Nýggja farnetið ávirkaði ársúrslitið hjá Føroya Tele

Føroya Tele hevði 14 milliónir krónur í avlopi eftir skatt í 2022 – men landskassin fær 30 milliónir krónur í vinningsbýti

Roknskapurin er merktur av, at Huawai farnetútgerðin er niðurskrivað og útskift við 5G útgerð frá Ericsson (Savnsmynd: Føroya Tele)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Ársúrslitið hjá Føroya Tele var 14 milliónir krónur eftir skatt í 2022. Tað er væl lægri enn í 2021, tá ið avlopið eftir skatt var góðar 40 milliónir krónur. 

Hóast afturgongd á botnlinjuni eru nevnd og stjórn samanumtikið nøgd við 2022, har samfelagsliga týðandi íløgur vóru gjørdar í farnetið, og har stór tøk vóru tikin í verkætlanini Fipur-Til-Heimið. 

Samtakið gjørdi íløgur fyri tilsamans 184 milliónir krónur, ið eru við til at framtíðartryggja føroyskt fjarskifti. 5G, sum væntandi koyrir við fullari ferð í summar, er grundarlagið undir talgilda samfelagnum. 

Í verkætlanini Fipur-Til-Heimið verður alt koparnetið skift út og lagt av nýggjum við fipurtøkni. Fipur er nútímans tøkni, sum gevur skjótt og álítandi internetsamband gjøgnum ljósleiðaratægrar. 

Ársúrslitið

Ársúrslitið kom niður á 14 milliónir krónur eftir skatt í 2022, tí neyðugt var at niðurskriva Huawei-útgerðina í samtakinum við 31 milliónum krónum. Huawei-útgerðin kann ikki brúkast í fjarskiftinum, eftir at Føroya Tele hevur gjørt týðandi íløgur í 5G-netið frá Ericsson.

Uttan niðurskrivingarnar av Huawei-útgerðini, hevði úrslitið verið á leið tað sama sum árið fyri – 39 milliónir krónur eftir skatt.

Bruttoúrslitið  og úrslitið fyri avskrivingar eru kortini á støði við raksturin í 2021 – og millum bestu úrslit síðan 2018. Nettosølan vaks úr 407 milliónum krónum upp í 415 milliónir krónur. Hesin vøksturin stavar í stóran mun frá øktari sølu av telefon- og sjónvarpstænastum.

Ársfrásøgnin sæst her 

Útlitini fyri 2023 eru góð, og um einki óvæntað hendur, verður roknað við einum munandi betri ársúrsliti í ár. 

30 milliónir krónur í vinningsbýti

Á aðalfundinum í dag var samtykt at lata Føroya Landsstýri, sum eigur allan partapeningin í samtakinum, 30 milliónir krónur í vinningsbýti. Tað er sama upphædd sum í 2021. 

Í samtaksnevndini eru Bjarni Arnason, formaður, Johnni M. Poulsen, næstformaður, Lena L. Mohr og Annbritt Tummasdóttir Andersen, sum øll fýra eru vald av landsstýrinum. 

Starvsfólkavaldu umboðini eru Ólavur Simonsen, Levi T. Nybo og Janus Djurhuus, sum kom í nevndina í staðin fyri Finnbjørn Simonsen, ið hevur verið starvsfólkaumboð seinasta fýra árini.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. apríl 2023

Góður ársfjórðingur hjá BankNordik

BankNordik kunnger roknskapartølini fyri ársins fyrstu tríggjar mánaðir. Hóast rentuhækkingar og høga inflatión eru úrslitini góð

Árni Ellefsen hevði seinasta starvsdag í BankNordik hósdagin (Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Úrslitið fyri skatt er 75 milliónir krónir, og væntanirnar fyri 2023 eru sum heild betri, enn væntað varð við ársbyrjan. Tó so er gongdin við hækkandi rentum, høgari inflatión og geopolitiskum spenningi enn óviss, og tí hevur bankin hækkað peningin, ið er settur til viks til at standa ímóti møguligum tapi, úr 56 milliónum krónum upp í 65 milliónir krónur.

Føroysku húsarhaldini sum heild væl fyri

Búskapurin hjá føroysku húsarhaldunum er sum heild góður, og enn eru ikki tekin um, at fíggjarstøðan hjá húsarhaldunum er undir trýsti. Millum annað er talið á teimum, ið hava trot, og talið á umbønum um skáar ikki hækkaði stórvegis seinastu mánaðirnar.

- Vit fegnast um, at okkara kundar sum heild hava eina sunna og góða fíggjarstøðu og sostatt klára at standa ímóti teimum fíggjarligu avbjóðingunum, sum høg inflatión og hækkandi rentur kunnu hava við sær. Vit síggja tó, at ferðin á búskapinum er slakað eitt sindur – tað eru til dømis eitt sindur færri, ið taka lán, og fleiri, sum spara saman – men yvirskipað sæð hevur búskapurin hjá føroysku húsarhaldunum og hjá vinnuni víst seg at vera haldførur og sterkur, sigur Árni Ellefsen, fráfarandi forstjóri.

Seinasti arbeiðsdagur hjá Árna Ellefsen

Samstundis sum roknskapartølini fyri ársins fyrstu mánaðir verða løgd fram, var hetta eisini seinasti arbeiðsdagur hjá Árna Ellefsen, sum hevur verið forstjóri í samtakinum síðani 2015. Árni Ellefsen segði seg úr starvi í fjør, og hósdagin hevði hann so sín seinasta arbeiðsdag í BankNordik.

- Árni hevur gjørt eitt framúr gott arbeiði fyri bæði starvsfólk, kundar og samtakið sum heild. Hóast gongdin í heiminum hevur verið heldur óstøðug seinastu árini, hava vit í dag eitt sterkt, sunt og væl bjálvað samtak, og hetta eigur Árni sjálvsagt ein stóran lut í. Tíbetur hava vit nógv dugnalig starvsfólk og eina dugnaliga leiðslu, ið kunnu byggja víðari á tað góða abeiðið, sum er gjørt higartil. Eg fari at takka Árna fyri hansara ídna íkast og ynskja honum blíðan byr, sigur Birita Sandberg Samuelsen, nevndarforkvinna í BankNordik.

Árni Ellefsen er 57 ár, útbúgvin cand.merc.aud og statsautoriseraður grannskoðari. Hann hevur verið partur av samtaksleiðsluni síðani 2011, og áðrenn hann kom í bankan, starvaðist hann m.a. sum grannskoðari og fíggjarstjóri.

Turið F. Arge tekur nú við sum forstjóri í BankNordik. Hon hevur verið partur av samtaksleiðsluni síðani 2015.

Roknskapurin í stuttum

• Úrslitið fyri skatt var 75 mió. kr.
• Rakstrarúrslitið fyri niðurskrivingar var 49 mió. kr.
• Niðurskrivingar á útlánum vórðu afturførdar fyri 8 mió. kr.
• Rakstrarúrslitið gjørdist 57 mió. kr.
• Útlánini hjá bankanum eru 8,5 mia. kr.
• Realkredittlánini hjá bankanum eru 2,6 mia. kr.
• Innlánini hjá bankanum eru 8,5 mia. kr.
• Solvensurin íroknað NEP-kapital er 29,1%
• Leiðslan væntar, at nettoúrslitið í ár verður millum 210-240 mió. kr.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. apríl 2023

EYA vann kappingina at byggja røktarheim á Stórubrekku

Vinnandi uppskotið er eitt boð uppá eina greiða, væl skipaða og skilagóða bygging, har høvuðstátturin hevur verið at skipa røktarheimið sum ein lítlan býling, ið strekkir seg suður og norður

(Mynd: Tórshavnar kommuna)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Tórshavnar býráð samtykti í november í fjør at bjóða undangóðkendum ráðgevum at luttaka í verkætlanarkapping fyri sniðgeving og heildarráðgeving av nýggjum røktarheimi við røktaríbúðum á Stórubrekku í Hoyvík.

Tann 5. september 2022 varð boðið til undangóðkenning fyri ráðgevaratoymi. Freistin at luttaka í undankappingini var úti 21. september. Tá ráðgevaratoymini, sum høvdu boðið inn, vórðu viðgørd, valdi bygginevndin at fara viðari við fýra ráðgevaratoymum: EYA, Henning Larsen NA, MAP og SNA, LBF og SMJ.

Tá freistin var úti, 14. mars 2023, vóru fýra uppskot komin inn. Øll innkomin uppskot luku treytirnar og eru tey gjølla viðgjørd av dómsnevndini. Tá ið dómsnevndin endaði arbeiði sítt, var hon einmælt samd um niðurstøður og viðmerkingar.

Yvirskipaða niðurstøðan hjá dómsnevndini er, at verkætlanarkappingin hevur verið væleydnað. Tey fýra uppskotini eru øll áhugaverd boð upp á, hvussu røktarheimið skal sniðgevast, staðsetast og skipast á Stórubrekku.

Við grundarlagi í gjøllari meting av øllum uppskotunum við støði í teimum fýra metingartættunum og út frá eini samlaðari heildarmeting, metir ein samd dómsnevnd, at vinnandi uppskotið á bestan hátt lýkur metingartættirnar.

Vinnarin er arkitektavirkið EYA. Vinnandi uppskotið er eitt boð uppá eina greiða, væl skipaða og skilagóða bygging, har høvuðstátturin hevur verið at skipa røktarheimið sum ein lítlan býling, ið strekkir seg suður og norður.

Hugmyndin er ein samanseting av minni húsum, við íblástri úr føroysku sethúsunum, har samanseting og samanbygging av húsum í ymsum hæddum og rættningum gera smá vard útirúm og tún. Hugmyndin, sum samlað sæð myndar ein lítlan býling/eina bygd, verður av dómsnevndini mett væleydnað.

Uppskotið leggur seg á heyggin og skipar og háttar seg við endamálinum, at geva búfólkum og starvsfólkum best møguligt útsýni, serliga eystur í hav og móti Nólsoynni, men eisini vestur móti Dalinum Langa og sethúsabyggingini í grannalagnum.

Byggingin fevnir um nógv og góð útirúm, sum upp á nógvar mátar tykjast væl vard móti veðrinum – garðarnir og túnini tykjast sansastimbrandi, og mælir dómsnevndin til, at hesi verða tikin við í framhaldandi tilgongdini, soleiðis at endaliga úrslitið tryggjar, at tey verða væl vard móti ættunum.

Byggingin er stílrein, einføld og stillislig. Bygningskropparnir eru samanhangandi, og rútman í útsíðunum er rólig og trygg og minnir um skap og snið, vit eru von at síggja í vanligari sethúsabygging í Føroyum. Sum heild eru dagsljósviðurskiftini heilt væl loyst. Uppskotið hevur lætt atkomulig og vælskipað felagsøki miðskeiðis í røktarheiminum.

Tilfarið er í høvuðsheitum siðbundið – timbur og flag. Tilfarsvalið er væl kent til føroysk viðurskifti. Innandura er tilfar, ið yvirhøvur skapar ein heimligan, tryggan, heitan og ljósan dám, umframt at uppskot til litir eru rólig og natúrlig. Í mun til byggihátt, metir dómsnevndin, at uppskotið leggur upp til kendar og skilagóðar loysnir.

Samanumtikið hevur ráðgevaratoymið EYA latið inn eitt uppskot til nýtt røktarheim við røktaríbúðum, sum dómsnevndin metir vera væleydnað, og har mett verður, at búfólkini umframt starvsfólkini fara at gleðast um at liva og virka.

Verkætlanarbygnaðurin sýnist at vera hollur, við einum royndum og skikkaðum prosjekteringsleiðara og við lyklapersónum við góðum og hóskandi royndum. Tað kann verða ein avbjóðing at arbeiða við útlendskum ráðgevum, men av tí at føroyski parturin av bygnaðinum er mannaður við royndum fólki, sum kennir til føroysk viðurskifti, og at verkætlanarleiðarin er virkandi í Føroyum, verður ikki mett, at hetta er ein veikleiki.

Hinvegin kann tað eisini vera ein styrki at fáa vitan og íblástur uttanífrá. Samanumtikið er talan um sera væl lýstan bygnað við skikkaðum og royndum fólki. Ráðgevarakostnaðurin er lægri enn málprísurin í kappingarskránni.

Nummar tvey gjørdist Henning Larsen, nummar trý MAP og nummar fýra SNA, LBF og SMJ.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. apríl 2023

Íbúðarbygging undir Fjalli til upp til 1500 fólk

Ætlanin er at fara undir at bjóða tríggjar matriklar út til bygging av íbúðum. Býráðið í Havn samtykti ætlanina í gjárkvøldið

 

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Ein heildarætlan av økinum hevur ikki færri enn eitt samlað tal uppá 492 búeindir, sum hava eina miðalstødd upp á 95 fermetrar. Talan er um ein nýggjan býling við einum íbúgvaratali ímillum 1.000 og 1.500 fólk.

Fólkavøksturin heldur fram. Enn eigur kommunan grundstykki, sum í almennu byggisamtyktini eru løgd av til bústaðarbygging. Ein útbjóðing til bústaðarbygging á hesum matriklunum stuðlar undir visjónina í bústaðarpolitikkinum, at kommunan framhaldandi útvegar lendi til bústaðarbygging.

Ætlanin er at fara undir at bjóða tríggjar matriklar út til bygging av íbúðum. Talan er um øki undir Fjalli. Ikki er tað nakað nýtt at byggja bústaðir í nevnda øki. Í 2018 gjørdu Ove Mortensen Arkitektavirkið og Arkitektar 99 uppskot til heildarætlan fyri økið. Endamálið við heildarætlanini var, at samskipa alt økið so, at skilagóður samanhangur verður millum ymisku økini, og samstundis gera eina yvirskipaða ætlan fyri skipan av økinum, í mun til ferðslu, vegir, grøn øki og slag av bygging.

Matriklarnir liggja í markinum millum tann bygda býin og hagan, og tískil skulu vegur og tekniskar leiðingar leggjast til stykkið. Matriklarnir liggja tætt við gerandishentleikar, so sum Glasir, Skúlan á Fløtum og Bónus, ið liggja minni enn 500 metrar frá økinum. Matriklarnir liggja í brattlendi, og byggingin í økinum skal sostatt leggja seg í lendið á ein hátt, sum byggir uppundir og undirstrikar landslagið.

Økið er upplagt til høga bygging og ynskiligt er, at íbúðarhúsini skulu verða skiftandi í skurði, við høgari takreisn og vaksa í hædd upp móti fjallasíðuni. Matriklarnir liggja í almennu byggisamtyktini fyri Tórshavnar kommunu í A2- øki, ið er lagt av til høga bústaðarbygging.

Kommunustjórin, tekniski stjórin og býararkitekturin mæltu til at heimila umsitingini at bjóða nevndu matriklar út til bygging av íbúðum. Hetta varð samtykt í býráðnum í november í fjør. Tá seinna freistin at lata tilboð inn var farin 20. februar var Articon við Henning Larsen sum ráðgeva einasti tilboðsgevi.

Her er talan um eina heildarætlan av økinum við einum samlaðum tali uppá 492 bústaðir, sum hava eina miðalstødd upp á 95 fermetrar. Uppskotið gagnnýtir verandi hæddarmunin á lendinum til at útvega eitt rættvíst útsýni til allar íbúðirnar. Bygningarnir leggja seg eftir verandi hæddarkurvum og varðveita útsýnið fyri hvørjum øðrum. Millum bygningarnar verður gott pláss at skapa rekreativ øki so sum grønar lundir, spælipláss og felagsøkir.

Talan er um ein nýggjan býling við einum íbúgvaratali ímillum 1.000 og 1.500 fólk. Kommunustjórin, tekniski stjórin, leiðarin á stjórnarskrivstovuni og býararkitekturin mæltu til at Articon fær í boði at keypa matr. nr. 1107, matr. nr. 1108 og part av matr. nr. 1166c fyri tilboðsupphæddina áljóðandi 11.300.000 krónur, og at umsitingin fer í samráðingar við Articon um endaligu skipanina av økinum, umframt at nýggj verkætlan verður stovnað til avleiddar verkætlanirnar.

Hetta varð samtykt í býráðnum hóskvøldið.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. apríl 2023

Landsbankin: Vøksturin í útlánum frá føroysku bankunum fimm prosent

Vøksturin í útlánum frá føroysku bankunum hevur verið veksandi síðani miðjan 2022 og var 5,0 prosent í februar 2023 roknað sum eitt 3 mánaðar miðaltal, samanborið við sama stíðarskeið í 2022. Men útlánini veksa ikki ov skjótt í mun til búskapin, har vøksturin í BTÚ í leypandi prísurm er mettur at vera 10,8 prosent í 2022

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Útlánsvøksturin stavar í løtuni frá útlánum til privatar fyritøkur og húsarhald.

Samstundis er vøksturin í útlánum frá donskum realkredittstovnum til føroysku húsarhaldini lækkaður, og tað kann skyldast, at húsarhaldini, vegna lutfalsliga stóru rentuhækkingarnar á fastrentaðum realkredittlánum, heldur velja at læna í føroysku bankunum.

Privatu fyritøkurnar, sum hava økt um lántøkuna í føroysku bankunum síðani miðjan 2022, eru fyritøkur innan millum annað fiskivinnu, elframleiðslu og fastogn.

Fíggingin til privatu vinnuna var 455 milliónir krónur størri í februar 2023 samanborið við sama mánað árið fyri. Herav er fígging til fastogn økt við 205 milliónum krónum, 105 milliónir til fiskivinnu og 6 milliónir krónur til elframleiðslu. Í sama tíðarskeiði er fíggingin til annað virksemi lækkað, eitt nú til gisti- og matstovuvirksemi, ið er minkað við 158 milliónum krónum.

Føroysku húsarhaldini hava økt um sína lántøku í føroysku bankunum við 569 milliónum krónum í tíðarskeiðinum februar 2022 til februar 2023. Samstundis er lántøkan hjá føroysku húsarhaldunum í donsku realkredittstovnum einans økt við 5 milliónum.

Útlánsvøksturin frá føroysku og donsku peninga- og realkredittstovnunum var tilsamans 3,0 prosent í februar 2023 samanborið við í februar 2022, roknað sum eitt 3 mánaðar miðaltal.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. apríl 2023

Landsbankin: Innlánsyvirskotið í var 1,8 milliardir í februar

Samlaðu innlánini (uppsparingar) vóru í februar 2023 nærum 20,9 milliardir krónur, meðan samlaðu útlánini vóru góðar 19,1 mia. kr

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Innlánsyvirskotið í føroysku peningastovnunum var 1,8 milliardir krónur í februar 2023.

Innlánsyvirskotið er innlán hjá føroyskum peningastovnunum íroknað útlendskar deildir, frádrigið útlán hjá somu.

Samlaðu innlánini (uppsparingar) vóru í februar 2023 nærum 20,9 milliardir, meðan samlaðu útlánini vóru góðar 19,1 milliardir krónur.

Innlánsyvirskotið fall nógv í 2021 orsakað av søluni av donsku deildini hjá BankNordik.

Innlánini í føroysku bankunum eru síðani økt. Millum annað hevur privata vinnan økt um síni innlán hetta seinasta árið, og serliga er tað fiski- og alivinnan, sum hevur sett meira inn á konto í føroysku bankunum síðani á vári 2022.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. apríl 2023

Nøgdirnar av burturkasti lækkaðar 10 prosent

Ikki síðan 2017 hava tveitt so lítið burtur

(Mynd: IRF)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

IRF hevði aðalfund í vikuni, og ársúrslitið fyri 2022 er 200.000 krónur í avlopi. Í 2022 komu 37.955 tons av burturkasti inn til IRF, og hetta er 10 prosent minni enn árið fyri. Burturkastnøgdirnar hava ikki verið so lágar síðan 2017.

Nevndin umskipað
Núverandi nevnd hevur sitið í tvey ár og skal sita tvey ár afturat. Tá ið nevndin varð vald í 2021, varð avtalað, at nevndin skuldi umskipa seg, tá ið skeiðið var hálvrunnið.

Hetta er nú gjørt, og hevur nevndin skipað seg við Gunvá við Keldu sum forkvinnu og Oluf Müller sum næstformanni. Frammanundan var Hans Anders Jacobsen formaður og Jóanis Albert Nielsen næstformaður.

Minni avlop í 2022 enn mett frammanundan
Ársúrslitið fyri 2022 varð 200.000 krónur, og hetta er 1,7 milliónir krónur verri enn mett frammanundan. Seinasta árið er kostnaðarstøðið hækkað munandi kring allan heimin, og inflatiónin hevur verið methøg. Føroyska prístalið er hækkað við umleið 10 prosentum í 2022. Sambært Hagstovu Føroya er hetta størsta árliga broytingin í prístalinum seinastu 14 árini.

Hetta merkist væl hjá IRF, og tað sæst millum annað í lønar- og rentuhækkanum, umframt prísvøkstri á vørum og tænastum. Búskaparliga royndist 2022 hjá IRF tískil verri enn mett frammanundan.

Inntøkurnar eru 3,4 milliónir krónur størri enn mett, annar uttanhýsis kostnaður er 4,4 milliónir størri og starvsfólkakostnaður er 2 milliónir størri enn mett frammanundan. Í 2022 gjørdi IRF íløgur fyri tilsamans 59,3 milliónir krónur.

Bruttoúrslitið fyri 2022 gjørdist 65,5 milliónir krónur, sum er 0,7 milliónir verri enn í 2021. Fíggjarstøðan javnvigar við 304 milliónum krónum í 2022 í mun til 266 milliónir krónur í 2021.

(Mynd: IRF)

Burturkastnøgdirnar lækkaðar 10 prosent
Í 2022 tók IRF ímóti 37.955 tonsum av burturkasti. Hetta er ein lækking á 10 prosent í burturkastmongdunum samanborið við 2021.

Hóast støðugur fólkavøkstur hevur verið í Føroyum seinastu árini, framleiða vit eftir øllum at døma ikki lutfalsliga meira burturkast. Minkandi burturkastnøgdir verða ofta mettar at vera ein tann fyrsta ábendingin um, at ferðin í samfelagnum er sett niður. Nakrar av orsøkunum kunnu vera hækkandi kostnaðarstøði seinasta árið, hækkandi bankarentur umframt avleiðingar av krígnum í Ukraina, sum nú hevur vart í meira enn eitt ár.

Av teimum 37.955 tonsunum, sum IRF tók ímóti í 2022, vórðu 61,6 prosent brend, 31,7 prosent fóru til endurvinningar og 6,7 prosent vórðu tyrvd. Ein minking er í øllum bólkum, og størsta minkingin er í nøgdunum av tyrviburturkasti, sum minkaðu við 20 prosentum.

Býtið millum hesar tríggjar viðgerðarhættirnar hevur verið støðugt seinastu fimm árini.

Nýggja støðin í Nýggjheiðum avhendað
Nýggja tyrvimóttøkan og reinsiverkið í Nýggjheiðum í Kvívík varð avhendað fyrst í 2023.

Nýggja støðin er eitt dømi um, hvussu IRF áhaldandi arbeiðir við at menna innsavningar- og viðgerðarhættir, soleiðis at hesi gerast umhvørvisvinarligari. Við nýggju tyrvihøllini eru betri møguleikar at skilja og hagreiða burturkast innandura, inntil veður er at tyrva tað. Soleiðis kunnu vit í størri mun fyribyrgja, at burturkast fýkur og dálkar umhvørvið.

Reinsiverkið í Nýggjheiðum er eisini umhvørvisliga sæð eitt stórt stig á grønu kósini. Reinsiverkið gevur góðar møguleikar at skilja plast og annað óviðkomandi tilfar frá evjuni, áðrenn hon verður tyrvd, og á tann hátt hava vit fingið eina betri viðgerð av rottangaevjuni, enn vit høvdu við gomlu skipanini við evjubrunnum.

Á sumri 2022 varð innan- og uttanhýsis ISO-skoðan framd hjá IRF, og allar deildir hjá IRF eru góðkendar sambært ISO-14001 fram til juli 2025.

Nýtt felags renovatiónsfelag í Føroyum
Í løtuni verður arbeitt við at stovna eitt nýtt renovatiónsfelag, sum allar kommunur í Føroyum kunnu verða limir í.

Ætlanin er, at virksemið hjá IRF og KB verður lagt í nýggja felagið. Fyri IRF merkir tað, at alt virksemi og øll starvsfólk halda fram í nýggja felagnum, og at allar ognir og skyldur hjá IRF verða fluttar í nýggja felagið.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. apríl 2023

Fíggjarlógaravtala: Nýskapandi verkætlan verður nú framd í Sørvági

Sjúrður Skaale hevur í sambandi við donsku fíggjarlógina fyri 2023 gjørt avtalu við stjórnina um, at 10 milliónir afturat skulu játtast til eitt mentanar- og sjósavn í Sørvági

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Fyri fleiri árum síðani setti ein arbeiðsbólkur í Vágum saman við Jóhannis Joensen, løgtingsmanni, seg í samband við Sjúrð Skaale, fólkatingsmann fyri Javnaðarflokkin í sambandi við ætlanina um at byggja eitt mentanarhús og sjósavn Miðvági. Eitt hús, sum bæði skuldi hýsa mentanarligum tiltøkum og lýsa siglingarsøgu Føroya. Talan var um eitt byggilistarliga nýskapandi hús.

Arbeiðsbólkurin hevði – umframt at hava lagt túsundtals tímar í verkætlanina – fingið nakað av fígging, og helt seg eisini hava fingið øll loyvi uppá pláss.

Tað eydnaðist Sjúrði – í samráði við allar viðkomandi partar – at gera avtalu um seks milliónir. Tá hetta var ov lítið til at fara í gongd fyri, bleiv árið eftir gjørd avtalu um 2 milliónir afturat saman vði Edmundi Joensen.

Av ymiskum orsøkum blivu trupulleikar við byggiloyvinum í Miðvági, og samband bleiv so tikið upp við Sørvágs Kommunu, ið var áhugað í at hýsa mentanarhúsinum við bátahylin í bygdini.

Síðani eru kanningar gjørdar, loyvi eru fingin til vega, og biðið er um tilboð uppá at gera økið klárt.

Tað gjørdist skjótt greitt, at nógv meir peningur skuldi til fyri at gera økið við bátahylin egnað og byggibúgvið – og kommunan kundi ikki spenna seg fyri øllum.

Men nú sær út til, at húsið kemur í Sørvági kortini. Sjúrður Skaale hevur í sambandi við donsku fíggjarlógina fyri 2023 gjørt avtalu við stjórnina um, at 10 milliónir afturat skulu játtast til hesa verkætlan.

Alt er gjørt í tøttum samstarvi við arbeiðsbólkin, løgtingsmannin, leiðsluna í Javnaðarflokkinum og tann viðkomandi føroyska myndugleikan, Sørvágs Kommunu.

Eisini pengar til løgregluna
Umframt hesa avtaluna hevur Sjúrður Skaale eisini, saman við Onnu Falkenberg, gjørt avtalu við donsku stjórnina um, at 5,8 milliónir skulu játtast til eina skjótibreyt til løgregluna í Føroyum, og eina eingangsupphædd á 2 milliónir til Føroya Rætt, soleiðis at bíðilistin har kann styttast.

- Eg eri ógvuliga væl nøgdur við, at tað nú sær út til at bera á mál við nýggja mentanar- og sjósavninum í Sørvági. Men tað er sjálvandi fyrst og fremst teimum, sum standa fyri verkætlanini, at takka. Harumframt fegnist eg um, at pengar verða settir av til løgregluna, soleiðis at hon vónandi fær betri arbeiðsumstøður við komandi skjótibreytini. Hetta hava føroysku fólkatingslimirnir arbeitt við leingi, sigur Sjúrður Skaale um fíggjarlógaavtaluna.

Falkenberg gjørt avtalur fyri 47,5 milliónir

Eisini hin fólkatingslimurin, Anna Falkenberg, úr Sambandsflokkurin kundi fegnast um milliónir til Føroya í sambandi við at danska fíggjarlógin kom undir land.

– Frá byrjan av setti eg mær fyri at fáa nøkur góð mál, sum gagna øllum ríkisfelagsskapinum. Tað meti eg, at vit kunnu vísa á, nú úrslitið liggur á borðinum, sigur ein glað Anna Falkenberg, fólkatingskvinna, nú fíggjarlógarsamráðingarnar í Danmark fyri 2023 eru av.

Millum heilt stóru raðfestingarnar, er serliga granskingin í uttanríkis-, trygdar- og verjumálum nakað at fegnast um. Seinastu tíðina hava vit merkt økta spenningin kring Føroyar. Tó er gransking innan økið ein mangulvøra í Føroyum. Hetta er tískil eitt nýbrot innan uttanríkis-, trygdar- og verjumál í Føroyum.

– Tá tað snýr seg um okkara felags trygd og verju, er tað av alstórum týdningi, at vitanargrundarlagið, sum okkara avgerðir verða tiknar út frá, er trygt. Um avgerðirnar skulu vera tær røttu, so er gransking um føroysk viðurskifti ein fortreyt – tí havi eg raðfest hetta, sigur Anna Falkenberg.

Harumframt hevur Sambandsflokkurin fingið játtað 15 milliónir krónur til havgransking. Okkara náttúru- og havumhvørvi er í stórari broyting orsakað av veðurlagsbroytingunum. Havið er tað, vit liva av í Føroyum. Tó vita vit ikki nóg væl, hvussu eitt nú veðurlagsbroytingarnar hava og framvegis fara at ávirka havstreymarnar og lívið í havinum kring Føroyar. Árini 2019-2023 vórðu 25,5 milliónir settar av eftir umbøn frá Edmundi Joensen, táverandi fólkatingsmanni, men tørvurin á veðurlagsgransking er enn ovurstórur, og tí fegnast Anna Falkenberg, at hetta arbeiðið heldur fram.

Harafturat eru, í samstarvi við Javnaðarflokkin á Fólkatingi, játtaðar 5,8 mió. kr til ein innandura skjótibana til føroysku løgregluna. Løgreglan hevur leingi havt vantandi umstøður – serliga til skjótivenjingar – og hetta verður nú broytt. Innandura skjótibanin stendur væntandi klárur í 2024.

2,5 milliónir krónur eru játtaðar til at beina burtur markaforðingarnar í ríkisfelagsskapinum. Sambandsflokkurin fór til val uppá at beina burtur ávísar markaforðingar, har ein teirra var at geva føroyingum, búsitandi í Danmark, goldið farloyvi til ansing av teirra kæru við sokallaða “plejeorlov”. Hetta stendur eisini í danska samgonguskjalinum eftir áheitan frá Sambandsflokkinum.

Føroyingar búsitandi í Danmark hava ikki rætt til goldið farloyvi, um teir skulu heim til Føroyar at ansa einum avvarandi, sum er doyggjandi. Hetta verður nú broytt, soleiðis at avvarandi búsitandi Danmark fáa ein fíggjarligan styrk, tá tey skulu heim til Føroyar at ansa sínum kæru. Umframt játtanina á fíggjarlógini, so skal lógarbroyting eisini til, sum væntandi verður framd í juli.

Sjómaq-verkætlanin, sum byrjaði í fjør, hevur sum endamál, at ungdómar í øllum ríkinum kunnu savnast, samstarva og læra hvør frá øðrum og um hvønn annan. Verkætlanin hevur eydnast væl, og fær nú eitt veruligt fíggjarligt grundarlag komandi fýra árini áljóðandi 12 milliónir krónur.

Føroysku sluppirnar verða eisini raðfestar á donsku fíggjarlógini fyri í ár, tí settar eru 2 milliónir av til at umvæla og skifta skrokkin á Johonnu TG326. Sjálvbodna arbeiðið, sum er knýtt at sluppunum í Føroyum, skal ikki undirmetast, men slík 100 ára gomul skip kosta nógv í viðlíkahaldi, og vónandi kann hetta verða við at tryggja, at Johanna siglur í minst 100 ár afturat.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. apríl 2023

Gunnvá Guttesen sett sum varastjóri á Landssjúkrahúsinum

Hon hevur starvast í føroyska heilsuverkinum síðani 2001, og tekur nú við eftir Margit Stóra sum varastjóri við sjúkrarøktarfrøðiligari bakgrund

Gunnvá Guttesen er 52 ára gomul og útbúgvin sjúkrarøktarfrøðingur. Hon verið millum annað verið bæði varaleiðari og deildarleiðari á barnadeildini á Landssjúkrahúsinum (Mynd: ls.fo)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Landsstýriskvinnan við fíggjarmálum, Ruth Vang, hevur gjørt av at seta Gunnvá Guttesen sum varastjóra á Landssjúkrahúsinum. Gunnvá verður samstundis partur av leiðsluni fyri samlaða Sjúkrahúsverkið.

Um nýggja varastjóran við sjúkrarøktarfrøðiligari bakgrund skrivar ls.fo soleiðis:

- Gunnvá Guttesen er 52 ára gomul, varð útbúgvin sum sjúkrarøktarfrøðingur í 1997 á Bispebjerg Hospital og hevur starvast í føroyska heilsuverkinum síðani 2001. Hesi árini hevur Gunnvá verið bæði varaleiðari og deildarleiðari á barnadeildini á Landssjúkrahúsinum, umframt at hon sum verkætlanarfólk var við at verkseta talgildu heilsuskipanina í Føroyum.

Seinastu fimm árini hevur Gunnvá verið depilsleiðari á Medisinska deplinum og eigur ein týðandi leiklut í stóru menningini av størsta deplinum á Landssjúkrahúsinum. Hon skal nú nýta sínar eginleikar til millum annað at vera við í arbeiðinum at sameina Sjúkrahúsverkið.

Gunnvá Guttesen tekur við starvinum sum varastjóri tann 1. juni 2023.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. apríl 2023

Esmar Joensen nýggjur formaður í Grindamannafelagnum

Herfyri hevði felagið aðalfund, og nýtti starvsnevndin høvið at takka undanfarna formanni, Ólavur Sjúrðaberg, fyri øll árini hann hevur sitið sum formaður í felagnum

(Mynd: Grindamannafelagið)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Leygardagin í undanfarnu viku var aðalfundur hjá Grindamannafelagnum. 

Umframt vanligu skránna, nýtti starvsnevndin høvið at takka undanfarna formanni, Ólavur Sjúrðaberg, fyri øll árini hann hevur sitið sum formaður í felagnum, og sum minnið um tíðina, handaði Ragnar Jacobsen, formaður ein málning, sum Livar Nysted hevur málað til høvið, skrivar Grindamannafelagið í tíðindaskrivi.

Eisini varð nýggj nevnd vald, og nevndin hevur skipað seg soleiðis:

Esmar Joensen, Hvítanes, formaður
Tóri Simonsen, Hvannasund, næstformaður og peningarøkil
Bjartur Tórhalsson, Vestmanna, skrivari

Tiltakslimir eru Ragnar Jacobsen, Miðvágur, Eystein í Løðu, Bøur, og Bogi Hansen, Runavík.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 23. apríl 2023

Nýggj javnstøðunevnd sett

Bjørk Maria Kunoy verður forkvinna hetta løgtingsskeiðið

Landsstýriskvinnan saman við nýggju javnstøðunevndini. Frá vinstru Gunnhild Persson, Pætur Zachariasson, Bjørk Maria Kunoy, Sirið Stenberg, Jórun Gardar og Jógvan Philbrow (Mynd: Ólavur Frederiksen / Faroephoto)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Javnstøðunevndin, sum skal veljast av nýggjum eftir hvørt løgtingsval, er nú sett. Tað verður Bjørk Maria Kunoy, sum verður forkvinna og skal standa á odda fyri nevndini.

Á fundi mikudagin bjóðaði Sirið Stenberg, landsstýriskvinna við javnstøðumálum, nýggju nevndini vælkomnari og takkaði samstundis fráfarandi nevndini fyri hennara arbeiði.

Landsstýriskvinnan vísti í hesum sambandi á tann serliga leiklutin, sum Javnstøðunevndin hevur at varpa ljós á javnstøðumál og at gera vart við avbjóðingarnar á økinum.  

Í nývaldu javnstøðunevndini eru: Bjørk Maria Kunoy, forkvinna, umboðandi Føroya landsstýri, Jógvan Philbrow, umboðandi løntakarar, Jórun Gardar, umboðandi arbeiðsgevarar, Pætur Zachariasson, umboðandi skúla-, heilsu- og almannaverk, og Gunnhild Persson, umboðandi Kvinnufelagssamskipan Føroya

Varaumboð eru: Niels Uni Dam, næstformaður, umboðandi Føroya landsstýri, Mary Antonsdóttir, varaumboð vegna løntakarar, Marius Thomassen, varaumboð vegna arbeiðsgevarar, Gunvá Magnussen, varaumboð vegna skúla-, heilsu- og almannaverk, Elin Holm, varaumboð vegna Kvinnufelagssamskipan Føroya

Tað er landsstýrisfólkið við javnstøðumálum, ið setir Javnstøðunevndina við tilmæli frá arbeiðsgevarum, løntakarum, skúla-, heilsu- og almannaverki og Kvinnufelagasamskipan Føroya.

Javnstøðunevndin skal m.a. hava eftirlit við, at javnstøðulógin verður hildin, vera ráðgevi hjá myndugleikum, stovnum, feløgum og einstaklingum í javnstøðuspurningum og gera tilmæli í javnstøðumálum. Afturat hesum er Javnstøðunevndin kærumyndugleiki, og hevur sum uppgávu at viðgera kærur frá fólki, sum halda seg hava verið fyri mismuni vegna kyn.

Javnstøðuskrivstovan, sum er felags skrivstova hjá Javnstøðunevndini og Demokratia, hevur síðan 2022 havt fulltíðarsettan akademiskan samskipara, Brand Mortensen.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. apríl 2023

Bátur verður smíðaður í Steigartúni í Sandavági

Terji R. Jakobsen, bátasmiður í Kollafirði, fer at smíða bátin. Ætlanin er, at fólk skulu síggja, hvussu bátur varð smíðaður

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Umleið frá 1. juli til 15. september 2023 verður bátur smíðaður á Steig í Sandavági. Tó verður steðgur í viku 30, um ólavsøkumundi.

Smíðað verður á fløtuni millum húsini hjá Hergeiri Christiansen og húsini hjá Sandavágs Bygdarsavnið/Suðuroyar-Dánjal. Har plagdi Einar Hentze, bátasmiður, at smíða bátar.

Tað verður “opið” mánadagar og fríggjadagar frá kl. 14 til 16, har møguligt er at fáa frágreiðing frá bátasmiðinum. Aðrar dagar er eisini møguligt at hyggja at ímeðan hann arbeiðir, men tá skal ikki roknast við at fáa frágreiðing.

Plakatir við kunningartilfari um bát og bátasmíð vera settar upp og bóklingur við sama kunningartilfari á føroyskum, donskum og enskum, verður at fáa til keyps. Ætlanin er, at fólk skulu síggja, hvussu bátur varð smíðaður. T. d. bygdarfólkið, fólk í oynni, skúlaflokkar, ferðafólk, og annars øll, sum hava áhuga.

Bátasmíð er gamalt føroyskt handverk og gomul mentan, sum vit eiga at varðveita. Báturin hevði og hevur stóran týdning fyri føroyska samfelagið. Hann varð mest nýttur til útróður, eisini varð hann nýttur til grindarakstur og grindadráp, nótakast, kópaveiðu og fuglaveiðu, at føra fólk, torv, seyð og hoyggj, at fiska gággur og annað.

Terji R. Jakobsen, bátasmiður í Kollafirði, fer at smíða bátin. Hann er dugnaligur bátasmiður, hevur smíðað 50 bátar. Greitt verður frá, meðan smíðað verður, so at fólk fáa at vita, hvussu bátur verður smíðaður.

Sandavágs Bygdarsavn/Sandavágs Fornminnafelag skipar fyri verkætlanini.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. apríl 2023

Hava kannað hvat føroyingar halda um javnstøðu

Fróðskaparsetrið og Lóður hava gjørt kanningina fyri Almanna- og mentamálaráðið, Javnstøðunevndina og Demokratia, og 2. mai verður úrslitið lagt fram í Kongshøll

 

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

2. mai verður almenn framløga av úrslitinum av nýggjari kanning um javnstøðu, sum Fróðskaparsetrið og Lóður hava gjørt fyri Almanna- og mentamálaráðið, Javnstøðunevndina og Demokratia í sambandi við innsavnan av vitan og hagtølum um javnstøðu í Føroyum.

Talan er um eina hugburðs- og atburðarkanning um javnstøðu í føroyska samfelagnum, sum Erika Anne Hayfield, Herit Albinus og Heini í Skorini, granskarar á Søgu- og samfelagsdeildini, hava gjørt.

Úrslitini verða løgd fram í Kongshøll á Vestaru bryggju í Havn týsdagin 2. mai klokkan 14.

– Vit vita sera lítið um, hvussu føroyingar sum heild fata og uppliva javnstøðu ella vantandi javnstøðu, sum m.a. er fortreyt fyri at kunna fremja javnstøðu sum heild, um tað er eitt endamál. Harumframt eru hagtølini viðkomandi, so vit kunnu samanbera Føroyar við onnur lond, skriva granskararnir m.a. í frágreiðingini, sum varpar nýtt ljós á javnstøðumál í Føroyum.

Millum 700 og 800 føroyingar hava svarað kanningini. Hon er eisini umboðandi, tá talan er kyn, bústað og aldur, og kanningin er tí álítandi og kann siga, hvør hugburður valdar í javnstøðu- og javnrættindarspurningum í Føroyum. Kanningin er gjørd soleiðis, at hon kann endurtakast, umframt samanberast við áður gjørdar kanningar og harvið lýsa støðuna, sum var, og sum kemur.

Sirið Stenberg, landsstýriskvinna í javnstøðumálum, sigur í tíðindaskrivi, at kanningin gevur landsstýrinum eina greiðari fatan av støðuni og harvið góðar fortreytir, tá javnstøðupolitiskar ætlanir og raðfestingar skulu gerast. Eisini er neyðugt, at vit hava slíka vitan at bera fram í tí samstarvi, sum vit hava uttanlands, m.a. í norðurlendskum høpi.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. apríl 2023

Býráðshúsið í Klaksvík skal umvælast

Stórar avbjóðingar hava verið við milum annað lekum. Samlaði kostnaðurin fer at liggja upp ímóti sjey milliónum

Býráðsbygningurin er frá 1974 og krevur ábøtur. Tvær milliónir eru settar av í ár

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Klaksvíkar býráð hevur nú samtykt at fara í gongd við at umvæla og nútímansgera býráðshúsið. Á fíggjarætlanini fyri í ár eru tvær milliónir krónir játtaða til endamálið.

Stórar avbjóðingar hava verið við taklekum og lekum á suðursíðuni, tí er neyðugt at umvæla og forða fyri, at bygningurin ferst enn meira. Býráðsbygningurin er gamal. Hann er bygdur í 1974 og hevur havt tørv á ábøtum í fleiri ár.

- Tað er í tøkum tíma, at vit nú fara í holt við at fremja neyðugar umvælingar av okkara býráðshúsi. Um gongst sum ætlað, hava vit um eini tvey ár eitt býráðshús, sum er tingarligt og vakurt, og eisini eru vit trúgv ímóti upprunasniði. Við hesi umvæling verður býráðshúsið nútímansgjørt og ein bygningur, sum borgarar í Klaksvíkar kommunu kunnu vera stoltir av, sigur sigur Karl H. Johansen, borgarstjóri, um ætlanina.

Verkætlanin at umvæla og gera nýggja fasadu er býtt í trý stig. Í ár verður takið skift. Síðan verður suðursíðan gjørd og nýggjur klædning gjørdur um allan bygningin, skrivar Klaksvíkar kommunu á heimasíðu sínari.

Avgjørt er at arbeiða við uppskoti, sum leggur upp til, at ein er trúgvur ímóti verandi arkitektoniska stíli, ið bygningurin hevur í dag. Tað merkir, at felt og linjur verða varðveittar, og at bygningurin verður klæddur við snøggum aluminiumsplátum.

Á byráðsfundi hóskvøldið samtykti býráðið at tekjan verður skift í ár innan fyri játtanina á tvær millónir krónur, og at raðfesta játtan til umvælingararbeiði fyri komandi fíggjarár 2024. Verkætlanin er mett at kosta tilsamans 6,7 milliónir krónur. 

Tekning av nýggja bygninginum (Mynd: Klaksvik.fo)

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. apríl 2023

14 milliónir betri enn væntað í Nes kommunu

Inntøkurnar vóru hægri enn roknað varð við, og tí bleiv hallið til eitt avlop

(Savnsmynd: Simon Nordendal)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Ársroknskapurin hjá Nes kommunu fyri 2022 varð samtyktur mánadagin. Hann vísti eitt úrslit 14,2 milliónir betri enn roknað varð við.

Sambært fíggjarætlanini fyri 2022 varð roknað við einum halli eftir íløgur á 12,2 milliónir krónur, staðfest varð eitt yvirskot á 2,0 milliónir, t.v.s. 14,2 milliónir krónur betri úrslit enn roknað varð við.

Nettoskattainntøkan hjá kommununi í 2022, eftir frádrátt av rentustuðli, var 73,2 milliónir krónur, sum er 4,1 milliónir hægri enn í 2021. Í javnaðu fíggjarætlanini fyri 2021 varð roknað við eini nettoskattainntøku á 67,7 milliónir krónur. Sostatt blivu samlaðu inntøkurnar í 2022 5,5 milliónir betri enn mett.

Samlaðu rakstrarútreiðslurnar í 2022 vóru 57,5 milliónir krónur, ið er 2,7 milliónir meira enn í 2021. Í javnaðu fíggjarætlanini fyri 2022 varð roknað við einari samlaðari rakstrarútreiðslu  á 59,3 milliónir krónur. Sostatt vórðu samlaðu útreiðslurnar í 2022 1,8 milliónir minni enn mett í fíggjarætlanini.

Rakstraravlopið í 2022 var 15,6 milliónir krónur, í javnaðu fíggjarætlanini varð roknað við einum avlopi uppá 8,4 milliónir. Rakstraravlopið varð sostatt 7,2 milliónir krónur betri enn mett.

Samlaðu nettoíløgurnar í 2022 vóru 13,7 milliónir krónur. Í javnaðu fíggjarætlanini varð roknað við einari nettoíløgu á 20,6 milliónir. Íløgurnar í 2022 vóru sostatt 6,9 milliónir minni enn mett í fíggjarætlanini. Størsti parturin av íløgunum, ið ikki vóru nýttar í 2022, verða fluttar til 2023.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. apríl 2023

Bowlinghøllin í Havn latið aftur

Felagið, sum eigur Bowlinghøllina á Hálsi er farið í sjálvbodna likvidatión

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Tað er ikki longur møguligt at spæla bovling í Havn. Vil ein royna seg í hesum spælinum, so er Leirvík einasta stað í landinum, har møguleiki er at bovla.

Útvarpsstøðin FM1 visti fyrst í vikuni at siga, at Bowlinghøllin á Hálsi í Havn ikki hevur verið opin síðan farna hósdag, tí felagið, sum rekur høllina fór í sjálvbodna likvidatión fríggjadagin.

Tað upplýsir annar av eigarunum, Bjarni Kyster, fyri útvarpsstøðini.

Hann ynskir ikki at upplýsa orsøkina til at høllin letur aftur, men sambært seinasta roknskapinum hjá Bowlinghøllini á Hálsi, var eginkapitalurin í minus við 1,3 milliónum krónum. Møguleikin er enn fyri, at virksemið í høllini kann koyra víðari við øðrum eigarum, veit FM1 at siga. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. apríl 2023

Whisky úr Klaksvík fær góð skotsmál

Gull til gyltu droparnir frá Einar's Whisky nr. 12

 

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Fimta útgávan av fuglarøðini frá Einar's Distillery fær góð skotsmál í The Whisky Bible. So góð, at útgávan hevur fingið gull heiðursmerki.

Ein whisky ummæli sigur tað vera "flótandi Gull" ella "Liquid Gold".

Útgávan hevur fingið heitið Ternan, og er altso fimta útgávan í fuglarøðini frá Einar's Distillery.

Flytifuglurin Ternan (Sterna Pardisaea) flýgur nógvar kilometrar til Føroya at reiðrast nú í mai.

Hendan serliga útgávan fær skotsmálið  94.5/100. Frá Einar´s Distillery verður sagt, at tað er ein stórur heiður, at fáa gullheiðursmerki í "The Whisky Bible".

Smakkurin av hesi Ternuni sum er 55 prosent styrki er várkendur, við einum farra av tropiskum fruktum, vanilju og nógvum maltsøtleika.

Føtini til hesa útgávuna eru serlig. Eitt ljóst bourbon- og tvey myrk Oloroso sherry føt. Føtini eru vald við nærlagni og við íblástri frá litinum á Ternuni.

Ternan verður til keyps í avmarkaðari nøgd í mai, sigur Einar's Distillery.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. apríl 2023

- Fáið trøllini út í sólina

Ben Arabo hevur júst latið út eitt stuttsøgusavn. Jan Müller hevur tosað við rithøvundan um bókina, og serliga um staturin skal hava møguleika fyri at avmarka talu- og framsøgufrælsið hjá borgarunum - ein søga í savninum snýr seg um tað

Ben Arabo við fyrstu bók síni, stuttsøgusavnið "Tíðarhylkið", við 11 søgum. Sprotin gevur út (Mynd: Jan Müller)

SkrivaÐ:

Jan Müller

- Vit høvdu blasfemilógir í gomlum døgum, og tað tók fleiri hundrað ár at sleppa av við tær. Nú byrja vit at gera nýggjar blasfemilógir, og problemið við tí er, at tað fer at vera ein glíðibreyt til tað, at man kemur at avmarka talufrælsi meira enn gott er. Ein almennur stovnur, sum skal sleppa at avgera, hvat fólk skulu siga og hugsa er tann vissi vegurin til totalitarismu.

Hesi orðini eigur Ben Arabo, sum júst hevur givið út stuttsøgusavn. Portalurin hitti Ben nú um dagarnar fyri at umrøða hansara fyrstu bók, sum er útkomin á forlagnum Sprotanum. 

- Hvussu ber tað til, at tú er farin at skriva stuttsøgur?

- Mær hevur altíð dámað væl at skriva, og eg havi altíð skrivað nógv í øðrum sambandi, til húsbrúk, røður o.a. Undir korona fór eg í kvøldskúla í kreativari skriving hjá Jákup Boga Joensen, og tað gav mær eitt lítið sindur av blóð upp á tonnina. Og so var ein stuttsøgukapping í Runavík í 2021, har eg lat eina søgu inn, og hon fekk nokk so góða móttøku, og so lovaði eg konuni eftir nýggjár í fjør, at eg skuldi skriva eina stuttsøgu um mánaðin í 2022. Tað kláraði eg so ikki heilt, men skrivaði 10 frá januar til januar. Hetta er so úrslitið av tí.

- Kann man siga, at hetta er byrjanin til nakað meira?

- Tað veit eg ikki. Hetta er jú nakað eg geri, tá eg ikki takist við nakað annað. Men mær dámar væl at skriva, og tað kann gott vera, at eg fari at skriva nakað meira.

- Eina skaldsøgu?

- Nei, ikki beint nú í hvussu so er. Tað havi eg ikki tíð til við tí arbeiði eg havi, og so kemur tað eisini ann uppá, hvussu hetta verður móttikið. Tað hevði verið stuttligt, um onkur tímdi at lesa hetta stuttsøgusavnið. So fáa vit at síggja.

Stuttsøgusavnið hjá Ben Arabo, sum forlagið Sprotin gevur út, varð fyrstu ferð umrøtt á Reinsaríinum í Havn  fyri viku síðani. Tá tosaði Sámal Soll við rithøvundan á tiltakinum "Orð og tónar". Aftaná tað tosaði Kinna Poulsen við Tórodd Poulsen um eitt nýtt yrkingasavn.

- Tú hevur valt at geva bókini heitið “Tíðarhylkið”. Hvat vil tú við tí?

- Tað er ein søga, sum ber tað heitið, og hon leggur so navn til savnið.

Um søgurnar kann man siga, at tær eru kanska eitt sindur daprar og kanska skemtiligar í støðum. Tær snúgva seg so um so um antihetjur tvs. persónar, sum ikki uppføra seg  júst sum okkara ideal eru.

- Kann man siga, at søgurnar lýsa nokk so væl persónin Ben Arabo, ella tað hann stendur fyri?

- Nei, men tær lýsa nokk nakað av tí eg havi lisið gjøgnum árini, og hvørji áhugamál eg havi, og hvat slag av skemti mær dámar. Eg havi lisið nógv, og ferðast jørðina runt bókstaviliga sæð. Eg havi so sjálvandi nakrar rithøvundar, sum mær dámar væl. Eg havi kanska fingið íblástur frá onkrum teirra.

- Kanst tú siga nakað um boðskapin í hesum savninum?

- Nei, men tað er m.a. at sanna orðini hjá kenda Piet Hein um, at tann, sum tekur álvara bara fyri álvara og skemt bara fyri skemt, hevur skilt líka lítið av báðum. Vónandi eru søgurnar undirhaldandi, men vónandi er eisini okkurt, sum átti at fingið onkran at hugsa um hetta rákið við, at tað eru tey, sum hava ein sera stramman holdning til haturstalu og cancelkulturin. Tað síggi eg sum ein sera stóran vanda. Onkur søga handlar so um tað.

- Skal tað skiljast sum um, at tú er fyri haturstalu?

- Tað er nevniliga soleiðis sum tú ikki skal seta tað upp. Vit hava sum útgangsstøði talufrælsi. Tær avmarkingar, sum eru í dag fyri talufrælsi, snúgva seg um ærumeiðing og hóttanir. Men út yvir tað hevur tú talufrælsi.

Ben Arabo heldur sjálvur, at vit kunnu ikki hava ein almennan instans, sum bestemmar, hvat tú kann sleppa at siga og ikki og hvør skal sleppa undan at vera fornermaður.

- Vit høvdu blasfemilógir í gomlum døgum, og tað tók fleiri hundrað ár at sleppa av við tær. Nú byrja vit at gera nýggjar blasfemilógir, og problemið við tí er, at tað fer at vera ein glíðibreyt til tað, at man kemur at avmarka talufrælsi meira enn gott er. Ein almennur stovnur, sum skal sleppa at avgera, hvat fólk skulu siga og hugsa, er tann vissi vegurin til totalitarismu.

- Um vit taka kanska eitt tað besta ella feskasta dømið um í nýggjari tíð at skerja talufrælsi, so var tað helst avgerðin hjá Twitter at nokta fyrrverandi amerikanska forsetanum Donald Trump at skriva aftur á Twitter m.a. orsakað av hansara møguliga leikluti í álopinum á Kongressina og pástandinum um, at svikað varð við valúrslitinum. Hvat hugsar tú um tað?

- Tað hendi samstundis sum Taliban hevði eina Twitter konto. Tað er kanska uppaftur verri, at ein privatur instansur byrjar at sensurera holdningar og meiningar, enn um tað er ein almennur stovnur. Tað er sum norðmenn siga: man skal fáa trøllini út í sólina.

Tað er ikki ólógligt at hava ósympatisk sjónarmið, og tú kanst ikki fara og lóggeva um, hvat fólk skulu hugsa millum oyruni. Tað er tann vissi vegurin til totalitarismu og til at sanna allar konspiratiónirteoretikarar í heiminum, um  tað almenna skal sleppa at definera, hvat fólk skulu sleppa at siga og halda.

- Heldur tú tá at tað var skeivt av Twitter at nokta Trump at vera á Twitter eftir hansara mongu konspiratiónsteoriir.

- Persónliga haldi eg tað, tí tá ger tú hann til ein martyr og hansara svar vil vera: "Hvat segði eg. Kanska enntá “Deep State” er eftir mær." So er tað eisini tað, at tú skal ikki verja einstaklingar ímóti at vera fornermaðar. Fólk kunnu hava øgiliga ósympatisk sjónarmið, men tú kann sjálvur velja, um tú lurtar eftir teimum, lesur bøkur tey skriva osfr. Hitt verður bara smælri og smælri, um lægsti felagsnevnari skal avgera, hvat sigast kann og ikki. Tað eru ting vit halda eru góð, fín og kunnu góðtakast í dag. Um 100 ár fer man at spyrja: hildu tey veruliga tað tá? Tað er væl eingin, sum er so naivur at halda, at vit hava uppskriftina uppá ta góðu menniskjaligheitina júst her og nú.

Ben Arabo vísir í hesum sambandi eisini til rithøvundan Salman Rushdie, sum fekk harðasta dómin í muslimska heiminum fyri at siga sína hugsan um muslimsku trúðarlæruna.

- Hann er ein martyrur fyri talufrælsi. Har er tað átrúnaður og blasfemilógir hann ger seg inn á. Nógv av hesum trýstinum móti haturstalu er í veruleikanum í tráð við haturstalulógir.

Hugsa tær, at man vil drepa onkran persón bara fyri tað hann hevur fest á blað. Eg búði í Djakarta í eitt ár. Indonesia er fólkaríkasta muslimska land í heiminum, og har fór eg inn í ein bókhandil og keypti tey Satanisku Ørindini hjá Salman Rushdie. Ta bókina fær tú neyvan í einum bókhandli í Malmø í dag.

- Hvat kann tú so siga um hasa stuttsøguna um haturstalu?

- Hon er eitt sindur ironisk, karikerað og yvirdrivin. Søgan snýr eg um ein mann, sum fortelur eina rasistiska søgu heima hjá sær sjálvum, og so koma myndugleikarnir eftir honum.

Skal tú sleppa at siga ting heima hjá tær sjálvum uttan, at myndugleikarnir skulu koma og lóggeva? Skal man hava krav uppá at verða vardur móti ræðuligum sjónarmiðum? Skal tað verða forboðið hjá tær inni hjá tær sjálvum at siga tað, tú hevur hug til? Sjálvandi skal tað ikki tað.

Vit hava injuriir, og vit hava hóttanir. Sjálvandi skal tað vera ólógligt. Men har er markið. Tað skal ikki verða loyvt at forða tær fyri at hava ósympatisk sjónarmið. Td. at siga, at kinesarar eru býttir. Tú kann ikki gera tað ólógligt at siga so. Skal tað vera ólógligt at vera stalinistur ella nazistur? Kanst tú lóggeva ímóti forferdiligum sjónarmiðum? Tað eru fólk úti í samfelagnum, sum halda, at demokratiiðið ikki er gott. Skal tað vera ólógligt at halda tað? Vit kunnu halda, at tað er tápuligt. Tað er eisini tí tú skal hava debatt um tingini og fáa trøllini út í sólina.  Einki bekreftar ein konspirationsteoretikara meira enn, um staturin kemur eftir honum.

Og so er tað nakað annað. Scientology læruna halda mong vera eina láturliga religión. Tað særir uttan iva onkran lim hjá teimum. Skal eg kunna siga tað? Ja, sjálvandi skal eg tað, hóast mær ikki nýtist at siga tað. Ella at kristindómurin ella islam eru tápulig. Sjálvandi skal man hava loyvi at siga tað.

Eg hugsi altíð um orðini, sum hava verið tilskrivað Voltaire: ”Eg forakti tað tú sigur, men eg vil til mín doyggjandi dag verja rættin hjá tær at siga tað.”

Ben sjálvur heldur nógvar av søgunum snúgva seg um antihetjur. Hann roynir at pilka við hetjusøgurnar vit hava.

- Vit eru von við, at alt endar gott, men  tað eru ikki altíð tey góðu, sum skriva søguna, og tað er ikki altíð tey góðu vinna. Tann, sum yvirlivur, sleppur at bestemma søguna. Tað segði man altíð fyrr, at tað eru vinnararnir, sum skriva søguna og ikki neyðturviliga tey sannføru.

Vónandi gevur onkur av søgunum okkurt gott stoff til eftirtanka sum at pilka við ideal. Eg royni at vera óhátíðarligur og ikki ov háfloygdur.

- Til endans Ben, hvat dámar tær best at lesa?

- Eg lesi serliga siðsøgu, ævisøgur, stuttsøgur og skaldsøgur. Eg lesi sjáldan faklitteratur innanfyri mítt egna fakøki, tað fái eg nokk av til dagligt, og aldrin sjálvhjálparbøkur.

- Yndisrithøvundurin er George Orwell, sum er næstan profetiskur í bókini 1984. Annars havi eg lisið nógv av George MacDonald Fraser, Ian Fleming, Stephen King, Bill Bryson, Jon Ronson, Simon Winchester, Aldous Huxley, Arthur C. Clarke. Eg kundi blivið við.

Ein tann besta bókin eg yvirhøvur havi lisið er "In the Heart of the Sea" av Nathaniel Philbrick. Hon er sanna søgan um eitt hvalaskip, sum bleiv sokkið av einum hvali í Kyrrahavinum. Henda søgan gav Herman Melville íblástur til at skriva Moby Dick.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. apríl 2023

Suzi Quatro á Summar Festivalin

Legendan, sum slóðaði fyri kvinnum í rocktónleiki, skal framføra á Vágsbøi í august

 

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Suzi Quatro fer at framføra á Summarfestivalinum, sum í ár verður í døgunum 3. til 5. august. Tað boðaðu fyriskiparar av festivalinum frá í vikuni.

– Hon er eitt veruligt ikon. Ein legenda. Í 1970'unum slóðaði hon fyri kvinnum í altjóða rocktónleiki, og nú hálva øld seinni syngur hon framvegis øll tey stóru hittini við eyðkendu hásu røddini. Nú kemur hon til Føroya at framføra.

Hetta verður fyrstu ferð, at Suzi Quatro kann upplivast á palli í Føroyum, sum sambært henni er eitt av fáu støðunum, hon enn ikki hevur spælt, og gleðir hon seg at koma til Føroya.

– Eg havi hoyrt nógv um, hvussu vakurt tað er í Føroyum, og tað er spennandi umsíðir at sleppa at spæla í Føroyum. Eg ætli mær at koma í góðari tíð, so eg eisini fái uppliva landið eitt sindur, sigur hon.

– Í grundini er tað ótrúligt, at hon ikki hevur verið her áður, tí føroyingar hava lurtað nógv eftir Suzi Quatro, og hon hevur uttan steðg spælt konsertir, síðani hon var ung genta. Men leingi er tað, ið væl skal vera, og nú verður tað, siga fyriskipararnir.

Suzi Quatro vaks upp í Detroit í USA, men tað var, eftir at hon sum ung kvinna flutti til Onglands, at hon fekk stóra gjøgnumbrotið sum solistur. Fyrsta hittið var "Can The Can", og í ár eru tað júst 50 ár liðin, síðani sangurin var ovast á hitlistunum. Eftir tað komu sangir sum "She's In Love With You", "If You Can't Give Me Love", "Stumlin' In" og fleiri sangir, sum eru kendir um allan heim.

Suzi Quatro er virdur bassspælari, og hesa hálvu øldina síðani fyrsta hittið hevur hon verið á odda fyri sínum egna bólki sum sangari og bassspælari. Og hon er framvegis sera væl fyri og virkin. Hon hevur væl spælandi bólk við kórsangarum og blásarum við sær.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. apríl 2023

Saveus á Voxbotn í summar

Hann gjørdist kendur sum vinnari av X Factor í 2008. Nú kemur hann til Føroya í summar undir navninum Saveus

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Tað munnu vera fleiri sum minnast Martin Hoberg Hedegaard, sum í 2008 vann X Factor 15 ára gamal.

Undir navninum Saveus, útgav hann hana fyrsta lagið í 2015, ið kallast 'Levitate Me' og vann hann bæði virðislønir og toppaði hittlistar fyri hetta lagið. Árið eftir útgav hann lagið 'Everchanging', ið eisini var sera væl móttikið, í 2017 útgav hann eina EP 'Will Somebody Save Us' sum eisini var væl móttikin og í 2018 útgav hann útgávuna 'Neuro' ið var so væl dámd, at hann slapp av lata upp Orange Scene’á Roskilde festivali, ið má metast vera tað størsta fyri nógvar tónleikarar. 

Í 2022 útgav hann fløguna 'Rainman', ið rakti nýggjar hæddir fyri danska tónleikaran. Við hesari útgávuni hevur hann staðfest, at hann er ein av størstu donsku tónleikastjørnunum í nýggjari tíðum. Júst nú eru sangirnir 'Rainmain', 'Himalaya' og 'Dark Vibrations' í toppinum á donskum hittlistum. 

Nú sleppa vit at hoyra Martin og hinar í Saveus mitt í býnum í Havn, tá hann vikuskiftið 23. og 24. juni kemur á Voxbotn. 

Frammanundan er greitt, at Nathan Evans, Topgunn, Katrina frá Katrina & The Waves, RSP Faustix, Marius, Lamin, Artigeardit, Maggie Reilly, Eyðun og Terji og Lena Anderssen spæla.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. apríl 2023

Dóttir og Benjamin Rajani víðari í Sement

Seinastu finalistarnir vóru funnir í tónleikakappingini Sement leygarkvøldið. Í kvøld verður stóra finalan

(Mynd: KvF)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Triðja umfar av tónleikakappingini Sement var í Reinsarínum leygarkvøldið. Síðstu tveir finalistarnir vórðu funnir, og skulu kappast móti hinum fýra finalistunum, sum eru funnir undanfarnu tvey leygarkvøld.

Seks bólkar vóru á palli, og tá samanumkom valdu dómararnir at senda Dóttir og Benjamin Rajani víðari.

Hini, sum framførdu vóru Skor, Danny & Ingi, Hanna Elisa, og Tidal Crush.

Tað var tætt millum bólkarnar varð sagt, og dómsnevndin grundgav soleiðis:

- Dreymakendur og bólkurin hevði góða útstráling. Vit merktu eina góða kemi millum bólkin og áskoðararnar, og tey høvdu nakrar spennandi útsetingar, varð sagt um Dóttir.

- Mjúkt ljóðunivers. Inniligt og eymt. Øll løgini vóru góð. Maðurin hevur eina eyðkenda rødd. Tekstirnir vóru spennnandi og bólkurin spældi sera væl, segði dómsnevndin um Benjamin Rajani.

Aggrasoppar, Tormóður, Nimbus Tópus, Eimyrja, Dóttir og Benjamin Rajani eru sostatt í finaluni sum verður í Reinsarínum í Havn í kvøld.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 22. apríl 2023

Fyrsta konsertin við Jazzygold í Føroyum

Í summar kann nýggja útgávan av Jasmin upplivast á G! festivalinum

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Á G! sleppa føroyingar endiliga at uppliva Jazzygold á palli, nýggju tónlistarligu verkætlanina hjá Jasmin Mote. 

Síðan Jasmin Mote um árskiftið legði bólkin Jasmin í dvala og avdúkaði sítt nýggja artistanavn, Jazzygold, hava vit fingið frálíka staklagið ‘Boring Like Me’, og frálík ummæli á festivalum uttanlands, men onga konsert á heimavølli.

Tí eru nógvir fjepparar av ársins songkvinnu 2020, ið sama ár stóð á odda fyri ársins útgávu, ið kunnu gleða seg.

Men hetta er bert ein byrjan, tí Jazzygold hevur arbeitt við nýggjum tilfari í tvey ár, og er nú klár at bergtaka heimin. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. apríl 2023

Kim, Jana og Anita vunnu skrivikappingina

Sunnukvøldið vórðu vinnararnir av ársins skrivikapping avdúkaðir á Bókasavninum við Løkin

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Í sambandi við Mentanarvikuna í Runavíkar kommunu var aftur skipað fyri skrivikapping, og sunnukvøldið vórðu vinnararnir kunngjørdir á Bókasavninum við Løkin.

Í ár var uppgávan at skriva yrkingar, og heili 123 yrkingar komu inn tilsamans.

Dómsnevndin, ið var Dorit Hansen, Oddfríður M. Rasmussen og Bergljót av Skarði, skuldi velja tríggjar vinnarar.

Vinnandi yrkingarnar vóru:

• 1. virðisløn: Kim Simonsen við yrkingini: Lívfrøðiliga samansetingin í einum dropa av havvatni minnir um blóðið í mínum æðrum.
• 2. virðisløn: Jana Mortensen við yrkingini: Ikki - yrkjara yrking á yrkingardegnum
• Serstøk virðisløn til ungt fólk ið vísir serliga góð evnir: Anita Gudmundarson: Klivplantan

(Mynd: Runavíkar kommuna)

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. apríl 2023

25 ára starvsdagur hjá Martini Mouritsen

Martin Mouritsen hevði 1. apríl 25 ára starvsdag sum musikkskúlastjóri

Hjalmar Hansen og Martin Mouritsen

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

1. apríl í ár hevði Martin Mouritsen 25 ára starvsdag sum stjóri fyri Musikkskúlaskipanina.

Hetta var hátíðarhildið mikudagin 26. apríl við eini samkomu í matarhøllini á Undirvísingarstýrinum, har stjórin í Undirvísingarstýrinum, Hjalmar Hansen, bar fram eina heilsan og handaði Martini blómutyssi.

- 25 ár er eitt ættarlið, so tað sigur seg sjálvt, at nógv er hent hesa tíðina, tú hevur staðið við dirigentstavinum fyri føroysku musikkskúlaundirvísingina, segði Hjalmar Hansen, stjóri.

- Tú hevur eisini roynt teg sum dirigent fyri Føroya Symfoniorkestur. Eg havi altíð verið hugtikin av hesum leiklutinum - at megna at fáa fleiri ymisk ljóðføri at spæla, so at tað fyri okkum áhoyrarar verður ein stór og gevandi uppliving. Av og á hugsi eg, at tú eisini til dagligt ert ein dirigentur, sum megnar at fáa øll at spæla saman. Øll lata líka væl at samstarvinum.

- Tú ert ein einmansherður, tú handlar, tú finnur loysnir og tingini eru í ordan, segði Hjalmar Hansen.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. apríl 2023

NATO-flotavenjing við Føroyar

Undir venjingini Dynamic Mongoose 2023, ein antikavbátavenjing, sum endar í Reykjavík, koma før, sum taka lut, eisini inn í føroyskt sjóøki – Hetta er annað árið á rað, at Dynamic Mongoose-venjingin fer fram við Føroyar

Hesi Nato-skipini lógu á Havnini í mars. Hugsast kann, at onkur av skipunum, sum taka lut í venjingini, koma í føroyska havn (Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Fríggjadagin byrjaði NATO-flotavenjingin Dynamic Mongoose 2023 í Tróndheimi. Venjingin, sum verður hildin á hvørjum ári í Norðurhøvum, heldur fram í 14 dagar og endar í Reykjavík.

Undir venjingini koma før, sum taka lut, eisini í føroyskt sjóøki at gera samskipandi siglingar-, flog- og leitivenjingar. Talan er um eina antikavbátavenjing, ið hevur til endamáls at vísa og samstundis styrkja evnini hjá NATO sum verjusamgongu at standa ímóti hóttanum frá kavbátum, ið koma norðanífrá.

Tilsamans 14 skip, fýra kavbátar og seks flogfør taka lut í venjingini. Tey eru úr USA, Bretlandi, Polandi, Niðurlondum, Spania, Portugal, Noregi, Íslandi, Danmark, Kanada, Fraklandi og Føroyum. Brimil tekur lut og fylgir venjingini, meðan vant verður við Føroyar.

Vant verður ikki millum oyggjarnar ella á firðum og sundum. Hugsast kann, at onkur av skipunum, sum taka lut, koma í føroyska havn. Í tann mun, vant verður í føroyskum sjóøki, verður tað í høvuðsheitum norðanfyri.

Til ber hjá skipum og bátum at fáa samband við førini, sum eru við í venjingini, á VHF. Tey halda seg til galdandi trygdarreglur hjá NATO viðvíkjandi venjingum. Reglurnar hava til endamáls í minst møguligan mun at ávirka ferðslu og virksemi í tí øki, vant verður. Meginreglan er, at tann, sum venur, skal víkja til tess ikki at ávirka ferðslu ella virksemi, t.d. fiskiskap. Skip og bátar kunnu eisini venda sær til Vørn/MRCC.

Hetta er annað árið á rað, at Dynamic Mongoose-venjingin fer fram við Føroyar.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 23. apríl 2023

Danmark: 32 ára gamal maður skuldsettur fyri sjey ára gamalt dráp

Hann varð handtikin 17. apríl í sambandi við eitt mál um frælsistøku og neyðtøku av einari 13 ára gamlari gentu, og nú er hann eisini skuldsettur fyri at hava dripið Emilie Meng, sum varð funnin deyð í desember 2016

15. apríl hvarv ein 13 ára gomul genta í danska býnum Kirkerup. Ein 32 ára gamal maður varð handtikin í málinum tveir dagar seinni

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Ein 32 ára gamal maður, sum fyrr í hesum mánaðinum varð handtikin og skuldsettur fyri at hava burturflutt og neyðtikið eina 13 ára gamla gentu í býnum Kirkerup, er nú eisini skuldsettur fyri eitt dráp í 2016.

Tað boðaði danska løgreglan frá á tíðindafundi mikudagin.

17 ára gamla Emilie Meng hvarv í Korsør í juli 2016. Hon varð funnin deyð í desember sama árið umleið 60 kilometrar frá staðnum, har hon seinast varð sædd, og málið varð ongantíð loyst.

Maðurin, sum nú er skuldsettur í málinum, er eisini skuldsettur í einum máli um frælsistøku og neyðtøkuroynd frá november í fjør, har hann hótti eina unga kvinnu við knívi.

Málið um Emilie Meng er sjey ára gamalt, og løgreglan ásannaði, at slóðir í málinum kunnu verða farnar fyri skeytið, tí at løgreglan at byrja við gekk út frá, at talan ikki var um eitt brotsverk. Hetta kann hava viðvirkað til, at kanningararbeiðið gjørdist so umfatandi og drúgt.

32 ára gamli maðurin varð handtikin 17. apríl, og er hann varðhaldsfongslaður fram til 11. mai. Hann noktar seg sekan fyri drápið á Emilie Meng.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. apríl 2023

Fyri fyrstu ferð í 17 ár: Kalifornia nóg mikið av vatni til øll

Amerikanski staturin upplivdi óvanliga nógv avfall í vetur, og tí kunnu vatnveitarar nú fyri fyrstu ferð síðan 2006 nøkta 100 prosent av eftirspurninginum

(Mynd: AP)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Fyri fyrstu ferð síðan 2006 kann amerikanski staturin Kalifornia nú nøkta 100 prosent av eftirspurninginum eftir vatni.

Tað eru stormarnir og óvanliga høga nøgdin av avfalli, sum Kalifornia upplivdi í vetur, sum er orsøkin til, at tann annars sólríki staturin nú hevur fingið fylt vatngoymslurnar væl og virðiliga.

Í Kalifornia eru 29 veitarar, sum veita vatn til umleið 27 milliónir fólk og 750.000 hektarar av landbúnaðarjørð, skrivar tíðindastovan AP.

Í mars væntaði California State Water Project annars ikki, at tey kundu nøkta eftirspruninginum men bert veita 75 prosent av tí vatninum, sum tørvur var á.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 22. apríl 2023

Høgravendi sjónvarpsverturin Tucker Carlson fekk sekkin á Fox

Hetta hendir eftir, at høgravenda amerikanska sjónvarpsrásin Fox News mátti rinda 5,4 milliardir krónur í endurgjaldi til privata fyritøku fyri lygusøgur í longri tíð

Sjónvarpsverturin á Fox News, Tucker Carlson, sum hevur verið besti verjin hjá víðgongdum høgravendum amerikanarum, hevur fingið sekkin

SkrivaÐ:

Jan Müller

Fyri tey, sum dagliga fylga við í amerikanskari pressu, slepst neyvan undan at kenna til navnið Tucker Carlson - víðagitni og millum høgravend konservativ í USA mest virdi sjónvarpsverturin seinastu mongu árini. Við sínum miðvísu og áhaldandi álopum á demokratiskar politikarar og her ikki minst seinastu demokratisku forsetarnar, hevur hann sett síni týðuligu fingramerki í amerikanska samfelagnum.

Hann verður mettur at eiga høvuðsæruna av, at høgravenda rásin hevur fingið so stóra undirtøku millum konservativar amerikanarar. 

Við sínum framúr talugávum og politiska retorikki og konspiratiónsteorium sum amboð hevur hann megnað at skapa fíggingamyndir og seta kílar millum fólk við ymsum húðaliti og ymsum politiskum áskoðanum. 

Men mest kendur man hann vera fyri sín dygga stuðul til fyrrverandi forsetan, Donald Trump, og hevur sum so staðið á odda fyri at rættvísagera hansara vallygnir. Hann mundi eisini eiga sín lut í valsigrinum hjá Donald Trump í 2016 - saman við ultravíðgongdum á høgravonginum so sum Roger Stone og Alex Jones. 

Flest allir amerikanskir miðlar ruddaðu forsíðurnar mánakvøldið til at geva rúmd fyri tíðindunum um, at kendi sjónvarpsverturin varð uppdagdur.

Uppsøgnin kemur eftir, at rásin fyrst varð saksøkt av fyritøkuni Dominion fyri at hava borið skeiv og rong tíðindi um at vera partur av valsviki og síðani - fyri at sleppa sær undan einum lemjandi og avdúkandi sakarmáli - valdi at gera semju og rinda størstu upphædd nakrantíð í amerikanskari fjølmiðlasøgu, 5,4 milliardir krónur í endurgjaldi til privata fyritøku. 

Tucker Carlson hevur leingi verið mest vælumtókti verturin á Fox rásini, og hevur útvegað henni milliónir at hyggjarum - fyrst og fremst fyri heilhjartaður at hava stuðlað Trump í hansara lygnum um valúrslitið í 2020. Men eisini í flest øllum øðrum málum, sum Trump hevur havt á síni valskrá. Eitt nú at við at koma við uppáhaldinum um, at Biden roynir at lata upp mørkini til USA, soleiðis at latínamerikanarar kunnu broyta demografiska USA soleiðis, at tey hvítu vera við undirlutan. 

Carlson var so eisini millum teirra, sum royndi at sleppa Trump undan ábyrgd í álopinum á Kongressina og sjálvur kallaði hendingina 6. januar 2020 fyri eina friðarliga mótmælisgongu - nakað, sum skuldi koma honum aftur um brekku og sum helst eigur lut í uppsøgnini vilja eygleiðarar vera við.  

Carlson hevur annars verið oddamaður í herferðini móti demokratiskum og vinstrahallum politikarum í USA og hevur m.a. eisini brúkt part av senditíð síni at taka undir við víðgongda høgrarákinum í Evropa, her serstakliga í Ungarn. Eitt skifti varð hann gestur hjá høgravenda ungarska leiðaranum Orban, sum stutt eftir eisini varð gestarøðari á republikanska konventinum CPAC. 

Undan sakarmálinum millum Dominion og Fox samtakið nú um dagarnar kom fram, at nógv av tilfarinum, sum eitt nú Tucker Carlson borðreiddi við fyri milliónum av amerikanarum í sínum sendingum, bygdi á lygn. Ein lygn, sum Trump og hansara sakførarar skræddaraseymaðu til høvið og sum Carlson endurtók aftur og aftur í síni millum konservativar amerikanarar sera vælumtóktu sending á Fox. 

Tað, sum fekk bikarið at flóta yvir hjá dómara og øðrum við, tá sakarmálið varð fyrireikað, vóru vitnisfrágreiðingar, har Carlson og hansara arbeiðsfelagar vórðu avdúkaðir fyri vælvitandi at hava logið, fyrst og fremst tí hesar lygnir vóru við til at økja um hyggjaratalið hjá sjónvarpsrásini.

Eisini er komið fram, at Tucker Carlson skal hava úttalað privat, at hann hataði Trump. Kortini var hann aftur og aftur á barrikadunum, tá Trump hevði brúk fyri hansara tulking av mongum samfelagsmálum. 

Prógvini og vitnisfrágreiðingar, sum longu vórðu kendar, áðrenn sjálvt sakarmálið skuldi byrja í farnu viku, vóru so mikið avdúkandi, at stjórin í øllum samtakinum, sum Fox er partur av, Rupert Murdoch, valdi at gera semju við saksøkjaran heldur enn at skula fara út í eina eyðmýkjandi rættarsak, sum  hann eftir øllum at døma visti, at hann fór at tapa. 

So best var at binda um heilan fingur og rinda 5,4 milliardir krónur í endurgjaldi heldur enn at verða skotskiva hjá tíggjutals vitnum. 

Tað kom tó heilt ávart á amerikanskar miðlar og almenningin, tá tíðindi um Tucker Carlson bórust í gjárkvøldið. Nú verður gitt, hvørjir aðrir persónar á støðini, sum hava borið seg eins at sum Carlson, fáa sekkin. 

Hóast semjuna við Dominion, sum framleiddi mongu valteljimaskinurnar, ið vórðu brúktar til uppteljingina av atkvøðunum til seinasta forsetaval og sum vórðu skýrdar av Fox vertunum fyri at hava verið partur av valsvikinum til tess at hjálpa Biden, so stendur enn eitt sakarmál fyri framman frá eini aðrari fyritøku, sum hevur fingið somu viðferð í Fox sum Dominion Voting Systems, og sum nú  saksøkir Fox at gjalda eina tvífalt so stóra upphædd sum Dominion. 

Amerikanskir miðlar skrivaðu mánakvøldið, at tað er ikki óhugsandi, at uppaftur fleiri sakarmál fara at verða reist móti Fox, og onkur teirra rør entá framundir, at hetta kann gerast endin á hesum ultravíðgongda miðlinum hjá miðlamilliarderinum Rupert Murdoch. 

Eitt av mongu og sera avdúkandi prógvunum móti Fox longu áðrenn sakarmálið skuldi byrja, var tann sannroynd, at Tucker Carlson og aðrir journalistar á Fox vistu, at útsøgnirnar hjá sakføraranum hjá Trump, eitt nú Sidney Powell og Rudy Giuliani, vóru skeivar og rætt og slætt lygn. Kortini valdu teir at tiga henda veruleika og hildu fram við at bera fram lygnirnar, sum um tær vóru sannar.

Tað ljóðaði mánakvøldið, at ein orsøk til, at Carlson fekk sekkin vóru hansara atfinningar móti Fox. Washington Post hevur fest seg við, at Tucker varð koyrdur uttan møguleika fyri at takka fyri seg og siga milliónum av hyggjarum farvæl. 

Carlson, sum byrjaði hjá Fox News í 2009, hevur við sínum vælumtóktu sendingum millum høgravendar konservativar amerikanarar og her serstakliga republikanarar, gjørt Fox til tann størsta konservativa miðilin í USA og sum harvið fyllur nógv í almenna rúminum. 

Tað ljóðar, at arbeiðsfelagarnir hjá Tucker Carlson vórðu púra ovfarnir av uppsøgnini. 

Viðmerkingarnar í øðrum miðlum eru m.a., at avdúkingin av lygnunum hjá Donald Trump um valsvik kundi ikki halda hondina yvir einum so framstandandi sjónvarpsverti sum Tucker Carlson. Men tað kemur eisini fram í viðmerkingum frá høgtstandandi advokatum, at tað var umrøðan Carlson hevði av álopinum á Kongressina, sum kann hava givið bæði Murdoch og øðrum í konservativa baklandinum orsøk til at kvetta bondini við Tucker Carlson. Men hann verður so neyvan tann seinasti. Og spurningurin er eisini um, hvør "dómur" verður feldur yvir persónin, sum hevur latið alt hetta ganga um seg, nevniliga 92 ára gamli eigaran av Fox samtakinum, Rupert Murdoch. 

Hetta  fer heilt víst at broyta miðlalandslagið í USA og seta hægri krøv til bæði tey, sum eiga miðlar og tey, sum arbeiða í miðlunum, her ikki minst teimum høgravendu miðlunum, sum støðugt og framhaldandi halda fram við at verja útsóknirnar hjá fyrrverandi forsetanum Donald Trump um, at valsvik varð framt í 2020 eins og rættvísgera hendingarnar í og kring Kongressina eftir seinasta val.  

Tað eru tey, sum longu nú siga, at seinastu hendingarnar rundan um Fox News kunnu vera við til at lekja aftur tað annars so haturskenda politiska umhvørvið í USA. Og hetta koma ikki minst leiðandi republikanarar at sanna, nú eisini teir í stóran mun í fleiri ár hava tikið lygnirnar á Fox til sín. 

Keldur: Washinton Post, New York Times, Los Angeles Times, CNN, MSNBC 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 25. apríl 2023

Joe Biden: -Eg stilli uppaftur til forseta

Hetta sigur Joe Biden, forseti í eini videoupptøku hann hann kunngjørdi týsdagin

 

SkrivaÐ:

Jan Müller

Tað hevur leingi verið gitt, at Joe Biden fór at kunngera sína uppstillan til komandi forsetaval í USA í 2024 í hesum mánaðinum.

Og týsmorgunin hendi tað so, at verandi forsetin almannakunngjørdi sína uppstillan. Hann sigur, at hetta er fyri at gera arbeiðið liðugt, “finish the job”, sum hann málber seg. Tað er longu greitt, at fyrrverandi forsetin, Donald Trump, stillar upp til forsetavalið. So nú eru útlit til, at vit fáa eina endurtøku av valinum í 2020.

Nýggjar veljarakanningar vísa, at ein stórur meiriluti av amerikanarum vilja hvørki hava Biden eiheldur Trump at stilla upp til komandi forsetaval. Hetta ikki minst tí teir rætt og slætt eru ov gamlir.

Endar tað kortini við, at teir báðir aldrandi erkafíggindarnir skulu dystast aftur, so verður gitt, at Biden fer at vinna enn einaferð. Ikki tí hann er væl umtóktur men heldur av óttanum hjá ein stórum meiriluta av amerikanska fólkinum at fáa fýra ár aftrat við Trump í forsetasessinum.

Teir báðir skulu nú hvør í sínum lag til at vinna uppstillingina til forsetavalið.

Enn hevur eingin demokratur av týdningi bjóðað seg fram, meðan tað í republikanska flokkinum verður gitt, at vælumtókti guvernørurin í Florida, Ron deSantis fer at at stilla upp móti Trump. Hann liggur tó langt aftan fyri Trump í veljarakanningum. Umleið 70 prosent av republikansku veljarunum vilja hava Trump til forsetavalevni. Stóri spurningurin er so, um møgulig komandi sakarmál móti Trump kunnu seta kila í hansara valstríð ella hesi tvørturímóti, sum okkurt kundi bent á, fara at styrkja hansara støðu.

Hóast Biden ikki hevur stóra undirtøku fyri at stilla upp aftur millum demokratar, so verður roknað við, at hann fer at vinna uppstillingina og harvið gerast forsetavalevni hjá demokratunum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 25. apríl 2023