Kvinnurnar koma nú við í lógartekstin

Miðflokkurin og partar av Fólkaflokkinum stríddust til tað síðsta móti at Ting- og Stýrisskipanin vórðu broytt. Góðtaka ikki, at kynini eru strikað, tá felagsheiti verður brúkt

Nú kunnu tær kalla seg landsstýriskvinna og løgtingsforkvinna (Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Løgtingið samtykti mikudagin tær báðar lógirnar, sum geva møguleika fyri at broyta heitið á løgtings- og landsstýrislimum, so at tey ikki longur einans eru tiltalað við mansheiti.

Nú eru kvinnuligir løgtingslimir eisini løgtingskvinnur sambært lógartekstinum, eins og kvinnan, sum leiðir tingfundirnar, eisini er løgtingsforkvinna.

Eisini verða kvinnuligir landsstýrislimir kallaðir landsstýriskvinnur, eins og næsta kvinnan, ið verður vald til landsstýrisleiðara fær heitið løgkvinna.

Ein onnur broyting er, at felagsheitið fyri løgtings- og landsstýrislimir, nú verður løgtingsfólk og landsstýrisfólk.

Taka kynini burtur úr lógartekstinum

Miðflokkurin og partur av Fólkaflokkinum stríddust til tað síðsta at forða fyri, at hesar báðar lógarbroytingarnar í Tingskipan Føroya Løgtings og Stýrisskipan Føroya vórðu samtyktar.

Teirra mótmæli móti ætlaðu broytingini snúði seg ikki um, at heitið løgtingskvinna, landsstýriskvinna og løgkvinna verða førd inn í lógartekstin. Trupulleikin sambært teimum er, at tað nú verður brúkt eitt felagsheitið, tá limirnir í løgtingi og/ella landsstýrið verður brúkt.

Flokkarnir eru í móti, at tey nú verða umrødd sum løgtingsfólk og landsstýrisfólk, og at kynini harvið verða tikin burtur úr lógartekstinum. Helst av ótta fyri at hetta loyvir fleiri kynsheitum, ynsktu tey at bæði kynini verða nevnd í tekstinum, soleiðis, at sagt verður løgtingsmaður og løgtingskvinna heldur enn løgtingsfólk og landsstýrismaður og landsstyriskvinna heldur enn landsstýrisfólk.

Men meiriluti var ikki fyri hesum broytingaruppskotinum.

Skal samtykkjast aftur eftir løgtingsval

Uppskotið um at broyta Stýrisskipan Føroya varð at enda samtykt við 25 atkvøðum fyri og 6 ímóti. Ímóti atkvøddu teir báðir tingmenninir hjá Miðflokkinum og tingmenninir hjá Fólkaflokkinum. Jørgen Niclasen var ikki til staðar. Fólkaflokskvinnan Elsebeth Mercedis Gunnleygsdóttir, atkvøddi fyri. Sum ein av næstforkvinnunum á tingi var hon sjálv við at leggja uppskotið fyri tingið.

Við tað, at talan er um eina broyting í Stýrisskipan Føroya, fær hon ikki tingið fyrr enn hon er samtykt einaferð afturat av einum nývaldum løgtingi.

Uppskotið um at broyta tingskipanina varð samtykt við 25 atkvøðum fyri og fimm ímóti. Her atkvøddi formaður Fólkafloksins, Beinir Johannesen, eisini fyri.

Henda broyting fær gildi, tá løgtingið verður sett aftur ólavsøkudag. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 17. mai 2023

UNESCO-sáttmálin um mentanarligt margfeldi setast í gildi fyri Føroyar

– Mentanarpolitisk stevnumið um at verja og fremja mentanarliga margfeldið hava stóran týdning fyri livikor og virksemi hjá lista- og mentanarøkinum sum heild

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Løgtingið samtykti í farnu viku einmælt at seta Unesco-sáttmálan um verju og fremjan av mentanarligum margfeldi, sum varð samtyktur á aðalfundi í Unesco 20. oktober 2005, í gildi fyri Føroyar.

– Mentanarpolitisk stevnumið um at verja og fremja mentanarliga margfeldið hava stóran týdning fyri livikor og virksemi hjá lista- og mentanarøkinum sum heild, tað er tí at frøast um, at Føroyar taka undir við sáttmálanum, eins og flest øll lond í heiminum longu hava gjørt, sigur Sirið Stenberg, landsstýriskvinna við almanna- og mentamálum.

Yvirskipaða endamálið við sáttmálanum er at tryggja londunum rættin at reka mentanarpolitikk í egnum landi, at verja mentanarliga margfeldið og ásanna týdningin, ið mentanarligt margfeldi hevur fyri grundleggjandi mannarættindi. Harafturat er endamálið at fremja mentanarligt samstarv tvørtur um landamørk og fremja samstarv og samhaldsfesti við menningarlond til gagns fyri alt heimssamfelagið.

Sáttmálin staðfestir rættindi, skyldur og møguleikar hjá pørtunum og vísir á, at mentanarligt virksemi, vørur og tænastur bera í sær samleika, virði og týdning, ið eru bæði mentanarlig og búskaparlig, og at atlit má takast at báðum.

Tiltøk, ið sáttmálapartarnir fremja, kunnu millum annað fevna um lóggávu á mentanarøkinum, vinnu- og tænastufremjandi tiltøk, stuðulskipanir, ið fremja margfeldi, til listafólk, miðlar og íverkseting. Sáttmálapartarnir verða eggjaðir til at skapa góðar umstøður og at stuðla skapandi virkseminum hjá listafólkum, og víst verður í hesum sambandi serliga á kvinnur, minnilutar og upprunafólk.

Sambært Unesco eru mentanarligu og kreativu vinnurnar millum skjótast vaksandi sektorar í heiminum. Mentanarligi sektorurin svarar fyri 6,1 prosent av heimsbúskapinum, og 30 milliónir fólk, serliga ung fólk, starvast innan økið. Víst verður eisini til heimsmálini, har mentanarligu og kreativu vinnurnar eru avgerandi fyri at røkka málunum um ein javnari alheims búskap.

Í dag hava 195 lond umframt ES tikið undir við Unesco-sáttmálanum. Undirtøka fyri UNESCO-sáttmálanum er harafturat ein fortreyt fyri limaskapi í ES-samstarvsætlanini Creative Europe 2021-2027, ið veitir stuðul til listaligar og mentanarligar verkætlanir umframt verkætlanir innan kreativar vinnur. Tað var føroyska UNESCO-nevndin, sum upprunaliga heitti á landsstýrið um at fáa Unesco-sáttmálan settan í gildi fyri fyri Føroyar.

Innihaldið í sáttmálanum er mentamál, men av tí at talan er um at Føroyar taka undir við einum altjóða sáttmála, heitti Sirið Stenberg, landsstýriskvinna við mentamálum, á Høgna Hoydal, landsstýrismann við uttanríkismálum, um at leggja uppskotið til samtyktar fyri Løgtingið.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 13. mai 2023

Klædnareglur benda á at mismunur verður gjørdur millum kyn

Javnstøðunevndin hevur sent út fráboðan um, at tað er í stríð við javnstøðulógina at gera mun á gentum og dreingjum, tá tað kemur til ásetingar um hvussu tey skulu vera ílatin

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Javnstøðunevndin ávarar nú um, at tað kann vera í stríð við javnstøðulógina at seta í verk klædnareglur eins og tær, sum Vestmanna skúli hevur sett í gildi eru í stríð við javnstøðulógina.

- Tað, sum hevur verið á breddanum um klædnareglur í fólkaskúlum seinastu tíðina, ber boð um, at tað framvegis er neyðugt at vísa á, at mismunur vegna kyn ikki er loyvdur, staðfestir Javnstøðunevndin í eini fráboðan, varð send út leygardagin.

- Tað er óheppið, um børn og ung í fólkaskúlanum verða áløgd reglur, ið eru orðaðar soleiðis, at tað kann setast spurnartekin við, um tað er munur á, hvat verður væntað av gentum og dreingjum, tí tað samsvarar ikki við grundleggjandi hugsjónum um javnvirði og javstøðu í dagsins samfelagi. Sama um hetta hevur verið tilætlað ella ikki, so hevur signalvirðið eisini týdning, og er hetta ein áminning um, at tað er týdningarmikið at hava javnstøðuperspektivið í huga, tá vit samskifta í øllum viðurskiftum og serliga, tá talan er um almennar stovnar, sum varða av børnum og ungum, skrivar nevndin víðari. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 14. mai 2023

Útflutningurin til Russlands heldur støðið

Samlaði føroyski útflutningurin hækkaði 1,8 milliardir seinasta 12-mánaðaskeiðið

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Føroyar útflyta framvegis fyri áleið 230 milliónir krónur um mánaðin til Russlands. Tað vísir nýggjasta uppgerðin yvir útflutningin, sum Hagstovan hevur gjørt.

Útflutningurin til Russlands minkaði nógv í fjør, sum avleiðing av, at landið gjørdi innrás í grannalandið Ukraina.

Í apríl í fjør nærkaðist útflutningurin null, men síðan er hann spakuliga øktur, so at hann nærkast støðinum, sum var undan innrásina. Í mars 2023 útfluttu vit fyri 230,1 milliónir krónur til Russlands. Hetta var eitt sindur minni enn í februar mánaði.

Útflutningurin av uppsjóvarfiski til Russlands er ikki steðgaður upp. Í mars var útflutningurin av makreli, sild og svartkjafti til Russlands 144,9 milliónir krónur. Hetta er nakað hægri enn mars mánaðir undanfarin ár.

Hækkaði 1,8 milliardir tilsamans

Útflutningurin av fiskavørum sum heild hækkaði 1,8 milliardir krónur í 12-mánaðarskeiðið frá apríl 2022 til mars 2023 samanborið við undanfarna skeið, vísir uppgerðin hjá Hagstovuni.

Uppgerðin vísir, at virðið vaks fyri øll fiskasløg uttan sild, meðan nøgdin samlað minkaði 5 prosent.

Útflutningur av laksi vaks við 712 milliónum krónum ella 15 prosent. Men nøgdin minkaði góð 11.000 tons ella 14 prosent.

Næststørsti vøkstur er ‘annar fiskur’. Hetta er fyri tað mesta fiskamjøl og fóður tilgjørt úr ymsum fiskasløgum. Útflutningurin vaks 690 milliónir krónur, ella 48 prosent. Í nøgd vaks útflutningurin av øðrum fiskasløgum 19 prosent.

Útflutningurin av makreli vaks 152 milliónir krónur. Tað svarar til ein vøkstur á 13 prosent. Nøgdin minkaði 7 prosent. 

Prísurin á toski og upsa heldur fram at vaksa, meðan prísurin á hýsu hevur verið tann sami síðani summarið 2022.

Talvan omanfyri vísir útflutningin í virði. Í nøgd síggja tølini soleiðis út:

Sum sæst á myndini niðanfyri, sveiggjar útflutningurin av uppsjóvarfiski nógv og er ofta lægri í tíðarskeiðnum frá umleið apríl til august. 

Vørubólkurin ‘aðrar vørur’ fevnir fyri tað mesta um sølu av olju til russisk skip, ið leggja til kei í Føroyum.

Í mars var útflutt fyri 26,9 milliónir krónur av øðrum vørum. Hetta er vanligt fyri mars mánað. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 16. mai 2023

Innflutningurin vaksin 2,6 milliardir upp á eitt ár

Men innflutningurin fyri mars bendir á, at ógvusligi vøksturin kann vera støðgaður upp

(Mynd: Hagstovan)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Innflutningurin í 12-mánaðarskeiðnum frá apríl 2022 til mars 2023 var 12,7 milliardir krónur. Tað eru 2,6 milliardir krónur meira enn undanfarna skeið.

Innflutningurin minkaði hinvegin 164 milliónir krónur í mars í ár, samanborið við mars í fjør.

Hetta bendir á, at stóru vøksturin í innflutninginum, seinasta árið er við at steðga upp, skrivar Hagstovan á netinum.

Herundir sæst føroyski innflutningurin hetta seinasta 12 mánaðaskeiðið

Innflutningurin av brennievni er vaksin 855 milliónir krónur, sum í høvuðsheitum stavar frá prísvøkstri.

Innflutningurin 'til hav- og landbúnað' er vaksin 293 milliónir krónur ella 46 prosent. Hetta er fyri tað mesta alifóður. Hækkingin í innflutninginum 'til aðra framleiðslu', stavar fyri ein part frá vaksandi innflutningi av heilivági. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 16. mai 2023

Sansir fekk gull og bronsu fyri serliga listaverkætlan

Átakið “ART-ificial intelligense” har tað við vitleika bar til at síggja hvussu Føroyar kundu verið málaðar av heimskendum søguligum listamálarum, varð heiðrað á Danish Digital Awards

Stór frøi á føroyingum, tá tey fingu gull í Keypmannahavn. Marta Káradóttir og Olivia Døgg Fríðfinnsdóttir frá Visit Faroe Islands, og Tór Verland Johansen og Bogi Henriksen frá Sansum

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Undanfarna fríggjakvøld varð átakið “ART-ificial intelligence” heiðrað á Danish Digital Award við tveimum heiðurslønum. Ávíkavist gull í “Public Sector and Government – Campaigns” og bronsa í “Digital Activation by The Unicorn”.

Átakið, sum føroyska lýsingastovan Sansir gjørdi saman við donsku Mensch í tøttum samstarvi við Visit Faroe Islands, fevndi millum annað um eina forkunnuga AI-listaframsýning á Listasavni Føroya, har til bar at síggja hvussu Van Gogh, Picasso, Michelangelo, Rembrandt og aðrir heimskendir listamálarar kanska høvdu málað Føroyar, um teir høvdu havt møguleikan.

Meira um framsýningina her: Tilgjørdar myndir á Listasavninum

Hóast eingin av hesum listamálarunum eru á lívi í dag og ongantíð hava verið í Føroyum, kann man við teldu og við tilgjørdum vitleika (artificial intelligence - AI) skapa myndir, har tilgjørdi vitleikin "tulkar" hvussu ein mynd av Føroyum hevði kunnað sæð út, um ein av hesum kendu listamálarunum hevði málað hana.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 14. mai 2023

Ferðsluljós oman ímóti Tjørnuvík tikin í nýtslu aftur í summar

Frá 1. juni verður sama skipan nýtt sum í fjør, og hon verður eisini betri í mun til bíðitíð.

- Sum nakað eyka í ár verður klokka sett á ferðsluljósini. Hetta merkir, at bíðitíðin í mesta lagi verður 5 minuttir og 12 sekund. Hetta er nærum helvtin av bíðitíðini síðsta summar. (Mynd: sunda.fo)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Aftur í ár fer Landsverk, í samráð við Sunda kommunu, at seta ferðsluljós upp í Líðini oman móti Tjørnuvík.

Hetta skrivar Sunda kommuna á heimasíðu sínari. Staðfest verður, at skipanin verður tikin í nýtslu aftur 1. juni, um tað gongst sum ætlað.

Ferðsluljós vórðu sett upp í Líðini síðsta summar. Hetta fyri at fáa ferðsluna til og frá Tjørnuvík at glíða betri, og fyri at tað slepst undan mótkoyrandi ferðslu á smala strekkinum. 

Tað hava verið ávísir trupulleikar við vegastrekkinum; millum annað um summarið tá nógv ferðafólk og onnur koma til bygdina.  Sunda kommuna boðar frá, at skipanin við ferðsluljósinum skal vera betri í ár:

- Sum nakað eyka í ár verður klokka sett á ferðsluljósini. Hetta merkir, at bíðitíðin í mesta lagi verður 5 minuttir og 12 sekund. Hetta er nærum helvtin av bíðitíðini síðsta summar. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 16. mai 2023

Nýggi Ziska komin til Klaksvíkar

Norðoya bjargingarfelag hevur fingið nýggjan bjargingarbát

(Mynd: Janus Hansen)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Nýggi bjargingarbáturin hjá Norðoya Bjargingarfelag kom á Klaksvík um middagsleitið leygardagin.

Nýggi Ziska, sum er bygdur í Noregi í 1986, er 19,61 metrar til longdar og 5,70 metrar breiður. Talan er um norska bjargingarbátin, við navninum Skomvær III.

Á ferðini úr Noregi til Føroyar, legði Ziska inn í Lerwick í Hetlandi.

(Mynd: Janus Hansen)

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 13. mai 2023

29 tilflytarar lokið prógv í føroyskum sum annaðmál

Í løtuni eru átta flokkar tilsamans - fleiri av teimum stendur Tórshavnar Kvøldskúla fyri

Føroyskt sum annaðmál er í trimum stigum, og onkur næmingur hevur megnað tað avrik at standa próvtøkurnar á øllum trimum stigum eftir bara hálvum ári (Mynd: torshavn.fo)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Týsdagin høvdu 29 tilflytarar í trimum flokkum lokið prógv á Tórshavnar Kvøldskúla í føroyskum sum annaðmál. Tað varð hátíðarhildið á hugnaligari samkomu, skrivar Tórshavnar kommuna. 

Helena Dam á Neystabø, fulltrúi í barna- og undirvísingarmálaráðnum, helt røðu. Har legði hon dent á týdningin av máli og mentan men eisini búgving og útbúgving, sum er varandi alt lívið.

Helena Dam á Neystabø (Mynd: torshavn.fo)

Føroyskt sum annaðmál er í trimum stigum, og onkur næmingur hevur megnað tað avrik at standa próvtøkurnar á øllum trimum stigum eftir bara hálvum ári, skrivar torshavn.fo

Tórshavnar Kvøldskúli hevur í fleiri ár skipað fyri undirvísing í føroyskum sum annaðmál, og í løtuni er talan um átta flokkar tilsamans. Tríggir eru í Havn, tveir í Sørvági og so eru tríggir móttøkuflokkar. Ein móttøkuflokkur er fyri børn, ein fyri børn úr Ukraina og ein fyri vaksin úr Ukraina. Myndir av teimum, ið fingu prógv í dag, síggjast niðast.

Undirvísarar hava verið Vár Hansen, Jóna Kristin Thomsen og Petra Olsen. Haraftrat hava Bergljót av Skarði, Bernhardina Klein og Petra Gregersen verið avloysarar og hava undirvíst í nakrar tímar, og Heidi Winther Egholm hevur undirvíst ukrainsku móttøkuflokkunum. Tað var Jógvan Sørin Hansen, leiðari á Tórshavnar Kvøldskúla, sum handaði prógvini.


Jógvan Sørin Hansen (Mynd: torshavn.fo)





Myndir: torshavn.fo

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 16. mai 2023

Føroyskt whisky brennarí virðismett til 150 milliónir krónur

Ein skjótt vaksandi eftirspurningur, kostnaðarmikil byrjan og serstøk føroysk frábrigdi eru sambært Dániali Hoydal grundgevingarnar fyri høgu virðismetingini av unga føroyska brennaríinum, sum væntast at selja fyrstu whiskyfløskurnar í 2026

(Mynd: Ólavur Frederiksen / Faroephoto)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Dánial Hoydal er stjóri og ein av stovnarunum av fyritøkuni Faer Isles Distillery, sum í fjør lat dyrnar upp á brennaríinum í Vestmanna og fór undir framleiðslu av whisky fyrr í ár.

Í sendingini Búskapur & Vinna á Rás 1 í Televarpinum mikukvøldið er Dánial gestur, har hann millum annað avdúkaðr, at unga íverksetarafyritøkan í næstum fer at bjóða partabrøv til almenningin.

Dánial Hoydal, stjóri í Faer Isles Distillery, er gestur í sendingini Búskapur & Vinna, har búskaparfrøðingurin Johnny í Grótinum er vertur

Lítla føroyska fyritøkan, ið byggir sæti beint omanfyri í Kvívík, hevur allan heimin sum marknað fyri sínum vørum, men byrjaði bókstaviliga á berum fyri bert trimum árum síðani, tá fyrstu tekningarnar til nýggja destillaríið blivu kunngjørdar. Íløgur eru nú gjørdar fyri yvir 40 milliónir krónur í bygningar, útgerð og vørugoymslu. Ginn, vodka og akvavitt eru á vøruhyllini nú, og fyrr í ár bleiv framleiðslan av whisky eisini sett í gongd.

Hóast fyritøkan hevur til góðar at selja sínar fyrstu fløskur av whisky, tá whiskyframleiðsla tekur í minsta lagið trý ár, hevur leiðslan í fyritøkuni virðismett seg sjálva til heili 150 milliónir krónur.

Hetta framgongur av kunningartilfari, sum leiðslan hevur gjørt í sambandi við, at fyritøkan í næstum fer at bjóða verandi og nýggjum partaeigarum at teknað partapening. Partabrøv fyri upp til 15 milliónir krónur skulu seljast, svarandi til 10 prosent av fyritøkuni. Av tí at partabrøvini verða boðin út alment skal prospekt gerast, ið skal undangóðkennast av danska fíggjareftirlitinum. Tann tilgongdin er í gongd.

Í sendingini undrast Johnny í Grótinum, vertur, yvir høgu virðismetingina av Faer Isles Distillery á 150 milliónir krónur. Dánial Hoydal vísir á skjótt vaksandi eftirspurningin eftir hágóðsku whisky og sereyðkennini við føroyskum whisky lagrað í føroyska opnahjallinum, sum nakrar av grundgevingunum fyri høgu sølutølunum, sum liggja til grund fyri høgu virðismetingini av felagnum.

Longu í ár roknar fyritøkan við yvirskoti grundað á søluna av hinum vørunum og whisky á tunnu.

Nevndarformaður í Faer Isles Distillery er navnframi íverksetin Heini Zachariassen, stovnari og fyrrverandi stjóri í Vivino, sum stendur fyri heimsins mest brúktu vín-app. Bogi Karbech Mouritsen stovnaði saman við Dániali Hoydal fyritøkuna Faer Isles Distillery fyri nøkrum árum síðani, tá hann eisini bleiv fyrsta starvsfólki í fyritøkuni, sum helt til í Hugskotinum í Havn fyrstu tíðina.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. mai 2023

NASA-átak fyri at fremja náttúruvísindi og tøkni í Føroyum

Himmalin er ikki markið fyri, hvat ber til, segði Andrew J. Feustel, NASA-astronautur millum annað til framløgurnar á Glasi og í Løkshøll

Hans Pauli Joensen, dekanur á Fróðskaparsetrinum, Andrew J. Feustel, NASA-astronautur, og Jari í Hjøllum, ph.d. og útbúgvingarleiðari á Náttúruvísindadeildini á Setrinum (Mynd: setur.fo)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Í síðstu viku vóru rúmdargransking og rúmdarferðir á breddanum, tá NASA kom á vitjan í Føroyum. Fyri Náttúruvísindadeildina á Setrinum var tað frálíkt høvi til at kveikja áhugan fyri hægri náttúruvísindaligum og tøkniligum útbúgvingum.

Tey mongu ungu, sum viku sóu framløguna hjá Andrew J. Feustel, NASA-astronauti, og prátaðu við hann bæði á Fróðskaparsetrinum, á Glasir og í Løkshøll í Runavík, fingu at vita, at "himmalin er ikki markið" fyri, hvat ber til. 

NASA-astronauturin legði dent á, at spennandi arbeiðið við rúmdartøkni og rúmdarferðum bæði krevur fólk, sum duga væl til hendurnar, og fólk, sum hava aðrar hægri universitetsútbúgvingar.

- Nú næmingarnir her skulu taka avgerð um framtíðar lestrarleiðina, hevur tað týdning at greiða teimum frá tí týdninginum, sum ikki bara tekniskir førleikar hava, men eisini hægri náttúruvísindaligar útbúgvingar og sokallaðu STEM-fakini, segði Feustel við Dag og Viku.

Fleiri av næmingunum søgdu seg hava fingið góðan íblástur og onkur eisini vissu um, at ein útbúgving í astro-fysikki var tað rætta fyri seg.

Tørvur á verkfrøðingum og náttúruvísindafólki

Hans Pauli Joensen, dekanur á Náttúruvísindadeildini, bjóðaði vælkomin á tiltøkinum í Kongshøll og á Glasir. Hann legði somuleiðis dent á tann ovurstóra tørv, sum er á góðum verkfrøðingum og fólki við hægri náttúruvísindaligum útbúgvingum. Eisini nýtti hann høvi til at siga eitt sindur um tær útbúgvingarnar, sum Setrið hevur til tey ungu, sum kanska vilja tann vegin.

- Í summar kunnu tit søkja um lestrarpláss á Náttúruvísindadeildini til bachelor í KT-verkfrøði ella verkfrøði, har lesandi velja millum Maskinfrøði, Byggi-, Orku- ella El-verkfrøði, umframt at ein kann lesa master í Dátuvísindum ella taka  diplomútbúgving í Web-menning, sum kann takast sum parttíðarlestur.

Næsta ár verður aftur upptøka á bachelor í lívfrøði og mýlalívsvísingum á Náttúruvísindadeildini, har tær útbúgvingarnar verða bodnar út annaðhvørt ár.

(Myndir: Fróðskaparsetur Føroya)

Men hesar dagarnar snúði tað seg um rúmdina og ta gransking, sum verður gjørd í tí sambandinum, og tað legði Hans Pauli Joensen sjálvandi dent á.

- Rúmdargransking byggir grundleggjandi á neyvt samstarv millum verkfrøðingar og náttúruvísindafólk. Sum tit vita, sveimar ein røð av satelittum kring Jørðina, sum geva vitan um mong viðurskifti á Jørðini, t.d. veðrið, og sum eitt nú gera tað møguligt at fáa internetsamband til fjarskotin pláss á Jørðini. Hetta hevði ikki borið til uttan góðar verkfrøðingar og góð náttúruvísindafólk, segði Hans Pauli

Aftaná komu teir báðar føroysku granskararnar, sum vóru við Andrew J. Feustel á NASA-tiltakinum, Uni Árting frá Jarðfeingi og David Arge Klevang Pedersen frá DTU Space.


Uni Árting leggur fram 


Og David Arge Klevang Pedersen (Myndir: setur.fo)

Til ber at síggja fleiri myndir og lesa meira á setur.fo

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 16. mai 2023

Landsinnsavnan hjá Bláa Krossi verður í dag

Allur peningurin í ár fer óskerdur til fyribyrgingararbeiði millum børn og ung í Føroyum við verkætlanunum "Títt Rúm" og "Liv Lívið"

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Í dag, 20. mai, hevur Blái Krossur Føroya sína árligu landsinnsavnan. Allur peningurin í ár fer óskerdur til fyribyrgingararbeiði millum børn og ung í Føroyum við verkætlanunum ‘Títt Rúm’ og ‘Liv Lívið’.

Bússur verða bornar inn í øll hús kring landið, umframt at møguleiki er at lata gávu á heimasíðuni blakross.fo ella við at ringja á tlf. 905610 fyri at lata 150 krónur.

- Vit síggja ein stóran tørv á at hjálpa familjum, ið hava trupulleikar av rúsdrekka og rúsevnum, og at arbeiða fyribyrgjandi, so at fólk ikki koma út í trupulleikar av rúsi. Hesar báðar verkætlanirnar hava gjørt ein stóran mun fyri nógv børn, ung og familjur. Vit eru takksom fyri allan stuðul og vóna, at Føroya fólk tekur væl ímóti okkara bússuberum leygardagin og vil hjálpa okkum at hjálpa fleiri børnum, ungum og familjum, sigur Edva Jacobsen, aðalskrivari í Bláa Krossi Føroya

Títt Rúm

Títt Rúm er eitt ókeypis lágáttar tilboð til øll í aldrinum upp til 35 ár, sum hava foreldur við rústrupulleikum, og familjur teirra. Títt Rúm bjóðar bólka- og einstaklingasamrøður, umframt foreldra- og familjusamrøður.

Nakað av tí, vit hoyra frá teimum, sum hava verið í bólki:

Ein genta sum er 14 ár:

- Tað var ræðuligt allatíðina at goyma, at babba drakk.

Ein drongur, sum er 10 ár, sigur:

- Eg fann útav, at tað eri ikki bara eg.

Og ein genta, ið er 19 ár:

- At møta øðrum, sum eru í líknandi støðu, hevur gjørt, at eg ikki kenni meg so einsamalla meira, og eg skilji nú, at tað ikki er mín skyld, at mamma drekkur.

Liv Lívið

Verkætlanin Liv Lívið arbeiðir við at fyribyrgja, at ung fáa trupulleikar av rúsevnum og rúsdrekka. Hetta gera vit við at broyta hugburðin hjá vaksnum og ungum um, at ung rúsa seg. 

Nógv kenna eitt trýst til at rúsa seg, men vit ynskja at taka hetta trýstið burtur og at tað skal vera okay at siga nei, um ein ikki hevur hug. Eisini ynskja vit at fyribyrgja, at ung koma út fyri keðiligum hendingum orsakað av rúsi, og at ung gerast bundin at rúsevnum ella rúsdrekka.

Árliga landsinnsavnanin er ein týdningarmikil liður í at fíggja fyribyrgingararbeiðinum hjá Bláa Krossi Føroya, sum í stóran mun er borið av gávum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 17. mai 2023

Bara íslendingar sum vildu hava Reiley víðari

Reiley og Danmark fingu bara stig frá Íslandi í hálvfinaluni hósdagin, og vóru rættiliga langt frá einum finaluplássi í Eurovision

(Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Reiley og Danmark vóru langt frá einum finaluplássi í Eurovision.

Fyrireikararnir av Eurovision kunngjørdu sunnudagin atkvøðutølini fyri hálvfinalurnar sum vóru týsdagin og hósdagin í undanfarnu viku, og tølini vísa, at lítið var at heinta. Tað skrivar Danmarks Radio á heimasíðuni.

25 ára gamli Rani Petersen við lagnum "Breaking My Heart" fekk bara seks stig, og øll komu frá sjónvarpshyggjarum í Íslandi.

Harvið endaði Danmark á einum 14. plássi av tilsamans 16 londum. Bara Rumenia og San Marino fingu færri atkvøður enn Danmark.

Landið sum endaði á tíggjunda plássi, Estland, og sum var nokk til at koma víðari, fekk 74 stig - altso 68 fleiri enn Reiley og Danmark.

Stóra finalan var leygarkvøldið, og tað bleiv favoritturin Loreen sum lagnum Tattoo, sum streyk avstað við sigrinum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 14. mai 2023

Málningurin av Jógvani á Lakjuni komin upp

Sámal Toftanes málaði málningin undir fyrru setuni hjá Jógvani

Jógvan á Lakjuni og Bjørt Samuelsen

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Málningur av Jógvani á Lakjuni, fyrrverandi løgtingsformanni, varð avdúkaður í  Løgtingshúsinum í farnu viku.

Listamaðurin Sámal Toftanes málaði málningin undir fyrru setuni hjá Jógvani, sum var árini 2015-2019. Jógvan var eisini tingformaður árini 2019-2022.

Bjørt Samuelsen, løgtingsforkvinna, skrivar soleiðis á sínum Facebook-vanga.

- Tað var ein hátíðarlig og hugnalig løta, har familjan hjá Jógvani, politikarar og starvsfólk í Løgtinginum komu saman. Eg segði nøkur orð, Bárður á Lakjuni sang og spældi nøkur løg og Jógvan helt eina takkarrøðu við hugleiðingum um eitt drúgt politiskt lív. Vit endaðu løtuna við at syngja "Boðar tú til allar tjóðir" eftir Jóannes Patursson.

Í Løgtinginum hanga málningar av teimum, sum verið hava tingformenn síðani Stýrisskipanarlógin varð samtykt í 1995.

Jógvan á Lakjuni og Sámal Toftanes

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 13. mai 2023

Føroyingar gjørdu um seg í Brighton

Væl eydnað luttøku á stóra showcase-festivalinum The Great Escape um vikuskiftið

 

SkrivaÐ:

Innsent

Ongantíð fyrr høvdu Føroyar havt so nógv fólk við á einum showcase-festivali av týdningi, sum á The Great Escape í Brighton farna vikuskiftið.

Føroysku nøvnini kláraðu seg væl. Tað var lagt merki til tey, bæði einsæris og sum heild.

- Eg eri satt at siga rættiliga errin av hvat vit kundu megna á ársins The Great Escape. Nú eru vit spendir upp á hvat hetta fer at geva av ringvirkningum upp á sikt, sigur Glenn Larsen, leiðari á føroysku tónleikaútflutningsstovuni, FMX.

Høgt føroyskt støði

Fríði Djurhuus, sum veruliga gjørdi vart við seg í fjør sum partur av Joe & the Shitboys, var eisini við á festivalinum í ár, sum umboð fyri FMX, og sigur soleiðis um upplivingarnar.

- Eg var til eina rúgvu av konsertum, og tað er fantastiskt at síggja, at støðið á teimum føroysku framførslunum var antin líka ella betri enn tað hjá teimum lokalu. Fleiri av teimum, ið vóru til konsertinar, arbeiddu í tónleikaídnaðinum, og tey lótu sera væl at og gjørdu sær tankar um at seta seg í samband við føroysku fólkini. Hetta fer at geva avkast, bæði til tey, sum framførdu, men eisini til føroyskan tónleik sum heild.

- Vit tóku fólk á bóli

Tað var bólkurin Aggrasoppar, sum dróg flest fólk til sína konsert. Tey siga soleiðis um teirra upplivingar:

– Vit í Aggrasoppum høvdu ein fantastiskan túr í Brighton. Onkrar heimasíður høvdu skrivað um okkum, at vit vóru ein av teimum bólkunum, sum mann skuldi koma at síggja, og tað merktu vit onkursvegna, tí áhugin var stórur. Fyrra konsertin var í einum lítlum sali, Waterbear, sum hevði pláss fyri umleið hundrað áskoðarum, og har var mestsum fullsett.

- Komikarar kalla slík støð eina "kill-box", tí umstøðurnar eru intimar og góðar at taka fólk á bóli, og eg haldi, mann kann siga, at vit gjørdu júst tað.

- Carl Jóhan Jensen var til staðar, og skrivar m.a. soleiðis á Facebook: "...tó eg loyvi mær at taka fram tað øgiligu kraftina Aggrasoppar hava á palli…eina sovorðna frumkraft…hon kann fáa grót at syngja og deyð at klappa…

…ella sum íspegilin limraði í tokinum á veg aftur til London…:

Jú, Aggrasoppar av øllum ber
Og eitt ørgrynni av ljóði ger,
Rytmur, orð og fynd
Ein alda djevulskynd,
Ið ógvar mangt pent á síni ferð.

…aggrast, so soppast..."

- Absolutely loved them

Seinna konsertin var á tí stóra uttandura pallinum á pulsæðragøtuni í býnum, Jubilee Street, har nógv vóru møtt upp, og fleiri løgdust eisini afturat so við og við. Vit hugnaðu okkum óført, og tað sást týðiliga á áskoðarunum, at tað gjørdu teir eisini.

Ein bretskur journalistur, Mark Stack, skrivar soleiðis um konsertina: "Yet again the Faroe Islands were strong. Last year it was Joe & The Shitboys bringing something different to the table, this year it was Aggrasoppar. Absolutely loved them." Hann sigur víðari, at the Shitboys skulu taka okkum við á næstu konsertferð í Onglandi, og tað tykist sum, at føroyskur tónleikur hevur fingið gott umdømi í Bretlandi.

Hini føroysku nøvnini, sum vóru við á The Great Escape vóru Marianna Winther, Frum, Jazzygold og Brimheim.

Herundir eru myndir av framførslunum hjá Aggrasoppum, Frum, Jazzygold og Mariannu Winther, sum Jamie MacMillan hevur tikið: 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 15. mai 2023

Rimmar konsert í Kelduni í Skálafirði

Kristni amerikanski popp/rock bólkurin Unspoken vitjar í Føroyum síðst í mánaðinum

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Mikukvøldið 31. mai verður  samkomusalurin hjá Kelduni í Skálafirði karmur um eina rimmar konsert við sera vælumtókta amerikanska pop/rock bólkinum, Unspoken. 

Tað eru høvuðspersónarnir handan Fjarðafestivalin, sum hava fingið konsertina í lag, og sum hava fingið hetta stóra og vælkenda navnið innan kristnan modernaðan tónleik hendanvegin. 

Tónleikurin, ið bólkurin spælir, vendir sær til allar aldursbólkar, men eru teir serstakliga vælumtóktir ímillum yngri lurtarar.  Bólkurin gav út sítt fyrsta staklag í 2012, og hevur síðan havt fleiri útgávur, sum hava ligið ovast á kristnum topplistum í USA.  

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 16. mai 2023

Reiley á Summar Festivalin

Havnarmaðurin, ið luttók í Eurovision í síðstu viku, skal fyri fyrstu ferð framføra á Vágsbøi í august

Stóra føroyska poppnavnið verður á størsta pallinum í Føroyum seinni í ár. Hetta hevur Summar Festivalurin í dag kunngjørt (Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Hann hevur verið í brennideplinum seinastu tíðina. 25-ára gamli Rani Petersen úr Tórshavn, við listanavninum Reiley, vann sær í februar pláss í Eurovision sangkappingini - hetta við at vinna danska Melodi Grand Prix'ið.

Tað var í síðstu viku, at Reiley framførdi á stóra pallinum í Liverpool og fyri heilt nógvum milliónum av sjónvarpshyggjarum. Tað eydnaðist ikki unga føroyingunum at koma í stóru finaluna.

Seinni í ár verða Eurovision-sangurin "Breaking My Heart", "Let It Ring" og hini hittini hjá Reiley at hoyra á Vágsbøi. Hesum boðar Summar Festivalurin frá í tíðindaskrivi.

- Poppsangarin Reiley er helst kendasti føroyski tónleikarin í løtuni. Hann hevur seinnu árini fingið risastóran fjepparaskara kring allan heimin, og luttøka hansara í heimsins størstu sangkapping, Eurovision, hevur givið honum umrøðu og umtalu, sum eingin føroyskur tónleikari áður hevur fingið.

Í hesi vikuni hevur Summar Festivalurin eisini kunngjørt, at country- og gospelsangarin, Magni Christiansen, ið er aktuellur við nýggjari útgávu, verður millum tey, ið upptraðka á Summar Festivalinum í Summar.

Summar Festivalurin verður hildin dagarnar 3. til 5. august. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 17. mai 2023

Við seglbáti á pall á G

Tónaskaldið og tónleikarin Yann Tiersen hevur samstarvað nógv við gøtumannin Ólav Jákupsson. Hann og konan búgva á oynni Ushant og G! er partur av tónleikaferð hjá teimum

Yann Tiersen og Quinquis búgva bæði á oynni Ushant vestan fyri Bretagne, og hava tilknýtti til føroyska tónleikaheimin. Syðrugøta er saman við millum annað Dublin og Liverpool partur av konsertferð teirra í summar

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

G! Festivalurin hevur í vikuni kunngjørt eitt heldur serstakt navn til skránna í juli. Talan er um ein fraklending, sum hevur eitt ávíst tilknýti til føroyskan tónleik.

- Yann Tiersen og Quinquis búgva bæði á oynni Ushant út fyri Bretagne við munnan til Ermarsund. Í summar leggja listafólkini úr landi við seglbáti sínum á eina konsertferð, har tey spæla í býum og bygdum í Írlandi, Wales, Skotlandi og Onglandi, ávegis á G! Festivalin.

Hjúnini hava ymiska tónleikabakgrund. Quinquis er listanavnið hjá Émilie Tiersen, sum er listakvinna, ið skapar sína egnu mentan og søgu, við modernaðan elektroniskan tónleik. Quinquis hevur, eins og maðurin, samstarvað við Ólav Jákupsson úr Gøtu.

Yann Tiersen hevur eisini samstarvað nógv við Ólav Jákupsson og Orka. Ólavur er ein teimum, sum var knýttur at Grót samtakinum í Gøtu og var áður forsangari og gjørdi sangir í bólkinum Gestir. 51-ára gamli Yann Tiersen hevur fjølbroyttar royndir í tónleikaheiminum og gjørdi millum annað filmtónleikinum til filmin Amélie, ið er spældur næstan eina milliard ferðir á Spotify.

Framførslan hjá hjúnunum á G! um tveir mánaðir er partur av konsertferð, ið varð kunngjørd í vikuni - sambært Tiersen hjúnunum ein konsertferð sum eingin onnur. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 17. mai 2023

Væleydnað litrenning í Havn

Sett varð i gongd úti við gamla Velbastaðvegin stutt eftir middag farna leygardag. Og hóast nakað vátt, var lagið av tí allarbesta og tiltakið endaði sum eitt av teimum stuttligastu nakrantíð av slagnum

(Mynd: Tórshavnar kommun)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Borgarstjórin var mitt í rokanum og fekk tríggjar minuttir til at heilsa fjøldini. Hann greiddi stutt frá, at orsøkin til, at vit hava eina litrenning í Havn er, at ein partur av útbúgvingini innan tænastubúskap á Glasi er at læra at skipa fyri stórum tiltøkum frá byrjan til enda.

Tí kom hugskotið til at skipa fyri Colour Run í Føroyum, sum er roynt í øðrum londum. Tí vilja vit menna Føroyar sum ferðavinnuland og økja um tænastustøðið, er neyðugt at útbúgva fólk á einum høgum støði í tøttum samstarvi við vinnuna.

Fleiri myndir her

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 13. mai 2023

Við øðrum eygum - heiðursframsýning fyri Tummas Jákupi Thomsen

Tað eru vinfólk og fjepparar, sum hava valt, hvussu framsýningin í Hæddini í Saltangará sær út

Heitið á framsýningini sipar millum annað til eyðkenda surrealistiska stílin hjá listamanninum (Mynd: Eysturkommuna)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

- Í sambandi við at listamaðurin Tummas Jákup Thomsen fylti seksti í fjør, tóku nøkur vinfólk og fjepparar, stig til at skipa fyri einari serligari heiðursframsýning, sum fagnar fjølbroytta avrikinum hjá sermerkta listamanninum úr Norðragøtu.

Í gjár lat so upp serstøk framsýning í Hæddini í Saltangará. "Við øðrum eygum" er heitið.

- Heitið á framsýningini sipar bæði til eyðkenda surrealistiska stílin hjá listamanninum – tað, at hann sýnir okkum heimin “við øðrum eygum”, men spælir samstundis við tann dupulta týdningin, sum kann liggja í, at vit á føroyskum ikki hoyra mun á “øðrum” og “ørum,” og at vit kanska mangan eru skjót at síggja “tað øðrvísi” sum “ørt”.

Til hesa heiðursframsýningi eru tað onnur enn Tummas Jákup sjálvur, sum velja út og heingja upp. Tað verður eisini høvi at síggja og keypa nýggjari verk hjá Tummasi, umframt at fyriskipararnir sýna úrval av myndum í serligari “fjepparasalon”.

Myndir: eysturkommuna.fo

Framsýningin er í hølunum hjá arbeiðsmannafelagnum Hæddini í Saltangará. Hesi hølini eru fyri kortum lagaði til at kunna hýsa listaframsýningum, og á Mentanarvikuni herfyri vístu tey seg at hóska sera væl til endamálið, skrivar eysturkommuna.fo.

Opið fram til 1. juni, allar dagar millum 16-18 og annars eftir avtalu.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. mai 2023

Kári Svensson gongur nýggjar leiðir

Á nýggju framsýning hansara í Gallarí Havnará blandar Kári Svensson tøkni og arbeiðshættir

Framsýningin er ein røð av listaverkum gjørd á papír, og Kári Svensson blandar meira, enn hann vanliga ger

SkrivaÐ:

Innsent

Kári Svensson telist millum okkara kendastu listafólk, og á hansara nýggju framsýning blandar hann tøkni og arbeiðshættir. Sostatt gongur Kári nýggjar leiðir. 

Framsýningin lat upp í Gallarí Havnará Krists himmalsferðardag.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 17. mai 2023

Sjey nýggjar bøkur frá Bókadeildini

Talan er um bøkur, sum eru sera ymiskar og til allar aldursbólkar. Í hópinum er eisini ein upprunaføroysk myndabók, "Motorsúkklan", sum Richard H. Johansen hevur skrivað, og Hans Niclasen hevur teknað

 

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Í ársins triðja bókaumfari gevur Bókadeildin nú sjey nýggjar bøkur út.

Talan er um bøkur, sum eru sera ymiskar og til allar aldursbólkar.

Í hópinum er eisini ein upprunaføroysk myndabók, "Motorsúkklan", sum Richard H. Johansen hevur skrivað, og Hans Niclasen hevur teknað. Hetta er fyrsta bókin hjá teimum báðum.

Um bøkurnar:

Motorsúkklan
Bjørn og Ari elska motorar og motorsúkklur. Einki er betri enn at sleppa at rokast í garasjuni, har allar motorsúkklurnar hjá pápa Bjørn eru. Teir hava arbeitt upp á eina gamla motorsúkklu í allan vetur. Nú er hon liðug, og teir sleppa endiliga at starta motorin. Og tað er tað kulasta NAKRANTÍÐ! Men so skulu teir eta nátturða, og pápin sigur, at nú mugu teir gevast og bíða til dagin eftir … Men klára Bjørn og Ari at bíða? Ella noyðast teir kanska líka at sníkja seg út í garasjuna?

Richard H. Johansen hevur skrivað, og Hans Niclasen hevur myndprýtt.

Bókin er innbundin, 40 blaðsíður og til børn, sum eru umleið 4-7 ára gomul.

Songartíð
Í hesi bókini finnur tú alt frá bleytum bamsum til skínandi stjørnur. Her er nógv forvitnisligt hjá barninum at nerta við og sansa, meðan tit lesa góðanáttsøgu.

Bókin er ein pappbók, 12 blaðsíður og til børn, sum eru umleið 0-1 árs gomul.

Kann eg hyggja í pottin?
Lítla músin er so forvitin. Hon vitjar allar sínar vinir og spyr, um hon kann hyggja í pottin hjá teimum. Og so vilja vinirnir eisini síggja, hvat er í pottinum hjá músini. Men músin er ein stór mús nú. Hon brúkar vesikummuna.

Guido van Genechten hevur skrivað og teknað. Silja Aldudóttir týddi.

Bókin er ein innbundin klaffabók, 32 blaðsíður og til børn, sum eru umleið 2-3 ára gomul.

Elvin Griff agentur 3 og 4
Flýggjanin til sirkusið: Elvin Griff flýggjar saman við Lýdiu. Tey sleppa undan agentunum, sum sperra vegin, og rýma við lastbilinum hjá einum ektaðum sirkusstjóra. Hvat er betri enn at goyma seg millum ferðandi sirkusfólk og ævintýrarar? Tað vísir seg skjótt, at í sirkusinum eru stór loyndarmál. Kunnu Elvin og Lýdia avdúka alt, uttan sjálv at verða avdúkað?

Flýggjanin til bakgøturnar: Elvin Griff flýggjar saman við Lýdiu. Tey koma til ein bý, har karneval er, og grýluklæddir agentar eru eftir teimum. Men hvør er gentan, sum vísir seg í fólkamongdini, og biður tey koma við sær? Elvin og Lýdia noyðast at berjast ímóti vandamiklum fíggindum við hokkistavum, finna ein lykil áðrenn tíðarfreistina og at koyra sportbil. Og hvat er tað í veruleikanum, Umhvørvispakkið hevur gjørt?

Arne Svingen hevur skrivað, Eivind Gulliksen myndprýddi, og Hildigunn Niclasen týddi úr norskum.

Bøkurnar eru heftar, 136 blaðsíður og til børn, sum eru umleið 8-10 ára gomul.

Tíggju knívar í hjartað
Grafisk skaldsøga um 12 ára gomlu Tóru, sum akkurát er byrjað í sjeynda flokki. Komandi skúlaár ætlar hon at fáa kulan stíl og kanska blíva forelskað. Hon vil eisini gjarna byggja eina kula smáttu í skóginum við bestu vinkonunum hjá sær, Bao og Linneu.

Men okkurt er hent í summarferiuni: Linnea hevur fingið sjeik og gongur knappliga bara upp í klæðir, at vera á telefonini og tosa um forelskilsi. Bao, hinvegin, tímir yvirhøvur ikki at hoyra um dreingir, lipgloss ella nakað sum líkist! Tóra verður noydd at velja ímillum tær báðar vinkonurnar, samstundis sum hon byrjar at fáa nakrar kenslur, sum hon ongantíð hevur havt fyrr, tá hon møtir nýggju gentuni í flokkinum.

Nora Dåsnes hevur skrivað og teknað, og Julia Rutt Petersen týddi úr norskum.

Bókin er heft, 256 blaðsíður og til børn umleið 11-13 ár.

Himmaleldur
Lívið hjá Ánte er merkt av teimum sámisku siðvenjunum. Hjá honum er tað sjálvsagt, at hann – sum einasta barn í familjuni – skal halda fram at arbeiða við reinsdjórunum. Men knappliga er okkurt annað har. Okkurt, sum órógvar og dregur. Kenslurnar, hann hevur havt fyri vinmanninum, Eriki, eru broyttar til okkurt størri. Men hvat høvdu øll sagt, um tey vistu av tí? Og hvørjar kenslur hevur Erik?

Moa Backe Åstot hevur skrivað, og Ingun Háberg týddi úr svenskum.

Bókin er heft, 204 blaðsíður og til ung.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 15. mai 2023

115 ár síðani kirkjan á Tvøroyri varð vígd

Sermerkta og vakra timburkirkjan á Tvøroyri kundi hósdagin hátíðarhalda, at 115 ár eru liðin síðani kirkjan varð vígd

(Mynd: Tvøroyrar kommuna)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Sermerkta og vakra timburkirkjan á Tvøroyri kundi Krists himmalferðardag hátíðarhalda, at tað eru eru liðin 115 ár, síðan kirkjan bleiv vígd í 1908.

Nógv bleiv gjørt burtur úr degnum, har fleiri enn 400 fólk høvdu leitað sær til gudstænastu í Tvøroyrar Kirkju at hátíðarhalda dagin, ið bleiv fagnaður við sangi av sangkórinum Ljómi og tónum frá Tvøroyrar Hornorkestri.

Men dagurin var ikki bara ein hátíðardagur at feiðra kirkjuna, tí samstundis var dagurin merktir av, at Jónsvein Bech, prestur hevur boðað frá, at hann gevst sum sóknarprestur í Suðuroyar Norðara prestagjaldi fyri aldur. Og løtan í kirkjuni bleiv serliga sermerkt og rørandi, tá Jónsvein Bech, takkaði fyri seg, eftir at hava tænt í 41 ár sum prestur, harav nógv tann størsta partin í Tvøroyrar kirkju.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 18. mai 2023

Søguligur sigur til Loreen og Svøríki

Fyrsti kvinnululigi sangari, ið vinnur Eurovision tvær ferðir

(Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Hon hevði longu vunnið Eurovision eina ferð.

Og hon hevur verið stórfavorittur til at vinna stóru evropeisku sangkappingina aftur líka síðan hon vann svensku kappingina, Melodifestivalen, í mars mánaði.

Leygardagin gekk spádómurin upp. Svenska Loreen vann Eurovision Song Contest 2023 við poppsanginum ‘Tattoo’.

- Eg trúði ikki í mínum villastu dreymum, at hetta nakrantíð fór at henda, segði Loreen á pallinum eftir sigurin í London.

- Tað er óveruligt. Eg eri so vegin og takksom fyri, at tit hava atkvøtt fyri mær.

Hyggjarnir valdu Finnland

Svøríki og Loreen vunnu finaluna við 583 stigum framman fyri Finnland við 526 og Ísrael við 362 stigum.

Tað vóru dómsnevndirnar í teimum einstøku limalondunum, sum tryggjaðu Svøríki sigurin. Hyggjararnir høvdu Finnland sum vinnara.

Svøríki fekk 243 stig frá hyggjarunum og 340 frá dómsnevndunum. Finnland fekk 376 hyggjarastig og 150 dómsnevndarstig. Ísrael fekk ávikavist 185 og 177.

Týskland endaði á síðsta plássi við 18 stigum – 15 frá hyggjarunum og 3 frá dómsnevndunum.

(Mynd: EPA)

Á sjeynda sinni

Svøríki vann harvið kappingina á sjeynda sinni, og er nú tað landið – saman við Írlandi – ið hevur vunnið flestar ferðir.

Tað er tó ikki einasta metið, sum Svøríki tók við sigrinum leygarkvøldið.

Tí Loreen er bert annar sangarin í Eurovision s-guni – og fyrsta kvinnan – ið vinnur kappingina tvær ferðir.

Hon vann í 2012 við risahittinum ‘Euphoria’, sum legði seg á fyrsta pláss á hittlistunum um alt Evropa og sum í dag er ein tann best dámdi Eurovision-vinnari nakrantíð øll tey 70 árini kappingin hevur verið til.

Frammanundan hevur írski Johnny Logen megnað at vunnið kappingina tvær ferðir. Og harafturat eina ferð afturat sum sangskrivari.

Komandi ár verður finalan í Eurovision kappingini hildin í Svøríki – og tá eru fimmti ár síðan Abba tryggjaði Svøríki fyrsta Eurovision-sigurin við ‘Waterloo’.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 14. mai 2023

Sangarin Garðar Cortes deyður, 83 ára gamal

Vitjaði fleiri ferðir í Føroyum, bæði sum sanglærari og sum solistur hjá Føroya Symfoniorkestri

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Íslendski operasangarin, Garðar Cortes, andaðist sunnumorgunin, 83 ára gamal.

Umframt at vera operasangari, var hann so mangt annað á íslendsku tónleikapallinum, kórleiðari, orkesturleiðari operastjóri, sangskúlastjóri og annað, skrivar Vísir í minningarorðum.

Eftirnavn Garðars stavar frá abbanum í faðirlegg, sum kom til Íslands sum prentari, og kastaði ástur saman við íslendskari gentu.

Garðar upptraðkaði sum sangari til hann var um seksti ára aldur fyri at geva pláss fyri yngri kreftum, men hann helt tó fram við at taka upp til útgávur, men seinni misti hann sangrøddina sum úrslit av einum mistaki í sambandi við eina doyving tá hann skuldi undir skurð í knænum.

Eftir Garðar siga konan Krystyna Cortes og fýra børn og níggju abbabørn. Eitt av børnunum er Garðar Þór Cortes, ið eisini er operasangari.

Garðar Cortes vitjaði fleiri ferðir í Føroyum og hevði frálæru fyri føroyskar sangarar, eitt nú saman við Ólöf Kolbrún Harðardóttir.

Í 2003 var hann gestasolistur í nýggjárskonsertini hjá Føroya Symfoniorkestri.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 16. mai 2023

Nú yvir 5,5 milliónir íbúgvar í Noregi

20.900 fólk fluttu til Noregs tríggjar teir fyrstu mánaðirnar í ár

(Savnsmynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Fólkatalið í Noregi øktist fyrsta ársfjórðing í ár við 15.300 fólkum, og nú búgva 5,5 milliónir fólk í landinum.

Talan er um størsta fólkavøkstur í einum ársfjórðingi síðan 2012, skrivar NRK. 

Burðaravlopið er tó lægri enn vanligt, men innflytingin er stór. Tríggjar teir fyrstu mánaðirnar í ár fluttu 20.900 fólk til Noregs, meðan 6.300 fluttu úr landinum. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 16. mai 2023

– Eiga at kunna tosa grønlendskt í Fólkatinginum

Grønlendski fólkatingslimurin Aki-Matilda Høegh-Dam, sum í farnu viku vakti ans, tá hon helt røðu á grønlendskum undir orðaskifti um ríkisfelagsskapin, vísir á, at ikki allir grønlendingar skilja, tá danskt verður tosað í Fólkatinginum

 

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Har skal verða pláss fyri, at mann kann tosa grønlendskt á røðarapallinum í Fólkatinginum, sigur grønlendski fólkatingslimurin Aki-Matilda Høegh-Dam úr Siumut.

– Tað er ein leivd frá hjálandatíðini, at vit framvegis bert tosa danskt í salinum. Um Danmark veruliga er ein ríkisfelagsskapur, so kunnu vit eisini rúma mál hjá hvørjumøðrum, sigur hon sambært Ritzau.

Farna fríggjadag, tá ríkisfelagsskapurin skuldi umrøðast í Fólkatinginum, helt Aki-Matilda Høegh-Dam eina røðu á grønlendskum, og svaraði hon eisini bara spurningum á grønlendskum.

Hon vísir á, at hon er fólkavald úr Grønlandi, sum er eitt valdømi í sær sjálvum, og hevur hon eisini ført valstríð á grønlendskum.

– Men eg kann ikki umboða mítt fólk í Fólkatingssalinum á tí málinum, sum er tað almenna málið í Grønlandi. Tað haldi eg bara vera skeivt, sigur hon.

Undir orðaskiftinum viðmerkti Karsten Hønge úr sosialistiska fólkaflokkinum, at hann ikki skilti nógv grønlendskt, og at hann ikki ynskti at vera statistur í tí, sum gekk fyri seg "bara tí, at tað skal brukast í grønlendskum miðlum".

Aki-Matilda Høegh-Dam vísir á, at danskt verður tosað sum nakað natúrligt í grønlendska tinginum, Inatsisartut, meðan tað verður kallað eitt "miðlastunt", tá grønlendskt verður tosað í Fólkatinginum.

– Hvussu hava allir grønlendingar tað, tá tað bert verður tosað danskt? Tað eru ikki øll, sum skilja, tá nýggjar lógir verða samtyktar, sigur hon.

Grønlendski fólkatingslimurin sigur, at tað hevur týdning at tosa á einum máli, sum grønlendingar skilja, tí tað, sum Karsten Hønge upplivdi fríggjadagin er nakað, sum grønlendingar uppliva hvønn dag.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 13. mai 2023

Meghan og Harry í hættisligari biljagstran

Myndafólk eltu kongaligu hjúnini gjøgnum Manhattan

(Savnsmynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Papparazzi fotografar eltu týsdagin Harry prins, og konu hansara Meghan í eini villari bilajagstran, sum verður kallað ein “near catastrophic car chase”.

Hetta skrivaðu Reuters og fleiri bretskir miðlar í vikuni. Miðlarnir kalla eltanina, ið vardi í tveir tímar, fyri miskunnarleysa.

- At vera almennur persónur ger, at almenningurin hevur ein ávísan áhuga, men tað má ongantíð ganga út yvir trygdina hjá einstaklingum, sigur talsmaðurin hjá prinsinum, sambært Reuters.

Hetta hendi týsdagin eftir, at kongaligu hjúnini saman við mammu Meghan Markle, Doria Ragland, høvdu verið til eina heiðurslønarhandan í New York, sum felagsskapurin Ms. Foundation for Women skipaði fyri í Ziegfried Ballroom á Manhattan. Her varð Meghan Markle kosin ‘Woman of Vision’.

Hetta var fyrstu ferð, at Harry og Meghan vístu seg alment síðan kongaligu krúningina í Onglandi fyrr í mánaðinum.

Sambært fleiri av miðlunum koyrdu Harry og Meghan, hertugi og hertuginna av Sussex, í hýruvogni, tá fleiri paparazzi-myndafólk settu eftir teimum teimum í eini biljagstran á Manhattan.

Hendan søgan fær eyka bein at ganga á, tí at talan var eisini um eina slíka eltan, ið var orsøk til, at móður Harrys, Diana prinsessa, lat lív í eini ferðsluvanlukku í Paris í 1997. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 17. mai 2023

Minnilutaflokkur gerst størstur í Flensburg

Flokkurin hjá danska minnilutanum, SSW, vann kommunuvalið í Flensborg í gjár

Frøi í flokshølunum hjá SSW sunnukvøldið (Mynd: Flensborg Avis)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Fyri fyrstu ferð í 64 ár er flokkurin hjá danska minnilutanum, Sydslesvigsk Vælgerforening SSW, størstur av øllum flokkunum í Flensborg. Flokkurin fekk næstan 25 prosent av avkvøðunum á kommunuvalinum sunnudagin.

Hetta gevur SSV 11 pláss í býráðnum í Flensborg – tað er søguligt.

Tað eru fleiri orsøkir til stóru framgongdina hjá flokkinum, metir Jørgen Møllekær, ið er blaðstjóri fyri danska tíðindablaðnum í býnum, Flensborg Avis.

Ein av orsøkunum er, at SSV tosar um tað, ið fyllir mest í Týsklandi í løtuni – donsku vælferðina, og hvussu avbjóðingar á sosiala økinum verða loystar.

- Tað eru fleiri og fleiri týskarar, sum ynskja skandinaviskar loysnir upp á tað, sum tey stríðast við. Og tá teir týsku flokkarnir ikki megna at umstilla seg, verða eyguni vend móti flokkinum hjá danska minnilutanum, sigur blaðstjórin.

Eisini á valinum til landspartastjórnina í Slesvig-Holsten, fekk SSW eitt óvanliga gott val við 4,4 prosentum av atkvøðunum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 15. mai 2023

26 ferð uppi á Mount Everest

Sherpan, sum átti metið einsamallur tekur tað helst aftur, tí hann er eisini á veg niðan í løtuni

Pasang Dawa Sherpa

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Fyri nógv fjallagongufólk og -klintrarar er tað at koma niðan á heimsins hægsta fjall, Mount Everest í Himalaya bara ein dreymur.

Men fyri nepalesiska sherpan, Pasang Dawa, er tað vorðið vani. Og nú hevur hann júst gjørt tað fyri 26. ferð, skrivar dr.dk.

Harvið hevur hann verið líka so oftani ovast uppi á hægsta tindinum í Himalaya fjallaketuni, sum Kami Rita.

Pasang Dawa náddi leygardagin upp á 4.848 metra høga fjallið saman við einum ferðamanni úr Ungarn, skrivar Reuters. Og teir báðir eru nú á veg omanaftur.

Ferðirnar upp á heimsins hægsta fjall eru júst byrjaðar aftur eftir at sherpar hava verið har uppi og bøtt um togendar og annað hjá ferðafólkum at stuðla seg til.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 14. mai 2023