- Støðan er ótrygg í løtuni

- Føroyar eru ikki í vanda fyri russiskum álopi, men í Evropa er støðan ótrtygg, og nýggja leiðslan í USA, við sínum hóttanum um handilskríggj, hjálpir ikki um støðuna, sigur Lars Løkke Rasmussen, danskur uttanríkisráðharri

(Mynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Turbulenta støðan í Evropa og í heiminum yvirhøvur, trygdarviðurskifti og marknaðaratgongd eru á skránni nú danski uttanríkisráðharrin, Lars Løkke Rasmussen, er á almennari vitjan í Føroyum.

Løkke kom við rutuflogfarinum um middagsleitið í gjár og seinnapartin hevði hann fundir við løgtingins uttanlandsnevnd og við Høgna Hoydal, landsstýrismann við uttanríkismálum.

- Heimurin er ein annar nú. Eftir at hava livað í friði og sóma í 33 ár síðan múrurin í Berlin fall, er heimurin knappliga vorðin ein annar. Hetta hendi, tá russiski Putin forseti byrjaði sítt ólógliga álop á Ukraina. Og støðan er ikki vorðin meira trygg síðan nýggjur forseti kom til í USA, og nú hóttir við handilskríggi við Evropa, staðfesti Lars Løkke Rasmussen á tíðindafundi um nátturatíð í gjárkvøldið.

(Mynd: Jens Kr. Vang)

Føroyar hava átikið sær sín part

Danski uttanríkisráðharrin kom inn viðurskiftini í ríkisfelagsskapinum, og fegnaðist um, at Føroyar gera sín part og taka lut í politiska átakinum at hjálpa ukrainum, bæði við beinleiðis stuðli og við at taka móti flóttafólkum.

Uttanríkisráðharrin er eisini nøgdur við, at føroyingar hava gjørt bart yvir fyri russum og avmarka atgongd til føroyskar havnir og eisini avmarka útflutningin til russiska marknaðin.

Lars Løkke Rasmussen lovaði í hesum sambandi, at tað ikki skal tróta stuðul frá danskari síðu í royndum at finna nýggjar marknaðir fyri føroyskum útflutningsvørum, nú møguleikarnir at eksportera til Russlands verða avmarkaðir.

Báðir partar mæla til WTO-limaskap

Og her er føroyski limaskapurin í heimshandilsfelagsskapinum, WTO, ein týðandi táttur, sum danska stjórnin tekur undir við.

- Vit hava nú sett ein juridiska arbeiðsbólk at tulka støðuna viðvíkjandi føroyskum WTO felagsskapi, og eg kann bara siga, at báðir partar vóna at tað fer at kunna lata seg gera, segði Lars Løkke Rasmussen.

Krígshóttanir

Viðvíkjandi vandastøðuni, sum Danmark og Evropa eru komin í, nú tað verður hótt bæði úr eystri við møguligum nýggjum álopum og úr vestri við handilskríggi, gjørdi uttanríkisráðharrin greitt, at tað eru nógvir evropeiskir leiðarar, serliga í teimum nærmastu grannunum hjá Russlandi í Baltalondum og eysturevropa annars, sum veruliga bera ótta fyri eini russiskari innrás.

- Í hesi støðu liggur Danmark beint í bakgarðinum, og tað er tí, at vit eru farin undir eina tilgongd at styrkja okkara verju.

- Føroyar og eisini Grønland liggja í eini aðrari sonu. Tit liggja hernaðarliga landafrøðiliga í amerikanskum áhugaøki, og harvið ikki í sama vanda fyri russiskum álopi, tí tað verður ikki mett, at Russland, sum støðan sær út í dag, fer at gera seg inn á amerikanskt áhugaøki, segði danski uttanríkisráðharrin

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. februar 2025

Dennis Holm loystur úr starvi

Landsstýrismaðurin við fiskivinnu- og samferðslumálum bað løgmann um at vera loystur úr starvi

 

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Dennis Holm, bað hósdagin løgmann um at verða loystur úr starvi sambært stýrisskipanarlógini.

Løgmaður hevur loyst landsstýrismannin úr starvi, boðaði Løgmansskrivstovan frá í fráboðan seinnapartin hósdagin.

Løgmaður sigur í stuttari viðmerking, at:

- Landsstýrismálanevndin kann ikki staðfesta, at landsstýrismaðurin hevur brotið lóg um ábyrgd landsstýrismanna, men er komin við einari niðurstøðu um, at hann ikki hevði heimild fyri at broyta kunngerðina um svartkjaftakvotu. Ta niðurstøðuna taki eg til eftirtektar. Fyri at tryggja politiskan arbeiðsfrið eru vit komnir ásamt um, at best er at landsstýrismaðurin leggur frá sær.

Løgmaður hevur somuleiðis gjørt av, at landsstýriskvinnan við almanna- og mentamálum, Sirið Stenberg, fyribils røkir fiskivinnu- og samferðslumál.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. februar 2025

- Hetta var besta loysnin fyri politiska stevið

Aksel V. Johannsen staðfestir, at hann og Dennis Holm vórðu samdir um avgerðina. Hetta er eitt øðrvísi mál enn tað við Ingílin Strøm, sigur løgmaður

Tað gekk ikki long tíð frá endaligu niðurstøðuni hjá Landsstýrismálanevndini, til landsstýrismaðurin varð loystur úr starvi (Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

- Vit vildu ikki út í eitt misálitismál og eitt politiskt stríð. Støðan er óheppin, men vit hildu, at hetta var besta loysnin.

Soleiðis segði Aksel V. Johannesen millum annað, tá Kringvarpið tosaði við hann hóskvøldið. Løgmaður skuldi seta orð á, hví Dennis Holm nú er loystur úr starvi sum landsstýrismaður.

Løgmaður og nú fyrrverandi landsstýrismaðurin við fiskivinnu- og samferðslumálum tosaðu saman hósdagin, og komu til niðurstøðuna. Aksel V. Johannsen noktar at hann hevur noytt Dennis Holm frá á nakran hátt. Heldur snúði tað seg um politiska stevið víðari hjá samgonguni.

Formaðurin í Javnaðarflokkinum varð eisini spurdur um, hví hetta var øðrvísi enn í fjør, tá hann ikki loysti Ingilín Didriksen Strøm úr ltarvi. Tá endaði tað við misálitismáli.

Løgmaður staðfesti, at hetta einki hevur at gera við, hvønn flokk ein hoyrir til; tað snúði seg um hvat varð sagt á tingi, og málið við Dennis Holm snúði seg um heimildir - og tulkingar av tí.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. februar 2025

Erling Eidesgaard fer úr Løgtinginum

Nú Dennis Holm er farin úr landsstýrinum, tekur hann aftur sæti á tingi

Erling Eidesgaard missir tingsessin, nú Dennis Holm er farin úr landsstýrinum (Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Hósdagin varð boðað frá, at Dennis Holm varð loystur úr starvi sum landsstýrismaður í fiskivinnu og samferðslumálum, og sostatt tekur hann aftur sæti í Løgtinginum fyri Tjóðveldi.

Ein avleiðing av hesum er, at Erling Eidesgaard, sum hevur sitið á Løgtingi sum triðja varafólk fyri flokkin, síðan sitandi samgonga bleiv skipað, missir sín tingsess.

Erling Eidesgaard fekk 216 atkvøður á seinasta løgtingsvali.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. februar 2025

Dennis Holm: - Soleiðis eru spælireglurnar í politikki

- Hóast eg ikki havi forbrotið meg í mun til ábyrgd landsstýrismanna, so er tað ikki politiskt rumbul, sum skal fylla næstu tíðina, men heldur umráðandi málini

Frá landsstýrinum í løgtingi. Dennis Holm fer at sita sum tingmaður fyri Tjóðveldi restina av setini. Har skal nógv týðandi gerast fyri at flyta Føroyar, staðfestir hann í skrivi (Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

- Eg havi, í samráð við løgmann, tikið avgerð um at leggja frá mær sum landsstýrismaður. Orsøkin er, at landsstýrismálanevndin er komin fram til, at eg havi handlað í heimildarloysi, tá ið eg í fjør gjørdi ein part av svartkjaftakvotuni til felagskvotu. Landsstýrismálanevndin sigur samstundis, at eg ikki havi
brotið lógina um ábyrgd landsstýrismanna, tí eg havi handlað eftir ráðgeving frá aðalráðnum.

Dennis Holm staðfestir í skrivi hósdagin, at hann ikki við vilja býtti svartkjaftakvotuna óheimilað. Tað var eftir ráðunum hjá aðalráðnum, vísir fráfarandi landsstýrismaðurin í fiski- og samferðslumálum á.

- Ein partur snýr seg um løgfrøði og ein partur snýr seg um politikk. Hóast øll, eisini landsstýrismálanevndin, eru samd um, at eg ikki havi forbrotið meg í mun til ábyrgd landsstýrismanna, so eru okur, sum stjórnað landinum í hesum døgum, eisini samd um, at tað er ikki politiskt rumbul, sum tann næstan tíðin skal fara við, men heldur tey so sera týðandi málini, sum okur í felag arbeiða við. Mín persónur skal ikki standa í vegin fyri tí, sum okur hava sett okkum fyri at fremja, fólkinum at frama - og har eru jú fleiri stór týðandi mál ávegis, ikki minst á sjálvstýrisleið.

Les (Lesarin.fo): Takk fyri møguleikan

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. februar 2025

- Eri takksom fyri stuðulin og havi longu fingið nógv burturúr

Í samrøðu við Portalin dagin fyri Melodi Grand Prix setur Sissal, sum ikki hevur sovið so væl, orð á upplivingina higartil í Herning og hvat er fyri framman. Danska Melodi Grand Prix verður avgjørt í Herning í kvøld

(Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Herning, Danmark (Portalurin) - Eg havi ikki sovið so væl tvær tær seinastu næturnar. Kroppurin merkir tað, nú tað nærkast.

Sissal Jóhanna Norðberg Niclasen kom annars til Herning longu mikudagin; millum annað fyri at fáa góðan náttarsvøvn og frið at hugsavna seg um fyrireikingarnar.

Í samrøðuni við Portalin setur hon orð á fyrireikingarnar og eisini tað at fáa hugna sær eitt sindur saman við toyminum handan "Hallucination" og hinum sjey Melodi Grand Prix-luttakarunum. Júst tað at njóta hesa tíðina er umráðandi fyri havnarkvinnuna.

Næsta stóra samdøgrið snýr seg um hvíld, venjing og royndir. Í morgin seinnapartin er tað aðalroynd í Jyske Bank Boxen, sum eisini telur í metingini hjá dómsnevndini, og í annaðkvøld er tað sjálvt "show'ið". Sissal roynir at ikki so nógv um júst morgindagin, men staðfestir at hon fær nógv burturúr Melodi Grand Prix óansæð hvat.

- Eg havi fingið nýggjar lurtararar og fleiri fyrispurningar um live-framførslur. Hetta er eisini ein stór uplliving, so líkamikið um eg vinni ella ikki, so fái eg nógv burturúr at vera við.

Sí samrøðuna her:

Um føroyski favoritturin so vinnur, so kann hon koma við einum sterkum sangi og framførslu á degnum til Eurovision. Farið verður eftir nøkrum sterkum sjónbærum á pallinum - einum "visuellum úttrykki". Sissal Jóhanna staðfestir tó, at hon ikki fer at flúgva ella nakað á pallinum, men at tað verður "einfalt".

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. februar 2025

Sissal roynir at lata vera at hugsa um favorittleiklutin

- Tað er ein veruligur møguleiki fyri at eg kann vinna, og eg veit, at eg hevði verið eitt gott umboð til Eurovision. Men alt kann henda í Herning, og eg skal vinna nógv hjørtu, sigur Sissal

(Mynd: Kirsten Ellebæk / DR)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

"Hallucination" hjá Sissal Jóhannu Norðberg Niclasen er í løtuni stórfavorittur at vinna Dansk Melodi Grand Prix 2025, sum verður í Herning í kvøld. Tá vit tosaðu við havnarkvinnuna farna hósdag, bóðu vit hana millum annað fyrihalda seg til tað. 

- Eg royni at lata verða við at hugsa um favorittleiklutin, men tað er sjálvandi trupult. Serliga tá man hevur eina klára kenslu av áðrenn av, at "hetta kann verða ein vinnarasangur", og at so á ein hátt fáa eina staðfesting av tí. Men her eru nógvir sangir við, sum eru ekstremt góðir.

Veddingarfyritøkurnar eru eitt, men eitt annað er, hvat hendir á kvøldinum í Herning. Nógv hjørtu skulu vinnast, staðfestir Sissal.

- Júst tá eg hoyrdi um, hvat veddingarfyritøkurnar spáddu, so hugsaði eg eitt sindur: " Oh my God. Eg havi vunnið". Men tað nyttar ikki at hugsa soleiðis, tí at alt kann henda á degnum. Man skal raka rætt á pallinum við "showinum", og man skal vinna hjørtini á so nógvum øðrum enn veddingarfyritøkunum. 

Hóast hon kennir naka av trýsti, so ivast føroyska songkvinnan, sum er læraralesandi í Keypmannahavn, ikki í, at hon hevði verið eitt gott umboð til Eurovison. 

- Tað er ein veruligur møguleiki fyri at eg kann vinna, og eg veit, at eg hevði verið eitt gott umboð fyri Danmark í Eurovision og komið í finaluna har eisini. Men tað kann sjálvandi væl kiksa leygardagin, og tað hevði veruliga kenst sum eitt niðurlag - serliga nú tá eg standi sum favorittur.

Føroyski Rani Petersen (Reiley) vann Melodi Grand Prix í 2023. Til Eurovision varð hann ov stuttur til at røkka finaluni.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 25. februar 2025

Bussur fór út av vegnum

Beint fyri klokkan fimm mánamorgunin varð ein bussur hjá Bygdaleiðum tikin av einari hvirlu í Kollafjarðardali

(Mynd: Birgir Waag Høgnesen)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Beint fyri klokkan fimm mánamorgunin fekk løgreglan eina fráboðan um, at ein bussur hjá Bygdaleiðum var tikin av einari hvirlu og farin út av vegnum í Kollafjarðadali.

Førarin var einsamallur í bussinum, sum ikki var í rutu.

Bussurin fekk so mikið av skaða, at hann fekk ikki koyrt av staðnum aftur. Vindurin var so nógvur henda morgunin, at løgreglan hevði trupult við at arbeiða á staðnum.

Bussførarin gramdi seg um pínu og varð fluttur á Landssjúkrahúsið til kanningar.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. februar 2025

Føroyskur íverksetari savnar pengar inn til Ukraina

Peningurin skal brúkast til bilar sum skulu brúkast við hermótið í Ukraina. Saman við Bjarta Grunnveit Olsen er Heini Zachariassen farin undir innsavning

 

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Kendi føroyski íverksetin Heini Zachariassen hevur saman við Bjarta Grunnveit Olsen, sum hevur verið hermaður í Ukraina, sett gongd á eina innsavning til bilar, sum verða brúktir á hermótinum.

Heini Zachariassen var í november mánað í ukrainska høvuðsstaðnum Kyiv. Saman við øðrum vóru ørindini at lata ukrainum 36 bilar.

Hesin túrurin hevði stóra ávirkan á Heina Zachariassen, sum í fleiri ár hevur arbeitt saman við Ukrainum. Hann sigur, at hann vil gera alt fyri at hjálpa Ukrainum.

Heini Zachariassen saman við nøkrum av teimum, sum í november koyrdu bilarnar úr Estlandi til Ukraina

Bilarnir verða keyptir brúktir og síðan umbygdir til sonevndar "NAFO truck"

- Tá vit vóru í Kyiv fingu vit eins smakk av, hvussu tað er at búgva í einum býi, har tað er kríggj. Hendan sama morgunin upplivdu vit dronu og rakettálop í Kyiv. Eingin av okkum kom til skaða, men soleiðis er tað ikki altíð, greiðir Heini Zachariassen frá.

- Tá eg sá at Bjarki Grunnveit Olsen kom út við bók um sínar upplivingar í krígnum hugsaði eg, at man kanska skuldi gjørt eina føroyska kampanju, sigur Heini Zachariassen, sum síðan setti seg í samband við víkamannin.

Í vikuni var so innsavning sett í gongd og í fyrsta umfari verða 19.500 evrur savnaðar inn. Tað røkkur til ein bil.

Bilarnir verða millum annað brúktir til at evakuera særdar hermenn og flyta útgerð til og frá hermótinum.

Til ber at stuðla her

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. februar 2025

Avlopið gjørdist 310 milliónir krónur

Innlánini eru hækkað heilt upp í 10 milliardir krónur. Sambært bankanum fáa umleið 5.500 føroyingar ágóðan av góða úrslitinum

Føroya Banki kunnger mikudagub roknskapin fyri 2024. Árið var sum heild merkt av góðum úrslitum á virkisøkjunum hjá samtakinum (Mynd: Føroya Banki)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

- 2024 var merkt av øktari geopolitiskari óvissu, minkandi inflatión og lækkandi rentum. Fyri Føroya Banka-samtakið var árið eisini merkt av góðum úrslitum, ið stava frá útlánsvøkstri, góðum virðisbrævaavkasti og øktum virksemi á íløguøkinum. Kundarnir hava av álvara tikið av møguleikanum fyri at fáa góða rentu á samansparingarkontum, og hetta sæst aftur í innlánsvøkstrinum, ið er 15 prosent samanborin við 2023. Bæði húsarhald og fyritøkur eru sum heild væl fyri, og sunna fíggjarstøðan sæst aftur í okkara roknskapi fyri 2024, har lutfalsliga fá fíggjarlig tap vórðu staðfest. Hóast útlitini fyri 2025 eru góð, merkir lækkandi rentustøðið, at ársúrslitið væntandi verður lægri enn í 2024,

Soleiðis tekur Turið F. Arge, forstjóri í Føroya Banka, samanum, í sambandi við, at ársroknskapurin hjá Føroya Banka varð kunngjørdur.

Talan var um eitt 2024, ið sum heild hilnaðist væl hjá bankanum, sum í fjør fór yvir aftur til navnið Føroya Banki.

Samanlagt var avlopið, eftir skatt, 310 milliónir krónur. Hetta eru tvær milliónir hægri enn í 2023.

Rakstraravlopið fyri niðurskrivingar var nakað lægri (245 milliónir krónur samanborið við 269 milliónir krónur í 2023). Bæði útlánini og innlánini hækkaðu - serliga innláinini sum fóru úr 8,7 milliardum krónum í 2023 til 10 milliardir.

Lækkandi rentur og talgild menning

Seinastu árini hava verið merkt av rentuhækkingum, men seinastu mánaðirnar er rentan lækkað í fleiri umførum, so hvørt sum inflatiónin er minkað. Hetta ávirkar kundar, ið hava lán til bústaðin, á ymiskan hátt.

- Meðan realkredittlán við skiftandi rentu fylgir marknaðinum neyvt, verður rentan á bankaláni við skiftandi rentu ásett av einstøku bankunum og er tengd at tjóðbankarentuni og handilsligum atlitum hjá bankunum. Tá ið rentustøðið er lækkandi, fæst bíligasta rentan aloftast við at velja realkredittlán við skiftandi rentu. Hetta er vanliga bíligasta bústaðarlánið, og tað er eisini galdandi í løtuni. Tó so hækkar rentan á hesum lánum eisini skjótari enn bankalán, tá ið rentustøðið er hækkandi.

Tíðliga í fjør valdi Føroya at gera netbankan ókeypis fyri allar privatkundar. Meira enn 80 prosent av øllum innritanum í netbankan eru frá snildfonini, og bankin leggur seg eftir støðugt at menna sínar talgildu loysnir fyri at gera tað so lætt sum gjørligt hjá kundunum. Tí var tað ein varði á talgildu leiðini hjá bankanum, tá ið tað í desember varð møguligt hjá kundum at stovna egnar samansparingarkontur beinleiðis í netbankanum. Fleiri hundrað kontur eru longu stovnaðar við nýggju funkuni, og ætlanin er at menna enn fleiri funkur, ið fara at betra um kundaupplivingina á talgildu pallunum.

5.500 føroyingar fáa ágóðan av úrslitinum 
Umleið 5.500 føroyingar eiga tilsamans 55 prosent av partapeninginum í Føroya Banka - harav eigur landið 35 prosent - og hesir fáa ágóðan av góðu gongdini hjá samtakinum.

Á aðalfundinum tann 27. mars verður skotið upp at gjalda partaeigarunum samanlagt 350 milliónir krónur - 36,46 krónur fyri hvørt partabrævið. Av hesum stava 217 milliónir krónur (70 prosent) frá ársúrslitinum, meðan 133 millónir krónur verða goldnar út fyri at røkka kapitalmálinum hjá samtakinum.

- Eftir útlutanina av vinningsbýtinum er Føroya Banki framvegis ein sera væl bjálvaður peningastovnur, ið lýkur øll ásett krøv til kapital, solvens og bjálving, og sum harumframt hevur neyðuga kapitalin til at fíggja ætlaða framtíðarvøksturin hjá samtakinum.

Leiðslan væntar annars, at nettoúrslitið fyri 2025 verður nakað lægri: Millum 210 og 240 milliónir kr.

Ársroknskapurin 2024 hjá Føroya Banka í stuttum

• Úrslitið eftir skatt gjørdist 310 mió. kr. samanborið við 308 mió. kr. í 2023
• Rakstrarúrslitið fyri niðurskrivingar gjørdist 245 mió. kr. samanborið við 269 mió. kr. í 2023
• Niðurskrivingar á útlánum vórðu afturførdar fyri 1 mió. kr. samanborið við 10 mió. kr. í 2023
• Útlánini hækkaðu úr 8,9 mia. kr. í 2023 til 9,1 mia. kr.
• Realkredittlánini hækkaðu úr 2,6 mia. kr. í 2023 til 2,7 mia. kr.
• Innlánini hækkaðu úr 8,7 mia. kr. í 2023 til 10 mia. kr.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. februar 2025

Tryggja fjarskiftisveitarum javnbjóðis atgongd til farnetið

Føroya tele flytir nú sendistøðirnar á farnetinum úr tanastufelagnum í netfelagið sum liður í arbeiðinum at styrkja kappingina á fjarskiftisøkinum

(Mynd: Føroya Tele)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Føroya Tele fer nú at flyta sendistøðirnar á farnetinum úr sínum tænastufelag, Pf. FT Samskifti, yvir í netfelagið, Pf. Net. Hetta er ein liður í áhaldandi arbeiðinum at økja um gjøgnumskygni og styrkja fríu kappingina á fjarskiftisøkinum.

Føroya Tele hevur sum yvirskipað mál, at samtakið skal virka neutralt mótvegis øllum fjarskiftisveitarum, tá talan er um at tryggja javnbjóðis atgongd til føroyska fjarskiftiskervið.

Nema og Føroya Tele brúka somu sendistøðir á farnetinum, har bæði feløgini kunnu virka á sama tøkniliga grundarlagi, t.d. tá talan er um 5G. Feløgini hava samstundis hvør sína kjarnutøkni, har tey veita sínar serstøku tænastur í fríari kapping.

Sendistøðirnar á farnetinum hava altíð ligið í tænastufelagnum hjá Føroya Tele, Pf. FT Samskifti, og tær verða fluttar yvir í netfelagið, Pf. Net, sum við broytingini gerst heilsøluveitari av atgongd til alt fjarskiftiskervið hjá Føroya Tele. 

Føroya Tele hevur arbeitt við hesum málinum í framhaldi av semjuni, sum Føroya Tele og Kappingareftirlitið gjørdu fyri einum ári síðani í tveimum kappingarmálum. 

- Føroya Tele hevur ein tvíbýttan leiklut í føroyska samfelagnum. Vit eru bæði tænastufelag í kapping við onnur, og sum alment partafelag og størsti leikari á fjarskiftismarknaðinum, skulu vit samstundis tryggja, at føroyingar hava atgongd til eitt dygdargott fjarskiftiskervi. Henda leiklutin skulu vit vera tilvitað um hvønn einasta dag, sigur Kristian R. Davidsen, samtaksstjóri í Føroya Tele. 

Týdningarmikið stig

Kappingareftirlitið hevur víst á, at tað er týdningarmikið fyri fríu kappingina, at Pf. Net hevur alt fjarskiftiskervið um hendi – eisini farnetið. 

- Føroya Tele er størsti leikarin á føroyska fjarskiftismarknaðinum, og leikluturin hjá felagnum er í tveimum. Hetta stigið at flyta farnetið er við til at skapa størri tryggleika hjá teimum, sum hava hug at royna seg í kapping við Føroya Tele. Tað skuldi í slíkum málum minka um sannlíkindini fyri, at illgruni tekur seg upp um, at Føroya Tele ger mismun á egnum feløgum og kappingarneytum. Tað er týdningarmikið, at greiður innanhýsis skilnaður er ímillum tænastupartin og netpartin, sigur Terje Sigurðsson, stjóri í Kappingareftirlitinum.

Bjarni Kárason Petersen, landsstýrismaður, sum varðar av Føroya Tele, fegnast eisini um, at bygnaðurin í Føroya Tele samtakinum verður greiðari. 

- Eg havi leingi eftirlýst betri gjøgnumskygni á telemarknaðinum í Føroyum, ið er ein treyt fyri fríari kapping. Fría kappingin hevur við sær, at føroyski brúkarin rindar minni. Samskiftiskervið verður savnað á einum stað, nú farnetið verður flutt úr tænastufelagnum yvir í Pf. Net, og tað er eitt stig á leiðini at betra um kappingina, sum skal tryggja okkum brúkarum ein rímiligan prís. Eftir mínum tykki áttu feløgini tó at verið skild sundur í tvær sjálvstøðugar eindir, so eingin ivi var um hesa sjálvfylgju. Ætlanin er tí áhaldandi at arbeiða við at tryggja kappingina og gjøgnumskygni, sigur Bjarni Kárason Petersen.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 25. februar 2025

Stórt mál um rúsevnasmugling í rættin í næstu viku

Eitt mál um smugling av umleið 3,8 kilo av amfetamini og umleið 23 kilo av hassji skal viðgerast í Føroya Rætti í næstu viku. Rættarfundirnir verða á Hotel Hafnia

Rættarfundirnir í næstu viku viku fara fram á Hotel Hafnia (Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Seks fólk – fimm menn og ein kvinna – eru ákærd fyri at hava smuglað umleið 3,8 kilo av amfetamini og umleið 23 kilo av hassji við seglbáti úr Danmark til Føroyar við tí endamáli at selja víðari. Fýra av teimum ákærdu vóru handtikin í Føroyum í august í fjør, meðan tveir av teimum ákærdu vóru handtiknir í Danmark í januar í ár.

Øll seks fólkini hava sitið í varðhaldi síðani handtøkuna. 

Amfetamin er bólkað sum eitt serliga vandamikið og skaðiligt rúsevni. 3,8 kilo av amfetamini, sum málið snýr seg um, er ein óvanliga stór nøgd av amfetamini í Føroyum, og tann størsta einstaka nøgdin í einum máli higartil í Føroyum. 

Føroya Politi og NSK (National Enhed for Særlig Kriminalitet) í Danmark hava arbeitt tætt saman í samband við kanningararbeiðið í málinum. Harumframt hava bæði TAKS og Skattestyrelsen í Danmark hjálpt politinum við kanningararbeiðnum.

Av tí at tað eru seks ákærd í málinum, sum øll sita í varðhaldi, eru hølini hjá Føroya Rætti í C. Pløjensgøtu ov lítil. Rættarmálið verður tí viðgjørt á Hotel Hafnia. 

Tíðindaskriv frá Føroya Politi

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. februar 2025

Sethúsaprísirnir hækkaðu nærum 10 prosent í fjør

Í fjør kostaðu eini sethús í Tórshavn 4,2 milliónir krónur í meðal - fyri restina av landinum var miðalprísurin 2,2 milliónir krónur

(Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Hóast renturnar hækkaðu nógv í 2022 og 2023, fluttu bústaðarprísirnir seg ikki stórvegis hesi árini.

Vanliga hava rentuhækkingar við sær, at bústaðarprísirnir fella, men í Føroyum hevur avmarkaða útboðið av bústøðum hildið hondina undir prísunum. Nú renturnar eru lækkaðar fýra ferðir seinasta hálvárið, sæst hetta aftur á sethúsamarknaðinum, har prísirnir aftur ganga uppeftir, skrivar Betri Heim í síni nýggjastu greining av bústaða- og sethúsamarknaðinum.

4,2 milliónir fyri eini sethús í Tórshavn

Í fjør kostaðu eini sethús í Tórshavn 4,2 milliónir krónur í miðal. Tað er 9 prosent meira enn í 2023, tá miðalprísurin var 3,8 milliónir krónur.

Fyri restina av landinum var miðalprísurin 2,2 milliónir krónur í fjør, samanborið við 2 milliónir krónur í 2023. Tað er ein vøkstur á 10 prosent.

Betri Heim staðfestir, at eftirspurningurin eftir bústøðum er stórur.

- Vit seldu munandi fleiri ognir í fjør samanborið við árið fyri, og gongdin sær út til at halda fram í ár. Við útlitum til fleiri rentulækkingar er í løtuni einki, sum bendir á, at prísirnir fara at fella, sigur Kára á Dunga, stjóri í Betri Heimi.

Íbúðaprísirnir eru støðugir

Á íbúðamarknaðinum í Tórshavn hevur fermetraprísurin funnið eina legu um 35.000 krónur. Í fjør kostaði ein íbúðarfermetur 35.100 krónur í miðal. Tað er eitt vet minni enn í 2022 og 2023.

Íbúðirnar, sum vóru seldar í fjør, vóru tó størri enn íbúðirnar, sum vóru seldar árini frammanundan.

Hetta ávirkaði prísin, tí smærri íbúðir hava vanliga ein hægri fermetraprís. Javnseta vit støddirnar á seldu íbúðunum, var fermetraprísurin í fjør eitt prosent% hægri enn í 2023 og trý prosent hægri enn í 2022.

Fólkavøksturin er minkaður

Síðan 2013 hevur bústaðarmarknaðurin verið undir alsamt størri trýsti, tí útveganin av nýggjum búeindum hevur ikki staðið mát við vaksandi fólkatalið. Henda gongdin er so smátt vend, tí meðan fólkavøksturin er minkaður nógv seinastu trý árini, hevur talið á nýggjum búeindum verið støðugt.

Í fjør løgdust líka nógvar búeindir aftur at bústaðahópinum, sum tað løgdust íbúgvar afturat fólkatalinum. Enn resta kortini á leið 800 búeindir í, um lutfallið millum íbúgvar og búeindir skal koma niður á sama støði sum í 2013. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. februar 2025

Arbeiðsloysið eitt prosent í januar

Hetta er eitt vet minni enn í januar mánaði í fjør

(Mynd: Hagstovan)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Arbeiðsloysið í januar mánaði í ár var 1,0 prosent, sum er nakað meira enn í desember, men 0,1 prosentstig minni enn tað var í januar mánaði í fjør.

Tað vísa nýggjastu tølini fyri arbeiðsmarknaðin, sum Hagstovan kunngerð í dag.

Í januar vóru 318 fulltíðararbeiðsleys, sum eru 20 færri enn árið fyri. 374 persónar vóru raktir av arbeiðsloysi, sum eru 36 færri enn í januar í fjør.

Av teimum 318 fulltíðararbeiðsleysu, vóru 118 kvinnur, svarandi til eitt arbeiðsloysi á 0,8 prosent. Hjá monnunum var arbeiðsloysið 1,3 prosent við 200 fulltíðararbeiðsleysum monnum.

Minst arbeiðsloysi í Sandoy

Arbeiðsloysið er minst í Sandoynni, har arbeiðsloysið var 0,5 prosent. Tað eru 0,9 proentstig lægri enn í januar í fjør.

Størsta arbeiðsloysið í januar var í Norðurstreymoyar øki, har tað lá á 1,3 prosentum.

Tey 25 til 34 ára gomlu eru harðast rakt av arbeiðsloysi. Í hesum aldursbólki var arbeiðsloysið 1,6 prosent. Minst er arbeiðsloysið hjá teimum 16 til 24 ára gomlu og teimum 45 til 54 ára gomlu, har tað lá á 0,8 prosentum.

Fleiri langtíðararbeiðsleys

Næstan 30 prosent av teimum arbeiðsleysu høvdu verið arbeiðsleys millum 30 og 89 dagar. Í januar vóru 43 persónar, ella 11,5 prosent ,langtíðararbeiðsleys, sum vil siga, at tey høvdu verið arbeiðsleys í meira enn eitt ár. Talið fyri langtíðararbeiðsleysar persónar var 12 fleiri í januar í ár enn januar í fjør, upplýsir Hagstovan. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 25. februar 2025

Rúni Rasmussen er ikki longur kommunustjóri í Klaksvík

Partarnir hava endað samstarvið umleið eitt og eitt hálvt ár fyri tíð. John Færø, trivnaðarstjóri tekur yvir, til nýggur kommunustjóri er settur

Rúni Rasmussen hevur verið kommunustjóri í Klaksvík í trý og eitt hálvt ár

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Klaksvíkar kommuna og Rúni Rasmussen, kommunustjóri, eru blivin samd um at enda samstarvið. 

Hetta skrivar Klaksvíkar kommuna í tíðindaskrivi í hóskvøldið.

Strandingurin tók við starvinum 1. august 2021. Sambært áramálsetingini skuldi hann røkja tað til 1. august 2026, men Rúni fer úr starvinum 17 mánaðir fyrr enn ætlað.

- Rúni Rasmussen steðgar formliga í starvinum 1. mars, men verður tøkur at ráðgeva býráðnum og umsitingini í nakrar mánaðir.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. februar 2025

Útbyggingin í Leirvík mett at kosta 95 milliónir krónur

Kanjon hevði tað lægsta boðið, 64 milliónir, í lisitatiónini. Nú fer Eysturkommuna undir at gjøgnumganga tey fýra tilboðini uppá verkætlanina við skúlanum

Mynd: Eysturkommuna

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Mikudagin 26. februar var lisitatión upp á útbyggingina av skúlanum í Leirvík. 

Eysturkommuna skrivar, at fimm fyritøkur vórðu bodnar at lata tilboð inn. Fýra tilboð komu inn. Tey vóru frá Búsetur, Kanjon, Articon og HVT.

Kanjon átti lægsta boðið: áljóðandi 64,5 milliónir krónur. Tað hjá HVT var slakar átta milliónir hægri - 72,1 milliónir. Articon hevði tilboð á 78 milliónir og Búsetur 80,5 milliónir.

Verkætlanin er samlað mett at kosta 95 milliónir krónur, upplýsir Eysturkommuna, fer nú undir at gjøgnumganga tilboðini.

- Útbyggingin fevnir um niðurtøku av pørtum av skúlabygningunum í Leirvík, og nýbygging av skúlastovum, fimleikahøll, tónleikastovu, bókasavni og lærarahølum v.m.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. februar 2025

Apotek letur upp í Miðvági og handkeypssølurnar halda fram

Hetta er ein liður í arbeiðinum at geva øllum føroyingum javnbjóðis atgongd til heilsutænastur

Jóhannis Joensen, tingmaður, saman við fyrrverandi og núverandi landsstýriskvinnum við heilsumálum, Margit Stórá og Súsonnu Bertholdsen (Mynd: Javnaðarflokkurin)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Fyrst í apríl letur nýtt apotek upp í Miðvági, og samstundis verður sjálvtøka sett upp við apotekið. Handkeypssølur verða framvegis, har tær eru í dag.

Tað kom fram í tinginum mikudagin, tá Súsanna Bertholdsen, landsstýriskvinna, svaraði fyrispurningi frá Jóhannis Joensen, tingmanni fyri Javnaðarflokkin.

Seinastu vikurnar hevur orðaskifti stungið seg upp um møguleikarnar hjá fólki at keypa handkeypsheilivág í nærumhvørvinum. Í dag eru 19 handkeypssølur í økjum, har einki apotek er, og tær hava úrval av handkeypsheilivági, sum er nógv eftirspurdur. Eisini er ein sjálvtøka uttan fyri Tjaldurs Apotek í Havn.

Landsstýriskvinnan gjørdi greitt, at tað er ikki ætlanin at lata aftur handkeypssølur, nú nýtt apotek verður latið upp í Vágum og seinni eisini í Hoyvík.

Í løtuni verður arbeitt við at seta fleiri sjálvtøkur upp. Sjálvtøkurnar verða í fyrstu atløgu settar upp uttan fyri tey fimm apotekini, har handkeypsheilivágur bara kann keypast, tá ið apotekini hava opið. Ein sjálvtøka verður sett upp uttan fyri nýggja apotekið í Vágum, sum verður tikin í nýtslu, tá ið apotekið letur upp.

Í sjálvtøkum hava fólk møguleika at keypa handkeypsheilivág allar tíðir á samdøgrinum alt árið.

Tað var fyrrverandi landsstýriskvinnan við heilsumálum, Margit Stórá, sum eftir áheitan frá Jóhannis Joensen, tingmanni, tók avgerð um at lata upp nýtt apotek í Vágum. Hetta er ein liður í arbeiðinum at geva øllum føroyingum javnbjóðis atgongd til heilsutænastur. 

Tíðindaskriv frá Javnaðarflokkinum

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. februar 2025

Nýggj ognarmeklarafyritøka á føroyska marknaðinum

Jákup Andrias Hansen, skrásettur og útbúgvin ognarmeklari, stendur aftanfyri Skift

Jákup Andrias Hansen

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Ein nýggj ognarmeklarafyritøka er sett á stovn. Spf. Skift er eitt óheft og skrásett ognarmeklarafelag, sum veitir tænastur innan keyp og sølu av fastognum – bæði til privatar- og vinnuognir.

Við denti á dygdargóðari ráðgeving og gjøgnumskygni, bjóðar Skift eina heildartænastu til bæði keyparar og seljarar. Fyritøkan veitir m.a. vegleiðing í sambandi við keyp og sølu, upplýsingar um húsaskoðan og ognarskiftistrygging, umframt virðismeting av fastognum, sigur felagið í tíðindaskrivi.

Aftanfyri Skift stendur Jákup Andrias Hansen, ið er skrásettur og útbúgvin ognarmeklari við fleiri ára royndum innan keyp og sølu av fastogn. Erling Fles er eisini partaeigari í felagnum.

- Vit síggja eitt vaksandi ynski um óhefta ognarmekling í Føroyum. Við Skift ynskja vit at tryggja, at bæði keyparar og seljarar fáa eina dygdargóða og trygga uppliving gjøgnum alla sølu- og keypsgongdina, sigur Jákup Andrias Hansen, stovnari av Skift.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. februar 2025

Kirkjuráðsval verður aftur 4. november

Fólkakirkjan er í sínum bygnaði fólkaræðisliga skipað, og fjórða hvørt ár er val

 

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Fólkakirkjan er í sínum bygnaði fólkaræðisliga skipað. Fjórða hvørt ár er val, og síðsta val var 2. november 2021.

Ein nýggj seta byrjar fyrsta sunnudag í advent í valárinum, og harvið skal vera beint áðrenn tað. Fólkakirkjan skrivar, at valdagurin er í lógarverki kirkjunnar ásettur til fyrsta týsdag í november mánaði.

Tað er formliga álagt biskupi at kunna um valið og at hava ábyrgd av valinum. Verkliga er tað umsitingin hjá Føroya Stiftsstjórn, ið tekur sær av teimum yvirskipaðu og praktisku viðurskiftunum, ið eru tengd at valinum.

- Kirkjuráðið hevur fjølbroyttar og spennandi uppgávur at røkja. Komandi mánaðirnar verða nakrir tættir umrøddir á heimasíðuni. Á hesum sinni verður einans formliga boðað frá, at val verður 4. november 2025, skrivar folkakirkjan.fo, sum eisini vísir á ymisku atlitini hjá teimum yvir 60 kirkjuráðunum.

- Kirkjuráðið í kirkjusóknini skal tryggja kirkjuliðinum góð kor fyri lívi og vøkstri í trúskapi móti lærugrundarlagnum hjá fólkakirkjuni.

- Kirkjuráðið stjórnar kirkjuni í kirkjusóknini og hevur ábyrgd av fíggjarviðurskiftunum  og av fyrisitingini hjá staðbundnu kirkjuni.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 25. februar 2025

Nýggj frímerki frá Posta

Hesa ferð fevna frímerkjaútgávurnar víða og mynda eitt nú heimskendar flogskiparar, sum hava vitja oyggjarnar, hondbólt, avtoftaðu bygdina Víkar og heiðursútgávuna í sambandi við at fimmti ár eru liðin síðan fyrstu føroysku frímerkini komu út

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Føroyar fingu síni fyrstu frímerki fyri 50 árum síðan - tann 30. januar 1975. Útgávan fevndi um 14 ymisk frímerki, sum myndaðu gomul føroyakort og list. Tað var danska postverkið, sum stóð fyri útgávuni. Gott og væl eitt ár seinni varð Postverk Føroya stovnað - tann 1. apríl 1976, og síðan tá hevur føroyska postverkið givið út føroysku frímerkini.

Í sambandi við fimmti ára dagin verður eitt serligt smáark givið út í dag, sum er sett saman av nøkrum av teimum best kendu føroysku frímerkjunum – m.a. veðrinum og dansiringinum.

Heimskendir flogskiparar lenda í Føroyum
Tann 15. august 1924 lendi fyrsta flogfarið nakrantíð í Føroyum. Tað var italski flogskiparin Antonio Locatelli við manning, sum lendi við Dornier Wal vatnflúgvara sínum á Havnarvág.

Í Tingakrossi stóð hetta at lesa um hendingina: ”Fríggjakvøldið um 7 tíðina hoyrdist snøggliga úr landsynningi ein fjar surran, sum av skinnflugu, og í somu stund dagaði ein stórur grindalokkur upp sunnanfyri Nólsoynna. ”Flúgvarin!” róptu fólk og stardu hugtikin upp í loftið eftir hesum ókenda fari, ið nú larmaði so dúliga sum nakar motorbátur, eftirsum tað fleyg innyvir fjørðin, sneiddi eystureftir í ein boga dygst yvir Vaktarhúsbrekku og so yvir húsatekina út á vánna, har tað stiklaði úteftir við fullari ferð, vendi innaftur og legði seg friðaliga "fyri fortoyning" útfyri Tinganesi...”

Tað vakti somuleiðis ans, tá tað frættist at tann kendasti av flogundangongumonnunum, Charles Lindbergh, skuldi millumlenda í Føroyum. Hetta hendi í august 1933, tá Lindbergh lendi á Trongisvágsfirði við vatnflúgvara sínum. Við honum á ferðini var kona hansara Anne Morrow, sum vísti seg at vera navigatørur og telegrafistur á ferðini.

Listafólk er Janus Dam Guttesen.

Hondbóltur – Føroyar við á ovastu rók
Hondbóltssamband Føroya varð sett á stovn tann 19. apríl 1980, men skulu vit heilt aftur í 1920-árini, tá føroyingar byrjaðu at spæla hondbólt. Eftir eina heldur óstøðuga gongd og skert virksemi í áttati-, níti- og nullárunum, hevur ítróttagreinin aftur veruliga tikið dik á seg.

Við góðu gongdini, er áhugin fyri at spæla hondbólt í Føroyum methøgur í dag.

Feløgini eru 13 í tali og íðka á leið 3.100 hondbólt, og eru Føroyar tað landið við flest hondbóltsíðkarum fyri hvønn íbúgva. Føroyskir yrkisleikarar eru eisini at síggja í fremstu hondbóltsfeløgum og -kappingum í Evropa, og eru teir stórar fyrimyndir fyri børn og ung í Føroyum.

Frímerkini mynda Elias Ellefsen á Skipagøtu og Janu Mittún. Myndirnar hava Álvur Haraldsen og Uroš Hocevar tikið.

Víkar
Í 1833 settu fólk búgv á Víkum norðanvert í Vágum. Lítla bygdin taldi bert trý hús, og tá fólkatalið var av tí mesta, búðu 16 fólk í bygdini. Á Víkum vóru livilíkindini ikki góð, trupult var at koma til og frá, so hesi lítlu bygdini var stutt lív lagað.

Fólkið fækkaðist støðugt og í 1910 fluttu tey seinastu fólkini burtur, so at bygdin avtoftaðist.

Á Víkum er ógvuliga vakurt. Tann víða slættan við teimum høgu fjøllunum rundan um er stórbært at síggja. Útsýnið er frálíka gott norður í havið, og eystureftir síggjast miðvágsbjørgini fyri norðan og í fjarsýni Streymoyggin. Nógv ferðafólk koma hagar um summarið.

Myndina hevur Thomas Vikre tikið.

Til ber at keypa frímerkini á www.stamps.fo ella á posthúsum kring landið. Á heimasíðuni ber eisini til at lesa áhugaverdu greinarnar um frímerkini.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. februar 2025

"Tú skal syngja tær ein sang" er ársins útvarpshitt

Vinnarin fekk 27 prosent av atkvøðunum, og tær vóru metnógvar í ár

(Savnsmynd: KVF)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Seinastu dagarnar hevur verið møguligt at atkvøtt fyri ársins útvarpshitt 2024, og í sendingini Góðan Morgun Føroyar varð fríggjamorgunin avdúkað, at vinnarin í ár gjørdist "Tú skal syngja tær ein sang" hjá Jóannes Joensen.

Metnógvar atkvøður - 10.420 - komu inn til finaluumfarið, har lurtarar kundu velja millum tíggju sangir og vinnarin fekk heili 27 prosent av atkvøðunum - 2.864 atkvøður.

Nummar tvey gjørdist sangurin "Dugir tú at tosa føroyskt" hjá Lenu Anderssen við 18 prosent av atkvøðunum - 1.910.

Nummar trý gjørdist sangurin "Av øllum góða sum Guð hevur gjørt", sum Anna Louisa Mýri syngur. Sangurin fekk 11 prosent av atkvøðunum - 1.108 atkvøður.

– Hetta var fantastiskt, segði Jóannes Joensen. Hevði eg orkað at skríggja, so hevði eg skríggjað, segði Jóannes Joensen, eisini róptur Bass-Elvis, tá morgunsendingin kunngjørdi úrslitið fyri honum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. februar 2025

“Svørt Orkidé” innstillað til bókmentavirðisløn

Vónbjørt Vang og hennara nýggja yrkingasavn eru innstillað til bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins

(Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Vónbjørt Vang og yrkingasavn hennara “Svørt Orkidé”, sum í fjør fekk bókmentavirðisløn M. A. Jacobsens, er nú eisini innstillað til størsta bókmentaheiður í Norðurlondum, Bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins.

Tað varð kunngjørt hósdagin.

Um innstillingina verður sagt um Vónbjørt Vang, at hon er ein áhugaverd rødd á føroyska bókmentapallinum. Hon hevur fyrr givið út yrkingar og stuttsøgur í bókum ot tíðarritum. Fyrsta yrkingasavn hennara, “Millumlendingar” kom í 2011 og í 2017 kom yrkingasavnið “Djúpini”.

Tekstirnir kanna djúp menniskjalig sambond og ofta eisini, hvussu hesi eru forankrað í tíð og stað. Saman við “Svørt orkidé” kom “Úr loggbókunum”, sum setir orð á skrivigongd høvundans á ein persónligan, hugleiðandi og skaldsligan hátt, verður sagt í innstillingini.

Hini tilnevndu eru:

Danmark: “Dødebogsblade”, dagbókaskaldsøga eftir Madame Nielsen og “Insula”, skaldsøga eftir Thomas Boberg.

Finnland: “Rusetti”, skaldsøga eftir Anu Kaaja og “Min psykiater”, skaldsøga eftir Milja Sarkola.

Grønland: “Qaamarngup taartullu akisugunneri”, skaldsøga eftir Lisathe Møller

Ísland: “Náttúrulögmálin” skaldsøga eftir Eiriki Örn Norðdahl og “Armeló”, skaldsøga eftir Þordís Helgadóttir.

Noreg: “Under brosteinen, stranden!”, skaldsøga eftir Johan Harstad og “I vårt sted”, sjónleikur eftir Arne Lygre.

Samiska økið: “Goatnelle”, skaldsøga eftir Jalvvi Niillas Holmberg.

Svøríki: “Rubicon/Issos/Troja” yrkingasavn eftir Lotta Lotass og “Händelsboken” skaldsøga eftir Andrzej Tichý.

Áland: “Marconirummet”, yrkingasavn eftir Carina Karlsson.

Vinnarin verður kunngjørdur 21. oktober í sambandi við ársfundin hjá Norðurlandaráðnum í Stockholm. Vinningurin er 300.000 danskar krónur.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. februar 2025

Starvslønir latnar fyri fýra milliónir og íverksetanarstudningur fyri 300.000 krónur

Mentanargrunnur Landsins hevur gjørt av at latið 48 ymiskum fólki løn/studning til listaligt og mentanarligt arbeiði fyri 2025

Tróndur Bogason fær starvsløn fyri alt árið (Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Nevndin í Mentanargrunni Landsins hevur gjørt av at lata starvsløn og íverksetanarstudning til listaligt og mentanarligt arbeiði fyri 2025.

Starvsløn varð latin Tróndi Bogason Hansen, tónaskaldi, í 12 mánaðir og Kim Simonsen, rithøvundi, í 6 mánaðir

Harumframt fingu 42 umsøkjarar starvsløn í ávíkavíst 1, 2, 3, 4 og 5 mánaðir.

Nevndin hevur viðgjørt umsóknirnar eftir ásetingunum í kunngerð nr. 109 frá 21. september 2000 um Mentanargrunn Landsins, sum broytt við kunngerð nr. 2 frá 6. januar 2025, ið hevur til endamáls at geva listafólkum og øðrum, ið takast við mentanarligt virksemi arbeiðsnáðir í eitt ávíst tíðarskeið at starvast burturav við listarligum ella øðrum mentanarligum arbeiði.

Starvsløn verður latin umsøkjara við støði í verkevni ella verkætlan, sum lýkur krøvini í Løgtingslóg nr. 84 frá 17. mai 2000 um Mentanargrunn Landsins, og sum eftir nevndarinnar meting er av listarligum ella fakligum dygdareyðkennum.

Grunnurin fekk í alt 94 umsóknir, og søkt varð um starvsløn fyri slakar 32 milliónir krónur. Av hesum vóru 44 umsóknir játtaðar. Latnar vóru 101 mánaðarlønir tilsamans fyri 4,1 milliónir krónur.

Endamálið við íverksetanarstudningi er at stuðla einstaka skapandi yrkislistafólkinum, serliga ungum listafólki. Íverksetanarstudningurin skal lætta um hjá evnaríkum listafólkum at koma víðari við teirra skapandi listararbeiði. Stuðulin verður latin eftir nevndarinnar meting av listarligum dygdareyðkennum.

Umsøkjararnir til íverksetanarstudning vóru 19 í tali, og nevndin gjørdi av at lata hesum fýra llistafólki íverksetanarstudning fyri tilsamans 300.000 krónur. Tey eru Beinir Bergsson (bókmentir), Mariann Hansen (leiklist), Alda Mohr Eyðunardóttir (myndlist) og Simona Eivinnsdóttir (tónlist)

Fult yvirlit sæst her:

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. februar 2025

Aqua-konsertin við Tjarnir avlýst - ov lítil áhugi

Tey sum hava keypt atgongumerki fáa pengarnar aftur

(Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Beint fyri jól var kunngjørt, at kendi danski bólkurin Aqua fór at spæla konsert við Tjarnir 8. mars.

Mikudagin boðari Stage.fo, sum er fyrireikari, frá, at konsertin sum eisini fevndi um bólkar sum Hamradun, Tinganest, Jens Marna, Ester Skála og onnur, verður av ongum. Konsertin er avlýst.

Aqua var tað heilt stóra í 90'unum og hava kend løg sum til dømis "Barbie Girl", "Around the World" og "Doctor Jones", men hetta hevur ikki lokkað nóg nógvar føroyingar til konsert við Tjarnir.

Tað eru ikki nóg nógv atgongumerki seld til at tiltakið skal bera seg, og tí er avgerð tikin um at avlýsa, siga fyrireikararnir.

Fyrireikararnir harmast um støðuna, men siga, at tey sum, hava keypt atgongumerki fáa pengarnar afturrindaðar.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. februar 2025

Chapel Hart á Country Festivalin

Chapel Hart tók Amerika á bóli í 2022, tá ið tær í America's Got Talent fingu ‘Golden Buzzer’ knøttin hjá dómarunum at gløða

 

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Tað verður 'spika hamrandi feitt' tá America’s Got Talent 'Golden Buzzer' vinnararnir traðka á pall í Sørvági sum høvuðsnavnið leygarkvøldið, skriva fyriskiparar av Country og Blues Festivalinum í Sørvági.

Chapel Hart, er ein amerikanskur country tónleikabólkur úr Mississippi. Bólkurin er mannaður av teimum trimum songfuglunum: systrunum Danica Hart og Devynn Hart og syskinabarni teirra Trea Swindle. Tær hava sjálvstøðugt givið út fýra fløgur og ellivu stakløg. Í juli 2022 kappaðust tær í seytjandu sesongini av America's Got Talent. Framførslan hjá teimum av "You Can Have Him Jolene", sum er ein svarsangur til "Jolene" hjá Dolly Parton, var aðru ferð í søguni hjá røðini AGT, at ALLIR fýra dómararnir góvu einum bólki gull knøttin.

Tónleikurin hjá bólkinum er defineraður av teirra fantastisk vokalharmoni og ávirkan frá øðrum kendum kvinnuligum country sangarum.

Country og Blues Festivalurin verður í Sørvági 12. til 14. juni.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. februar 2025

Upprunasangarin í AC/DC á Tórsfest

Hann var upprunaligi sangarin í rokkfyribrigdinum AC/DC, og dugur sum fáur at syngja góðan, gamlan rokk. Dave Evans hevur síðan 1973 ferðast pall av palli, og hevur framført feitan rokktónleik

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Dave Evans er avstraliumaður, og var ein av upprunaligu limunum í  AC/DC, sum seinni gjørdist eitt rokkfyribrigdi og kent um allan heim. Hansara sangstílur varð íblástur frá glamm rokk perioduni í 70’árunum, og sangháttur hansara matchaði ikki so væl við image´ið, AC/DC fór eftir miðskeiðis í 70unum, tá bólkurin vildi spæla ein skitnari rokkstíl. 

Tí fór Dave úr bólkinum, og fór at syngja við bólkum sum Rabbit og Thunder Down Under. Eisini hevur hann givið út tvær soloplátur. 

Hóast hann ikki hevur spælt við AC/DC í mong ár, so er knýtið til bólkin enn sterkt, og hann framførir ofta løg hjá bólkinum, so ein skal helst fyrireika seg til at skríggja við til onkrar AC/DC klassikarar.  

Tað vóru brøðurnir Angus og Malcolm Young, sum stovnaðu AC/DC í 1973 saman við Colin Burgess á trummum, Larry van Kriedt á bassi og Dave Evans sum sangara.

Dave Evans var bert við á fyrstu single-plátuni hjá bólkinum. Tá fyrsta LP-plátan hjá bólkinum, “High Voltage”, kom út í 1975 var tað við legendariska Bon Scott, sum sangara.

Bon Scott var forsangari í bólkinum til 1980, tá hann doyði bert 33 ára gamal. Síðan hevur Brian Johnson verið forsangari.

Rokkurin trívist á Tórsfest

Tórsfest leggur seg eftir, at hava eina fjølbroytta skrá, sum hevur mangt til tey heilt ungu, mangt til tey ið dáma popp, og mangt til teirra, sum elska rokk. Og við Dave Evans er enn eitt klassa rokknavn komið á plakatina.

Alt bendir á, at Tórsfest verður útselt í ár, tí atgongumerkjasølan hevur gingið við fúkandi ferð, siga fyrireikararnir.

Tórsfest verður í Vágsbotni beint fyri ólavsøku, fríggjadagin 25. juli. Fammanundan er greitt, at Gavin DeGraw, Eivør, Zak Abel, Sandro Cavazza og Kristina Bærendsen vera millum teirra, ið fara at framføra.

Atgongumerki til Tórsfest fáast á ebillett.fo, Effo í Gundadali og Føroya Tele kring landið.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. februar 2025

GØ til Jazzahead! sum fyrsti føroyski bólkur nakrantíð

Tað er ein varði í føroyskari jazzsøgu, at føroyskur bólkur nú sleppur við á prestisjufulla showcase-festivalin í Bremen í Týsklandi í apríl

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Jazzahead! tónleikamessan í Bremen, Týsklandi, er viðurkend sum ein av heimsins týdningarmestu fundarstøðum fyri jazzvinnuna. Sum størsta altjóða jazzmessan savnar hon tónleikarar, festivalfyriskiparar, plátufeløg, bókarar og vinnufólk úr øllum heiminum.

Við eini blanding av eini umfatandi messu, einum showcase-festivali og av fakligum netverksfundum virkar Jazzahead! sum ein týðandi pallur, ið mennir og styrkir altjóða marknaðin fyri jazz.

Umframt at vera eitt knútapunkt fyri vinnufólk, er Jazzahead! eisini ein týdningarmikil pallur fyri nýggj talent. Gjøgnum sín prestisjufulla showcase-festival fáa útvald listafólk møguleikan at vísa seg fram fyri einum altjóða áskoðaraskara av leiðandi fólkum innan vinnuna og tónleikaáhugaðum. Við sínari serligu samanseting av vinnu og livandi tónleiki hevur Jazzahead! staðfest seg sum ein ómissandi pallur fyri øll, ið arbeiða við jazzi.

Hóast festivalar sum Montreux Jazz Festival og North Sea Jazz Festival eru størri, tá tað kemur til áskoðarar og konsertir, skilir Jazzahead! seg út við at vera týdningarmesta vinnumessan fyri jazz á altjóða støði.

Hóast ein sterkan jazzpall, hevur eingin føroyskur bólkur framført enn á hesum viðurkenda festivali. Ikki fyrr enn nú. Vit hava nevniliga í dag ta stóru gleði at kunna kunngera, at føroyski jazzbólkurin GØ fer at framføra í Bremen, tá festivalurin verður í apríl.

Kristian Blak, sum er tann, ið veit mest um jazzpallin og jazzsøguna í Føroyum, segði soleiðis, tá hann fekk tíðindini:

- Havnar Jazzfelag og Tutl hava fleiri ferðir havt umboð við á Jazzahead! messuni í Bremen fyri at kanna, hvørjir møguleikar eru fyri at gera føroyskan jazztónleik betur kendan uttanlands. Tó – ikki fyrr enn nú er tað eydnast at fáa ein føroyskan bólk at framføra á Jazzahead!. Hetta fer heilt víst at hava stóran týdning, ikki bara fyri GØ, men eisini fyri føroyskan jazztónleik sum heild, sigur Kristian glaður og leggur afturat: 

- GØ fer at vera eitt framúr gott umboð! Teir hava fingið frálíka góð ummæli fyri konsertir og útgávur teirra seinasta árið, umframt at teir hava fingið umtalu og hava verið spældir í útvørpum kring alt Evropa.

Glenn Larsen, leiðari í Faroe Music Export (FMX) sigur:

- Tað er fantastiskt at síggja, at eisini jazzpallurin er í vøkstri í løtuni,.  GØ hevur fingið eina framúr góða altjóða móttøku av síni nýggjastu útgávu, og hetta er ein góð og virðismikil viðurkenning at taka við sær í ein so týdningarmiklan og góðan festival sum Jazzahead!. Eg havi stórt álit á, at teir kunnu gera vart við seg har, og at konsertin fer at føra við sær fleiri nýggjar møguleikar fyri teir.

Ólavur Gaard, oddamaður í GØ fegnast stórliga:

- Tað er stórt fyri okkum at sleppa at framføra á Jazzahead! Vit eru vísir í, at vit hava okkurt serstakt at bjóða jazzheiminum, so vit fara bara at framføra við somu orku, sum vit altíð gera. Vónandi kann hetta føra til, at fleiri fólk fáa eyguni upp fyri okkum og føroyskum jazzi sum heild, sigur Ólavur Gaard.

Limirnir í GØ eru Ólavur Gaard, Árni Jóhannesson, Hjørtur P. Háberg, Kristian Pauli Ellefsen og Sjúrður Zachariasson.

Jazzahead! verður í Bremen í døgunum 24. til 26. apríl. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. februar 2025

Arnold Vegghamar í Gallarí Havnará við nýggjari bók

Seinnapartin verður fernisering í Gallarí Havnará

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Tá Arnold Vegghamar seinnapartin hevur fernisering í Gallárí Havnará, verður samstundis høvi at ogna sær nýggja bók við Arnoldi.

Nýggja bókin við myndum og um myndlistina hjá Vegghamar er givin út í samstarvi millum Sprotan og Gallarí Havnará.

Somuleiðis vera nakrar úrvaldar plakatir settar til sølu. Plakatirnar eru gjørdar av hansara verkum til hetta serliga høvið.

Arnold Vegghamar er heiðursborgari á Viðareiði, og kanska heimsborgari í egnum alheimi. Hugurin til skapandi virksemi hevur altíð ligið í honum.

Sum ungur var hann ein vetur á skeið hjá Jack Kampmann og Ingolvi á Reyni. Síðan fór hann í læru sum gull- og silvursmiður og arbeiddi sum gullsmiður eini 20 ár í Havnini. Hann verður nú 88 ára gamal, og málningarnir hava ongantíð verið betur umtóktir enn nú.

Vegghamar fevnir breitt í motivum, og hóast ikonisku fýrakantaðu húsini eru tað, ið flest fólk hugsa um, tá tey hoyra navnið Arnold Vegghamar, so er hann eisini kendur fyri i náttúrumyndinar av hamrum, urðum og lendingini á Viðoynni.

Ferinisering verður í dag, leygardagin 1 . mars kl. 16 til 18. Framsýningin er opin hvønn dag fram til 15. mars frá kl. 16 til 18.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. februar 2025

TROM-skaparin víðkar virksemið við deild í London

Torfinnur Jákupsson hevur stovnað eitt systurfelag til føroyska GRÓ Studios, Red Herring Story. Navnið hevur ein tvítýdning, og felagið skal gera stórar framleiðslur - endamálið er samstundis at fáa føroyskt drama og føroysk talent longri út um landoddarnar

- Seinastu tvey-trý árini hava vit ment spenningsrøðir við støði í norðurlendskari frásøgu. Red Herring Story er ein natúrlig menning av hesum. Við nýggjari deild í London kunnu vit betur samstarva beinleiðis við sendistøðir, stroymingartænastur og samframleiðslufelagar við basu í Stóra Bretlandi eins og altjóða (Mynd: Finnur Justinussen)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

TROM-skaparin Torfinnur Jákupsson víðkar nú sítt virksemi við almennu lanseringini av Red Herring Story, eitt bretskt systurfelag hjá føroyska GRÓ Studios, sum varð stovnað í 2022. Nýggja menningarfelagið hevur høvuðssæti í London við fokus á altjóða samframleiðslur afturat verandi verkætlanum í Føroyum og Norðurlondum.

Almenna lanseringin fór fram á vinnustevnuni MIP London, sum var hesa vikuna. Har skuldi føroyski filmshøvundurin og -framleiðarin Torfinnur Jákupsson avdúka fyrstu verkætlanirnar hjá Red Herring Story. Við GRÓ Studios sum framhaldandi drívmegi handan føroysku og norðurlendsku verkætlanirnar, leggur Red Herring Story dent á bretska dramamarknaðin.

- Seinastu tvey-trý árini hava vit ment spenningsrøðir við støði í norðurlendskari
frásøgu. Red Herring Story er ein natúrlig menning av hesum. Við nýggjari deild í
London kunnu vit betur samstarva beinleiðis við sendistøðir, stroymingartænastur og samframleiðslufelagar við basu í Stóra Bretlandi eins og altjóða,” sigur Torfinnur Jákupsson. Talan er um menning innan bæði fiktión og faktuelt. Í fyrstu atløgu er fokus á samfelagsliga viðkomandi brotssøgur og serstakar staðsetingar, sum viðgera samtíðarevni ígjøgnum eina politiska, umhvørvisliga og journalistiska linsu.

Sambært Torfinni er vónin at sameina tað besta úr norðurlendskum og bretskum
sjónvarpi, og navnið sjálvt á felagnum hevur eisini ein tvítýdning.

- Á enskum sipar ein ‘red herring,’ ella roykt sild á føroyskum, til eina villleiðing. Til tað, sum goymir seg undir yvirflatuni. Okkurt, ið áhaldandi fær áhoyraran og
áskoðaran at ivast og seta spurnartekin við tað, sum verður borðreitt við. Sum
filmshøvundur frá eini fiskitjóð hugsaði eg, at hesin tvítýdningurin hóskaði seg til eitt nokkso stuttligt navn, hugleiðir Torfinnur.

Red Herring Story er longu í samráð við samstarvsfelagar í Norðurlondum, Evropa, Bretlandi, USA og Suðuramerika, og fleiri tíðindi verða væntandi avdúkað seinni í ár.

- Vit seta fokus á fjølbroyttar søgur við sterkum staðbundnum dýpi, sum tó eisini raka ein breiðari altjóða pall, sigur Torfinnur.

Ein av fyrstu bretsku verkætlanunum hjá Red Herring Story er ein sonevndur
‘corporate crime thriller’ (vinnulig brotssøga), sum fer fram í fíggjardeplinum í Canary Wharf í London, har Torfinnur sjálvur áður hevur starvast sum journalistur. Í sendirøðini verður rannsakað í myrkum loynidómum innan altjóða fíggjarheimin,
"greenwashing’ og politiska ávirkan. Umframt fiktivar røðir kemur Red Herring Storyv eisini at menna faktuellar røðir og format, harímillum dokumentar- og realityrøðir við einum "thriller" dámi.

- Tað er ein strategisk víðkan av verandi virksemi í Føroyum og Norðurlondum, har vit longu hava fleiri framleiðslur í stoypiskeiðini. At koma beinleiðis inn á bretska marknaðin í einum kreativum vinnumiðdepli sum London er gullvert og hevur longu skapt fleiri nýggjar møguleikar, sigur Torfinnur.

Eftir altjóða bragdið við TROM er endamálið samstundis at fáa føroyskt drama og
føroysk talent longri út um landoddarnar.

- Vónin er, at hetta kann vera enn eitt stig framá fyri føroyska filmsvinnu og føroyskt drama úti í heimi. Partur av endamálinum er nevniliga eisini at royna at hjálpa øðrum, ið arbeiða við síni fyrstu stóru verkætlan sum filmshøvundur, framleiðari ella leikstjóri, at bróta ígjøgnum, sigur føroyski framleiðarin at enda.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 25. februar 2025

Her eru FMA-tilnevningarnar

FMA 2025 verður í Varpinum 21. mars

(Mynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

21. mars verða føroysku tónlistavirðislønirnar latnar tá ársins FMA verður í Varpinum í Klakvík.

Hósdagin vóru tilnevningarnar kunngjørdar. Sum heild er Eivør væl umboða í ársins tilnevningum.

Tey tilnevndu eru:

Ársins útgáva
Brimheim - Ratking
Eivør - Enn
Lena Anderssen - State of the Land
Hamferð - Men Guðs Hond Er Sterk
Lea Kampmann – Seinferð

Ársins ser-útgáva
Tjant - Ógreiða
GØ – Ævir, amen
Flytifólk - Flytifólk
Sunleif L. Rasmussen - Regin Smiður
Jósef Zachariassen - Fugloy

Ársins sangur
Romeo - Beinir
Dugir tú at tosa føroyskt - Lena Anderssen
Hugsi bert um teg - Eivør
Tosa við meg - Ókendir
Setandi sól - Heidrik, Guðrið Hansdóttir

Ársins tónaskald (skapa)
Helena Heinesen Rebensdorff
Eivør Pálsdóttir
Sunleif Rasmussen
Lena Anderssen
Pauli Í Sandagerði

Ársins spíri
gówa
Ókendir
hettarher
Jólasoul
Simona Paula

Ársins tónleikari (framføra)
Harald Fonsdal Johannesen
Ari Johannesen
Jón Festirstein
Rógvi á Rógvi
Kristian Pauli Ellefsen

Ársins tekstur
Mánadrongur - Trygvi Danielsen
Nú ert tú moldin - Lea Kampmann og Teitur Lassen
Lívsandin - Marjun Syderbø Kjelnæs
Tekin uppá lív - Aggrasoppar (Dania O. Tausen, Trygvi Danielsen og Eyðfinn Bogason Lamhauge)
Nætur níggju - Hamradun (Pól Arni Holm)

Ársins Myndlistarligi Samleiki
Aggrasoppar
Joe & The Shitboys
Hamferð
Silvurdrongur
Eivør

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. februar 2025

Týskland: CDU vann valið

Sunnudagin var val til týska samveldistingið, og Friedrich Merz, formaður í CDU, stendur til at gerast nýggjur kanslari

Friedrich Merz, formaður hjá konservativa flokkinum CDU (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Konservativi flokkurin CDU og systirflokkurin í Bayern, CSU, gjørdust vinnararnar av valinum til týska samveldistingið sunnudagin við tilsamans 28,6 prosent av atkvøðunum.

Tað framgekk av endaliga valúrslitinum, sum varð kunngjørt mánanáttina.

Næststørsti flokkurin gjørdist høgraviðgongdi flokkurin Alternative für Deutschland (AfD) við 20,8 prosentum av atkvøðunum. Tað er ein stór framgongd í mun til á seinasta vali í 2021, tá flokkurin fekk 10,4 prosent av atkvøðunum.

Forkvinnan í flokkinum, Alice Weidel, fegnaðist um søguliga úrslitið og segði, at flokkurin er opin fyri at gerast partur av einari komandi samgongu.

Friedrich Merz, formaður hjá CDU, sum stendur til at gerast nýggjur samveldiskanslari eftir sosialdemokratiska Olaf Scholz, hevur tó fleiri ferðir undir valstríðnum útihýst eitt møguligt samstarv við AfD.

Núverandi stjórnarflokkarnir, sosialdemokratiska SPD og Tey Grønu, hava fingið ávikavist 16,4 og 11,6 prosent av atkvøðunum. Báðir flokkarnir eru møguligir samstarvsfelagar fyri CDU.

Merz sigur, sambært Ritzau, at miðjað verður eftir at hava eina nýggja stjórn klára miðskeiðis í apríl.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. februar 2025

– Trump leggur ikki í Evropa

Evropa noyðist at styrkja sína egnu verju og gerast meira óheft av USA, sigur formaðurin í størsta týska flokkinum, CDU

Friedrich Merz, formaður í CDU og helst komandi samveldiskanslari í Týsklandi (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Evropa noyðist at styrkja sína egnu verju og gerast minni bundið av USA, sigur Friedrich Merz, formaður í flokkinum CDU, sum vann týska valið sunndagin.

– Eg hevði ikki trúð, at eg skuldi siga hetta í einari sjónvarpssending, men eftir seinastu útsøgnirnar hjá Donald Trump (amerikanski forsetin, red.) í síðstu viku, er greitt, at amerikanarar ikki leggja í lagnuna hjá Evropa, segði Merz í formansumfarinum í týskum sjónvarpi sunnukvøldið, sambært Ritzau.

– Hjá mær fær tað at styrkja Evropa skjótast gjørligt hægstu raðfesting, so vit stig fyri stig veruliga kunnu gerast óheft av USA, tá tað snýr seg um verjuspurningin.

– Eg eri spentur at síggja, hvat fer at henda frá nú og til Nato-toppfundur verður síðst í juni, segði hann og legði afturat, at hann ivast í, um tað enn verður talan um Nato í sínum núverandi líki, ella um tað verður neyðugt at stovna ein óheftan evropeiskan verjufelagsskap.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. februar 2025

Noreg og Danmark samd um økt hernaðarsamstarv

Mette Frederiksen og Jonas Gahr Støre sísa á, at londini kunnu fáa gagn av hvørjum øðrum í sambandi við eitt nú eftirlit, hernaðarvenjingar og framleiðslu av hernaðarútgerð

Mette Frederiksen og Jonas Gahr Støre á fundi í Samak felagsskapinum í Oslo týsdagin (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Noreg og Danmark fara nú undir tættari samstarv á verjuøkinum. Sosialdemokratisku statsministararnir, Jonas Gahr Støre og Mette Frederiksen, eru samd um størri samstarvi í sambandi við at verjurnar í londunum nú verða dubbaðar.

Tað søgdi tey bæði í eini samrøðu við Ritzau tíðindastovuna týsdagin.

- Hvørt sær eru vit smá lond. Vit kunnu nógv í stórum samstørvum, men vit kunnu eisini nógv í Norðurlondum, um vit samskipa okkara samstarv uppaftur betri. Tí taka vit hetta týðandi stigið, sigur Mette Frederiksen.

Tey bæði hava brúkt fitt av tíð saman í seinastuni. Fyrst fóru tey til Ukraina saman mánadagin, og týsdagin vóru tey bæði í Oslo til eina ráðstevnu saman við floksfeløgum úr Norðurlondum í felagsskapinum Samak.

Á fundinum tingaðust Mette Frederiksen og Jonas Gahr Støri eitt nú um tættari samstarv á verjuøkinum.

Hvat hetta samstarv inniber, fara tey at greiða nærri frá, seinni vár, men høvuðskósin verður stungin út nú.

Jonas Gahr Støre greiddi frá, at Danmark og Noreg skulu samstarva á teimum økjum, har londini hava felags landafrøðilig áhugamál, so sum Norðsjógvin, innsiglingina til Eystrasalt og Arktis.

Talan kann eisini verða um felags hernaðarligar venjingar, felags innkeyp og samstarv í tá tað snýr seg um at finna røttu útgerðina.

Til dømis kunnu Noreg og Danmark eisini samstarva um viðlíkahaldið av F35-flogførunum, vísir Jonas Gahr Støre á.

Tey tosaðu eisini um at økja framleiðsluna av útgerð til verjuna.

- Vit eru samd um at styrkja hernaðarídnaðin fyri at kunna framleiða tað, sum vit hava tørv á, segði norski forsætisráðharrin.

Mette Frederiksen væntar, at økta spenningsstøðið í Arktis fer at vaksa uppaftur meira sum tíðin gongur. Her kunnu Danmark og Noreg vera felags um eftiransingina av økinum.

Danska stjórnin boðaði í farnu viku frá eini ætlan um at brúka nógv fleiri pengar upp á at styrkja eftirlit og verju í komandi árum.

Les eisini: Danir seta 120 milliardir av til verjuna 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 25. februar 2025

Russar hertikið 11 prosent av Ukraina seinastu trý árini

Mánadagin vóru trý ár liðin síðan Russland gjørdi innrás í Ukraina

Fleiri heimsleiðarar eru farnir til Kyiv í dag at markera, at tað í dag eru trý ára dagin fyri russisku innrásina (Mynd: EPA9

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Mánadagin vóru trý ár liðin síðan russisku innrásina í Ukraina. Síðani hevur Russland hersett fleiri øki í Ukraina, fleiri milliónir fólk eru flýdd undan krígnum, og túsundatals fólk - bæði sivilfólk og herfólk - hava latið lív.

Síðan innrásina 24. februar 2022 hevur Russland hertikið 11 prosent av Ukraina, vísir nýggj greining hjá CNN, sum byggir á upplýsingar frá The Institude for the Study of War.

Men verður Krim-hálvoyggin, sum Russland hertók í 2014, tald við, hava russar seinastu góðu tíggju árini tikið 18 prosent av Ukraina.

Mett verður, at 6,3 milliónir ukrainar eru flýddir til onnur lond í Evropa seinastu trý árini. M.a. eru 1,2 milliónir flýddir til Týsklands, ein millión til Polands, og 390.000 til Kekkia. Sambært Løgmálaráðnum upplýsti Útlendingastovan í november, at 242 ukrainar høvdu fingið uppihaldsloyvi í Føroyum.

Sambært mannarættindaskrivstovuni hjá ST verður mett, at 42.000 sivilfólk eru dripin ella særd í Ukraina undir krígnum, men tað er torført at meta um, hvussu nógv herfólk eru dripin, skrivar Ritzau.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. februar 2025

Lýggja veðrið hevur hjálpt ukrainum í vetur

Hesin veturin hevur ikki verið so kaldur – av tí sama hava russisku álopini á streym- og vatnveitingina ikki havt sama virknað hesaferð

Kanadiski forsætisráðharrin, Justin Trudeau, kom mánadagin til Kyiv við toki saman við fleiri evropeiskum statsleiðarum, í sambandi við ársdagin fyri álopið á Ukraina (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Mánadagin vóru trý ár síðan, at Russland fór í kríggj í Ukraina. Hetta er sostatt triði veturin, har ukrainar hava skula vant seg við brot á streymveiting og vatnveiting, orsaka av russisku álopini á serliga undirstøðukervið.

Serliga hesi álopini hava verið orsøk til, at  nógvir ukrainar hava verið noydd at flýggja heimanífrá – antin til onnur lond ella til onnur øki í landinum.

Fryktað varð fyri vetrinum hesaferð, men takkað verið ein óvanliga lýggjan vetur, og førleikanum hjá Ukraina at at laga seg umstøðunum, hevur veturin hesaferð ikki verið so ringur at koma ígjøgnum, sum teir undanfarnu, skrivar dr.dk.

Tá heystið fór at halla og veturin nærkaðist varð óttast fyri, at ukrainar fóru at frysta og ikki megna at standa ímóti álopunum á orkukervið.

Tí ukrainsku vetrarnir eru harðir at koma ígjøgnum uttan hita og við avmarkaðari streymveiting. Russisk álop á orkukervið hevur verið eitt amboð í krígnum móti Ukraina.

Ukraina hevur vanliga heit summur og kaldar vetrar, eins og vanligt er í londum við meginlandsveðurlagi. Kavi og frost eyðkenna vetrarmánaðirnar, men henda veturin hava tey merkt veðurlagsbroytingarnar í Ukraina.

Í desember mánaði var miðalhitin í Kyiv 0,0 stig, upplýsir ukreinska veðurstovan. Hetta er 1,8 stig hægri enn vanligi vanligi miðalhitin í høvuðsstaðnum. Eisini lá hitin oman fyri frostmarkið hvønn dag ta seinastu vikuna í januar, og hetta er met fyri landið. Hitamet vóru sett bæði 28. og 29. januar. Miðalhitin 29. januar var 7,1 stig, sum svarar til tað, ein vanliga upplivir í apríl mánaði, upplýsir ukrainska veðurstovan.

Hesa vikuna er veðrið nakað kaldari enn vanliga í Ukraina, men fyrstu vikuna í mars verður roknað við lýggjari veðri aftur, nøkur stig hægri enn vanligt er fyri árstíðina.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. februar 2025

Jóhanna Petersen fyllir 100 ár í dag

Johanne Malene Petersen varð fødd á Strondum 1. mars í 1925. Nú hevur hon búð á Saltnesi í eini 75 ár, og leygardagin hátíðarheldur Jóhanna runda førðingardagin á Svangaskarði

 

SkrivaÐ:

Nes Kommuna

Leygardagin 1. mars verður Johanne Malene Petersen, Saltnes, vanliga nevnd Jóhanna, 100 ár.

Jóhanna varð fødd uppi í Gørðum á Strondum tann 1. mars 1925. Foreldrini vóru Ragnhild og Jógvan Johansen. Hon átti ein beiggja, sum doyði sum lítil, og so vóru tær fimm systrar. Mamman doyði av barsilsfepri, tá ið yngsta systirin, Julianna, varð fødd.

Tá var Jóhanna fýra ára gomul, og hon fór tá at búgva hjá ommuni og abbanum á Tvøroyri, sum búðu uppi í Valinum.  Jóhanna kom inn aftur á Strendur at búgva, tá ið hon var um skúlaaldur. Tvey ár seinni fór Jóhanna at búgva hjá skyldfólki á Húsum. Hon búði hjá Dáva á Húsum, ommubeiggjanum. Hon búði á Húsum, til hon var næstan 16 ára gomul, tá ið hon hon flutti út aftur á Strendur.

Tá í tíðini var vanligt, at gentur fóru í húspláss. Tað fór Jóhanna eisini. Fyrst tænti hon hjá familju á Selatrað. Síðani tænti hon í Runavík, í Saltangará og í Havn.

Tað var, meðan hon var í húsplássi hjá Símun á Høgabóli, at hon møtti einum fittum saltnesdreingi. Johannes Ingvard Petersen og Jóhanna vóru trúlovaði í trý ár og giftust í Nes kirkju, tann 7.mai í 1950. Tey giftust inn í barnaheimið hjá honum, har fleiri fólk búðu frammanundan. Tað bar væl til, tí kærleiki og tolsemi valdaði.

Jóhanna arbeiddi heima, og nóg mikið var at gera. Tey fingu fýra dreingir og eina gentu. Elsti sonurin livdi bara fimm mánaðir. So kom Ragnhild, Johannes, Jógvan og Ingolf. Nú eigur Jóhanna 12 ommubørn, 19 langommubørn og 4 oldurommubørn. Maður hennara, Johannes Ingvard doyði í 2011 og Johannes, sonurin, í 2017.

Tá ið børnini vóru vaksin, fyrst í 1970-unum, fór Jóhanna at arbeiða á Nyki. Hetta arbeiði dámdi henni ógvuliga væl, og har arbeiddi hon, til Nykur stongdi í kreppuni í 1992.

Jóhanna hevur altíð verið sera røsk, blíð og løtt á fótum. Fyrr gekk Jóhanna nógv í kirkju, hjálpti til at vaska kirkjuna, savnaðist við seinnapartssamkomuni í Tabor og í dagtilhaldinum á Vesturskin. Síðstu árini hevur hon verið meira heima.

Jóhanna býr enn einsamøll heima, hon fylgir væl við í útvarpinum og sjónvarpinum. Tað  verði seg um samfelagsviðurskifti, guðstænastur, møti og ikki minst í ítrótti, serliga  tá íð B68 spælir. Jóhanna er sera takksom og fegin um familjuna, sum fyllir nógv. Hurðin er altíð opin og gestablídni er í hásæti.

Jóhanna hevur trivist væl í Saltnesi og sigur, at í Saltnesi hevur verið gott at búgva. Tað er so sera veðurgott og sera gott grannalag.

100 ára føðingardagurin hjá Jóhonnu verður hildin leygardagin 1. mars frá klokkan 16 tiil 20 á Svangaskarði, har tað er opið hús.

Nes Kommuna

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. februar 2025

Eyðun Andreassen 80 ár

27. februar fylti Eyðun Andreassen runt. Hann er professari emeritus

Gamli professarin í fólkaminnisfrøði, Eyðun Andreassen, var í november 2024 í Kongshøll á Fróðskaparsetri Føroya, har fráfaringarhald var fyri Maluni Marnersdóttir, professara

SkrivaÐ:

Føðingardagsheilsan/Malan Marnersdóttir (setur.fo)

Eyðun vaks upp í Skúvoy og Havn saman við trimum brøðrum, og foreldur hansara vóru lærarahjúnini Elisabeth, f. Kamban, úr Havn, og Petur Andreassen, ættaður av Velbastað.

Studentaárini arbeiddi Eyðun um sumrarnar í Útvarpi Føroya og var kendur fyri góðu útvarpsrøddina. Lestrarárini i Oslo møtti hann og giftist við Astri Luihn, sum kom við honum til Føroya. Saman eiga tey dóttrina Mariu, dótturmannin Håvard og tvey abbabørn.

Eyðun varð professari í fólkaminnisfrøði í 1996.

Eyðun hevur verið virkin á mongum økjum. Hann er magistari frá Oslo universiteti í fólkaminnisfrøði, søgu og fólkalívsfrøði, og liðugur við útbúgvingina kom hann heim í starv á Landsskjalasavninum.

Eyðun arbeiddi á Føroyamálsdeildini á Fróðskaparsetri Føroya frá 1988 til 2015 og undirvísti mongum lesandi, sum lósu føroyskt og skaldskap av manna munni bæði í grund- og framhaldsnáminum.

Fyrst í 1990-árunum gjørdi hann saman við Turið Sigurðardóttur og Jóan Paula Joensen eitt nýskapandi skeið fyri høvuðsgreinarlesandi um “Tá nútíðin kom til Føroya”. Eitt annað áhugavert skeið var um talusnildi.

Eyðun er ein týðandi rødd í orðaskiftinum um føroyska dansin. Hann legði úr hondum bóklingin “Føroyskur kvæðaskaldskapur” ætlaður til brúks í byrjanarundirvísing á Føroyamálsdeildini. Hann skrivaði álit um Føroyskan dans – ein stutt lýsing í 1996, hann savnaði og gav út Traðarbókina – kvæðabókina hjá Tróndi á Trøð, 1999 og skrivaði hópin av greinum til vísindalig tíðarrit, føroysk eins og útlendsk.

Miðlar og mentan hava verið høvuðstættir í tí, sum Eyðun hevur lagt úr hondum. Hann gav í 1981 út frágreiðingina “Fjernsyn på Færøerne”. Í 1986 gav hann út bókina Úr søgn og søgu um søguligar keldur til sagnir.

Fólkslig mentan og samveruformar eru megináhugamál. Eyðun gjørdi vísindaliga hugtakið “fólksligt almenni”, sum er evnið í doktararitgerðini Folkelig offentlighed (1992). Økið hjá fólksliga almenninum er gerandislívið, tað talar ikki við nakran – har er einki publikum sum í borgaraliga almenninum (offentligheitini). Tað, sum fer fram í fólksliga almenninum, er ætlað tí fólksliga kollektivinum – luttakarunum sjálvum.

Í ritgerðini kannaði Eyðun, hvussu fólksligu almennini møttu modernaða samfelagnum og teimum nýggju miðlunum, eitt nú sjónvarpi. Síðan komu “sosialu miðlarnir”, sum í fyrstuni tóktust vera fólkslig almenni.

Eyðun skrivaði hugvekjandi greinir um samanbrestin millum kvæða- og dansimentanina og samtíðar modernaða mentan í “Folkelig kultur på massemedias dagsorden” og “Kulturelle holdninger til krisen og gjenopbygningen” í 1995. Eitt sjónarmið hjá Eyðuni er, at skaldskapur av manna munni eigur at fáa ein nútímans vinkul og pláss í nútíðar fólksliga almenninum.

Eyðun arbeiddi við kvæðum og sagnum, og í 2014 gav hann út bók um tað triðja stóra tekstslagið í skaldskapi av manna munni, bókina Ævintýr. Í henni standa sermerktar uppskriftir av ævintýrum, sum Eyðun greinaði og tulkaði. Hann vísti á, at í hesum ævintýrunum mugu dreingirnir, sum fara út í heimin fyri at verða menn og vinna á alskyns trupulleikum, fáa hjálp frá kvinnum, tá ið á stendur.

Lívslanga vinalag mítt við Eyðun og Astri byrjaði eitt summarið mitt í 1970-árunum, tá ið vit vóru við í studentakabarettini.

Saman við hópi av øðrum nýliga útbúnum stovnaðu vit tíðarritið Brá, sum vit ritstjórnaðu í tíggju ár. Endamálið við Brá var at leggja dent á bóka- og listaummæli, samtíðarligar mentagreinir og myndlist.

Hjartaliga til lukku við degnum, Eyðun. Takk fyri alt, sum tú hevur avrikað, og takk fyri gott samstarv og vinalag. Vit ynskja tær alt tað besta. 

setur.fo/Malan Marnersdóttir: 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. februar 2025