Kongshjúnavitjan verður í juni

Á ferðini sum verður í døgunum 11. til 13. juni vitja kongshjúnini í Havn, Vági, Fámjin, á Tvøroyri og á Eiði

Mary drotning og Fríðrikur kongur (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Kongshjúnini koma til Føroya á almenna vitjan í døgunum 11. til 13. juni.

Hetta er fyrsta vitjanin hjá Fríðriki kongi og Mary drotning í Føroyum, síðan tey tóku við trónuni. Aksel V. Johannesen, løgmaður, er vertur fyri vitjanini.

- Eg gleði meg at bjóða teimum vælkomnum til Føroya sum kongshjún. Skráin er bæði umfatandi og fjølbroytt, og tí kunnu kongshjúnini gleða seg til nakrar spennandi dagar í Føroyum, sigur Aksel V. Johannesen, løgmaður.

Høvuðsstaðurin, Suðuroy og Eiði
Á ferðini vitja Kongshjúnini í Tórshavn, Vági, Fámjin, á Tvøroyri og á Eiði. Hjúnini fáa møguleika at uppliva føroyska mentan, náttúru og at heilsa upp á føroyingar í øllum aldri. Kongshjúnini fara av landinum aftur fríggjadagin 13. juni. 

Nærri kunning um vitjanarstøð og skrá kemur seinni.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 09. mai 2025

Reisigildi fyri gistingarhúsinum KG í Klaksvík

KG verður eitt fýra stjørna gistingarhús við 83 kømurum, sum eisini fær eina glæsiliga matstovu, stórt veitsluhøli til 300 gestir og fleiri fundarhøli. Somuleiðis verður eitt vælveruøki í tveimum hæddum.

(Mynd: Norðlýsið)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Fríggjadagin var reisigildi fyri nýggja gistingarhúsinum, sum verður bygt í miðbýnum í Klaksvík. Gistingarhúsið, sum letur upp á vári 2026, hevur fingið navnið KG.

Talan er um eitt fýra stjørna gistingarhús við 83 kømurum, sum eisini fær eina glæsiliga matstovu, stórt veitsluhøli til 300 gestir og fleiri fundarhøli. Somuleiðis verður eitt vælveruøki í tveimum hæddum.

Tað er Kanjon, ið byggir KG mitt í Klaksvík norðanfyri Biskupstorg við útsýni móti Vágni.

Hetta staðið verður eisini rópt Úti á Sandinum. Ósbjørn Jacobsen frá Henning Larsen Arkitektum hevur teknað KG.

Gistingarhúsið verður ein stásiligur og ikoniskur bygningur, sum fer at seta dám á býin, og sum við tíðini fer at gerast ein eyðkend ímynd fyri Føroya næststørsta bý, Klaksvík.

Herfyri varð skipað fyri navnkapping, har øll høvdu møguleika at koma við uppskotum til nýggja gistingarhúsið. Nógv góð uppskot komu inn. Niðurstøðan gjørdist tó at velja eitt navnauppskot, ið ikki varð latið inn til almennu kappingina. Valið fall á KG.

KG er havnakenningarnummarið fyri skip og bátar frá Klaksvík og norðoyggjum annars.

Hetta verður mett at vera eitt hóskandi navn fyri nýggja ferðavinnu- og upplivingarskútuna í býnum, sum er kendur fyri stórt sjó- og fiskivinnuvirksemi.

Kring alla vágna í Klaksvík síggjast hópin av skipum og bátum við tí eyðkenda KG havnakenningarnummarið á síðuni, og nú kemur ein nýggj glas- og betongskúta at liggja uppi á landi við somu vágna. Soleiðis hevur navnið á gistingarhúsinum røtur aftur í tíð -eins væl og fram í tíðina. Navnið er somuleiðis stutt, lætt at úttala og at minnast til hjá bæði føroyingum og útlendingum.

- Vit fegnast um at kunna leggja lunnar undir eina slíka framfúsna ferðavinnuverkætlan mitt í hjartanum av Klaksvík. Vit vóna, at KG fer at gerast eitt gevandi samlingsstað fyri bæði føroyingar og ferðafólk, og samstundis eitt virðiligt íkast til menningina av býnum, sigur Jan Petersen, stjóri í Pf. Christiani í Grótinum.

Tað er Pf. Christian í Grótinum, sum letur KG byggja, og tað verður Gist & Vist, sum fer at reka KG, tá tað letur upp í næsta ár.

Fleiri myndir á Norðlýsinum

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 09. mai 2025

Náddi ikki toppin

Jensjáku Hansen mátti uppgeva at koma heilt upp á 6.812 metra høga Ama Dablam í Himmalaja

(Mynd av Facebook-vanganum hjá Jensjáku Hansen)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

- Endamálið er ikki toppurin. Endamálið er at læra at klára meg einsamallan og at uppliva verðina – og tann toppin kláraði eg.

Soleiðis skrivaði ein eitt sindur vónbrotin Jensjáku Hansen á Facebook-vanga sín eftir at hann mátti gevast í roynd síni at náa upp á sjálvan fjallatindin Ama Dablam í Himmalaja í Nepal.

Jensjáku skrivar soleiðis á Facebook mánamorgunin:

- Eg kom væl fyri og við góðum treysti til legu 2 á Ama Dablam – men tað bleiv ein óvanliga long og krevjandi ferð, tí har vóru nógvir óroyndir klatrarar á fjallinum. Hetta skapti langar køir allan vegin frá legu 1 til legu 2. At standa og bíða í kulda, har fokus og trygd eru altavgerandi, er alt annað enn gott.

- Tá eg kom upp og fekk pláss í legu 2, var klokkan nógv. Eg valdi at bíða við topproyndini til næstu nátt. Men morgunin eftir høvdu tvey í okkara ferðalag vent við, og veðrið var versnað. Við støði í trygd og heildarmeting valdi eg at venda omanaftur.

- Endamálið er ikki toppurin. Endamálið er at læra at klára meg einsamallan og at uppliva verðina – og tann toppin kláraði eg.

- Nú hyggi eg eftir møguleikum fyri at royna meg á onkrum øðrum fjalli, har umstøðurnar eru betur hesa ársins tíð. Eg eri sjálvandi vónbrotin, men eisini takksamur – bæði fyri upplivingina og fyri at vera væl fyri.

Herundir nakrar av fleiri myndum á Facebook-vanganum hjá Jensjáku Hansen:

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 05. mai 2025

Javnaðarflokkurin heldur landsstevnu í dag

Kristrún Frostadóttir og Kaare Dybvad Bek eru gestir á landsstevnuni við Tjarnir

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Í dag verður landsstevna Javnaðarfloksins í nýggju stórhøllini við Tjarnir. 

Aksel V. Johannesen flytur fram formansfrágreiðing. Gestarøðarar verða Kristrún Frostadóttir, forsætisráðkvinna Íslands og forkvinna í íslendska javnaðarflokkinum, og Kaare Dybvad Bek, danskur ráðharri við útlendinga- og integratiónsmálum. 

Byrja verður kl. 9 í morgun. Í kvøld verður veitsla við borðhaldi, undirhaldi og dansi.  

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 06. mai 2025

236 hjúnavígslur bæði í fjør og fyrraárið

54,3 prosent av fólkunum í Føroyum eru ógift

(Savnsmynd: Osvald P. Hansen / OPHfoto)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

236 pør vóru í fjør lisin saman í hjúnalag vísa dagførdu tølini hjá Hagstovu Føroya. Hetta er nett sama tal, sum vórðu gift í 2023.

Síðan 1995 hevur talið av vígslum ligið millum 155 og 270 um árið. Lægsta talið var í 1996 og hægst í 2006. Í nýggjari tíð er árið 2019 árið við flest hjúnavígslum, tá vórðu 263 pør gift.

Hetta sama tíðarskeiðið frá 1995 til nú vórðu millum 25 og 131 pør sundurlisin. Nógv flest sundurlesingar vóru í 2011, tá 131 pør fóru frá hvørjum øðrum. Øll hini árini síðan 1995 hevur talið av sundurlesingum ligið undir 100 vísa hagtølini hjá Hagstovuni.

Ein góður helmingur av fólkatalinum í Føroyum eru ógift, 54,3 prosent. 36,8 prosent eru gift, nøkur teirra tó sundurlisin, 4,7 prosent eru fráskild og 4,3 prosent eru einkjufólk.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 08. mai 2025

Virðisbrøvini munaðu væl hjá Búnaðargrunninum

Hóast betri grundrakstur og betri úrslit av virðisbrøvum, hevði Búnaðargrunnurin lægri avlop í 2024 enn í 2023. Orsøkin er vaksandi útreiðslur til játtanir, ið Løgtingið samtykkir og Búnaðargrunnurin er álagdur at rinda

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Grundraksturin gav í 2024 eitt avlop á 1,4 milliónir krónur, ið var gott og væl tvífalt so stórt sum árið fyri. Úrslitið av grundrakstrinum munaði tó lítið aftur ímóti rokningini frá landskassanum á 6,3 milliónir krónur til rakstur av jarðarumsitingini, og tí hevði grunnurin eitt hall á 5,2 milliónir krónur áðrenn úrslitið av virðisbrøvum.

Avkastið av virðisbrøvunum hildnaðist tó sera væl í 2024. Nettoinntøkan av hesum var góðar 11,6 milliónir krónur, og harvið gjørdist ársúrslitið eitt avlop á 6,4 miliónir.

Høvuðsendamálið hjá Búnaðargrunninum er at veita lán og stuðul til íløgur í føroyskan landbúnað. Umframt lán fyri 25 milliónir veitti grunnurin í 2024 eisini stuðul á góðar 8,6 milliónir. Meginparturin av stuðlinum verður veittur til íløgur í bygging og velting, og síðstu fimm árini er stuðul útgoldin fyri tilsamans 56 milliónir krónur, sum í miðal svarar til góðar 11 milliónir um ári.

Í leiðslufrágreiðingini vísir Búnaðargrunnurin á, at Løgtingið í ár hevur samtykt fleiri lógarbroytingar, ið koma at hava neiliga ávirkan á fíggjarligu gongdina hjá grunninum. Víst verður í hesum sambandi eisini á, at seinastu árini hevur fíggjarliga styrkin hjá grunninum ikki megnað at fylgt búskaparligu gongdini í samfelagnum, og at henda støða ikki verður betri við samtyktu lógarbroytingunum.

Útlit eru tí fyri, at Búnaðargrunnurin lutfalsliga fer at vikna sum fíggingarstovnur hjá landbúnaðarvinnuni og við tíðini fær minni og minni týdning sum viðleikari, tá nýggjar íløgur skulu gerast í hesi vinnu.

Stjóri í Búnaðargrunninum er Egon Joensen, og stýrisformaður er Símun Gullaksen. Hini í stýrinum eru Barbara Pállsdóttir Vang, Birita Mortansdóttir, Niels Winther Poulsen og Rani Slættanes.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 09. mai 2025

Landsbankin roynir framvegis at ávara og leggja ávíst trýst á

- Tá tað kemur til makt, so kemur tað meira enn so fyri, at man við tilvitað pellar um verkætlanina, fyri at fáa hana setta í verk. Hetta verður eisini kalla strategisk misrepresentation. Soleiðis stendur á grein á heimasíðuni í dag

Sambært bókini ”How big things get done” hjá Bent Flyvbjerg, eru tað bara nakrar heilt fáar verkætlanir; um 0,5 prosent, sum halda tíðarætlanina, kostnaðarætlanina og geva ta nyttu, sum lovað, skrivar Landsbankin millum annað (Mynd: landsbankin.fo)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Í síðstu viku var nakað av orðadrátti og skriving aftur og fram millum serliga Landsbankan og Løgmansskrivstovuna. Ósemja var um, hvørji tøl í sambandi við Suðuroyartunnilin vóru røtt og uppaftur meira: Á hvønn hátt man skal nýta tey og leggja dent á við.

Partarnir skýrdu hvønn annan at vera misvísandi, og í einari grein á landsbankin.fo varð Løgmansskrivstovan ákærd fyri at pella.

Tá bar av. Løgmansskrivstovan svaraði aftur mitt undir aðru viðgerð í málinum um Suðuroyartunnlinum, og av tingsins røðarapalli helt løgmaður fyri, at hetta ikki var rætt yvirfri stavsfólki hansara.

Í skrivi á landsbankin.fo fríggjadagin  varð partvíst drigið í land - í øllum førinum í partinum við tí "at politiski myndugleikin tilvitað pellar bæði fyri sær sjálvum og borgarum í landinum fyri at fáa verkætlanina samtykta".

- Hetta er hart orðað. Tað er óneyðugt. Tað biður Landsbankin um umbering fyri. Tann orðingin er nú strikað úr greinini.

Hetta var undirritað av Johnny í Grótinum formanninum í nevnd Landsbankans. Tó vildi Landsbankin ikki biður tó um umbering fyri at vísa á, at roknistykkið í frágreiðingini ”Fíggingarleistur – Suðuroyartunnilin, Oktober 2024” er misvísandi, og at tað ikki kann brúkast sum avgerðargrundarlag fyri, um Suðuroyartunnilin verður boraður ella ikki.

Semja er ikki beinleiðis millum løgmansskrivstovuna og Landsbankan og ávist trýst er á løgmanni (Mynd: Sverri Egholm)

Sálarfrøði og makt í stórum verkætlanum - næsti leikur

Síðani hevur verið friðarligt, men í sendingum hjá Kringvarpið hevur Malan Johansen, stjóri í Landsbankanum, sum heild verið ógvuliga atfinningarsom mótvegis verkætlanini

Á heimasíðuni hjá Landsbankanum í dag er aftur víst á greinar, útfrá bók og fyrilestri hjá Bent Flyvbjerg. Danski professarin hevur granskað nógv í og skrivað nógv um stórar verkætlanir. 

Ein av niðurstøðum hansara er, at tað eru bara nakrar heilt fáar verkætlanir; um 0,5%, sum halda tíðarætlanina, kostnaðarætlanina og geva ta nyttu, sum lovað. Hetta er sokallaða jarnlógin. Sambært Bent Flyvbjerg eru tað serliga tvær orsøkir til, at henda jarnlóg heldur. Onnur er sálarfrøði og hin er makt. Viðvíkjandi sálarfrøði, so eru vit sum menniskju bjartskygd. Men bjartskygni er ikki altíð gott.

- Bent Flyvbjerg vísir í síni bók á eitt dømi. Skalt tú á eina ferð við flúgvara, vilt tú helst ikki hoyra flogskiparan siga ”Eg eri bjartskygdur um at vit hava nokk av brennievni til ferðina”. Tað hevði gjørt teg ótryggan, tí tú vilt heldur hava, at flogskiparin er realistiskur viðvíkjandi brennievni til ferðina, so flogfarið ikki dettur niður, áðrenn tit koma til ferðamálið.

Hetta kann flytast til tíð og pengar, heldur Landsbankin, og tað er neyðugt at verða tilvitaður um, at vit menniskju eru bjartskygd av náttúru, og at vera tilvitaður um hetta, tá ið tíðar- og kostnaðarætlanir verða lagdar fyri eina verkætlan.

- Tá tað kemur til makt, so kemur tað meira enn so fyri, at man við tilvitað pellar um verkætlanina, fyri at fáa hana setta í verk. Hetta verður eisini kalla strategisk misrepresentation, endar greinin við.

Eisini er komin út grein - útfrá tí sum Bent Flyvebjerg skrvar, sum hevur heitið Meira realistiskar ætlanir við at brúka tilvísingarbók

Suðuroyartunnilin verður ikki nevndur við einum orðið í dag, men tað er eingin ivi um, at roynt verður aftur at vísa á tað, sum Landsbanki Føroya í øllum førum, sær sum vandar í verkætlanini. Og tað landsstýri ógvuliga gjarna vil hava tað ígjøgnum.

3. viðgerð í málinum um projektering og útbjóðan av Suðuroyartunnilin, tilhoyrandi avgerð um linjuføring, kemur fyri Løgtingið mánadagin 19. mai. Aksel V. Johannesen hevur lovað, at onkrar broytingar vera, og ymiskt skal kannast nærri

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 06. mai 2025

LÍV: Methøg inngjøld í 2024

Við hægstu inngjøldum til eftirlønir og tryggingar higartil royndist árið 2024 væl – hjá bæði felagnum og kundunum hjá Pf. Tryggingarfelagnum LÍV

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Árið 2024 royndist væl –hjá bæði felagnum og kundunum hjá Pf. Tryggingarfelagnum LÍV.

Fíggjarmarknaðurin háttaði sær væl í 2024, sum hann eisini gjørdi í 2023. Felagið fekk eitt samlað avkast av íløguognunum upp á góðar 356,5 milliónirkrónur. Kundar við marknaðarretnu fingu eitt avkast millum 6,82 og 19,08 prosent. Avkastið er tongt at, hvørjum váða kundin hevur valt. Kundar við varnasta váðanum fingu eitt avkast upp á 6,82 prosent, meðan kundar við partabrøvum burturav fingu eitt avkast upp á 19,08 prosent. Miðalkundin við 15 árum upp til eftirlønaraldur fekk eitt avkast upp á 10,20 prosent.

Kundar við miðal váða hjá LÍV fingu eitt nakað betri avkast enn samsvarandi kundin hjá donsku eftirlønarfeløgunum eftir skatt. Tað fegnast felagið um.

Inngjøldini til eftirlønir og tryggingar vóru góðar 453 milliónir krónur. Tað hægsta higartil. Inngjaldsvøksturin í mun til 2023 var upp á umleið 9,2 prosent.

Gongdin í kundatilgongd og inngjaldi hevur lagt lunnar undir, at felagið lækkaði umsitingarkostnaðin hjá kundum við marknaðarrentu. Umsitingarkostnaðurin lækkaði úr 3 prosentum av inngjaldinum niður í 2,5 prosent frá 1. januar 2025.

- Samhaldsfesti við, at fleiri herðar bera byrðuna, skal koma kundunum, sum eiga felagið, tilgóðar. Tí verður umsitingarkostnaðurin hjá kundum við marknaðarrentu enn eina ferð lækkaður við virknaði frá 1. januar 2025, sigur Jan Jakobsen, stjóri í Tryggingarfelagnum LÍV.

- Nú vit eru farin inn í 2025, reka nøkur svørt skýggj uppi yvir fíggjarmarknaðinum. Óvissan er størri enn vanligt, og eitt møguligt handilskríggj millum fleiri av stóru búskapunum í heiminum hóttir. Hetta skapar óvissur, og tað sæst aftur á fíggjarmarknaðinum fyrstu mánaðirnar í 2025.

Niðanfyri síggjast lyklatøl fyri roknskapin fyri 2024, sum bleiv góðkendur á aðalfundinum 30. apríl 2025:

Lyklatøl (hjá móðirfelagnum): mió.kr.

Tryggingargjøld 453,3
Útgoldnar veitingar 162,8
Úrslit av íløguvirksemi 353,0
Úrslit eftir skatt 12,7
Eginognin 185,7
Samlaðar ognir 4.675

Á aðalfundinum 30. apríl blivu Hanna í Horni (næstforkvinna), Kári Petersen, Súni Selfoss og Árni Arge afturvald. Nevndarformaðurin, Høgni Olsen, hevði boðað frá, at hann ikki tók við afturvali. Í hansara stað bleiv Árni Ellefsen valdur. Felagið takkar Høgna Olsen fyri innsatsin, sum hann hevur lagt eftir seg seinastu átta árini sum nevndarformaður í felagnum, og somuleiðis ynskir felagið Árna Ellefsen til lukku við valinum.

Pf. LÍV lívs- og pensjónstryggingarfelagið (LÍV3)

Pf. LÍV lívs- og pensjónstryggingarfelagið hevði eisini aðalfund 30. apríl 2025. Afturvald blivu Finn Danberg, sum heldur fram sum nevndarformaður, Gunnleyg Árnafjall, sum heldur fram sum næstforkvinna, meðan Kári Petersen og Árni Arge blivu afturvaldir sum nevndarlimir. Høgni Olsen stillaði ikki uppaftur, og í hansara stað bleiv Árni Ellefsen valdur.

LÍV 3 er eitt avtøkufelag, sum ikki stovnar nýggjar eftirlønaravtalur. Felagið hevur tryggingaravtalur við veitingartrygd, sum Føroya Landsstýri veðheldur fyri.

Felagið hevði eitt gott 2024. Úrslitið av íløguvirkseminum gav eitt avkast upp á knappar 214 milliónir krónur. Felagið hevur íløguognir fyri umleið 1,978 milliardir krónur.

Felagið hevði eitt úrslit upp á 126,4 milliónir krónur eftir skatt. Samlaðu tryggingarinngjøldini fyri verandi tryggingaravtalur vóru 37,3 milliónir krónur í 2024.

Grundað á veitingarskylduna hjá felagnum mótvegis tryggingartakaranum hevur móðurfelagið eina negativa eginogn upp á 479,4 milliónir krónur við árslok 2024.

Ársfrásagnirnar 2024 síggjast her. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 06. mai 2025

Lions letur 50.000 krónur til Ólav VN 138

Gamli postbáturin skal koma til heiður og æru aftur og eftir ætlan sigla aftur næsta ár

Ólavur VN 138 (Savnsmynd: Birgir Waag Høgnesen)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Ólavur VN 138 var báturin, sum heilt fram til trýssini, bant oyggjarnar saman við rutusigling um Vestmannasund. Eisini er hann kendur sum ein "postbátur" - Ólavur tók sær av post- og farmaflutningi.

- Ikki so fá av teimum tilkomnu munnu minnast til túrar við Ólavi,. Eftir at meira nútímans skip komu á leiðina um Vestmannasund, helt Ólavur fram við øðrum flutningi, millum annað í sambandi við bæði el- og telefonveiting millum oyggjarnar.

Soleiðis skrivar Lions Club Tórshavn í nýggjum skrivi.

50.000 krónur vórðu latnar Sámal Jákupi Olsen herfyri. Til høgru Karl Eli Sigvardsen, forseti í Lions Tórshavn

Um skipið stendur skrivað, at tað varð smíðað úr eik og furu á Vestmanna skipasmiðju í 1930. Tað var 38 føtur langur og góð 14 tons. Upprunaligu tekningarnar eru enn til varðveitslu.

Í illveðri í 2020 sakk skipið, meðan tað lá við bryggju, men tað varð tikið uppaftur og sostatt bjargað. Greitt var tó, at her var tørvur á meira enn bert umvælingum, so nú verður farið undir eina umfatandi endurbygging, so Ólavur VN 138 aftur kann koma til heiður og æru.

Siglingarklárur næsta ár
Fyri einum góðum ári síðani settu Vestmanna og Kvívíkar kommunur, Hiddenfjord og Bátastevnan í Vestmanna í felag ‟Grunnin Ólavur VN 138” á stovn fyri at varðveita Ólav, so motorbáturin aftur kann brúkast. Ætlandi skal hann ongantíð vera óvirkin í longri enn tríggjar mánaðir.

Ein fyritreyt fyri, at Ólavur VN 138 framhaldandi kann verða varðveittur, er eitt gott og trygt pláss at liggja á, gjarna við eina flótibrúgv. Ætlanin er, at hann verður siglingarklárur næsta ár, og síðani verður skipað fyri einum serligum tiltaki á 100 ára degnum hjá bátinum í 2030.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 07. mai 2025

Gomlu læknahúsini í Klaksvík tikin í nýtslu aftur

Klaksvíkar Sjúkrahús skipaði fyri almennari móttøku í vikuni. Eyðkendu gulu húsini, beint við sjálvt sjúkrahúsi, hava eina langa søgu, og húsa nú fyrisitingini

Hetta var ein stórur dagur fyri sjúkrahúsið í Klaksvík og sjúkrahúsverkið, og fitt av fólki var komið saman (Mynd: hmr.fo)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Klaksvíkar Sjúkrahús skipaði fyri almennari móttøku týsdagin, í sambandi við at gomlu læknahúsini í Klaksvík eru liðugt umvæld og tikin í nýtslu.

Hetta var ein stórur dagur fyri sjúkrahúsið í Klaksvík, og fitt av fólki var komið saman. Millum annað vóru eisini fólk úr almennu umsitingini.

Súsanna Bertholdsen, landsstýriskvinna, fegnast um, at søguríka húsið í Klaksvík nú hýsir fyrisitingini hjá Klaksvíkar Sjúkrahúsi. Landsstýriskvinnan við heilsumálum segði millum annað soleiðis í røðuni hon helt til móttøkuna:

- Húsini hava verið ein týðandi partur av sjúkrahúsverkinum her í økinum, og nú fáa húsini eina nýggja og virðiliga uppgávu – at vera karmur um at fyrisita og menna Sjúkrahúsverkið.

Gamla læknahúsið hevur eina søgu, sum fevnir um eina góða øld: Frá 1923, tá húsið var bygt til læknabústað og viðtalu, til tað í dag er umbygt til eitt nýmótans fyrisitingarhús.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 07. mai 2025

Seinasta paradís á jørð fær øgiliga móttøku í Danmark

Skoðsmálini eru millum 4 og 6 stjørnur, og jaligu viðmælini eru nógv um dagarnar, nú filmurin er á løriftinum í 58 donskum biografum

 

SkrivaÐ:

Innsent

Tað man vera eindømi, at ein føroyskur spælifilmur hevur fingið so nógv ummæli uttanlands, sum "Seinasta paradís á jørð" hevur fingið seinastu dagarnar, og at tey hava verið somikið góð.

Skoðsmálini eru millum 4 og 6 stjørnur, og jaligu viðmælini eru nógv um dagarnar, nú filmurin er á løriftinum í 58 donskum biografum, umframt Havnar Bio í Føroyum.

Politiken skrivar: "Tað er djúpt imponerandi at síggja ein film úr einum landi, sum treyðugt kann sigast at hava eina veruliga filmsvinnu, vera líka gjølla hugsaðan, skrivaðan og framleiddan, sum var hann gjørdur í einum fult professionellum og royndum filmslandið." Og gevur filminum 5 av 6 stjørnum. 

Alt for Damerne, gevur somuleiðis 5 av 6 stjørnum, og kallar filmin fyri eina "atlantshavsperlu". Sama karakter gevur Avisen Danmark og lýsir filmin sum "fabelaktigan". Meðan Cinema Online ger bart, og gevur "Seinasta paradís á jørð" 6 av 6 stjørnum. 

En Korte Avis sigur um filmin: "Hetta er bæði ein vakur og rørandi filmur, á tremur við vøkrum (náttúru)myndum, fortaldur í eini sera spakuligari frásøguferð, og fyltur við sympatiskum, inniligum og hjálpsomum leiklutum."

Soundvenue skrivar "Seinasta paradís á jørð endar sterkt og rørandi við einum lítlum glotta av vón mitt í óvissuni í lívinum. Kanska er tað í lagi, at vera tann, sum verður verandi."

Kulturpanelet kallar filmin sjáldsaman og óvanliga vakran, og heldur fram: "Kanska hava vit her svarið upp á ta ævigu leitanina eftir samleika og lukku – í minsta lagi tann góða hálvan annan tíman, sum filmurin varar." Meðan Berlingske lýsir filmin sum "sera góðan" og Information kallar hann "stillisliga góðan". 

Í ummæli frá Ritzau, ið eitt ótal av donskum lokalavísum hava prentað, sigur ummælarin: "Seinasta paradís á jørð" er bæði nærverandi, fantasifullur, radikalur og ein innara ferð í myndum."

Lýsingin hjá kulturen.nu er somuleiðis beinrakin: "Seinasta paradís á jørð er ikki ein fínpussaður mainstreamfilmur. Men lýsir sera nærlagt ta máttloysið, sum kann raka okkum – tá okkurt størri uttanífrá gevur okkum ein frammaná."

Filmurin er enn á skrá í Havnar Bio, og kann nú eisini upplivast við ávikavist donskum og enskum teksti. Í Danmark er hann á skrá í 58 biografum, so til ber enn hjá útisetum, ið skunda sær, at uppliva hann í sínum egna biografi. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 08. mai 2025

Ársins fyrsta ferðamannaskip í Funningi

Ultramarine hjá Quark Expeditions legði leygardagin leiðina fram við Funningi. Skipað var fyri alskyns lokalum upplivingum

(Mynd: Runavíkar Havn)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Seinasta leygardag legði ferðamannaskipið Ultramarine hjá Quark Expeditions leiðina framvið Funningi.

(Mynd: Runavíkar Havn)

Ferðafólk og manning vórðu førd í land við skjóttgangandi gummibátum, har lokala cruisetoymið vóru klár at taka ímóti gestunum.

Vitjanin var væl eydnað fyri allar partar, sigur Runavíkar havn.

(Mynd: Runavíkar Havn)

Bygdafólkið í Funningi hevur saman við Runavíkar havn og Visit Runavík fyrireikað vitjanina og skipað fyri alskyns lokalum upplivingum.

Umboðsfelag hjá Ultramarine í Føroyum er Faroe Ship.

Næsta skip kemur til Funnings leygardagin 4. juli.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 06. mai 2025

Kristina og Ólavur til Berlin at framføra

12. mai verður konsert við føroyskum tónleiki í sambandi við stóra klassiska tónleikatiltakið Classical:NEXT í týska høvuðsstaðnum

(Mynd: Uni Árting/Nikolaj Lund)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Mánadagin 12. mai verður konsert við føroyskum tónleiki í sambandi við stóra klassiska tónleikatiltakið Classical:NEXT í týska høvuðsstaðnum Berlin. Kristina Thede Johansen á saksofon og Ólavur Jakobsen á gittar, fara at spæla soloverk eftir tónaskøldini Onnu Katrin Øssursdóttir á Egilstrøð og Sunleifi Leivsson Rasmussen.

Klassiskur tónleikur í Føroyum hevur verið í stórari menning seinastu 30 árini. Tónsaskøld fáa verk síni framførd og føroyskir tónleikarar virka á øllum pallum uttanlands. Lutfalsliga eru nógvar útgávur, ið fleiri hava fingið sera góð altjóða ummæli. Hin klassiski pallurin í Føroyum hevur eisini seinastu árini skipað fyri sera stórum tiltøkum.

Luttøkan á hesari stevnu - ein av teim allarstórstu klassisku tiltøkum, kom í lag í fjør, tá ið Ólavur Jakobsen og Sunleif Leivsson Rasmussen umboðaðu Føroyar, saman við hinum norðurlendsku londunum. Tað vóru Faroese Music Export (FMX), Felagið Føroysk Tónaskøld, Aldubáran og Einleikarafelag Føroya, ið tóku stig til hetta.

Faroe Music Export (FMX) fekk so í ár møguleikan at skipa fyri eini føroyskari konsert, og at hava egnan bás á stóru stevnuni í milliónbýnum Berlin.

Luttøkan hjá føroyska tónleikinum hevur fingið heitið: The periphery in the center – útjaðarin í miðdeplinum.

Kristina og Ólavur úr Aldubáruni, fara at spæla tvey sermerkt verk.

Talan er um tvey monumental soloverk við elektroniskum og eftirgjørdum effektum, fyri ávikavíst saksofon og gittara. Ein annarleiðis tónleikauppliving, har akkustisku ljóðførini og solistarnir, ið leika uppá, fáa mótspæl/viðspæl frá teldutøknini, ið viðgerð náttúrligu ljóðini, og síðani varpar tey víðari til áhoyraran. Stundum er ljóðið nærum menniskjaligt, men so líðandi tekur tøknin yvir, og tórført er at taka dagar ímillum, hvørt tað er tøknin ella menniskjað, ið skapar.

Faroese Music Export, Felagið Føroysk Tónaskøld og tónleikabólkurin Aldubáran standa fyri ferðini. Stuðlar eru Loftbrúgv, Mentamálaráðið og Tórshavnar Kommuna.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 09. mai 2025

Hvørvisjónin skal standa sína roynd í Eurovision

Tað fer at henda meira á pallinum í Basel enn tað gjørdi í Herning, sigur Sissal Jóhanna Niclasen

(Mynd: Eurovision)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Sissal Jóhanna Norðberg Niclasen og toymi hennara eru komin til Basel og fyrireika stóru framførsluna í seinna Eurovision undanumfarinum, sum verður hósdagin í næstu viku.

Eurovision hevur lagt myndir út av framførsluni hjá Sissal. Eitt sonevnt "First look".

Og tað sær spennandi út. Grøna svimjidraktin, sum varð brúkt í Herning, er ikki sloppin við, men tað er hinvegin ein blá drakt og ein frakki.

- Pallsetingin er nógv broytt síðan Herning. Vit hava ein hálvsirkul úr toyi sum flákrar og skiftir lit. So hava vit royk og fýra dansarar, sigur Sissal Jóhanna Norðberg Niclasen.

- Tað verður einføld pallseting, men tað verður nógv at fyrihalda seg til og arbeitt verður nógv við orðinum hallucination, hvørvisjón, greiðir hon frá.

Sissal skal framføra til seinna undanumfarið hósdagin 15. mai og kappast um at koma í finaluna. Finalan verður leygardagin 17. mai.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 07. mai 2025

Kringvarpið vísir Eurovision Song Contest 2025

Bæði undanumførini og finalan verða víst beinleiðis í sjónvarpinum og stroymd á heimasíðuni

(Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Eftir samráðingar við bæði European Broadcasting Union (EBU) og DR hevur Kringvarpið fingið rættindini til at samsenda Eurovision Song Contest 2025 saman við DR. Kringvarpið vísir báðar hálvfinalurnar ávikavist týskvøldið 13. mai og hóskvøldið 15. mai og síðani finaluna leygarkvøldið 17. mai. 

Eurovision Song Contest er størsta og elsta tónleikakapping í heiminum. Evropasangkappingin verður í ár send beinleiðis úr Basel í Sveis við luttakarum úr í alt 37 londum. Bara 10 av í alt 15 londum, ið presentera sín sang í fyrru hálvfinaluni, fara víðari til ta stóru finaluna leygarkvøldið. 

Í seinnu hálvfinaluni hóskvøldið verður avgjørt, um Danmark sleppur at luttaka í stóru finaluni leygardagin. Í ár er umboðið fyri Danmark føroyska sangarinnan Sissal Jóhanna Norðberg Niclasen við listanavninum Sissal. Hon fer á pallin við sanginum Hallucination.

Føroyskt toymi sigur frá kappingini
Tvey starvsfólk úr Kringvarpinum leggja leiðina til Basel, tað eru Rúni Jákupsson, programmfólk, og Gestur Janusarson Lómstein, fotografur. Teir tryggja, at føroyingar fáa feskastu tíðindini úr Basel við innsløgum, samrøðum í útvarpinum og greinum á heimasíðu Kringvarpsins.  

Beinleiðis í sjónvarpinum og á heimasíðuni
Øll trý kvøldini við Eurovision sendir Kringvarpið beinleiðis í sjónvarpinum. Eisini ber til hjá fólki, ið eru stødd í Føroyum, at stroyma á kvf.fo. 

- Fyrra hálvfinala: Týsdag 13. mai, kl. 20 
- Seinna hálvfinala: Hóskvøldið 15. mai kl. 20
- Finala: Leygarkvøldið 17. mai kl. 20

Gunnar Nolsøe verður frásøgufólk úr Sortudíki 
Føroyingar kunnu fylgja við øll trý Eurovision-kvøldini, meðan Gunnar Nolsøe sigur frá. Kringvarpið fær signal úr DR uttan danska viðmerkjaran. Tó verða danskir undirtekstir, tá ið tað verður tosað enskt í sendingini.  

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 06. mai 2025

Sissal: - Tað er stuttligt men eisini nógv á skránni

Man verður kendur aftur ymsastaðni, og nú vit eru komin til Sveis skal tað síðsta uppá pláss, staðfestir Eurovision-luttakarin fyri Portalinum

Sissal og toymi í Kastrup undan fráferð til Sveis

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

- Onkuntíð eri eg spurd um at taka myndir saman við fólki í Danmark. Man verður kendur aftur ymsastaðni. So havi eg verið til onkrar "pre-parties" (undanveitslur, red.) í ymiskum londum og millum annað hitt nógvar fjepparar og aðrar luttakarar har. Sum heild hava vit havt ógvuliga nógv at gera, men tað hevur verið stuttligt.

Soleiðis svarar Sissal Jóhanna Norðberg Niclasen úr Basel, tá Portalurin fekk fatur á komandi Eurovision-luttakaranum. Vit spurdu hana um, hvat serliga hevur merkt tíðina síðani sigurin í Melodi Grand Prix.

Sissal Jóhanna í Herning - nógv er hent tveir teir seinastu mánaðirnar (Mynd: Sverri Egholm)

Sum 30-ára havnarkvinnan sigur, so er nógv at hugsa um í øllum stuttleikanum og spenninginum, og soleiðis verður eisini í Sveis. Sissal kom til landið í gjár og skal nú veruliga gera seg til reiðar til hálvfinaluna næsta hósdag:

- Dagarnar í Basel vera "busy". Nú vera tað fundir, klædnaroyndir, samrøður og hesa vikuna vera tvær royndir í sjálvari høllini: Ein í dag og ein fríggjadagin. Tað verður ógvuliga nógv at gera. Vit hava ein frídag áðrenn hálvfinaluna - tað er tað.

Sissal Jóhanna staðdfestir annars fyri Portalinum, at "nógvar broytingar" vera á pallinum, í mun til tað sum sást til Melodi Grand Prix. Eitt er tað sum hon verður í - eitt annað er, at meira fer at henda á pallinum.

Føroyingurin sigur at enda, at tað er ein "góð búkkensla", í mun til at vinna sær finalupláss nú ein stór vika er til hálvfinaluna. Tó verður einki tikið fyri givið. Meira um hetta seinni í vikuna.

Eurovision skrá

- Fyrra hálvfinala: Týsdag 13. mai, kl. 20 
- Seinna hálvfinala: Hóskvøldið 15. mai kl. 20 (Sissal syngur her sum nummar ellivu í røðini)
- Finala: Leygarkvøldið 17. mai kl. 20

Sí eisini: (Video) Sissal Jóhanna og Jørgen Olsen í duett

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 06. mai 2025

Kári P verður millum nøvnini á Summar Festivalinum

Fólkakæri havnarmaðurin skal framføra í Klaksvík í august við hansara mongu slagarum

Hann er millum mest virdu og viðurkendu føroysku vísusangarar og sangskrivarar (Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

- Meistarligi sangskrivarin fer at framføra sangir úr stóra sangskatti sínum á Summar Festivalinum í august

Hann er millum mest virdu og viðurkendu føroysku vísusangarar og sangskrivarar og hevur síðani seksti árini ríkað føroyska tónleikaheimin og samfelagið annars við sangum, útgávum og framførslum. 

- Tíðliga í sjeyti árunum komu sangir sum "Gullkálvavalsurin", "Bláa húsið", "Heit var náttin" og "Mitt í eini meining" út á ep-útgávum hjá Debess & Petersen. Í 1978 steig Kári P fram sum solistur við tiltiknu útgávuni Vælferðarvísur. Í 1991 kom hann við framúr útgávuni "Hinumegin Ringvegin".

- Kári P hevur givið okkum sangir sum "Villar víddir", "Kalli Katt", "Súrligar nætur í Keypmannahavn", "Bara tú riggar" og fleiri. Hann er meistarligur yrkjari og eygleiðari og hevur við veingjaðum orðum og fangandi løgum givið føroyingum eina sangperlu fyri og aðra eftir. 

Tað er harvið eitt stórt úrval av sangum, sum so nógvir føroyingar kenna, sum havnarmaðurin kann taka við sær til Klaksvíkar seint í summar: Sangir úr stóra sangskatti sínum.

Summarfestivalurin hevur eisini hesa vikuna kunngjørt onnur føroysk nøvn, sum vera við á festivalinum í ár:

Ester Skála
Dynamitt
Kalas
Páll Finnur Páll

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 05. mai 2025

Elektroniskur veitslurómur á G!

Elektroniski tónleikurin skal tryggja veitslurómin - G! kunngjørdi tey seinastu nøvnini í vikuni

DJ 2xSlay

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Veitslurómur skal vera á G!, og festivalurin kunnger í dag fýra nøvn, sum øll hava okkurt við elektroniskan tónleik at gera, so ella so.

Anamē

Anamē er gamalt norðurlendskt orð, ið merkir at tillaga. Hetta er eisini DJ navnið hjá svenska Marcus Schössow og norska Thomas Sagstad.

Teir ferðast kring knøttin og diska í alskyns veldigum veitslum, bæði í klubbum og á festivalum. Ljóðið er eyðkent við kenslubornum løgum og framfýsnum hústónleiki.

DJ 2xSlay & Trygvi

Hóast tað fara at standa trý fólk á palli, so skalt tú telja upp í tvey, ella bara eitt um tú vilt. Hettar verður ein stór løta, við tveimum ymiskum nøvnum, har annað er ein duett og hitt ein solistur.

DJ 2xSlay eru tær báðar, Barbara og Sólja, sum síggja út sum dagur og nátt, og tær spæla líka ymiskan tónleik sum tær síggja út, men alt er sovorið tú vónar at hoyra í eini veitslu.

Og hin er Trygvi, sum eftir hondini er vorðin ein av kendastu diskarunum í føroyska náttarlívinum, har hann kanska er mest kendur fyri síni endurmiks av føroyskum klassikkarum, sum altíð fær øll at raka hægstu tindar í veitsluhøpi.

Sandavágur Soundsystem

Vit fara líka at læna nøkur útlendsk orð og hugtøk: Sound System. Reggae. Dub. Dancehall. Vinyl.

Kennir tú hesa samanseting av orðum, tá skilur tú longu hvat slag av framførslu talan er um, og tú følir longu bassin í búkinum og fært hug at vagga í takt við tónleikin. Talan er um diskara, Sandavágur Soundsystem, sum brúkar vinylplátur, og hann fer at diska við reggae og dub tónleiki. Bassurin verður hart frá og tú fert heilt sikkurt at vagga við til tølandi stevið.

Silent Disco Club

Seinastu tvey árini hava nógv staðið og dansa í stillum á G!. Tað hevur sæð løgið út, tí eingin tónleikur hevur verið at hoyrt. Men fólkini hava smílst og flent og hava sungið og skrálað, men ofta púra ymisk løg samstundis, og tey hava verið ílatin litfagrar oyrabúffar.

Hettar hevur verið til Silent Disco Club, sum vit og tit eru so sera glað fyri, og sum tað hevur eyðnast okkum at fáa á skrá aftur í ár! Hesuferð verður gjørt eitt sindur meira burturúr og teir hava enn fleiri oyrabúffar við sær.

G! Festival verður dagarnar 17. til 19. juli. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 06. mai 2025

Sangir Esters á ljósareyðari LP plátu

Sjey sangir í pink pop stíli eru á nýggju plátuútgávuni hjá Ester Skála

(Myndir: Súsanna Smith Johansen)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Unga sangkvinnan Ester Skála ger altsamt meira vart við seg við sínum sangum og ljósareyða ljósareyða tónleikaheimi, ið verður lýstur sum ‘sweet pink pop’.

Nú um dagarnar kom LP útgáva við sjey av hennara sangum. Sjey sangir eru á plátuni, sum nærum er eitt gjøgnumført listaverk, har nógv er gjørt burtur úr samleikanum, og sjálv plátan er – sjálvandi – eisini ljósareyð/pink.

Um stílin sigur Ester sjálv:

- Mín stílur er pink-pop tónleikur við einum søtum og dreymakendum dæmi. Mest av løgunum snúgva seg um hjartasorg, men eru pakkað væl inn í (pink) pop, electronic og hyperpop. Tónleikurin er góður til tað gráa føroyska veðurlagið, har tað kemur inn í dagligdagin við eitt lituríkt spark.

Ester hevur sjálv skriva løg og tekstir. Upptøkurnar eru gjørdar í Kristuff Studio saman við Kristoffuri Mørkøre, sum hevur framleitt, spælir ljóðførini og við varligari hond og listarligum dýpi hjálpt til at forma ljóðheimin hjá LP’ini.

Súsanna Smith Johansen hevur tikið myndirnar, og viðurkendi listamaðurin Jón Sonni Jensen hevur gjørt grafiska arbeiðið. Plátan er framleidd hjá Nordsø Records í Keypmannahavn. Tutl gevur út.

Sangirnir á plátuni eru:

1. Blue Eyes
2. Spotlight
3. Become
4. Mellow Cat
5. Ring On It
6. Friends
7. Unicorn 

Unicorn kann eisini hoyrast á talgildum pallum sum Spotify og Apple Music.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 08. mai 2025

21 føroyskar konsertir í Onglandi í fýra dagar

- Hetta má vera eitt av teimum størstu føroysku mentanarátøkunum, sum nakrantíð eru framd uttanlands – í øllum førum innan tónleik, sigur Glenn Larsen, leiðari í FMX

Joe & the Shitboys

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Ein stór føroysk innrás verður í Onglandi seinni í hesum mánaðinum, tá heili 21 konsertir verða við føroyskum tónlistafólkum har í fýra dagar. "Eitt av teimum størstu mentanarátøkunum, vit nakrantíð hava framt uttanlands," sigur leiðarin í Faroe Music Export (FMX), Glenn Larsen. 

Sum áður fráboðað eru átta føroysk tónlistafólk og -bólkar skjótt á veg til The Great Escape festivalin fyri at spæla konsertir og imponera altjóða tónleikavinnuna og enskar áskoðarar.

Øll tónlistafólkini fara at spæla tvær konsertir hvør í Brighton, umframt at tað nú er staðfest, at tað verða tríggjar konsertir í víðagitna plátuhandlinum hjá útgávufelagnum Bella Union (sum m.a. umboðar Father John Misty, Beach House, Susanne Sundfør, John Grant m.o.). 

Tríggjar eyka konsertir í London

Sum um tað ikki var nóg mikið, eru vit harumframt eisini fegin um at kunna boða frá, at tað verða tríggjar føroyskar konsertir í London tann 19. mai, bert tveir dagar eftir The Great Escape.

Konsertirnar verða hildnar á Colours Hoxton í tí vælumtókta Shoreditch økinum. Saman við teimum trimum konsertunum verður ein móttøka, har nógv fólk úr altjóða tónleikavinnuni verða boðin, umframt at áskoðarar, sum keypa atgongumerki luttaka.

Í alt telja øll hesi átøk 21 konsertir. 

Størsta tónlistaátak uttanlands nakrantíð?

- Hetta er ótrúliga spennandi. Tað er torført at máta, hvat ein kann rópa stór átøk, tá ið tað snýr seg um mentan, men hetta má sigast at vera eitt av teimum størstu føroysku mentanarátøkunum, sum nakrantíð eru framd uttanlands – í øllum førum innan tónleik.

- Tá vit eisini vita, at Føroyar eru sera væl umboðaðar á Classical:Next í Berlin í somu viku, umframt at føroyska Sissal skal vera við í finaluni í Eurovision somu dagar, er hetta uttan iva ein risastór vika fyri føroyskan tónleikaútflutning, sigur leiðarin í Faroe Music Export (FMX), Glenn Larsen.

Tey luttakandi

Tey, sum fara at framføra í Onglandi, eru Eivør, Tamara Mneney, Jazzygold, Aggrasoppar, Elinborg, Silvurdrongur, Ragnar Finsson og Joe & The Shitboys.

Umframt tónlistafólkini, sum spæla, fer ein sendinevnd við umboðum úr føroysku tónleikavinnuni til Onglands fyri at fáa sum mest burturúr hesum átøkunum.

The Great Escape festivalurin verður hildin millum 15. og 17. mai, og konsertirnar í London verða 19. mai. Atgongumerki eru nú tøk til allar konsertirnar.

Eivør (Mynd: Jens Kr. Vang)

Aggrasoppar

Jazzygold

Ragnar Finsson

Elinborg (Mynd: Jens Kr. Vang)

Tamara Mneney

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 06. mai 2025

Nýggjur barnafestivalur á Skálatrøð

Barnafestivalurin Okkara Børn verður hildin sama dag og á somu staðseting sum Okkara Land, 21. juni

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

21. juni verður ein stórur dagur á Skálatrøð.

Fyri fyrstu ferð verður ein stórur barnafestivalur – Okkara Børn – hildin sama dag og á somu staðseting sum festivalurin Okkara Land.

Okkara Børn festivalurin verður frá klokkan 12 til 15, og hetta verður ein dagur fullur av látri, tónleiki og spennandi upplivingum fyri børn og vaksin.

Á skránni eru kend og elskað nøvn sum: Morten Münster & Tobias, sum børnini kenna frá YouTube og sosialum miðlum. Angela & Hannibal koma við fullum skemti og sirkusføri. Trølla-ættin við Pæturi, Ommuni og Ommudidd tekur børnini við á eitt stuttligt ævintýr.

DJ Kingz fer at skapa barnadansigólv við góðum tónleiki og stemningi.

Hetta verður ein familjuvinarligur og tryggur festivalur, har tað verður pláss fyri øllum – við stuttleika, kappingum og góðum mati. Ókeypis verður at hoppa í hoppiborg.

Tey sum eru í fylgi við børnum, og hava ognað sær atgongumerki til Okkara Land, sum er frá kl 17 til 03, sleppa ókeypis inn til Okkara Børn, sum er frá kl 12 til 15.

Seinni á degnum – frá kl. 17 til 03 – verður Okkara Land fyri tey vaksnu við stjørnum sum Lou Bega, Jacob Haugaard, ABBA Tribute, Grandma’s Basement og fleiri øðrum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 06. mai 2025

Hvítur roykur í Rom - nýggi pávin er amerikanskur

Nýggi pávin er Robert Francis Prevost. Hann fær navnið Leo XIV

(Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

69 ára gamli Robert Francis Prevost verður nýggjur pávi. Hann fær pávanavnið Leo tann 14., ella Leo XIV.

Hetta er fyrstu ferð, at ein amerikanari er valdur til páva.

Tað tók sostatt teimum gott 130 kardinalunum eitt knapt samdøgur at finna fram til nýggjan páva. Teir savnaðust í Sixtinska kapellinum út á sennapartin mikudagin, og eftir nakrar ferðir við svørtum royki úr skorsteininum á Sixtinska kapellinum, kom hvítur roykur seint seinnapartin hósdagin, og fjøldin á Pætursplássinum fegnaðist.

(Mynd: EPA)

(Mynd: EPA)

69 ára gamli Robert Francis Prevost kemur upprunaliga úr Chicago. Tað var Frans pávi, sum útnevndi hann til kardinal í 2023.

Hann er bæði amerikanskur og peruvianskur ríkisborgari. Hann er eisini fyrsti amerikanarin, ið verður útnevndur til páva.

Prevost hevur verið trúboðari í Peru, og var frá 2015 til 2023 bispur í peruvianska havnabýnum Chiclayo.

Umframt at vera kandidatur frá teologiska katólska skúlanum í Chicago, er Prevost eisini bachelor í matematik frá Villanova universitetinum nærhendis Philadelphia.

Hann var 1977 innlimaður í Augustinaraordanin og gav síni lyfti í 1981. Eftir at hann varð útnevndur prestur í 1982 gjørdist hann partur av augustinsku missiónini í Peru, og hann stóð í tíggju ár á odda fyri augustinska seminarinum í Trujillo í Peru innan hann vendi aftur til Chicago.

Í 2024 fór hann aftur til Peru, har hann síðan gjørdist erkabispur í Chiclayo.

Nývaldi pávin lýsir signing yvir fjøldina á Pætursplássinum stutt eftir at hann var kosin pávi fríggjadagin (Mynd: EPA)

Leo XIV helt sína fyrstu messu sum pávi í Sixtinska kapellinum í gjár, fríggjadagin (Mynd: EPA) 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 08. mai 2025

Trump vil lata Alcatraz uppaftur sum fongsul

Oyggin hevur ikki verið brúkt at hýsa brotsfólkum síðan 1963

Alcatraz liggur beint út fyri San Francisco (Savnsmynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Amerikanski forsetin, Donald Trump, hevur luftað tankarnar um at lata víðagitna fongslið, Alcatraz út fyri kalifornisku strondini, uppaftur.

Sambært forsetanum, er arbeiðið longu sett í gongd.

Á Truth Social skrivar Trump, at USA leingi hevur verið plágað av “óndum, harðrendum kriminellum, ið aldri fara at koma við øðrum enn vesaldómi og líðing”.

- Tí biði eg í dag amerikanska fongslulsmyndugleikan (Bureau of Prisons, -red.) í samstarvi við løgmálaráðið, FBI og Homeland Security, um at lata upp aftur eitt víðkað og útbygd Alcatraz – til at hýra teimum mest eirindaleysu og harðrendu brotsfólkunum í Amerika, skrivar forsetin.

Ikoniska fongslið, ið liggur á eini lítlari oyggj í víkini við San Francisco, hýsti frá 1934 til 1963 teimum mest harðrendu lógbrótarunum, teirra millum mafia-bossinum Al Capone og yvirgangsmanninum George 'Machine Gun' Kelly.

Fongslið lat aftur, tá tað gjørdist nógv dýrari at reka tað enn onnur fongsul, tí at allar vørur til fongslið skuldu siglast út við skipi.

Tað eru nú meira enn 60 ár síðan at lítla oyggin virkaði sum fongsul. Tí skal tað eftir øllum at døma gerast stórar íløgur, áðrenn tað aftur kann hýsa dømdum lógbrótarum.

Nú á døgum er oyggin ein ferðafólkamagnetur við hálvaaðrari millión vitjandi um árið. National Park Service undir amerikanska innanríkisráðnum tekur sær av bygningunum á oynni.

Sambært Trump verður uppafturlatingin eitt tekin um lóg, ordan og rættvísi.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 05. mai 2025

Rættarmálið móti Sean “Diddy” Combs byrjað

Er ákærdur fyri eina røð av brotsverkum í sambandi við fyriskipan av stórum rúsevna- og sex-veitslum

Sean "Diddy" Combs (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Í vikuni byrjaði stóra rættarmálið, har kendi amerikanski rapparin, Sean “Diddy” Combs, er ákærdur fyri kynslig brotsverk. Fyrst á skránni er val av nevningum.

Diddy er undir illgruna fyri at hava stýrt ein skipaðan kriminellan felagsskap, har hann við harðskapi og hóttanum yvir eitt 15 ára tíðarskeið hevur noytt kvinnur og menn í sexídnaðinum at vera við í rúsaðum sexveitslum.

Sean Combs er kendur undir fleiri listafólkanøvnum, umframt “Diddy”, t.d. “Puff Daddy”, “P. Diddy”, “Brother Love” og “Love”.

Sambært ákærunum eru offrini brúkt sum kynsligir trælir.

Sex-veitslurnar hjá Diddy hava verið kendar sum “freak offs”, og sambært ákæruni hava nógvir kendir persónar tikið lut í hesum veitslunum. Ákærin hevur sagt, at ein listi við nøvnum á hesum fólkum fer at vera almannakunngjørdur í sambandi við rættarmálið.

Rættarmálið fer væntandi at taka fleiri vikur. Ákærin, Emily Johnson, hevur sagt, at staturin skal brúka minst tríggjar vikur til at leggja málið fram, meðan verjin hevur sagt, at tey hava brúk fyri einari viku.

(Mynd: EPA)

Umframt ákærurnar frá almenna ákæranum, hava yvir 100 persónar stevnt Diddy fyri ymsum sløgum av harðskapsmálum, valdstøkur og onnur kynslig brot.

Diddy, sum fyri at hava gjørt nakað skeivt, kann roka við møguliga at sita restina av lívi sínum í fongsli.

Illgrunin móti Sean “Diddy” Combs røkkur aftur til 2004.

Listin av vitnum, sum eru hava verið fangað í kynsbrotsætlanunum hjá Diddy, er langur.

Offrini, sum FBI hevur avhoyrt, hava greitt frá, at tey hava verið tvingað til at fremja ymisk sløg av kynsligum tænastum í sambandi við veitslurnar. Diddy skal hava hótt við harðskapi og at oyðileggja teirra rykti, um tey ikki aktaðu boðum hansara.

Fleiri av offrunum vórðu burturflutt og doyvd við rúsandi evnum undan sex-veitslunum, sum kundu vara í fleiri dagar. Veitslurnar vóru so intensar, at offrini ofta fingu dropp fyri at koma fyri seg aftur.

FBI hevur eitt nú lagt hald á túsund fløskur av babyolju og glíðikremi, ið varð brúkt til veitslurnar í heiminum hjá Diddy.

Veitslurnar vórðu ofta eisini filmaðar, og sambært ákæruvaldinum fara nakrar av hesum upptøkum at verða vístar í rættinum.

Keldur: Yle saman við AP, AFP, Reuters

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 05. mai 2025

Zakarias Wang farin

Jonhard Mikkelsen, stjóri á Sprotanum, skrivar um eldsálina Zakarias Wang og hansara slóðbrótandi útgávuarbeiði

 

SkrivaÐ:

Minningarorð / Sprotin, Jonhard Mikkelsen

Eldsálin Zakarias Wang, sum eg kendi og arbeiddi saman við í eini 40 ár, andaðist í farnu viku. Ein fryntligur og fróður maður.

Vit arbeiddu saman á studentaskúlanum í Hoydølum frá fyrst í 80-árunum, og vit arbeiddu saman um tær tvímæltu orðabøkurnar frá fyrst í 90-árunum.

Seinasta ferð, vit heilsaðust og prátaðu saman, var, tá ið grønlendska orðabókin var løgd fram í Varpinum í Klaksvík í fjør. Tá var gamli nógv viknaður, men gleddist sum ein unglingi um, at Elin Neshamar og mamma hennara høvdu framt hetta bragd.

Hann gleddist um hvørt fet á leiðini ímóti sjálvbjargni, tí hann var sannførdur um, at vit sjálv skuldu og megnaðu at stýra okkara landi.

Hann gleddist um hvørt tiltak, ið kundu styrkja okkara samleika og mál, tí legði hann so nógv fyri við orðabókum og øðrum bókum í sínum lívssstarvi.

Hann hugsaði sjaldsama klárt og lýsti málini úr einum sjónarhorni, sum tey flestu ikki høvdu gáað um. 

Sjónarhornið var altíð grundað á kunnleika og ikki fordómar.

Zakarias var í mongum slóðari. Hann gav bókmentalig høvuðsverk út, sum eingin hugsaði um at geva út á okkara máli. Ikki minst verk eftir Shakespeare við týðingum eftir Axel Tórgarð. Verk, sum ikki áttu at kunnað verið til á okkara máli, men sum hesir knassarnir prógvaðu bar til. Teir settu veruligar varðar saman. 

Tað var eisini Zacharias, ið fór undir at geva út Tolkien saman við Axeli, áðrenn Tolkien-stóraldan floymdi um allan heim. 

Vit kunnu øll fegnast um tey stóru avrik, Zakarias Wang legði eftir seg.

Sprotin hevði  ætlað at fáa eitt blað út í hvørt hús í 2023. Ætlanin varð av ongum, tí hon var ov kostnaðarmikil, men greinir vórðu skrivaðar og myndir tiknar. Tá skrivaði Zakarias eina stutta grein um, hvussu alt orðabókaarbeiðið upprunaliga kom í lag. 

Við greinini, vit ikki prentaður tá, saman við mynd, ið Silas Olufsson tók, fær Zakarias seinasta orðið:

Tað er ein góð siðvenja at minnast stórar dagar í søguni.
 
Á Føroya Studentaskúla hildu vit tí hundrað ára dagin fyri jólafundin 1888, tá kvinnur og menn komu saman fyri at gera nakað fyri føroyska málið. 

Vit hildu, at framvegis lá ov nógv á láni. 

Serliga saknaðu vit orðabøkur úr fremmandum málum til føroyskt. Allir næmingarnir noyddust at stríðast við at sláa upp í orðabøkurnar hjá Gyldendal fyri so at gita, hvussu danska orðið æt á føroyskum. Sum vit prátaðu komu vit fram til, at vit kundu royna at venda okkum til Gyldendal at bjóða okkum til at keypa teirra forrit og týða donsku orðingarnar til føroyskt, so tað fór at vera lættari hjá næmingunum at finna fram til røttu føroysku orðini. Tað fall so í mín lut at ringja frá lærarastovuni í Hoydølum at bera hesi ørindi fram fyri stjóranum á orðabókadeildini hjá hesum danska forlagnum.

Hann segði, at hetta var vanligt forlagsvirksemi. Júst í hesum døgum vóru teir í holt við at selja eitt forrit til Finnlands, har menn skuldu gera akkurát tað sama sum vit spurdu um. Síðan høvdu vit samskifti við hvønnannan, men tað gekk spakuliga. 

Um heystið 1989 skuldi eg fara til USA. Leiðin gekk um Keypmannahavn, og eg boðaði orðabókastjóranum hjá Gyldendal frá at eg fór at støkka inn á gólvið hjá honum, og hann segði at eg var vælkomin. Tá skrivaði hann sáttmálar við okkum um enskar og týskar orðabøkur og legði forritini inn á diskettur. Hesar fekk eg við mær og kom alt væl fram eftir at hava verið í Amerika. Hann fekk eisini pengarnar, 15.000 krónur fyri tað enska og 10.000 fyri tað týska forritið.

So var at fara í gongd við fyrst at gera ta ensku orðabókina. Tíbetur vóru millum lærararnar á Studentaskúlanum tvær eldsálir, Jonhard Mikkelsen og Annfinnur í Skála. Teir gjørdu tað bragd at týða hvør sína helvt av bókini skúlaárið 1990-91, men treytaðu sær, at eg skuldi standa fyri útgávuni og herundir rættlestrinum. Eitt sum fall í mín lut var at finna fram til fakorð. Her mátti eg leita mær ráð frá serfrøðingum, sum eru nevndir í fororðinum. Her kom Sigga Rasmussen at fáa ómetaligan týdning. Hon er plantufrøðingur, og hon segði, at tá vit nú gjørdu eina stóra orðabók frá enskum til føroyskt, so skuldu vit minnast til, at í øllum málum verður ansað eftir, at teirra størsta orðabók hevur latínsku frøðiheitini, tí so ber til at siga við vissu hvør planta ella hvørji dýr talan er um. Serliga stóran týdning hevði tað at hon fekk okkum at leggja inn føroysku plantu-, dýra- og fuglanøvnini. Harvið gjørdist okkara enska-føroyska orðabók væl betri fyri okkum enn nøkur av teimum útlendsku. Vit dugdu eisini at síggja, at var støðið lagt so væl, fór at vera lættari at halda fram við at gera orðabøkur frá øðrum málum. Tað vóru minniligir dagar ið eg sat saman við smiðinum Oliver S. Thomsen, sum heima í Sandvík hevði lært handverkið frá pápa sínum og dugdi øll tey føroysku heitini fyri tey donsku sum stóðu í okkara forriti. Somuleiðis at fáa høvi til at tosa við Árna Olsen um læknaorð, fyri ikki um at tala samrøðurnar við Sigurð Joensen um løgfrøðiheiti. Nógv orð høvdu við prenting at gera, og har kom væl við at kenna Oskar Hermannsson, sum dugdi øll føroysku heitini í hesum edla handverki.

Enska orðabókin kom út 27. mai 1992.

Føroyingar tóku hana til sín, og takksemið var ótrúligt. Hetta gav dirvi til at halda fram.

Høvdu vit hugsað um at selt nógvar bøkur høvdu vit sjálvandi bíðað við at fingið hana út til í oktober fyri at fáa jólasøluna við, men vit hildu, at tað sum mest ráddi um, var at næmingarnir, sum skuldu nýta bókina skúlaárið 1992, kundu fáa hesa bók í august, og tí skundaðu vit okkum at koma út við henni á vári 1992. Tað vit ikki vistu var at um hetta mundið sótu menn á Flatlondum og ráðførdu um, hvussu teir kundu koyra Føroyar á húsagang og minka talið av føroyingum niður í helvt. Hetta álop teirra fór av bakkastokki 6. oktober 1992. Tí var lítil jólasøla hetta ár.
Meðan alt samfelagið fór í sor var tað ein onnur eldsál, sum í hógv sat og arbeiddi við tí týsku orðabókini. Her var talan um okkara starvsfelag Kára Davidsen, sum fyrst týddi alt forritið hjá Gyldendal við teirra seksti túsund orðum og síðani helt fram og økti orðfeingið til hann nú nærkast 200.000. Men sum fíggjarstøðan var um hetta mundið var ikki hugsingur um at fáa hetta mikla verk prentað. Ætlanin um at fáa prentað orðabøkur við 60.000 orðum á fremmandamálum sum latíni, grikskum og hebraiskum datt tískil niðurfyri, so tað framvegis er torført hjá okkum at lesa halgu skriftir okkara á upprunamálunum.

Jonhard Mikkelsen og Annfinnur í Skála góvust tó ikki so, og vit fóru undir at gera eina danska-føroyska orðabók eftir sama leisti sum ta ensku. Tá høvdu vit tað hepni at fáa ein starvsfelaga afturat saman við okkum. Her var talan um enn eina eldsál, ta donsku Hanne Jacobsen, sum hevði fest rót í Føroyum og hevði lært seg føroyskt til lítar. Hon ansaði eftir, at øll tey donsku heitini vóru røtt. Nógv ivamál eru í danskari rættskriving, so tað kom væl við at fáa ein so góðan danskan málfrøðing sum hana at leggja okkum lag á. Her fingu vit tí eina frálíka danska orðabók, og føroysku týðingarnar hava verið mongum hentar.

Um hetta mundið tók alnótin seg fram, og hesar orðabøkur eru nú – Jonhard fyri at takka – at finna hjá Sprotanum, eisini tann stóra týska, og teimum á baki fleiri aðrar. At tær eru ókeypis at nýta, hvar tú enn ert, ber við sær, at fólk um allan heim, tá tey síggja ein føroyskan tekst, sjálv kunnu sprota seg fram til, hvussu føroysku orðingarnar kunnu sigast á teirra egna máli. Nú hevur hvørt skúlabarn fartelefon, og ivast tey í einum orði, so sprota tey og hava svarið beinanvegin. Tað er sanniliga hugaligt hjá einum abba at hava verið við til at gjørt nakað sum abbabørnini fáa bæði gagn og gleði av.

Eg skal nýta høvið at takka øllum teimum, sum hava samstarvað í hesum verki. Vælvildin hevur verið ótrúlig bæði frá starvsfeløgum, fíggjarligum stuðlum, keyparum og øllum teimum sum hava hjálpt okkum í ivamálum. Her er eitt ítøkiligt dømi um, at vit føroyingar kunnu útinna tað ótrúliga við at gera tað sum vit settu okkum fyri í 1888: At halda saman, so vit kunnu ganga fram í øllum lutum og gerast sjálvbjargnir.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 07. mai 2025