skrivaði sítt fyrsta tónleikaverk sum bert 7 ára gomul – eitt tónleikaverk um illveður.

Síðani hevur Eydís ferðast kring allan heim. Hon hevur búð bæði í Paris, New York og Cape Town, men íblásturin til tónleikin finnur hon kortini enn í náttúrumáttunum. Heitið á hennara fyrstu útgávu er “Bylur”, sum á íslendskum merkir kavaódn. Hon fær eisini íblástur úr tónleikinum hjá m.ø. Pink Floyd, Led Zeppelin, Deep Purple, Philip Glass og Thom Yorke úr Radiohead. Ljóðið er vakurt, sterkt og sorgblítt og hevur vakt ans uttanlands.

Nú, hon skal hava konsertir í Føroyum, kemur hon til Føroya beinleiðis av Reeperbahn, sum er týdningarmesti festivalurin fyri ungar tónleikastjørnur.

Klaverið hjá ommuni, sum Eydís lærdi at spæla uppá sum barn, stendur ikki longur í Havn, men í Íslandi. Omman doyði í 2015 og hevur Eydís ikki verið aftur í Føroyum síðani jarðarferðina hjá ommuni. Men nú vitjar Eydís aftur - hon kemur heim við tónleiki sínum.

Á konsertunum í Føroyum spælir Eydís saman við føroyskari strúkikvartett, sum er mannað av Jón Festirstein, Atla Ellendersen, Angeliku Hansen og Tóra Restorff Jacobsen.

Eydís hevur konsert í Norðurlandahúsinum fríggjadagin 29. oktober kl. 19.30 og í Mentanarhúsinum í Fuglafirði leygardagin 30. oktober kl. 16. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. oktober 2022

Olaf Johannessen á donskum frímerki

PostNord hevur útgivið fýrablokk, har føroyski sjónleikarin m.a. sæst í leiklutinum sum Jeppe á fjallinum, í sambandi við, at tað í ár eru 300 ár síðan, fyrsti danski sjónleikurin varð framførdur á palli

(Mynd: PostNord)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Í ár hátíðarhalda danir, at tað eru 300 ár síðani, at fyrsti danski sjónleikurin varð framførdur á palli. Tað var 23. september í 1722.

Í hesum sambandi hevur Post Nord útgivið fýrablokk, ið ímynda donsku leiklistasøguna. M.a. sæst føroyski sjónleikarin, Olaf Johannesen á einum av frímerkjunum.

Á frímerkinum sæst Olaf sum Jeppe á fjallinum á Grønnegårdsteatrinum í 2016.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 17. oktober 2022

Jólamerki skaffa pengar til vælgerandi endamál

Bárður Dal Christiansen hevur sniðgivið jólamerkini í ár

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Nú ber til at søkja stuðul úr Jólamerkjagrunninum.

Stuðul verður latin á hvørjum ári til stovnar, feløg og onnur, ið virka fyri tiltøkum til frama fyri børn. Eisini kann stuðul latast til tiltøk til frama fyri ungdóm, fólk, ið bera brek ella onnur samfelagsgagnlig endamál. Stýrið fyri Jólamerkjagrunnin kann játta stuðul eftir egnum uppskoti.

Síðan Jólamerkjagrunnurin varð settur á stovn í 1979, er stuðul latin til nógv ymisk endamál. Seinastu árini hevur grunnurin m.a. latið stóran stuðul til felagsskapin Kris, Ævintýraferðina, Eydnudeildina og Loppurnar, umframt ‘Øll hava rætt til góð barnaár’, ið er eitt tilboð hjá Bláa Krossi Føroya. Sambært viðtøkunum fyri grunnin hevur Jólamerkjagrunnurin til endamáls at býta út vinningin av søluni av jólamerkjum, ið Posta gevur út. Freistin at senda inn umsókn er 31. oktober.

Nýggj jólamerki verða sniðgivin hvørt ár, og í ár hevur Bárður Dal Christiansen sniðgivið jólamerkini. Eitt ark við 15 merkjum kostar 30 krónur.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. oktober 2022

Listaframsýning við Eyðuni av Reyni í Glyvra kirkju

Letur upp sunnukvøldið klokkan 20. Í tí sambandi spælir Jón Magnus Joensen á Frobenius-orglið.

Eyðun av Reyni hevur í fleiri ár tikist við koloristiskan landslagsmálning

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Sunnukvøldið 23. oktober letur ein listaframsýning upp í Glyvra kirkju. Tað er Eyðun av Reyni, listamaður, ið sýnir fram.

Í sambandi við framsýningina verður tónlist. Jón Magnus Joensen, urguleikari, spælir á Frobenius-orglið.

Bárður Jákupsson sigur í bók síni “Myndlist í Føroyum” um Eyðun av Reyni úr Havn: 

Hann var næmingur á Askou-Jensens tekniskúla í Keypmannahavn 1971-72, síðani á málaraskúlanum á listaakademinum hjá Wilhelm Freddie 1972-78.

Hann hevur í fleiri ár tikist við koloristiskan landslagsmálning.

Málningarnir eru komponeraðir við sterkum litum og stórum pensilsstrokum í einummyndamáli, ið abstraherar frá myndevninum. Men tey seinasti árini hevur hann afturí størri mun undirstrikað sambandið við tað ítøkiliga myndevnið –linjur, rørslur og flatar sipa til veggir, galvar og skjøldrar á húsum. Ein linja og ein litur kunnu bákna væðing og kvøldroða. Svartir og violettir litir eru klangbotnur undir sterkum reyðum, grønum, bláum og gulum litbrigdum.  

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 20. oktober 2022

Putin lýsir undantaksstøðu í ukreinsku landslutunum

Farið verður nú undir at flyta fólk í Kherson til Russlands fyri at verja tey móti álopum frá ukrainska herinum

(Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Russland lýsir nú undantaksstøðu í teimum fýra landslutunum, sum til fyri stuttum vóru partar av Ukraina, nevniliga Donetsk, Luhansk, Kherson og Zaporizjzja.

Sambært russiska forsetanum, Vladimir Putin, fáa leiðararnir, ið eru innsettir í teimum fýra økjunum, nú víðkaðar heimildir, men tað er tó óvist, hvat tað inniber, skrivar NRK.

Russiskar herdeildir skulu nú hava strangari eftirlit við teimum fólkum, sum ferðast til og úr landslutunum. Undantaksstøða verður eisini sett í gildi í russisku landspørtunum  Krasnodar, Belgorod, Bryansk, Voronezh, Kursk og Rostov, sum hava mark til Ukraina umframt landslutirnar Krim og Sevastopol, á Krim hálvoynni, sum Russland legði undir seg í 1014.

Flyta fólk úr Kherson

Russiska hersetingarvaldið boðaði í morgun frá, at ætlanin er at fara undir at flyta fleiri tíggjutúsund fólk burtur frá hermótunum í hersetta Kherson-landslutinum. Orsøkin sigst vera, at økið er hótt av ukrainska herinum.

Talan er um at flyta millum 50.000 og 60.000 persónar burtur. Sambært Vladimir Saldo, guvernøri, verða tey flutt til økir eystan fyri Dnipro-ánna, skrivar dr.dk.

Russland byrjaði sína innrás i Ukraina 24. februar, tá ein roynd eisini varð gjørd at herseta høvuðsstaðin, Kyiv. Síðan valdu russar at uppgeva hesa royndina fyri ístaðin at miðsavna seg um stríðið um økið í landssynningspartinum av Ukraina.

Hetta førdi til, at landið skipaði fyri fólkaatkvøðum í landslutunum Kherson, Zaporizjzja, Luhansk og Donetsk, sum síðan vórðu innlimaðir í russiska ríkið eftir at stórur meiriluti var fyri hesum. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 19. oktober 2022

Ovsjannikova flýdd úr Russlandi

Journalisturin, sum mótmælti russisku innrásini undir eini tíðindasending, er flýdd til eitt evropeiskt land, men upplýst verður ikki hvat

Soleiðis sá tað út, tá Ovsjannikova mótmælti mitt undir eini tíðindasending í russiskum sjónvarpi í mars

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Russiski journalisturin, Marina Ovsjannikova, sum gjørdist heimskend í mars, tá hon undir eini tíðindasending kom fram á skíggjan við mótmælisskelti móti russisku innrásini í Ukraine, er nú flýdd av landinum.

Sagt verður, at hon er farin til “eitt evropeiskt land”.

Tað upplýsir advokatur hennara, Dmitrij Sakhvatov, fyri Reuters. Hon verður nú vard av einum evropeiskum landi, men hann vil ikki siga hvagar hon er farin.

Sambært fyrrverandi manninum hjá Marinu Ovsjannikova, flýggjaðu hon saman við 11 ára gomlu dóttur teirra fyri meira enn tveimum vikum síðani. Eftir hetta varð hon at síggja á einum lista hjá russiska innanríkisráðnum fyri eftirlýstar persónar.

44 ára gamli journalisturin var í august sett í húsavarðhald í tveir mánaðir, tí hon stóð til at kunna fáa ein dóm á upp til tíggju ára fongsul fyri at hava spjatt falstíðindi um russiska herin.

Í juli var hon at síggja við áarbakkan yvir av Kreml við einum skelti, har hon kallaði Vladimir Putin forseta fyri drápsmann og soldátar hansara fyri fasistar.

Ovsjannikova hevur frammanundan fingið tvær bøtur fyri at hava mótmælt móti krígjum í Ukraina, skrivar dr.dk. 

Marina Ovsjannikova avmyndað á einum rættarfundi í august (Mynd: EPA)

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 17. oktober 2022

Burðatalið í heimsins fólkaríkasta landi er ov lágt

Kinesiska stjórnin hevur seinasta árið sett tiltøk í verk fyri at fáa fólk at fáa sær fleiri børn, men tað hevur eftir øllum at døma ikki verið nóg mikið

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Kinesiska stjórnin ætlar at seta tiltøk í verk fyri at fáa burðatalið í landinum upp, sigur kinesiski forsetin, Xi Jinping.

Hóast Kina er heimsins fólkaríkasta land við 1,4 milliardum íbúgvum, verður mett, at burðatalið í ár fer at verða søguliga lágt.

Í fjør vórðu 10,6 milliónir børn fødd í Kina – 11,5 prosent færri enn í 2020, og í ár væntast talið er verða undir 10 milliónir.

Í tíðarskeiðnum 1980 til 2015 varð sonevndi eittbarnspolitikkurin galdandi í landinum, men seinastu árini hevur verið loyvt at fáa upp til trý børn.

Seinasta árið hevur stjórnin eisini sett tiltøk í verk fyri at fáa fólk at fáa sær fleiri børn. Millum tiltøkini eru skattalættar, longri barsilsfarloyvi, betri heilsutrygd, bústaðarstuðul, og fleiri barnapengar fyri trðja barnið. Men hóast hetta tykjast kinesiskar kvinnur at vera lítið áhugaðar at fáa sær børn.

Serfrøðingar siga, sambært tíðindastovuni Reuters, at hesi tiltøkini ikki eru nóg mikið. Víst verður m.a. á, at tað framvegis er dýrt at fáa sær útbúgving, lønin er lág, og arbeiðsvikurnar eru langar. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 16. oktober 2022

Robbie Coltrane deyður

Skotski sjónleikarin, sum er mest kendur fyri leiklutin sum Hagrid í Harry Potter-filmsrøðini og sum Valentin Zukovsky í James Bond-filmsrøðini, andaðist seinasta fríggjadag, 72 ára gamal

Robbie Coltrane gjørdist 72 ára gamal (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Skotski sjónleikarin og skemtarin, Robbie Coltrane, andaðist farna fríggjadag, 72 ára gamal.

Sjónleikarin, sum hevði borgarliga navnið Anthony Robert McMillan var best kendur fyri at hava spælt leiklutin sum lyklavørðurin Rubeus Hagrid í øllum átta Harry Potter-filmunum, sum byggja á bókarøðina hjá J.K. Rowling.

Síðan 1978 hevur Robbie Coltrane spælt við í einum hópi av filmum, sjónvarpsrøðum og sjónleikum, men hann fekk sítt veruliga gjøgnumbrot í 90unum, tá hann hevði leiklutin sum fyrrverandi KGB-agenturin Valentin Dmitrovich Zukovsky í teimum báðum James Bond-filmunum "GoldenEye" og "The World Is Not Enough".

Agenturin hjá Robbie Coltrane, Belinda Wright upplýsir ikki, hvør deyðsorsøkin er, men í fráboðan hennara takkar hon starvsfólkini á einum skotskum sjúkrahúsi.

Robbie Coltrane hevði tvey børn.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 15. oktober 2022