Endamálið er at minka um talið á abortum

Kortini verður tað nú loyvt øllum kvinnum at velja fosturtøku fram til endan av 12. viku

(Mynd: Løgmálaráðið)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

- Endamálið við nýggju fosturtøkulógini er at halda talið á føsturtøkum í Føroyum so lágt sum gjørligt.

Hetta vísti Bjarni Kárason Petersen, landsstýrismaður við lógarmálum, á fleiri ferðir, tá hann mánadagin helt tíðindafund í sambandi við at uppskotið um nýggja fosturtøkulóg nú verður sent til hoyringar.

Men størsta broytingin við lógini er, at tað skal gerast lættari hjá kvinnum at fáa framt fosturtøku. Uppskotið leggur upp til, at kvinnan frítt kann velja fosturtøku fram til endan av 12.  viku í viðgongutíðini.

Nútímansgerð

Løgmálaráðið hevur síðan í summar arbeitt við einari nýggjari fosturtøkulóg, ella eini nútímansgerð av galdandi fosturtøkulóggávu, sum hevur verið galdandi síðani 1956.

Bjarni Kárason Petersen segði á tíðindafundinum, at tíðin fyri langari tíð síðani er farin frá galdandi lóggávu, sum hevur verið ógreið og ótíðarhóskandi.

Hesa tíðina hava fleiri fundir verið millum løgmálaráðið og ymiskar áhugabólkar, felagsskapir og onnur, ið hava vitan og áhuga í arbeiðinum.

- Útgangsstøðið fyri lógini er, at í allar flestu førum kennir kvinnan sjálv sína støðu best, og er sostatt best før fyri at taka avgerð um, hvørt hon skal hava fosturtøku ella ikki.

Lækni skal ávísa

Tí verður nú skotið upp, at ein kvinna, sum er við barn, kann fáa fosturtøku, um inntrivið skal gerast áðrenn endan av 12. viku.

Men tað er framvegis ein lækni, sum skal ávísa kvinnuna til fosturtøku. Í hesum førum hevur kvinnan frítt í at velja hvønn lækna hon fer til til tess at fáa ávísingina, upplýsti landsstýrismaðurin, tí roknað verður við, at tað verða læknar, sum ikki eru sinnaðir at geva hesa ávísing, hóast lógin leggur upp til fría fosturtøku fram til endan av 12. viðgonguviku.

Skal ikki verða einsamøll um avgerðina

Bjarni Kárason Petersen sær fleiri fyrimunir við ætlaðu lógini, tí við at staðfesta, at kvinnan sjálv kann taka avgerð um fosturtøku innan eina ávísa freist, verða allar kvinnur eins fyri lógini, og hetta er eisini við til at forða fyri, at kvinnur koma illa av ólógligum og ótryggum fosturtøkum uttan vegleiðing frá lækna.

Men landsstýrismaðurin leggur eisini dent á, at kvinna, ið umhugsar fosturtøku ikki skal vera einsamøll í støðuni.

Tað verður tí sett á stovn eitt lætt atkomiligt og alment tilboð til kvinnur, sum umhugsa fosturtøku, har tær kunnu fáa ráðgeving og vegleiðing frá fakfólki, soleiðis at tær kunnu taka eina væl grundaða avgerð.

Tað er tó ikki eitt krav fyri at fáa fosturtøku, at kvinnan frammanundan hevur fingið ráðgeving, staðfestir Løgmálaráðið á heimasíðu síni í dag.

Um serligar grundir gera seg galdandi, so verður møguleiki eisini at fáa fosturtøku framda eftir 12. viku eftir nærri ásettum treytum. Tá kemur lógin at líkjast lóggávuni, sum er galdandi í løtuni, at tað skulu vera tungt vigandi orsøkir, so sum at heilsan hjá kvinnuni er í vanda, at kvinnan er neyðtikin ella hevur verið útsett fyri. Til at viðgera slíkar støður verður sett eitt ráð, sum skal viðgera slík mál.

- Harvið verður siðvenja á økinum eins, og hetta fer at tryggja, at allar kvinnur er eins fyri lógini, sigur Løgmálaráðið.

Stendur tingfólki frítt at atkvøða

Bjarni Kárason Petersen hevur í hesum føri ikki tryggja sær meiriluta fyri málinum í samgonguni áðrenn málið verður lagt fram.

- Hetta málið verður mett at vera eitt etiskt mál, og í slíkum málum kann hvør samgongulimur atkvøða eftir egnari sannføring. Tað er staðfest í samgonguskjalinum.

- Vit hava tosað við allar politiskar flokkar, og vit hava eina kenslu av, at tað eru fólk bæði fyri og ímóti í teimum flestu flokkunum. Men vit hava eisini ein varhuga av, at tað er ein meiriluti á løgtingi, sum gongur við til at fáa fostøkulógina nútímansgjørda, sigur Bjarni Kárason Petersen.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 08. Jan 2024

Ruth Vang visti av ongum

Ruth Vang visti einki um, at landsstýrismaðurin við lógarmálum fór at bjóða til tíðindafund og leggja fram um fosturtøkulógina mánadagin. Í Framsókn eru tey ikki samd um málið

Bjarni Kárason Petersen, landsstýrismaður við løgmálum, og Ruth Vang, landsstýriskvinna við fíggjarmálum og forkvinna í Framsókn (Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Landsstýrismaðurin við lógarmálum, Bjarni Kárason Petersen, bjóðaði seinnapartin mánadagin til tíðindafund, har kunnað var um at broytingar í fosturtøkulógini vóru sendar til hoyringar.

Innbjóðingin til miðlarnar um tíðindafund klokkan 14 hjá Løgmálaráðnum kom klokkan hálvgum tólv. Men Ruth Vang visti av ongum, og í Framsókn eru tey heldur ikki samd um málið.

Tað segði Ruth Vang, forkvinna í Framsókn, og harvið eisini forkvinna hjá landsstýrismanninum, Bjarna Kárason Petersen, í Degi og viku sama kvøld.

- Tá vit viðgjørdu hetta málið í sambandi við løgtingsvalið vóru vit tilvitað um ikki at brúka orðið fría fosturtøku, tí júst hetta við fríari føsturtøku hava nøkur í flokkinum tað nokkso truputl við. Og tí kann eg ikki siga, at vit sum flokkur eru fyri fríari fosturtøku.

- Men vit halda, at lógin eigur at vera dagførd, leggur Ruth Vang afturat.

Hon sigur eisini, at hon visti, at arbeitt var við málinum, men at ein tíðindafundur skuldi vera henda dagin, visti Ruth Vang einki um.

Seinni sama kvøld sendi tingmaðurin hjá Framsókn, Sólvit Nolsøe, út fráboðan um, at hann ikki tekur undir við fríari fosturtøku.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 08. Jan 2024

Fegnast um uppskotið til nýggja fosturtøkulóg

Javnstøðunevndin og felagsskapurin Frítt Val fegnast um uppskotið hjá landsstýrismanninum í lógarmálum, sum leggur upp til, at avgerðarrætturin liggur hjá kvinnuni

Í Javnstøðunevndini eru Gunnhild Persson, Pætur Zachariasson, Bjørk Maria Kunoy, Jórun Gardar og Jógvan Philbrow (Savnsmynd: Ólavur Frederiksen / Faroephoto)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Javnstøðunevndin fegnast um, at uppskotið til nýggja fosturtøkulóg, sum varð send til ummælis í gjár, leggur upp til, at avgerðarrætturin liggur hjá kvinnuni.

Tað sigur Bjørk Maria Kunoy, forkvinna í Javnstøðunevndini, við Útvarpið.

Sambært uppskotinum hjá landsstýrismanninum við lógarmálum kann ein kvinna fáa fosturtøku til og við 12. viku av viðgongutíðini, men loyvi kann eisini gevast til fosturtøku eftir 12. viku "um lív og heilsa hjá kvinnuni er í vanda, ella um inntrivið er neyðugt fyri at forða fyri, at likamliga og sálarliga heilsan viknar munandi, og vandin fyri hesum er læknaliga grundaður". 

Sambært forkvinnuni í Javnstøðunevndini er 12 vikur eitt realistiskt mark.

– Tað er kanska eitt realistiskt sett mark, vísandi til, at tær flestu abortirnar verða framdar áðrenn 12. viku, sigur hon.

Eisini felagsskapurin Frítt Val, sum stríðist fyri rættinum til fría fosturtøku í Føroyum, fegnast um uppskotið.

– Frítt Val fegnast um, at uppskot er lagt fram til eina nýggja fosturtøkulóg, har útgangsstøðið er, at avgerðarrætturin til abort skal flytast til kvinnuna, skrivar felagsskapurin á Facebook.

– Høvuðsmálið hjá Fríum Vali hevur frá byrjan verið at virka fyri rættinum hjá kvinnum til at ráða yvir egnum kroppi og egnari reproduktión – harímillum at velja abort, um tær ynskja tað – uttan mun til orsøk, útbúgving, aldur, heilsustøðu, fíggjarlig kor ella aðrar umstøður.

– Hetta sjónarmiðið byggir á eitt grundleggjandi álit á, at tað er tann, sum er uppá vegin, ið kennir sína egnu støðu best og sostatt er best før fyri at taka avgerð um, hvørt hon skal hava abort ella ikki, skrivar Frítt Val.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 09. Jan 2024

– Finn orsøkirnar og broyt samfelagið hareftir

Í staðin fyri at liberalisera fosturtøkulógina, eiga vit at bøta um viðurskiftini hjá barnafamiljum og barnakonum, sigur forkvinnan í Føroya Pro Vita

Ruth Norðgerð, forkvinna í Føroya Pro Vita (Mynd: DR)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Tað er “ein samfelagslig falitterklæring” at liberalisera fosturtøkulógina heldur enn at bøta um viðurskiftini hjá barnafamiljum og barnakonum.

Tað sigur Ruth Norðgerð, forkvinna í Føroya Pro Vita í skrivi, sum er deilt á Facebooksiðuni hjá felagsskapinum.

Forkvinnan greiðir frá, at tá Pro Vita var á fundi í sambandi við arbeiðið hjá Løgmálaráðum við at endurskoða fosturtøkulógina, heitti felagsskapurin á Løgmálaráðið um at finna orsøkirnar til, at kvinnur søkja um fosturtøku.

– Har heittu vit á Løgmálaráðið um at kanna umsóknirnar hjá kvinnum, sum søkja fosturtøku. Orsøkirnar til fosturtøku eru har. Finn tær, og broyt samfelagið hareftir.

– Danska kanningar hava víst okkum, at fíggjarligar og sosialar orsøkir eru í næstan øllum førum orsøkin til, at kvinnur ikki síggja annan møguleika enn fosturtøku. Eingin orsøk er til at halda, at tað er øðrvísi í Føroyum, sigur hon.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 09. Jan 2024

Kanning: 54 prosent taka undir við fosturtøku til og við 12. viku

Spyr.fo hevur gjørt spurnakanning fyri Kringvarpið

(Savnsmynd: Ritzau)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Sambært kanning, sum Spyr.fo hevur gjørt fyri Kringvarpið, tekur meira enn helmingurin av føroyingum undir við at loyva fosturtøku til og við 12. viku.

Góð 54 prosent av teimum spurdu siga seg taka undir við at loyva fosturtøku til og við 12. viku, meðan 34 prosent siga, at tey taka ikki undir við tí. 11 prosent siga seg ikki vita.

Av kvinnunum, sum vórðu spurdar, siga 60 prosent seg taka undir við at loyva fosturtøku til og við 12. viku, meðan góð 30 prosent siga seg ikki taka undir við tí.

50 prosent av monnunum siga seg taka undir við tí, meðan 37 prosent siga, at teir taka ikki undir við tí.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 09. Jan 2024

Løgmaður á fundi við týska varakanslaran Robert Habeck

Løgmaður er í Berlin og stuðlar føroyska hondbóltslandsliðnum, og hevur nýtt høvdið til ein fund við varakanslaran

(Mynd: Løgmansskrivstovan)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

“Føroyar eiga at styrkja sambondini við Týskland”, sigur løgmaður, sum í dag hevur verið á fundi við týska varakanslaran Robert Habeck.

Á fundinum umrøddu løgmaður og varakanslarin, hvussu samstarvið millum londini kann styrkjast, og hvussu handilsviðurskiftini kunnu betrast. Á fleiri týðandi økjum er formliga samstarvið við Týskland skipað sambært avtalum millum Føroyar og ES. Løgmaður greiddi tí frá arbeiðinum at gera ein yvirskipaðan samstarvskarm millum Føroyar og ES.

Robert Habeck er eisini búskapar- og veðurlagsmálaráðharri, og til fundin umrøddu teir eisini tiltøk á veðurlagsøkinum og tørvin á grønari umlegging bæði í Føroyum og í Týsklandi.

Varakanslarin fekk føroyska landsliðstroyggju
Løgmaður er í hesum døgum í Berlin og stuðlar føroyska hondbóltslandsliðnum.  Hann nýtti tí høvið at geva varakanslaranum eina føroyska landsliðstroyggju, við undirskriftum hjá Hákuni West av Teigum og Eliasi Ellefsen á Skipagøtu, sum báðir spæla á høgum støði í týskum hondbólti.

Løgmaður bar týska varakanslaranum føroyska landsliðstroyggju í gávu og fekk ein EM-hondbólt frá varakanslaranum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. Jan 2024

Quashqai-stuldur uppkláraður

Eitt sera margháttligt mál – men tann, ið kann rokna við bót er ikki tann, ið tók skeivan bil, men eigarin, ið lat lyklarnar liggja í bilinum

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Út móti middegi fríggjadagin setti løgreglan seg í samband við fjølmiðlarnar og avlýsti eftirlýsingina av einum Nissan Qashqai bili, sum varð meldaður stolin dagin fyri, og sum fjølmiðlarnir allir høvdu skrivað um henda morgunin. Bilurin varð nú funnin í øllum góðum, varð sagt.

Men Portalurin hevur, frá álítandi keldum, fingið alla søguna um teir báðar bilarnar, ið vórðu meldaðir stolnar henda hósdagin, og tað var samband millum báðar 'stuldrarnar'.

Og søgan er rættiliga margháttlig.

(trýst á myndina fyri at lesa upprunasøguna)

Ein maður, sum arbeiðir á Óðinshædd skuldi eini ørindi út á sjúkrahúsið í hósmorgunin. Hann hevði ikki bil við sær, og lánti tí bilin hjá einum starvsfelaga.

Meðan hesin ger síni ørindi á sjúkrahúsinum, kemur ein annar persónur – ein kvinna – á Landssjúkrahúsið í einum hvítum Renault bili. Talan er um ein bil uttan lykil – tað er nóg mikið at trýsta á ein knøtt, um elektroniski lykilin annars er nærhendis.

Nú er tað soleiðis, at kvinnan legði taskuna eftir seg á baksetrinum við lyklinum í.

Fyrri maðurin kemur so út aftur av landssjúkrahúsinum, setir seg í hvíta Renault bilin í teirri trúgv, at tað var hesin bilurin, hann var komin við, startar uttan trupulleikar, og koyrir niðan aftur á Óðinshædd har hann letur starvsfelaganum lykilin aftur.

Um somu tíð hevur hevur kvinnan ringt til løgregluna, og meldað sín bil stolnan.

Løgreglan fann skjótt bilin aftur – á Óðinshædd, sjálvandi.

Tá starvsfelagin á Óðinshædd skal heim eftir loknan arbeiðsdag, er hansara bilur ikki har. Hann meldar bilin stolnan. Og tað var ikki fyrr enn út á fyrrapartin fríggjadagin, at bilurin varð funnin aftur – við Landssjúkrahúsið, sjálvandi.

Vaktleiðarin hjá politinum vildi í gjár ikki vátta søguna fyri Portalinum, men viðgekk kortini, at talan vistnokk er um eina rættiliga pínliga hending. Meira vildi hann ikki siga um málið, og ongin avgerð er tikin um hvat víðari skal henda við málinum.

Men hann váttar, at kvinnan, sum fekk bilin stolnan kann rokna við at fáa eina bót á túsund krónur, tí tað er revsingin fyri at seta bilin frá sær við lyklinum í.

Hvat hendir við manninum, sum tók skeivan bil, ynskir vaktleiðarin onki siga um.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. Jan 2024

Innbrot í Listasavninum fríggjanáttina

Helst er onki stolið – partur av plantasjuni var avlæstur í gjár meðan løgreglan kannaði málið

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Fríggjanáttina vóru óbodnir gestir inni í Listasavninum í Gundadali í Havn.

Í gjár var er ógreitt um nakað er stolið. Løgreglan var á staðnum og gjørdi kanningar, eitt nú inni plantasjuni har ein nakað av norðasta parti, niðan móti Listasavninum var avbyrgdur fyri óvikomandi fólki.

Tað var klokkan 01.43 fríggjanáttina, at alarmurin á Listasavninum fór í gongd, og løgreglan fór á staðið. Har kundi staðfestast, at onkur hevði verið inni, men óvist var um nakað er stolið.

Yvirhøvur var vaktleiðarin sera sparin við at upplýsa meira um málið, tí tað er so nýtt, og kanningararbeiðið var júst byrjað. Tí vildi hann heldur ikki upplýsa hvussu óbodni gesturin ella gestirnir eru komnir inn.

Men hann segði tó so mikið sum, at “ómiddulbart er onki, sum bendir á, at nakað er stolið”.

Um fólk er, sum hava sæð okkurt illgrunasamt í økinum ella í plantasjuni um tveytíðina fríggjanáttina, so er løgreglan áhuga í at frætta.

Seinnapartin fríggjadagin almannakunngjørdi løgreglan umvegis sosialu miðlarnar myndir av einum manni, tikin við vakmyndatóli inni í Listasavninum framman fyri ein opnan rút, sum hann helst hevur brotið fyri at sleppa inn. Løgreglan bað um hjálp at eyðmerkja hann.

Í gjárkvøldið kunngjørdi løgreglan so, at maðurin er varðhaldsfongslaður. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. Jan 2024

Maður varðhaldsfongslaður í fýra vikur fyri kynsliga misnýtslu av børnum

Hann er skuldsettur fyri brot sum snúgva seg um at hava barnapornografiskt tilfar í varðveitslu, viðvirkan til neytøkuroynd og aðrar kynsligar gerðir framdar móti børnum undir 12 ár

(Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Løgreglan handtók í vikuni ein mann og skuldsetti hann fyri fleiri brot á ásetingar í revsilógini, sum snúgva seg um at hava í varðveitslu og at senda víðari barnapornografiskt tilfar, viðvirkan til neytøkuroynd og aðrar kynsligar gerðir framdar móti børnum undir 12 ár.

Gerðirnar eru framdar á internetinum, og børnini eru ikki eyðmerkt.

Hetta skrivar løgreglan í tíðindaskrivi.

Ákæruvaldið framstillaði mannin í grundlógaravhoyring í Føroya Rætti hósdagin, har hann varð varðhaldsfongslaður í fýra vikur.

Kanningardeildin hjá politinum hevur arbeitt við málinum í eina tíð og fer nú undir enn fleiri kanningar. Hesar kanningar fevna m.a. um teldur og onnur elektronisk tól hjá manninum, sum kunnu geva ábendingar um, hvørt brotini eru meira umfatandi, ella talan er um fleiri brot.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. Jan 2024

Fyritøkan Orkað meldað til løgregluna

Orkað hevur ringt ella sms'að til borgarar við tilboði um at reinsa skorsteinin, uttan, at borgarin hevur biðið um tað, og tað er brot á marknaðarføringslógina, sigur Brúkaraumboðið

(Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Brúkaraumboðið hevur meldað fyritøkuna Orkað til løgregluna fyri at hava framt brot á marknaðarføringslógina.

Brúkaraumboðið hevur móttikið tríggjar fráboðanir um, at Spf. 16, undir navninum Orkað, hevur ringt ella sms'að til borgarar, við tilboði um at reinsa skorsteinin, nú tey verða í økinum.

Sambært § 6 í marknaðarføringslógini er tað ikki loyvt í vinnuvirksemi at senda út lýsingar, ella á annan hátt at marknaðarføra, við elektroniskum samskifti so sum telduposti, sms ella telefon, uttan so, at móttakarin frammanundan hevur biðið um hetta.

Hetta hevur við sær, at bannað er at ringja til borgarar, við sølu fyri eyga, uttan samtykki frá teimum. Brúkaraumboðið metir eisini, at tað eru skerpandi umstøður í hesum máli, tí at Orkað í nøkrum førum hevur ringt fleiri ferðir til somu borgarar, hóast teir hava sagt frá, at teir ikki ynskja at verða uppringdir av felagnum.

Brot á § 6 í marknaðarføringslógini verður revsað við bót.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. Jan 2024

Samgongan fær aftur lúsing frá veljaranum

Fólkaflokkurin og Sambandsflokkurin kunnu sjálvir skipa samgongu, sambært nýggjari veljarakanning

Beinir Johannesen, formaður í Fólkaflokkinum, kann saman við Bárði á Steig Nielsen, formanni í Sambandsflokkinum sjálvur skipa samgongu uttan hjálp frá eitt nú Miðflokkinum (Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Sambært nýggjari veljarakanning, sum Spyr.fo hevur gjørt fyri Sosialin, hevði samgongan bara fingið 43,3 prosent av atkvøðunum og hevði mist fýra tingsessir og harvið meirilutan á tingi.

Andstøðan hevði fingið 54,6 prosent av atkvøðunum og 19 tingsessir. Fólkaflokkurin gongur tríggjar tingsessir fram í mun til valið í 2022, og hevði fingið 25,6 prosent av atkvøðunum.

Sambandsflokkurin hevði fingið 23,3 prosent av atkvøðunum og átta tingsessir. Tað er 3,3 prosentstig meira enn á valinum seinast og flokkurin gongur ein tingsess fram.

Sostatt kundu stóru andstøðuflokkarnir sjálvir skipað samgongu, um val var í dag.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. Jan 2024

Fimm limir endaliga tveittir úr Sjálvstýri

Á eykaaðalfundi farna leygardag var avgerðin um at tveita fimm limir úr flokkinum staðfest

Sámal Petur í Grund, formaður í Sjálvstýri (Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Sjálvstýri hevði farna leygardag eykaðalfund í Lamba, og tá var avgerðin um at tveita fimm limir úr flokkinum staðfest.

Teir fimm eru Sofus Hansen, Jan Asbjørnsson Joensen, Brandur Øssursson Simonsen, Bjørn á Heygum og Rógvi Fossadal.

Orsøkin er, at teir fóru ímóti floksleiðsluni í sambandi við innsavnaðu undirskriftirnar sum vórðu sendar Løgmálaráðnum so Sjálvstýri aftur kundi stilla upp.

Tann 1. november læt Sjálvstýri Løgmálaráðnum tilsamans 814 undirskriftir, og av teimum eru tær 804 góðkendar. Flokkurin er tískil góðkendur at stilla upp til komandi løgtingsval.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 06. Jan 2024

Álvarsligt at verjuskipini ikki hava útgerðina í ordan

Føroyingar hava verið viðspælarar, og mann hevur tikið avgerð um at loyva einum nýggjum lofteftirlitsradara á Sornfelli. At verjuskipini um somu tíð eru virkin uttan grundleggjandi verjukapasitet er ógvuliga álvarsamt, sigur Sjúrður Skaale, fólkatingsmaður, sum nú vil hava danska verjumálaráðharran at greiða frá málinum

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Í vikuni kundi Danmarks Radio avdúka, at kanónirnar á donsku verjuskipunum, sum sigla kring Føroyar og Grønland, tey seinastu 15 árini ikki hava virkað. Tað vísa skjøl, sum DR hevur fingið innlít í.

Hetta er ikki fyrstu ferð, at Sjúrður Skaale hevur tikið ringa standin á donsku verjuskipunum upp við danska verjumálaráðharran. Og fólkatingsmaðurin hevur fleiri ferðir heitt á donsku stjórnina um at annaðhvørt endurnýggja ella útskifta tey eftirhondini gomlu Thetis-skipini, sum sigla kring Grønland og Føroyar.

At tað nú eisini vísur seg at vera stórir manglar á teimum nýggjaru skipunum í Knud Rasmussen klassanum ger bara ilt verri. Avdúkingin hjá Danmarks Radio vísur, at støðan er nógv verri, enn danska verjan sjálv hevur upplýst:

- Tað er serstakliga álvarsligt, at donsku verjuskipini ikki hava grundleggjandi verjuútgerð í ordan. Tað er ikki trygt fyri okkum, men so avgjørt heldur ikki fyri manningarnar á skipunum.

Hetta er danskt málsøki burtur av, og tí vendi eg mær til donsku stjórnina við hesum fyri at vita, hvør hevur ábyrgd av hesum, sigur Sjúrður Skaale, fólkatingsmaður.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. Jan 2024

Hagstovan: 54.550 fólk búðu í Føroyum 1. desember

Fólkatalið veksur framvegis, men vøksturin minkar – seinasta árið vaks fólkatalið við 478 persónum, ið svarar til ein vøkstur á 0,9 prosent

(Savnsmynd: Hagstovan)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

1. desember búðu 54.547 fólk í Føroyum. Tað er 478 fleiri enn 1. desember árið fyri, og svarar hetta til ein vøkstur á 0,9 prosent, sum er minni enn undanfarnu 12 mánaðirnar.

Fólkatalið veksur framvegis, men vøksturin minkar. Árliga broytingin, sum í 2023 hevur ligið um eitt prosent, er nú komin niður á 0,9 prosent. Seinast, árliga broytingin lá um eitt prosent í longri tíð, var í 2014, skrivar Hagstovan.

Vøksturin seinasta árið kemur av einum burðaravlopi á 176 og eini nettoflyting á 302 fólk.

Tilflytingin tykist minka meiri enn fráflytingin, og samanlagt minkar hetta um nettoflytingina. Í tíðarskeiðnum frá 2017 til 2022 lá árliga nettoflytingin millum 400 og 500 fólk, men seinasta árið var hon 302 fólk.

Deyðatalið er minkað meir enn føðitalið, og samanlagt økir tað um burðaravlopið. Áðrenn stóru minkingina í burðaravlopinum, sum byrjaði fyri tveimum árinum síðani, lá burðaravlopið millum 200 og 300 børn. Í undanfarna tíðarskeiði var tað niðri á 121 børnum, og seinasta árið var tað vaksið upp á 176 børn.

Seinasta árið vaks fólkatalið í 18 av teimum 29 kommununum. Størsti vøkstur var í Tórshavnar, Klaksvíkar og Runavíkar kommunum. Í teimum kommununum vaks fókatalið serliga í Tórshavn, Hoyvík, Klaksvík og Saltangará.

Talið á persónum, sum hava annan ríkisborgaraskap enn danskan, er vaksið nógv seinastu fimm árini, men soleiðis er ikki við donskum ríkisborgarum, skrivar Hagstovan.

Danskir ríkisborgarar, sum áður hava staðið fyri størsta partinum av fólkavøkstrinum, stóðu fyri átta prosent av vøkstrinum seinasta árið.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. Jan 2024

Hagstovan: Løntakaratalið setti met í desember

Í desember 2023 vóru 28.740 løntakarar, 410 fleiri enn sama mánað árið fyri – 7,6 prosent vóru útlendskir ríkisborgarar

(Savnsmynd: Hagstovan)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Í desember eru vanliga flest løntakarar, og desember 2023 var einki undantak. Tá setti talið met við 28.740 løntakarum. 

Samanborið við sama mánað árið fyri vóru 410 fleiri løntakarar í desember 2023, sum svarar til ein vøkstur upp á 1,4 prosent.

Í desember vóru um 14.700 menn og 14.000 kvinnur. Tað er ein vøkstur á ávikavist 0,8 og 2,1 prosent í mun til desember árið fyri.

Sambært Hagstovuni var vøksturin størstur í byggivinnuni og almennu tænastuvinnuni - avikavist 2,4 og 2,3 prosent.

7,6 prosent av løntakarunum í desember vóru útlendskir ríkisborgarar. Í desember árið fyri var teirra partur sjey prosent. Fyri fimm árum síðani var talið á 4,5 prosent.

Løntakaraskarin er, sum áður nevnt, vaksin við góðum 400 persónum í desember í 2023 samanborið við sama mánað í 2022. Av hesum vøkstrinum eiga útlendskir ríkisborgarar 44 prosent, ið er væl minni í mun til november, har tey áttu 86 prosent.

Størsti parturin starvast innan fiskavøruídnað, gistihús og matstovuvirki, ali- og kryvjivirki, umframt húsarhaldstænastur.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. Jan 2024

Føroya Arbeiðsgevarafelag: Skilagott at lækka lønarskattin

– Tað gagnar okkara samfelagi, at landið og nú nakrar kommunur lækka skattin. Tað bøtir um okkara møguleikar sum land at kappast við onnur lond um starvsfólkini, eins og tað ger tað meira lokkandi hjá fólki at taka eitt eyka tak, sigur felagið

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Tað er avgjørt eitt stig rætta vegin, nú fimm kommunur - Vágs kommuna, Sunda kommuna, Eystur kommuna, Vága kommuna og Hvalbiar kommuna - hava valt at lækka kommunuskattin í 2024, heldur Føroya Arbeiðsgevarafelag.

Felagið hevur í nógv ár hevur verið av teirri sannføring, at lønarskatturin í Føroyum er ov høgur.

– Seinnu árini er ov lítil partur av inntøkuvøkstrinum í almennu kassunum farin til at fíggja lættar í lønarskattinum. Til dømis øktust samlaðu skattainntøkurnar hjá føroysku kommununum við umleið 14 prosentum frá 2020 til 2023. Hetta kundi givið rúm fyri skattalættum hjá fleiri kommunum, samstundis sum tað hevði borið til at raðfest kommunalu kjarnuuppgávurnar innan eitt nú dagstovnaøkið, eldraøkið og vatn- og renovatiónsøkið, sigur Føroya Arbeiðsgevarafelag sambært heimasíðuni hjá Vinnuhúsinum.

– Tað gagnar okkara samfelagi, at landið og nú nakrar kommunur lækka skattin. Tað bøtir um okkara møguleikar sum land at kappast við onnur lond um starvsfólkini, eins og tað ger tað meira lokkandi hjá fólki at taka eitt eyka tak. Skattalættarnir fara óivað eisini at lætta um gerandisdagin, sum seinastu tíðina hevur verið eyðkendur við hækkandi prísum og hækkandi rentum.

Føroya Arbeiðsgevarafelag sigur, at um kommunurnar eru tilvitaðar um at vísa afturhaldni í útreiðsluvøkstrinum, og at fokusera á kommunalu kjarnuuppgávurnar, skapar tað rúm fyri at lækka kommunuskattin.

– Ein lækkandi persónsskattur økir eisini um talið á fólki, sum kunnu klára seg sjálvi uttan hjálp frá tí almenna.

Kommunuskattaprosentið í teimum 29 kommununum í Føroyum er í miðal 20,02 prosent. Tað hægsta kommunuskattaprosentið er 21,50 prosent, meðan tað lægsta er 16 prosent.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 08. Jan 2024

Karl Weihe við í norskum reality

Nú fer sjarmørurin úr Sandavági at royna seg í norska Paradise Hotel

(Mynd: Viaplay)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Karl Weihe úr Sandavági gjørdist kendur tá hann í 2022 luttók í donsku sjónvarpssendingini, Ex on the Beach. Nú fer hann so aftur at royna seg í reality, og tað verður í norska Paradise Hotel.

Tað kann vera nóg trupult at orða seg á donskum, og hvussu tað so verður á norskum hjá unga sjarmørinum, má tíðin vísa.

- Heilt vist var málið ein avbjóðing. Eg veit faktiskt ikki hvat mál eg prátaði, men eg royndi í øllum førum at tosa norskt. Tað verður stuttligt at síggja, sigur Karl Weihe við danska blaðið, Se og Hør.

- Eg noyddist at hugsavna meg fult og heilt fyri at skilja, hvat tey søgdu, og hetta gjørdu tey eisini eitt sindur gjøldur burturúr, greiðir hann frá.

Hann sigur víðari við blaðið, at hetta var besta uppliving í lívinum.

Paradise Hotel Norge sæst á Viaplay frá 22. januar.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 08. Jan 2024

Silja Strøm skal listprýða langhylin í Gundadali

Sum ung svam Silja Strøm nógv, og hetta hevur eisini givið íblástur til listaverkið

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Tað verður listakvinnan Silja Strøm, sum skal listprýða nýggja langhylin í Gundadali.

Sum ung svam Silja Strøm nógv, og hetta hevur eisini givið íblástur til listaverkið.

– Verkið hjá mær flytur seg millum jarðbundin motiv og leysari myndir. Kroppar eru defineraðir tættari at hvør øðrum. Har eru áskoðarar, fjepparar, fólk, ið stuttleika sær. Mosi í mynstrum og grót. Síðani eru flótandi, sveimandi kroppar. Ljósreflektiónir, aldur og streymur eru rundan um fólkini, ið bera meira kensluborðin og innanvend brá, sigur Silja Strøm, listakvinna um listaverkið.

Silja Strøm er úr Vestmanna. Hon er útbúgvin á The Glasgow School of Art. Hon býr í London, men arbeiðir nógv í Føroyum.

Silja Strøm hevur havt nógvar framsýningar úti og heima m.a. serframsýningina Listaleikir á Listasavni Føroya í 2019. Hon var somuleiðis við til at prýða nýggju politistøðina í Havn í 2021.

Eftir ætlan letur langhylurin í Gundadali upp seinni í ár.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. Jan 2024

Fagnaðarkvøld í Dansistovuni í Sørvági

27. januar verður fagnaðarkvøld fyri Jóan Jakku Guttesen & Magnusi á Stongum

(Savnsmynd: Harald Bjørgvin)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Leygarkvøldið 27. januar verður fagnaðarkvøld fyri Jóan Jakku Guttesen & Magnusi á Stongum. Tað verður í Dansihøllini í Sørvági.

– Í sambandi við, at Jóan Jakku Guttesen og Magnus á Stongum hava føðingardag, verður skipað fyri fagnaðarkvøldi í heimbygdini Sørvági. Báðir eru væl kendir innan føroyska tónleikaheimin, og hava rós uppiborið fyri teirra avrik. Nú ynskja vit at geva teimum eina hjartans tøkk fyri teirra íkast, skrivar Dansistovan.

Tiltakið byrjar kl. 20, og dyrnar lata upp kl. 19.30.

– Á skránni eru tónleikur, røður og hugni. Ymiskir tónleikarar og sangarar fara at tulka sangir hjá Jóan Jakku og Magnusi. Í steðginum verður borðreitt við leskiligum munnbitum og ymiskum leskandi, skrivar Dansistovan.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 06. Jan 2024

Seinasti stuðul úr Minnisgrunni Ruth Smith Nielsen listamálara

Alda Mohr Eyðunardóttir hevur fingið tað, sum var í grunnurin, nú avgerð er tikin um at strika grunnin

Alda Mohr Eyðunardóttir og Hilmar Høgenni, formaður í Listafelagnum

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Millum jólanna var lítil samkoma í Kambans Húsi í Havn, har unga listakvinnan, Alda Mohr Eyðunardóttir, fekk handa stuðul úr Minnisgrunni Ruth Smith Nielsen, listamálara.

Alda Mohr Eyðunardóttir er spennandi listafólk, ið brýtur upp úr nýggjum. Hon fødd í 1997 og lesur á skúlanum fyri mediekunst á kongaliga Danska  Kunstakademinum í Keypmannahavn.

Alda er hugtikin av handarbeiði og brúkar tað í síni list bæði tá hon tilevnar, og tá hon endurgevur tekstil á annan hátt. Í heyst luttók hon í eini tvørfakligari lestrarætlan í New York. Alda hevur luttikið í fleir framsýningum bæði her heim og í Danmark, Íslandi og Finlandi.  

Í 2021 hevði Alda sína fyrstu serframsýning í forhøllini í Listasavni.

Í 2020 fekk Alda gávugóðs Thorvalds Poulsen av Steinum og í 2022 fekk hon virðislønina hjá Mentamálaráðnum til ungt listafólk. 

Alda Mohr Eyðunardóttir tá hon fekk handað Virðisløn til ungt Listafólk í februar í fjør (Savnsmynd: Sverri Egholm)

Minnisgrunnur Ruth Smith Nielsen listamálara

Ruth Smith 1913 – 1958

Í 1963 setti Poul Morell Nielsen, maður Ruth Smith, á stovn “Minnisgrunn Ruth Smith Nielsen listamálara”. Fæið í grunninum varð fingið til vega við at selja verk á minnisframsýningini í 1959.

Tað var Listafelag Føroya, sum skipaði fyri stórari minnisframsýning í Føroya Banka í Havn í 1959. Á framsýningini vóru 100 málningar, 24 vatnlitamyndir og nógvar tegningar.

Fæið í grunninum var 10.000 krónur. Stýrið fyri grunnin, ið er nevndin í Listafelagnum, kann eina ferð um árið, lata rentuintøkurnar hjá grunninum sum útbúgvingarstuðul til yngri føroysk listafólk, soleiðis at kvinnulig listafólk hava forrættindi.

Seinasti stuðul var í 1977

Nevndini er heimilað at lata árliga stuðulin uttan frammanundan at lýsa eftir umsóknum. Í nógv ár hevur lítil og ongin inntøka verið hjá grunninum, og tískil ongin stuðul latin. Seinast grunnurin veitti stuðul var í 1977. Tá fingu listafólkini Sigrun Gunnarsdóttir, Eyðun av Reyni og Amariel Norðoy stuðul.

Á fundi 22. novembur 2023 avgjørdi stýrið fyri grunnin at biðja Løgmálaráðið um loyvi at strika grunnin og lata fæið í grunninum sum útbúgvingarstuðul sambært viðtøkunum. Hálvan desembur játtaði Løgmálaráðið hesi umbøn.

Nevndin hevur avgjørt at strikað grunnin og játta Aldu Mohr Eyðunardóttir fæið í grunninum í útbúgvingarstuðli. Fæið í grunninum er 81.321,36 krónur. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. Jan 2024

Stuðulin til størri listaligar verkætlanir handaður

Tórshavnar kommuna stuðlar trimum listarligum verkætlanum við tilsamans góðari hálvari millión – tær eru "Romeo & Julia" hjá leikbólkunum Det Ferösche Compagnie & Tvazz, "International World New Music Days 2024" hjá Felagnum Føroysk Tónaskøld, og "Kanska ein bygd" hjá Dansivirkinum RIVA

(Mynd: Tórshavnar kommuna)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Í vikuni fingu tríggjar stórar listaligar verkætlanir handaðan stuðul frá Tórshavnar kommunu.

20 umsóknir komu inn um stuðul. Mentamálanevndin hjá Tórshavnar býráð valdi, eftir tilmæli frá stuðulsbólkinum og eftir ráðgeving frá serfrøðingi, at tríggjar verkætlanir skuldu fáa stuðul.

Tær tríggjar verkætlaninar eru "Romeo & Julia" hjá leikbólkunum Det Ferösche Compagnie & Tvazz, ið fær 300.000 krónur, "International World New Music Days 2024" hjá Felagnum Føroysk Tónaskøld, ið fær 150.000 krónur, og "Kanska ein bygd" hjá Dansivirkinum RIVA, ið verður stuðlað við 100.000 krónum.

Tað var Annfinn Brekkstein, formaður í Mentamálanevnd Tórshavnar býráð, ið handaði listastuðulin.

Í røðu sínari vísti hann millum annað á, at Tórshavnar kommuna ger nógv fyri at stuðla listini:

– Listin ríkar okkum lívið, hon fær okkum at hugsa, at fegnast, undrast og eisini onkuntíð at ilskast. Listin fær okkum at kjakast. Hon víðkar okkara sjónarring, bjóðar av, segði Annfinn Brekkstein, formaður, millum annað.

Í mars er aftur møguleiki at søkja um stuðul til størri listaligar verkætlanir, skrivar Tórshavnar kommuna.

Annfinn Brekkstein, formaður í Mentamálanevnd Tórshavnar Býráð, og listafólkini (Mynd: Tórshavnar kommuna)

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. Jan 2024

Hvíldarheimið mest selda bók í fjør

Krimibókin hjá Jógvani Isaksen liggur ovast á metsølulistanum hjá Rit og Rák fyri 2023

(Mynd: Rit og Rák)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Eins og undanfarin ár, kom ein rúgva av føroyskum bókum út í 2023, og staðfestast kann, at føroyingar keypa og lesa føroyskt, sigur bókhandilin Rit og Rák, sum heldur til í Sølumiðstøðini í Havn, nú sølan fyri 2023 er gjørd upp.

Bókin "Hvildarheimið" hjá Jógvan Isaksen gjørdist mest selda bókin til vaksin. Bókin er um Hannis Martinsson, sum fleiri føroyingar eru komnir at kenna gjøgnum bøkurnar hjá Jógvani ella sjónvarpsrøðina TROM.

Næsta bók á listanum er nýggja bókin hjá Sólrúni Michelsen, sum hevur skrivað skaldsøgu um Sáru Malenu. Sára Malena var løgd undir at duga gand, og var tí happað og útihýst úr samfelagnum.

Triðja bókin á listanum er "Lygn" eftir Eyðun Klakstein, sum eins og bókin hjá Jógvani Isaksen er ein krimi.

Ein donsk bók er komin á fjórða plássið á føroyska listan í ár, og tað er "Kampen om ytringsfriheden". Tað er Heini í SKorini, sum hevur skrivað.

Annars er listin fyri 2023 væl blandaður við skaldsøgum, ævisøgum, siðsøgu og kókibókum

Mest seldu føroysku bøkurnar til vaksin eru hesar:

1. Hvíldarheimið
2. Sára Malena
3. Lygn
4. Kampen om ytringsfriheden
5. Søtt og salt
6. Reyn, kæra Reyn
7. Petur Mohr Dam
8. Góðaráð
9. Robert
10. Føroysk klæðir

Um hugt verður eftir mest seldu føroysku barnabókunum, sær listin soleiðis út:

1. Skúlabyrjan
2. Fantus – fílur og maskinurnar
3. Míni fyrstu orð
4. Bókin um teg
5. Karius og Baktus
6. Mumi – fyrstu 100 orðini
7. Dinosauravinir – skattaveiðan
8. Nissu Njál flytur inn
9. Søgur til dreingir sum tora at vera øðrvísi
10. Djór á bóndagarðinum

Ovast á listanum er Skúlabyrjan, sum eru heftir serliga ætlað børnum sum eru fimm og eldri. Við hesum heftum lærir barnið millum annað heilt grundleggjandi støddfrøði og at skriva tøl og bókstavir. Annars er listin væl blandaður við nýggjum bókum (Nissu Njál flytur inn, Skattaveiðan og Dreingir sum tora at vera øðrvísi) og eldri bókum (Skúlabyrjan, Bókin um teg og Karius og Baktus).

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. Jan 2024

Fríðrikur kongur talar av svalanum eftir kongsskiftið

Her skal hann eisini lýsa leiðarorðini, ið skulu mynda hansara stjórnartíð

Komandi kongshjúnini - her á svalanum á Amalienborg (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Stutt eftir at kongsskifti í danska kongshúsinum er blivið lýst sunnudagin, fer Fríðrikur kongur at halda fyrstu røðu sína sum kongur á svalanum á Christiansborg Slotti.

Tað stendur at lesa í skránni fyri dagin, sum kongshúsið kunngjørdi í gjárkvøldið.

Kongsskiftið verður fráboðað av svalanum á Christiansborg (Mynd: EPA)

Í 1972 var tað Jens Otto Krag, sum lýsti deyða Fríðriks kong IX og kunngjørdi at Margreta nú var drotning (Mynd: EPA)

Klokkan 14 sunnudagin, føroyska tíð, fer kongur út á svalan, har Mette Frederiksen, statsministari, fer at lýsa kongsskiftið.

Stutt eftir heldur kongur sína røðu og kunngerð eisini síni leiðarorð (valgsprog). Leiðarorðini skulu vera myndandi fyri hansara stjórnartíð.

Hjá Margretu drotning var tað ikki fyrr enn beint áðrenn faðir hennara – Fríðrikur IX – lá fyri deyðanum, at hon kom fram á síni leiðarorð.

Tey ljóða soleiðis: "Guds hjælp, folkets kærlighed, Danmarks styrke".

Skráin sunnudagin byrjar við, at bæði krúnprinsahjúnini og drotningin fara av Amalienborg í hvør sínum akfari.

Krúnprinsahjúnini verða koyrd í bili, meðan drotningin verður flutt í hestavogni.

Hetta hendir umleið ein hálvan tíma áðrenn kongsskiftið á Christiansborg.

Eftir hetta verða drotningin, krúnprinsurin og Christian prinsur saman við stjórnini við til fund í Statsráðnum.

Alment hendir sjálvt kongsskiftið á hesum fundinum í teirri løtu, at drotningin hevur skrivað undir lýsingina um at hon leggur valdið frá sær - abdicerar.

Síðan fer drotningin av Christiansborg og setir kós aftur móti Amalienborg.

Margreta varð sjálv útnevnd til drotning av sama svala í 1972 av táverandi forsætisráðharranum, Jens Otto Krag.

Kongsskiftið kemur til sjóndar við, at hon skiftir akfar við kongshjúnini, og verður koyrd heimaftur í bili.

Klokkan 13.30 (føroyska tíð) hava kongshjúnini eina móttøku fyri serliga innbodnum gestum, sum ikki verða navngivnir í skránni.

Ein hálvan tíma seinni fer Fríðrikur kongur út á svalan og sigur síni fyrstu orð til tjóðina sum kongur.

Eftir lýsingina koyra kongshjúnini aftur til Amalienborg – hesaferð í hestavogni.

Mánadagin verða kongshjúnini við, tá kongsskiftið verður fráboðað í Fólkatinginum.

Í hesum sambandi fer Mette Frederiksen, statsministari, at koma við einum munnligum boðum frá kongi.

Boðini eru “eini ovastu boð til Fólkatingið”, verður sagt, uttan at greitt verður nærri frá hesum í skránni, skrivar Ritzau. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 09. Jan 2024

Krúnprinsurin fekk boðini tríggjar dagar áðrenn nýggjár

Synirnir hjá Margretu drotning, Fríðrikur krúnprinsur og Joakim prinsur, vórðu ikki kunnaðir um, at drotningin ætlaði at leggja frá sær fyrr enn 28. desember

(Savnsmynd: Morten Krüger/Kongshúsið)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Í nýggjársrøðuni 31. desember boðaði Margreta drotning almenninginum frá, at hon fór at lata trónuna víðari til Fríðrik krúnprins, og hetta var ikki langt aftaná, at komandi kongurin sjálvur hevði fingið boðini.

Sambært Ritzau váttar danska kongshúsið fyri Berlingske, at Fríðrikur krúnprinsur ikki varð kunnaður um avgerðina fyrr enn 28. desember, tríggjar dagar áðrenn restin av ríkinum fekk tað at vita.

– Eg kann vátta, at Margreta drotning kunnaði bæði krúnprinsin og Joakim prins um avgerðina 28. desember, sigur samskiftisstjórin hjá kongshúsinum, Lene Balleby við blaðið.

Hovið og Mette Frederiksen, forsætisráðkvinna vórðu eisini kunnað stutt frammanundan, men nær tey fingu boðini, vil hon ikki siga.

Heldur einki verður sagt um, nær drotningin tók avgerðina um at leggja frá sær.

Tað verður sunnudagin seinnapart, at drotningin formliga fer frá, og Fríðrikur krúnprinsur verður Fríðrikur kongur X.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. Jan 2024

Nye Borgerlige fer í søguna

Har eru ov nógvir borgarligir flokkar á Fólkatingi, sigur Pernille Vermund, forkvinna

Pernille Vermund var við til at stovna Nye Borgerlige á heysti í 2015, men nú fer flokkurin í søguna (Mynd: Ritzau)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Tingbólkurin hjá danska flokkinum Nye Borgerlige verður nigurlagdur, og flokkurin verður avtikin.

Tað boðar Pernille Vermund, forkvinna í flokkinum frá í vikuni.

Orsøkin er, at har eru ov nógvir borgarligir flokkar á Fólkatingi, og tað er neyðugt at tey borgarligu savnast um færri flokkar, sigur hon.

– Tá vit fyri átta árum síðani stovnaðu Nye Borgerlige, vóru bert fýra borgarligir flokkar. Í dag eru sjey.

Nye Borgerlige fekk seks tinglimir á seinasta vali, men hevur bert trý tingfólk eftir - Pernille Vermund og Kim Edberg, umframt Peter Seier Christensen, sum tó er sjúkrameldaður - og sambært Pernille Vermund er vandi fyri, at tey kunnu leggja fót fyri einum borgarligum meiriluta og harvið einum borgarligum forsætisráðharra.

Pernille Vermund og Kim Edberg hava tikið avgerð um at niðurleggja tingbólkin og hava heitt á floksstjórnina um at avtaka flokkin, og tað hevur floksstjórnin játtað at gera.

– Tað er ikki nøkur løtt avgerð, men tað er tað einasta rætta, sigur hon.

At tingbólkurin hjá Nye Borgerlige verður niðurlagdur merkir, at limirnir verða uttanflokkatingfólk.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. Jan 2024

USA: Boeing 737 Max 9-flogfør sleppa ikki at flúgva

Í USA hava flogmyndugleikarnir givið boð um, at øll flogfør av hesum slagnum skulu kannast, og sambært Reuters verður hetta eisini galdandi í Evropa

(Mynd: Ritzau)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Fleiri flogfeløg eru fyribils givin at nýta Boeing 737 Max 9-flogfør, eftir at eitt vindeyga og partur av vegginum varð rivin av einum flogfari hjá Alaska Airlines seinasta fríggjadag, meðan tað var í luftini.

Hetta hendi stutt eftir, at flogfarið var farið úr Portland í statinum Oregon. Flogfarið var ávegis til Ontario í Kanada. 171 fólk vóru umborð. Manningin taldi seks. Eftir 20 minuttir eydnaðist tað flogfarinum at neyðlenda, og sambært Ritzau var eingin fólkaskaði.

Hendingin hevur fingið amerikansku flogmyndugleikarnar at geva boð um, at øll Boeing 737 Max 9 flogfør skulu vera verðandi á jørðini, so hetta slagið av flogfari kann kannast nærri.

Sambært tíðindastovuni Reuters fara flogmyndugleikarnir í Evropa at gera tað sama, men hetta hava teir tó ikki váttað enn.

Boðini hjá amerikonsku flogmyndugleikunum hava við sær, at 171 Boeing-flogfør av salgnum 737 Max 9 ikki sleppa at flúgva í løtuni. Tey skulu kannast fyri møgulig teknisk brek, áðrenn tey sleppa á flog aftur.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 07. Jan 2024

Mánalending verður av ongum

Tað eydnaðist ikki at fáa gongd á rúmdarfarið Peregrine mánadagin – tí er ætlani um at lenda á mánanum slept

Útskjótingin av Kennedy Space Center í Florida mánadagin gekk væl (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Eitt ómannað kanningarfar, sum mánadagin varð sent út í rúmdina, fer ikki at lenda á mánanum, sum ætlað.

Tað boðar privata felagið aftan fyri Peregrine-rúmdarfarið, Astrobotic Technology, frá, sambært CNN.

Eftir eina væleydnaða útskjóting, komu trupulleikarnir tá sólfangararnir skuldu vendast rætta vegin, so battaríini á rúmdarfarinum kundu løðast.

Trupulleikin varð loystur, men tað eru trupulleikar við framdráttarskipanini, og so mikið av brennievni er farið til spillis, at ætlanin um at lenda á mánanum nú er slept.

Nú er málið at fáa Peregrine so nær mánanum, sum gjørligt, áðrenn farið missir sina megi, skrivar CNN.

Rúmdarfarið skuldi ætlandi vera tað fyrsta farið úr USA til at lenda á mánanum síðan 1972.

Útsendingin var ein stillfør byrjan til eitt rúmdarár, ið er rættiliga umfatandi. Fleiri spennandi ætlanir eru úti í rúmdini í 2024. Eitt nú er ætlanin at senda eitt mannað far út til mánan, skrivar dr.dk. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 09. Jan 2024

ES-forsetin vil í ES-tingið

Embætistíðin hjá Charles Michel varar fram til 30. november, men verður hann valdur inn í ES-tingið í summar, má ein nýggjur forseti veljast

Charles Michel (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

ES-forsetin Charles Michel ætlar at stilla upp til ES-tingið. Tað segði hann við belgiska blaðið De Standaard farna vikuskiftið.

Val til ES-tingið verður í juni, og tá skulu 720 tinglimir veljast, og verður Charles Michel valdur, má hann fara frá sum ES-forseti.

– Evroparáðið kann leggja til rættis og velja eftirmann mín síðst í juni ella fyrst í juli, sigur hann við blaðið.

ES-forsetin, sum verður valdur av stats- og stjórnarleiðarum í ES fyri eitt tíðarskeið á tvey og eitt hálvt ár, kann verða afturvaldur eina ferð. Michel hevur verið ES-forseti síðan 1. desember 2019, og embætistíð hansara varar fram til 30. november í ár, skrivar Ritzau.

48 ára gamli Charles Michel var forsætisráðharri í Belgia frá 2014 til 2019.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 08. Jan 2024

Góður granni er farin

Tað kom sera óvart, at fáa deyðsboðini av Inga Ellingsgaard

 

SkrivaÐ:

Minningarorð / Fríðálvur A. Jensen

Tá vit, fyri skjótt 40 árum síðani, valdu at byggja og festa búgv á Norðasta Horni, legði eg skjótt merki til Inga, tí hann vildi gjarna seta sín fingur á trivnaðin og annað.

Tað serliga við Inga var, at hann stóð altíð klárur at taka við ábyrgd, so tá vit skuldu velja fólk í eigarafelagið, var tað mestsum ein sjálvfylgja, at vit vildu hava Inga at taka við.

Hann vildi hava gott skil á tí fíggjarliga, so tá hann settist við kassan, vóru vit heilt greið yvir, at her var maður, sum ikki bara vildi hava gott skil á, men Ingi hevði eisini evnini at siga frá og at hava greiðar meiningar.

Ingi fekk eisini tittulin kassameistarin, nú boðini bórust um, at hann var farin.

Eg føldi tað sera trygt og gott, at hava slík fólk í byrjanini, tí tað koma ymsar avbjóðingar fyrstu tíðina, sum kravdu ikki so lítið av eigarafelagnum og teimum valdu.

Sum presturin eisini nevndi í kirkjuni, lá tað sera væl fyri hjá Inga, við tí hann setti sær fyri, men Ingi hevði eisini góða vitan og góð evnir!

Sum árini gingu, kundu vit eisini gleðast um henda smílandi og hjálpsama mannin, sum ofta var at síggja við plenuklipparanum og saksinum, á felagsøkinum.

Kom onkuntíð í prát við Inga, sum eisini vísti sín stóra áhuga, tá dóttirin og familjan eisini bygdu sær hús í Faksagøtu, har Ingi eisini búði.

Tað var, sum Ingi føldi Norðasta Horn at vera sín plett her á foldum, ið hann so fegin vildi hava okkum at trívast á.

Vit fara at sakna henda fitta og hjálpsama grannan, sum nú hevur sett plenuklipparan og annað frá sær – fyri seinastu ferð.

Takk fyri ALT, góði Ingi – takk fyri, at tú var júst tann tú var!

Ynski Guds frið og styrki til tín, Jonnu og tykkum, tí eg ivist ikki í, at tit sita eftir við stórum sakni, nú tit hava mist tykkara kæra Inga Ellingsgaard.

Hvíl í friði.

Granni tín,

Fríðálvur A. Jensen

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 07. Jan 2024