Rennistrongurin var stóra upplivingin í Vági

Starvsfólk á ítróttarháskúlanum syrgdu fyri, at kongaligu gestirnir fingu eina serstaka løtu í føroysku náttúrini við Múlagjógv vesturi á Eiðinum í Vági

Fríðrikur kongur fegnast eftir væleydnaða túrin. Jón Bjarnason tók ímóti (Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Múlagjógv vesturi á Eiðinum var hósdagin karmur um ein spennandi part av kongaligu vitjanini í Vági.

Hetta fegnaðust kongur og drotning aftaná stórliga um. Tað var ein serstøk uppliving fyri parið og prinsessuna at fara yvirum við rennistrongi.

- Tað var lætt at siga ja, tá man var í bilinum. Men tað var fantastiskt at royna í hesari bergtakandi føroysku náttúruni, segði drotningin aftaná.

Júst Mary drotning var fyrst yvirum, síðani løgmaður, aftaná kom Josefina prinsessa sendandi, áðrenn Fríðrikur kongur fór yvirum 150 metra longu gjónna. Hetta meðan heilt fitt av fólki hugdu at.

Tað var heilt fitt av mótvindi, eystanætt, og stúrt varð fyri at tey kongaligu kundu steðga upp á vegnum.

Hetta vóru køn fólk á ítróttaháskúlanum til reiðar til. Tað gekk tó nærum sum smurt, og hetta setti eitt gott punktum fyri fyrrapartin á degi tvey av almennu skránni hjá teimum kongaligu í Føroyum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. juni 2025

Fríðrikur kongur: - Føroyar eru í rúkandi menning

Nógv er broytt síðani seinast, og man merkir ein vilja hjá einstøkum persónum, staðfesti kongur til stuttu miðlaløtuna á Vágseiði - sí video

 

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Eftir at kongshjúnini høvdu verið yvir Múlagjógv vesturi á eiðinum í Vági við rennistrongi komu tey yvir til donsku og føroysku tíðindafólkini.

Sum siður er á slíkum túrum, fáa miðlarnir einaferð høvi at seta kongshjúnunum ein spurning.

Portalurin spurdi kong, á hvønn hátt hansara hátign upplivir broytingina í føroyska samfelagnum - serliga í mun til seinast Fríðrikur kongur var í Føroyum.

- Eitt er bygningur. Eitt annað er brennandi ynski og viljin hja einstaka føroyinginum at broyta ting til nakað betri. Hetta merki eg veruliga…Føroyar eru í rívandi menning.

Mary drotning tosaði serliga um ógvuliga heitu og góðu móttøkuna, sum tey høvdu fingið allastaðni - umframt hvussu bergtakandi náttúran er at uppliva slíkar dagar.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. juni 2025

Triðingurin tekur undir við kongshúsinum

- meðan 20 prosent halda ikki at Føroyar framvegis skulu vera partur av danska kongshúsinum

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Góðir tveir triðingar, ella nærri 67 prosent, halda at Føroyar framhaldandi skulu vera partur av danska kongshúsinum.

Hósdagin settu vit lesarum okkara spurningin: Skulu Føroyar framhaldandi vera partur av danska kongshúsinum.

1.915 lesarar svaraðu, og av teimum svaraðu 67 prosent ja, 20 prosent nei, meðan seinastu 13 prosentini svaraðu triðja møguleikan, sum var ‘mær tað sama’.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. juni 2025

Fimm nýggir riddarar av Dannebrog

Og Meinhard Hentze fekk heiðursmedalju við krúnu

Sigrun Gunnarsdóttir við riddarakrossinum

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Tá kongalig vitjan er í Føroyum er vanligt, at ávís fólk verða boðin umborð á kongaskipið at móttaka riddarakross.

Hendan vitjanin, sum alment fór av bakkastokki mikumorgunin, er einki undantak í so máta. Hetta er eisini fyrstu ferð at Fríðrikur vitjar Føroya sum kongur og tískil fyrstu ferð, at hann handar riddarakrossar her.

Tey fimm, sum hesaferð fingu riddarakross vóru:

Elsebeth M. Gunnleysdóttir, tingkvinna
Hanna Vang, løtingsins umboðsmaður
Herleif Hammer, stjóri í Tjóðsavninum
Berharður Wilkenson, dirigentur í Føroya Symfoniorkestri
Sigrun Gunnarsdóttir, listafólk

Meihard Hentze í Skúvoy fekk heiðursmedalju við krúnu.

Hetta hendi á samkomu umborð á Dannebrog á Bursatanga mikudagin seinnapartin.

Elsebeth Mercedes Gunnleysdóttir, tingkvinna, her saman við manninum, Finn Hansen (Mynd: Elsebeth Mercedes Gunnleysdóttur / Facebook)

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. juni 2025

Henning slapp loksins at heilsa uppá kong

Hann er sum skilst elsti núlivandi persónur úr Fámjin, og minnist kongsvitjanina eftir 2. heimsbardaga. Hósdagin var 95-ára gamli Henning Mortensen aftur í heimbygdini - við kongaligum heiðursmerki

Henning Mortensen var komin til heimbygdina til serstaka høvi. Veðrið "spældi við" (Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Tað var sum heild stórur áhugi fyri kongsvitjanini í góðveðrinum í Fámjin seinnapartin hósdagin.

Ein serligur "gestur" var Henning Mortensen. 95-ára gamli maðurin er, sambært okkara upplýsingum, tann elsti núlivandi persónurin, sum er úr Fámjin.

Tann elsti búsitandi í náttúruvøkru bygdini á vestursíðuni á Suðuroynni er 90 ár. Talan er um Svend Joensen, sum eisini til staðar til kongsvitjanina.

Portalurin fekk stutt orðið á Henning Mortensen, sum var komin suður til heimbygdina til høvið. Hetta saman við millum øðrum abbadøtrum sínum.

95-ára gamli maðurin var vælupplagdur og spentur uppá at taka í hondina á Fríðrik í góðveðrinumi. Hann minnist kongsvitjanina stutt eftir seinna heimsbardaga, men tá heilsaði Henning ikki beinleiðis uppá Fríðrik tann níggjunda.

Mary drotning tekur í hondina á Henning Mortensen framman fyri kirkjuna í Famjin  (Mynd: Sverri Egholm)

Hesaferð var skjótt samband millum kong og mannin við kongaligum heiðursmerki (Den kongelige Belønningsmedalje). Hesa hevur Henning Mortensen fingið fyri 50-ára tænastu á Tórshavnar Skipasmiðju.

Henning hevur búð í Argjum leingi, og býr nú á Boðanesheiminum. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. juni 2025

Kongaliga vitjanin í Koltri

Eftir komu til Føroya gekk leiðin beinanvegin til Kolturs við tyrlu. Har vitjaðu kongur, drotning og prinsessa millum annað Heima í Húsi og Norði í Garði

 

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Fríðrikur X kongur er verji fyri Koltursætlanini hjá Tjóðsavninum, og seinnapartin týsdagin vitjaði hann saman við Mary drotning og Josephine prinsessu.

Kolturstúrurin var fyrsti steðgur á ferðini til Føroyar, tó at tyrlutúrurin út til Kolturs og gongutúrurin har ikki var partur av almenu skránni, ið ikki byrjaði fyrr enn mikudagin.

Myndirnar eru frá Det danske kongehus. Fleiri myndir úr Koltri her

Herleif Hammer, stjóri á Tjóðsavninum greiðir frá

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. juni 2025

Josephine prinsessa kom við til Føroyar

Tað var annars ikki avdúkað áðrenn. Hvørki tvíburin ella eldri systkinini hjá 14-ára gomlu prinsessuni vóru við á ferðini

Yngra prinsessan umborð á Dannebrog í Miðvági týskvøldið (Mynd: jn.fo)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Fríðrikur kongur og Mary drotning hava fýra børn - tveir prinsar og tvær prinsessur: 

- Christian, 19 ár
- Isabella, 18 ár
- Tvíburanir Vincent og Josephine, 14 ár

Av hesum var bert síðstnevda við tá kongaligu gestirnir koma til Føroa við flogfari týsdagin. Hini trý hava onnur ting á skránni.

Josephine var røsk at renna til Royal Run í Keypmannahavn annan hvítusunnudag. Sum tað einasta av børnunum rann yngra prinsessan allar tríggjar teinarnar: One Mile, 5 kilometrar og 10 kilometrar. Hetta er samanlagt 16 kilometrar.

Josephine til Royal Run 2. hvítusunnudag - undir liðini á tvíburabeiggjanum Vincent og stórusystrini Isabellu (Mynd: EPA)

Isabella var við á tyrlutúrinum til Kolturs og síðani siglitúrinum við Rescue Lív til Miðvágs.

Josephine saman við foreldrunum í Koltri týsdagin (Mynd: Det Danske Kongehus)

Her eru tey komin á land í Miðvági (Mynd: Sverri Egholm)

Fram til vitjanina hjá kongshjúnunum í Føroyum hevur annars einki staðið um, at onnur í familjuni skuldu við.

Josephine prinsessa stóð heldur ikki til at vera partur av almennu skránni.

Umborð á Dannebrog í Miðvági (Mynd: Sverri Egholm)

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. juni 2025

Eitt søguligt føroyskt fyl er folað – í Danmark

Fylið vekir nýggja vón fyri álvarsliga hótta føroyska rossinum

 

SkrivaÐ:

Innsent

Eitt heilt serligt fyl er beint nú folað í Danmark – og tað kann fara at bjarga einum av heimsins allar sjáldsamastu rossasløgum.

Fyri fyrstu ferð í meira enn hundrað ár er eitt føroyskt fyl folað uttan fyri Føroyar. Hetta er at rokna sum eitt skarvslop fram á leið áhaldandi at verja hendan lítla og álvarsliga hótta rossastovn. Í dag eru bert 83 føroysk ross til í heiminum, og inntil nú vóru øll einans í Føroyum.

Seinastu árini er talið av føroyskum rossum bara fallið. Hóast alararnir stríddust eitt tógvið stríð fyri at bjarga rossastovninum frá at verða avoyddur í 1960'unum, hava teir nú enn eitt stríð at stríða, tí tað eru rætt og slætt ov fá fólk í Føroyum, sum kunnu taka ímóti hesum rossum. Alt ov fá fyl verða seld, og tað hevur hent seg, at tað hevur verið neyðugt at taka sunn og røsk ross av, tí eingin var at taka sær av teimum.

Kreativ loysn upp á ein vaksandi trupulleika

Loysnin upp á hendan trupulleikan kundi verið einføld: At loyvt útflutningi, so rossini kundu átt heima í útlondum. Men av tí at ross, sum eru folað í Føroyum, ikki kunnu fáa rossapass, kunnu tey ikki flytast lógliga av landinum. Eingin lóg beinleiðis bannar útflutningi av rossum úr Føroyum, men ítøkiligi trupulleikin er vantandi lógarkarmurin, sum krevst, til at skriva út rossapass til ross, som eru folað í Føroyum.

Hetta hevur gjørt ein tronga í gongdini at laga umstøðurnar, so slagið hórar undan. Hóast áhaldandi áheitanir á landsins politikarar um at loysa trupulleikan, er ein løgfrøðilig loysn enn ikki klár at seta í verk.

Tí hevur Felagið Føroysk Ross (FFR), sett eina framsøkna verkætlan í verk. Felagið hevur flutt íslendskar ryssur, sum er næst skyldar við føroyska slagið, til Føroyar úr Danmark og brúkt tær sum burðarryssur. Gitin egg úr føroyskum rossum vórðu sett í ryssurnar, og tá tað var staðfest, at tær vóru kvidnar, vórðu tær fluttar aftur til Danmarkar.

Fýra av átta ryssum vórðu kvidnar – og nú er tað fyrsta fylið folað í Danmark. Og tí fylið er folað í Danmark, kann tað fáa eitt rossapass og við tí eina framtíð á øðrum stað enn í Føroyum.

Samstarv og vísindi

Hendan verkætlanin kom ikki burtur úr ongum. Síðani 2012 hava Búnaðarstovan og FFR samstarvað tætt við NordGen, norðurlendska ílegutilfeingismiðstøðina, sum stuðlar varðveitslu av sjáldsomum djórum og upprunadjórasløgum í øllum Norðurlondum. NordGen hevur havt ein týðandi leiklut í at skjalfesta slagið, standa fyri ílegugranskingini, og menna langtíðar strategiir, fyri at tryggja, at rossaslagnum er lív lagað.

Í 2024 gav NordGen eina víðfevnda virkisætlan út fyri føroyska rossið, við uppritum til tær mest týðandi arbeiðsætlanirnar so sum stovnsvøkstur, handfaring av innannøring, og nýtslu av nøringartøkni, íroknað embryoflutningi, fyri at víðka stovnin uttan fyri Føroyar.

- Framúr góðu úrslitini beint nú eru eitt beinleiðis úrslit av ætlanini og eitt týðiligt tekin um, at virkisætlanin er rætt løgd. Tað ljóðar kanska ikki av nógvum, men hetta er eitt týðandi frambrot, sigur Maria Kjetså, sum er royndur granskari á húsdjóradeildini á NordGen.

Av alstórum týdningi

Við passi kann hetta fylið nú ferðast lógliga, verða selt, og soleiðis hjálpa til við at stovna nýggjar flokkar av føroyskum rossum uttan fyri Føroyar. Hetta kann verða ein kollvelting fyri framtíðina hjá rossinum.

Føroyska rossið er av lítlum, knáum og søguliga sæð týdningarmiklum slag, sum hevur livað í Føroyum í øldir. Men avbyrgingin úti á fjarum oyggjum ber í sær týðandi vandar – frá farsóttum til náttúruvanlukkur – sum skjótt kunnu avoyða alla skipanina.

Tí er tað umráðandi, at rossaslagið eisini kann liva uttan fyri Føroyar. Hetta fylið, sum er tað fyrsta veruliga fetið á leiðini til at skapa eitt annað heim fyri slagið, tryggjar, at slagið livir áfram komandi ættarliðini og varðveitir soleiðis hendan heilt serliga norðurlendska fong, so hann ikki er burtur fyri altíð.

- Hetta er ein søguligur dagur fyri føroyska rossið, sigur Signa Kallsoy Ravnafoss, forkvinna í Felagnum føroysk Ross.

- Á fyrsta sinni kunnu vit skapa eina framtíð fyri hetta sermerkta rossaslag – ikki bara í Føroyum, men í allari verðini.

Afturat hesum fylinum væntast tvær ryssur afturat at fola í Danmark sum avleiðing av embryoverkætlanini, meðan tólv fyl eru væntandi í Føroyum í ár. Tað er methøgt tal av fylum av føroyska slagnum. NordGen og FFR hava ætlanir um framhaldandi at arbeiða saman og gagnnýta gransking, útbúgving og nýggj amboð til at verja og víðka føroyska rossastovnin.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. juni 2025

Soleiðis fer at síggja út á flogvøllinum

SMJ-toymið vann verkætlanarkappingna av út og umbygging av farstøðini í Vága Floghavn

 

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Týsdagin hevði Vága Floghavn bjóðað til almenna samkomu í Kirkjuhúsinum í Sørvági, har tey fýra uppskotini í verkætlanarkappingini um út– og umbygging av farstøðini hjá Vága Floghavn vórðu sýnd fram, og vinnarin avdúkaður.

Tey fýra toymini, sum vóru undangóðkend til luttøku í kappingini, vóru:

AFRY Danmark A/S saman við Gottlieb Paludan og Advansia
Henning Larsen NA saman við LBF, PBC og Rambøll
SMJ saman við Kontrast Arkitektar, Zeso Arkitekter, Spenn og Niras
SNA saman við LBF, PBC og Cowi

Frá hesum fekk Vága Floghavn fýra sera ymisk og samstundis ógvuliga spennandi uppskot til nýggja farstøð.

Nevndarforkvinnan í Vága Floghavn, Birita Sandberg Samuelsen, takkaði toymunum fyri luttøkuna. Síðani legði hon fram grundgevingarnar hjá dómsnevndini og kunngjørdi vinnaran, sum var SMJ sum høvuðsráðgevi, saman við undirráðgevunum Zeso (DK), Kontrast (FO), Spenn (FO) og Niras (DK). 

Farið verður nú undir samráðingar við SMJ toymið um sáttmála, við tí endamáli, at projekteringin kann fara í gongd.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. juni 2025

Heiðrikur á Heygum listprýtt hádeildina í Sankta Frans skúla

Listin hevur sín íblástur í søgnini um, tá Guttormur í Múla og Barbara við Kvíggjá kappaðust í gandi

(Mynd: Tórshavnar kommuna)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Farna fríggjadag var hátíðarhald í Sankta Frans skúla í Havn í sambandi við, at listaverkini í nýggja hádeildinu við Varðagøtu nú eru liðug.

Tað er Heiðrikur á Heygum, sum hevur listprýtt nýggju hádeildina í Sankta Frans skúla, og fríggjadagin greiddi hann frá listini, sum hevur sín íblástur í søgnini um, tá Guttormur í Múla og Barbara við Kvíggjá kappaðust í gandi.

– Listprýðing er ein týðandi partur av størri byggiverkætlanum í kommununi, og síðan 2008 hevur hálvt annað prosent av samlaða byggikostnaðinum verið sett av til listprýðing, skrivar Tórshavnar kommuna.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. juni 2025

Varðin selt Knassar til leiðandi starvsfólk í felagnum

Leiðandi starvsfólk í felagnum, sum eigur og rekur Portal.fo og Vevlýsingar, hava keypt partapeningin

 

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Varðin samtakið hevur selt allan partapeningin í Spf. Knassum, sum eigur og rekur Portal.fo og lýsingaskipanina Vevlýsingar.

Nýggjur eigari er Spf. FH, sum Bárður Kass Nielsen og Sverri Egholm hava stovnað. Bárður Kass Nielsen er longu frammanundan stjóri í Knassum, og Sverri Egholm hevur verið knýttur at felagnum síðan 2011, seinastu árini sum ábyrgdarhavandi redaktørur.

Varðin setti pengar í Spf. Knassar á fyrsta sinni í 2013, tá Portalurin varð keyptur frá Føroya Tele. Seinastu árini hevur Varðin átt helmingin av partapeninginum í Knassum, og herfyri keypti Varðin allan partapeningin.

Ynskið hjá Varðanum var nú at selja felagið til starvsfólk, sum kundu føra virksemið víðari.

Keypsprísurin verður ikki upplýstur.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. juni 2025

Høvdu ikki arbeiðs- og uppihaldsloyvi

Tá kannað varð, um viðurskiftini hjá útlendskum arbeiðsfólki var í lagi, vóru fimm fólk biðin um at fara til hús, tí tey høvdu ikki fingið neyðug loyvi uppá pláss, sigur løgreglan

(Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Mikudagin og hósdagin var var løgreglan, Taks og Arbeiðs- og brunaeftirlitið úti á arbeiðsplássum at kanna, um viðurskiftini hjá útlendskum starvsfólkum vóru í lagi, og tað vísti seg, at fimm starvsfólk høvdu ikki fingið arbeiðs- og uppihaldsloyvi uppá pláss.

Arbeiðspláss vórðu kannað kring landið. Tað snúði seg m.a. um byggifyritøkur, alifyritøkur, og arbeiðspláss í gistingarhús- og matstovuvinnuni.

Ætlanin er at hava fýra slík tiltøk um árið, sigur vaktleiðarin á løgreglustøðini í Havn, sum leggur afturat, at øll fimm starvsfólkini vórðu biðin um at gevast at arbeiða alt fyri eitt. Hvat víðari hendir er ikki greitt enn, men tað kann enda við útvísing.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 13. juni 2025

Fólkatalið nærkast 55.000

Skálavíkar kommuna hevur uppliva størsta lutfalsliga vøksturin hetta seinasta 12 mánaða skeiðið vísa hagtølini hjá Hagstovuni

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Nú vanta bert 93 fólk í at íbúgvaratalið í Føroyum kemur upp á 55.000.

Hagstovan hevur júst kunngjørt, at pr. 1. mai í ár búðu 54.903 fólk í Føroyum, so alt bendir á, at vit fara at runda tey 55.000 í summar.

Fólkatalið vaks við 329 fólkum, ella 0,6 prosentum, seinastu tólv mánaðirnar. Vøksturin var tann sami sum í undanfarnu tólv mánaðunum.

Fólkavøksturin, sum tók dik á seg í 2014, náddi toppin á sumri í 2019, tá fólkatalið vaks við umleið 900 fólkum ella 1,8 prosentum uppá eitt ár.

Síðan er fólkatalið vaksið støðugt, men ikki eins nógv, sum tað gjørdi í 2019, seinastu 12 mánaðirnar sum sagt við 0,6 prosentum, og vøksturin er javnt býttur millum burðaravlop og nettoflyting, skrivar Hagstovan.

Fleiri verða fødd

Hetta seinasta árið var burðaravlopið 164 og tilflytingin 165. Tá burðaravlop og nettoflyting verða sett í mun til fólkatalið, svarar tað til eitt burðaravlop og eina nettotilflyting á 3,0 børn fyri hvørji 1.000 fólk.

Okkurt bendir á, at vit eru farin at fáa fleiri børn aftur, tí burðaravlopið hetta seinasta 12 mánaðaskeiðið hevur verið størri enn undanfarna skeið, tí hóast nøkur fleiri doyðu, so vóru tað uppaftur fleiri børn, sum vóru fødd, skrivar Hagstovan.

Nettoflytingin minkaði nakað í mun til undanfarna tíðarskeið, tí meðan færri fluttu úr Føroyum, vóru uppaftur færri, sum fluttu til Føroya. Í undanfarna tíðarskeiði var burðaravlopið á 2,6 og nettoflytingin á 3,7 fyri hvørji 1.000 fólk.

Skálavík (Savnsmynd: Ólavur Frederiksen)

Skálavík nógv størstan vøkstur

Lutfalsliga nógv størsta fólkavøksturin hetta seinasta 12 mánaðaskeiðið hevur Skálavíkar kommuna upplivað. Fólkatalið í Skálavík er vaksið við 40 úr 137 upp í 177, og tað svarar til ein vøkstur á 29,2 prosent.

Sandoyartunnilin hevur nokk gjørt sítt til stóra vøksturin í Skálavík. Eisini Húsavíkar kommuna hevur upplivað ein vøkstur á 6,7 prosent, svarandi til 7 nýggjar íbúgvar. Men tær størru kommunurnar í oynni hava ikki uppliva vøkstur eftir at tunnilin er komin í gjøgnum.

Fólkatalið í Sands kommunu stendur í stað og í Skopun er tað minkað við 2,1 prosentum hetta undanfarna árið. Samlaða íbúgvaratalið í Sandoy og Skúvoy er hetta tíðarskeiðið hækkað við 37 fólkum upp í 1.330, svarandi til ein vøkstur á 2,9 prosent.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. juni 2025

Setrið skal greina amerikanskar ætlanir í Arktis

Granskingarráðið hevur játtað stuðul til eitt greiningarrit um ekspansiva amerikanska politikkin í Arktis og ávirkanina á ríkisfelagsskapin

(Mynd: Gransking.fo)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Eitt toymi við Søgu- og samfelagsdeildini á Fróðskaparsetri Føroya á odda hevur fingið slakar 250.000 krónur til at kanna og lýsa hóttanirnar hjá amerikansku stjórnini um at taka ræði á Grønlandi, og ta søguligu kreppu, sum hetta hevur elvt til millum Danmark og USA.

Spentu viðurskiftini millum Danmark og USA kunnu fáa stórar avleiðingar fyri ríkisfelagsskapin og viðurskiftini millum Danmark, Grønland og Føroyar. Og samstundis sum amerikanski forsetin, Donald Trump, kroystir donsku stjórnina, verða krøv sett í Føroyum og Grønlandi um at fáa størri sjálvræði.

Endamálið við greiningarritinum er bæði at lýsa ekspansiva amerikanska politikkin í Arktis søguliga og samtíðarliga og at meta um møguligar avleiðingar fyri ríkisfelagsskapin.

Umframt granskarar á Fróðskaparsetrinum skulu granskarar úr Danmark og Grønlandi eisini vera við í greiningararbeiðnum.

Verkætlanarleiðari er Heini í Skorini, sum er lektari á Søgu- og samfelagsdeildini á Fróðskaparsetrinum.

Stuðulin verður latin av granskingarskránni fyri uttanríkis- trygdar- og verjupolitikk, sum kallast FASDiNA. Skráin er fíggjað av donsku stjórnini, og hevur til endamáls at menna vitan um uttanríkisviðurskifti, trygd og verjupolitikk í Norðuratlantshavi og at menna samstarv millum Føroyar, Grønland og Danmark um gransking á hesum øki.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 07. juni 2025

Klárt at bjóða út til nýtt sambýli í Miðvági

Skeytið til sambýli til fólk við sálarligum og sosialum avbjóðingum, varð undirskrivað í vikuni

Bjarni Prior, borgarstjóri, og Eirikur í Jákupsstovu, landsstýrismaður, við økið í Miðvági, har nýggja heimið skal byggjast (Mynd: ammr.fo)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Landsstýrismaðurin við almannamálum, Eirikur í Jákupsstovu, og borgarstjórin í Vága kommunu, Bjarni Prior, hava í vikuni skrivað undir skeyti fyri matrikul í Miðvági. Á hesum øki skal nýtt sambýli til fólk við sálarligum og sosialum avbjóðingum byggjast. 

Við støði í frágreiðingini “í góðum hondum”, er talan er um eitt týðandi stig í arbeiðinum  at betra um bú- og tænastutilboðini kring landið, og geva fólki við serligum tørvi góðar karmar og eitt virðiligt og fjølbroytt lív, samstundis sum roynt verður at loysa avbjóðingarnar við starvsfólkatroti á eldra-, heilsu-, almanna- og dagstovnaøkjunum.

Landsstýrismaðurin er glaður um, at arbeiðið í Vágunum nú av álvara kann fara í gongd, og fyri góða samstarvið sum hevur verið við kommununa:

- Tørvurin er greiður, og við hesum  taka vit enn eitt fet í tilgongdini at skipa bú- og tænasturnar á almannaøkinum betur, so at bæði hús- og starvsfólk fáa góðar umstøður at virka og liva í, sigur Eirikur í Jákupsstovu

Ein lendis- og skipanarætlan skal nú gerast fyri økið og verður boðin út í næstum. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. juni 2025

Gongd komin á fornfrøðiliga útgrevsturin á Sondum

Útgrevsturin heldur fram komandi tvær vikurnar, og ætlanin er at halda fram við útgrevstrinum næsta ár

Frá vinstru: Herleif Hammer, stjóri á Tjóðsavninum, Eirikur í Jákupsstovu, landsstýrismaður við mentamálum, Frederikke Reimer, ph.d. lesandi á Aarhus Universiteti, Helgi Michelsen, leiðari á Fornfrøðideildini á Tjóðsavninum og Mads Bakken Thastrup, plantufornfrøðingur á Moesgaard, Aarhus Universitet

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Landsstýrismaðurin við mentamálum, Eirikur í Jákupsstovu, vitjaði í vikuni fornfrøðiliga útgrevsturin á Sondum á Sandi.

Fleiri av týdningarmiklu fornminnum okkara liggja fram við sjóvarmálanum, har tey eru í vanda fyri at fara í havið. Í summum førum ber til at gera bakkaverjur at verja fornminnini, men í øðrum førum, sum á Sondum á Sandi, ber illa til at gera bakkaverjur, ið halda meira enn nøkur fá ár, og tí hevur Tjóðsavnið í hesum førinum mett, at tað er rættast at grava fornminnini út.

– Tað er umráðandi, at vit fáa til høldar so nógva vitan sum gjørligt um tær allar fyrstu búsetingar í Føroyum. Eg eri tí sera fegin um, at Tjóðsavnið er farið undir útgrevsturin á Sondum, ið vónandi kann gera okkum nýggja vitan um fyrstu búsetingarnar í Føroyum, sigur Eirikur í Jákupsstovu.

Eitt grevstrarøki er latið upp, har fornfrøðingar frá Tjóðsavninum saman við fornfrøðingum og fornfrøðilesandi frá Aarhus Universiteti arbeiða seg niður ígjøgnum fláirnar. Beint undir svørðinum er ein ferhyrntur bygningur komin til sjóndar.

Bygningurin er frá nýggjari tíð, og hevur møguliga verið ein tarakøstur. Bygningurin verður skrásettur, og síðani verður farið longri niður fyri at koma niður á tey fornminni frá miðøld og víkingatíð, ið liggja í fláunum longri niðri.

Í bakkanum síggjast fláir við øsku og laðingum frá eldri búseting í miðøld og víkingatíð. Hesi fornminni vórðu kannað í 1994 og aftur í 2006–2007, tá smærri útgrevstrar vóru og C-14-royndir vórðu tiknar. Tíðarfestingarnar, ið vóru gjørdar av byggkornum við C-14-royndum, vístu, at fólk hava vitjað í oyggjunum millum ár 300–500 og millum ár 500–700, sum er í minsta lagi 300 ár áðrenn norrøna landnámið, sum var um ár 800.

Gróthúsið, sum stóð ytst á bakkanum á Sondum á Sandi, og var í stórum vanda fyri at fara í havið, er flutt longri inn í lendið og verður bygt upp aftur. Tað er Tummas Pauli Olsen úr Húsavík, ið laðar gróthúsið upp av nýggjum.

Fornfrøðiligi útgrevsturin á Sondum er eitt samstarv millum Tjóðsavnið og Aarhus Universitet. At hjálpa við útgrevstrinum í ár eru 14 fornfrøðilesandi frá Aarhus Universiteti. Útgrevsturin heldur fram komandi tvær vikurnar, og ætlanin er at halda fram við útgrevstrinum næsta ár.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. juni 2025

Faroese Days: Nýggj bók ætlað ferðafólki

Faroese Days fer víða um í føroyska samfelagnum

Stan Abbott, journalistur og rithøvundi við spildunýggju bókini "Faroese Days" í søguligu hølunum í Gamla Bókhandli í Havn (Myndir: Jan Müller)

SkrivaÐ:

Jan Müller

Á Mentanarnátt í Havn farna fríggjadag varð nýggj bók um Føroyar løgd fram í hugnaligu og søguligu hølunum í Gamla Bókhandli. Tað var forlagið Sprotin, sum enn einaferð hevur gjørt ein vørr á bókaøkinum, ið legði fram nýggju bókina við heitinum “Faroese Days” eftir bretska rithøvundan og journalistin og ikki minst Føroyavinin Stan Abbott.  

Fyri innbodnum og fleiri av teimum, sum Abbott hevur tosað við, greiddi høvundin frá grundarlagnum fyri hesi bók hansara um Føroyar, sum er ætlað at geva fremmandum ferðafólki innlit í føroyska mentan, vinnulív og viðurskifti annars. 

Poul Guttesen bjóðar vegna forlagið Sprotin vælkomið til bókaframløgu í Gamla Bókhandli í Havn (Mynd Jan Müller)

Stan Abbott byrjaði at arbeiða fyri Atlantic Airways í 2022, seinni eisini fyri Visit Faroe Islands og Vága Floghavn. Hann var nógv í Føroyum, og var mangan við at umboða Føroyar í útlondum. Hann hevur við sínum arbeiði verið við til at lata dyrnar upp fyri Føroyum í útlandinum. 

Hesa fjóðringsøldina hevur hann eygleitt neyvt ta menning, ið er farin fram í Føroyum og er ovfarin av, hvussu nógv er broytt eitt so stutt skeið, og hvussu sjáldsamar gávur føroyingar hava at svara teimum mongu spurningum, ið hava stungið seg upp á leiðini. Føroyingar eru meistarar at finna fram á serføroyskar loysnir, ræðast ikki tað nýggja og himprast ikki at leggja nýggjar leiðir. 

Nú hevur Stan Abbott gjørt ferðina umaftur - hevur tosað við fólk um mál og politikk, tónleik, matmentan, tøknilig frambrot, handilsvinnu, gestavinnu og fiskivinnu. Úrslitið er ein stak forvitnislig bók, sum eyðsýnliga er grundað á dyggan kunnleika um landsins mongu tættir. 

Eru útlendingar áhugaðir í øðrum enn vakrari náttúru, er hetta ein stak góð bók at kunna seg um føroysk viðurskifti - um tær veruligu Føroyar, sum arbeiða og virka í hesum vakra umhvørvi, menniskjuni, ið hugsa og virka her í landinum sigur Sprotin frá í kunningini um bókina. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 08. juni 2025

Grindabátarnir í Víkarbyrgi

Hvítusunnudag fóru vágbingar útferð við grindabátunum og róð varð til Víkarbyrgi har útguðstænasta varð hildin

(Mynd: Bjartur Vest)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Bjartur Vest tók myndirnar. Sí fleiri myndir her

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 08. juni 2025

Fráfaringaraldurin verður avtikin

Fíggjarmálaráðið hevur sent uppskot um nýtt rundskriv um fráfaringaraldur til hoyringar

(Modelmynd: pexel.com)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Landsstýrið ætlar at rundskriv nummar 9001 um fráfaringaraldur skal avtakast. Tað skrivar Fíggjarmálaráðið.

Fráfaringaraldurin hjá sáttmálasettum starvsfólkum hjá landinum er í dag 72 ár. Landsstýrið ynskir at avtaka fráfaringaraldurin, soleiðis at tað framyvir ikki verður aldurin á starvsfólki, sum einsamalt avgerð, nær starvsfólk skulu úr stavi.

Í eina tíð hevur ávís ónøgd verið við, at landið hevur ein fráfaringaraldur. Fyri at bøta um støðuna hjá teimum eldru á arbeiðsmarknaðinum er fráfaringaraldurin av somu orsøk broyttur nakrar ferð síðstu árini.

Í 2007 bleiv fráfaringaraldurin hjá sáttmálasettum starvsfólkum hjá landinum hækkaður úr 67 ár upp í 70 ár, og í 2013 bleiv tað gjørt møguligt hjá arbeiðsgevarum at leingja setanina, eftir at starvsfólk hava fylt 70 ár. Hetta verður gjørt við at seta starvsfólkið í eitt upp í tvey ára tíðaravmarkað starv.

Í 2022 var fráfaringaraldurin hækkaður úr 70 árum upp í 72 ár, sum er tað vit hava í dag, og tað er framvegis møguligt hjá arbeiðsgevarum at leingja setanina upp til tvey ár í senn, aftaná at starvsfólk hava fylt 72 ár.

Nú er so ætlanin heilt at avtaka fráfaringaraldurin.

Ætlanin um at avtaka fráfaringaraldurin er send til hoyringar hjá almennum stovnum og fakfeløgum á almenna arbeiðsmarknaðinum við svarfreist síðst í hesum mánaðinum. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. juni 2025

Kunngerð um gott sálarligt arbeiðsumhvørvi lýst

Arbeiðsgevarar fáa greiðar treytir og skyldur at tryggja eitt gott sálarligt arbeiðsumhvørvi – á jøvnum føti við tað fysiska arbeiðsumhvørvið – kunngerðin kemur í gildi 1. august

Trivnaður og sálarlig vælvera eru avgerandi fyri, hvussu vit hava tað, og hvussu væl vit megna arbeiðið, sigur Margit Stórá, landsstýriskvinna (Savnsmynd: Jan Müller)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Landsstýriskvinnan við umhvørvismálum, Margit Stórá, hevur í dag lýst nýggja kunngerð um sálarligt arbeiðsumhvørvi.

Hetta merkir, at arbeiðsgevarar nú fáa greiðar treytir og skyldur at tryggja eitt gott sálarligt arbeiðsumhvørvi – á jøvnum føti við tað fysiska arbeiðsumhvørvið.

– Hetta er eitt øki, sum stendur mær nær. Vit hava tosað nógv um trygd og ergonomi, og hetta eru týdningarmikil evni – men trivnaður og sálarlig vælvera eru minst líka avgerandi fyri, hvussu vit hava tað, og hvussu væl vit megna arbeiðið, sigur Margit Stórá, landsstýriskvinna í arbeiðsumhvørvismálum.

– Vit brúka stóran part av okkara lívi á arbeiðsplássinum. Og tað, sum hendir har, hevur beinleiðis ávirkan á okkara trivnað, heilsu og lívsgleði. Tí er tað eitt stórt framstig, at vit nú hava sett greiðar karmar fyri, hvussu arbeiðast skal við sálarliga arbeiðsumhvørvinum.

Kunngerðin setur greiðar treytir fyri, hvussu arbeiðið skal skipast, m.a. við atliti at arbeiðsbyrðu, ógreiðum krøvum, høgum kensluligum krøvum, niðrandi atburði og arbeiðstongdum harðskapi.

Kunngerðin staðfestur, at arbeiðsgevarar hava ábyrgd av at skipa arbeiðið á ein hátt, sum bæði fyribyrgir og handfer viðurskifti, ið hava ávirkan á sálarliga arbeiðsumhvørvið. Arbeiðsgevarar skulu hava virkið eftirlit við arbeiðinum, og teir skulu tryggja nøktandi vegleiðingar og mannagongdir fyri, hvussu møguligar fráboðanir frá starvsfólkum skulu handfarast.

Kunngerðin kemur í gildi 1. august. Arbeiðsgevarar hava sostatt eitt tíðarskeið at gera neyðugu tillagingarnar, so arbeiðsplássini liva upp til nýggju krøvini um sálarligt arbeiðsumhvørvi, skrivar Umhvørvismálaráðið.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. juni 2025

Føroya Keypssamtøka 5,4 milliónir krónur í halli í fjør

Tað er 4,6 milliónir krónur meira enn árið fyri

FK-handilin í Hoyvík (Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Føroya Keypssamtøka, sum er millum størstu veitarar av gerandisvørum í landinum, helt leygardagin 10. mai sín árliga aðalfund. Har var m.a. grannskoðaði roknskapurin hjá FK lagdur fram og góðkendur av aðalfundinum.

Roknskapurin fyri 2024 vísir hall uppá 5,4 milliónir krónur eftir skatt.

Úrslitið stavar serliga frá lægri bruttovinningi og hægri fíggjarkostnaði, men eisini frásølu av bygningum.

– Tað er greitt, at úrslitið als ikki er nøktandi. Men vit hava tikið avleiðingarnar av negativu gongdini seinastu árini. sigur Jákup Mørkøre, stjórnarformaður.

Føroya Keypssamtøka varð fyrr í ár umskipað til Sp/f Føroya Keypssamtøka FK, har tveir ánarar eru. Øll aktiv og passiv vórðu løgd niður í smápartafelagið.

Limasamtakið FK L/F eigur 50 prosent av partapeninginum og Fredensborg og Omegns Brugsforening, stytt FOB, eigur hina helvtina.

- Grundarlagið er nú upp á pláss, og hyggja vit spent positivt frameftir, sigur Jákup Mørkøre, stjórnarformaður.

Limafelagið FK er sostatt farið frá at reka Keypssamtøkuna í Føroyum til at eiga helvtina av Spf. Føroya Keypssamtøku, sum verður rikið sum ein vanlig vinnufyritøka.

Stjórin í nýggja felagnum er Kristian Wolsing, sum hevur verið konstitueraður stjóri í 2024 síðan 15. januar 2024. Nevndarformaðurin er Bo Kristensen, sum dagliga er “brugsuddeler” í FOB.

Í nevndini eru tveir limir fyri FOB, ein eygleiðari frá Coop DK A/S, og Johnni M. Poulsen, fyri stjórnina (meginnevndina) í Limasamtakinum FK. Harafturat kunnu starvfólkini í Spf. Føroya Keypssamtøku velja tvey starvsfólkaumboð í nevndina.

Nýggjur stjóri, Claus Lundberg, er settur frá 1. juli 2025.

– Tað er týdningarmikið, at fáa lagt raksturin av FK í eina trygga og langtíðarhaldføra legu, har fyritøkan kann mennast, dagførast og búgvast til framtíðina, og sostatt tryggja limunum eina enn betri handilsketu og gera okkum munandi meira kappingarfør, sigur Jákup Mørkøre, stjórnarformaður, at enda.

Eftir aðalfundin halda Jákup Mørkøre og Tim Wentzlau fram sum ávikavist forfólk og næstforfólk í stjórnini í FK.

Um Føroya Keypssamtøku
Føroya Keypssamtøka varð upprunaliga stovnað í 1965 sum ein samanrenning av trimum lokalum keypssamtøkum, tá ið Havnar Keypssamtøka, sum varð stovnað í 1952, Klaksvíkar Keypssamtøka og Fuglafjarðar Keypssamtøka, báðar stovnaðar í 1961, valdu at leggja saman til eina størri eind undir navninum Føroya Keypssamtøka, í dagligari talu nevnd FK.

FK-handlar eru í dag í Fuglafirði, Klaksvík, Miðvági, Hoyvík, Tórshavn og Trongisvági.
Føroya Keypssamtøka er eitt lutafelag, sum limirnir eiga. Í løtuni eru 14.500 limir í FK.

Keypssamtøkan hevur givið út bók “Føroya Keypssamtølan 1965-2025 í sambandi við 60 ár eru liðin síðan hon varð sett á stovn.

Limirnir, sum fyrr áttu 100 prosent av keypssamtøkuni, er framvegis skipaðir í fimm limafeløg og eiga í felag 50 prosent av Spf. Føroya Keypssamtøku FK. Spf. Føroya Keypssamtøka FK er stovnað afturvirkandi frá 1. januar 2025 og rekur alt fyrrverandi virksemi.

Spf. Føroya Keypssamtøka FK er eitt føroyskt felag. Limasamtakið FK L/F eigur 50 prosent av partapeninginum og Fredensborg og Omegns Brugsforening, stytt FOB, eigur hina helvtina. Limirnir atkvøða framhaldandi árliga, hvør skal sita í limanevndunon og stjórnini í Limasamtakinum FK L/F.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. juni 2025

Borgarafundur um náttúruvernd í Mykinesi

Í viðgerðini av eini møguligari náttúruvernd av Mykinesi, verður dentur lagdur á at hava eina tilgongd, har øll sjónarmið verða tikin við, og tí verður borgarafundur 16. juni

(Savnsmynd: Jóanis Albert Nielsen/jn.fo)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Mánadagin 16. juni klokkan 15 verður borgarafundur um møguligt náttúruverndarøki í Mykinesi. Fundurin, sum er almennur, verður í dansistovuni, skrivar Umhvørvisstovan.

Í juni 2020 sendu Havstovan, Tjóðsavnið, Umhvørvisstovan og Visit Faroe Islands sendu eina felags áheitan til Yvirfriðingarnevndina um at mæla landsstýrinum til at friða Lamba og Dalin í Mykinesi við kunngerð sambært § 8, stk. 1, í náttúrufriðingarlógini.

Yvirfriðingarnevndin mælti í skrivi 28. apríl 2021 til at seta í verk friðing fyri at verja lundan móti ov nógvari ferðslu í økinum í bútíðini hjá lundanum, men av tí at nýggj náttúruverndarlóg var ávegis, valdi landsstýrið at bíða til nýggja lógin varð sett í gildi.

Náttúruverndarlógin ásetur nýggjar reglur um m.a. skipan av verndarøkjum, og kemur í staðin fyri partar av náttúrufriðingarlógini. Umhvørvisstovan hevur fingið til uppgávu at umsita náttúruverndarlógina, og málið um verju av náttúruvirðum í Mykinesi bleiv tí lagt til Umhvørvisstovuna at viðgera.

Á fundinum verður kunnað um tilgongdina, tá arbeitt verður við at gera eina verndarkunngerð, og hvussu staðkend fólk og aðrir áhugapartar kunnu veita upplýsingar um náttúruna og annað, sum er viðkomandi fyri skipan av verndini.

Í viðgerðini av eini møguligari náttúruvernd av Mykinesi, verður dentur lagdur á at hava eina tilgongd, har øll sjónarmið verða tikin við. Tí verður m.a. skipað fyri almennum fundi, skrivar Umhvørvisstovan. Skráin fyri fundin sæst her.

Áðrenn endalig verndarkunngerð verður orðað, ger Umhvørvisstovan eina verndarætlan við týdningarmestu avleiðingunum, sum økisverndin kann væntast at fáa. Í hesum sambandi vil Umhvørvisstovan fegin hoyra frá øllum, sum hava eina vitan, sum kann hava týdning fyri verndina í Mykinesi.

Borgarar, stovnar, feløg, virkir og aðrir áhugapartar kunnu senda uppskot og viðmerkingar til Umhvørvisstovuna í seinasta lagi mánadagin 11. august 2025.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 08. juni 2025

7. b í Eysturskúlanum Ársins Vitanarfróðu 2025

Umframt vinnaran valdi dómsnevndin at geva einum bólk úr 5.b á Skúlatrøð herðaklapp fyri gott og sjálvstøðugt arbeiði

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Hósdagin 12. juni varð kunngjørt, at 7. flokkur í Eysturskúlanum fekk heiðurin sum Ársins Vitanarfróðu 2025. Tað fingu tey fyri frágreiðingina: “Hví droyma fólk?”

Umboð fyri dómsnevndina vóru á skúlanum og handaði flokkinum heiðursskjal og vinning á 3.000 krónur.

Dómsnevndin helt, at uppgávan hjá hesum bólkinum hevði eitt originalt evni og ein áhugaverdan undranarspurning. Arbeiðið var væl lýst, og næmingarnir vístu, at teir duga at brúka arbeiðsháttin hjá teimum Vitanarfróðu. Teir høvdu góðar frágreiðingar og hugleiðingar um teirra dreymar og tað var forvitnisligt at lesa, hvat teir kundu hugsað sær at arbeitt víðari við.

Samanumtikið, so var uppgávan greið og samanhangandi, og vísti sjálvstøðugt rannsóknararbeiði.

Í hesum bólkinum vóru: Brandur, Pætur, Baltasar, Róaldur og Prince.

Herðaklapp til 5. flokk á Skúlatrøð

Freistin at lata frágreiðingar inn til árligu kappingina var 15. mai. Tað komu níggju frágreiðingar inn frá fýra skúlum.

Ein dómsnevnd við fýra umboðum hevur lisið og mett um frágreiðingarnar. Hesi eru Ingi Heinesen Højsted granskari, Henny Dánialsdóttir og Bogi Otthamar, lærarar og ráðgevar á Námi, og Brynhild Næs Petersen fyri Granskingarráðið.

Umframt vinnaran valdi dómsnevndin at geva einum bólk úr 5.b á Skúlatrøð herðaklapp fyri gott og sjálvstøðugt arbeiði. Herðaklappið er ein serligur heiður, sum bólkurin fær saman við 1.500 krónum.

Bólkurin undraðist á, um tað bar til at broyta smakkin av vatnmelón og sitrón, um tey brúktu salt og sukur.

Vinnarabólkin og Bogi Otthamar, Ingi Heinesen Højsted, Annika Sølvará og Johann Petersen, lærari í Eysturskúlanum

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. juni 2025

35 lærlingar hava fingið sveinaprógv í Klaksvík

Teir hava gingið á á maskin-, timbur- og el-deildini á TSK

Húsasmiðir, standandi frá vinstru: Levi Lydersen (Norðhús), Jónas á Kongsbrekku (Norðhús), Andri Kristiansson Hansen (Articon), Benjamin Gleðisheygg (Byggimeistarin Thomsen), Jónatan Lervig (T. J. Smíð). Sitandi f.v. Hans Dávid Dalbø (T. J. Smíð), Aleksandur Ólavsson Jensen (Byggivirkið KBH), Petur Pauli á Hædd (Kanjon), Phuwadet Hongsala (Norðhús), Óli Eyðsteinsson Poulsen (Kanjon). Poul Kallsberg (Byggivirkið KBH) vantar á myndini

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Fríggjadagin 6. juni kundu 35 lærlingar á maskin-, timbur- og el-deildini á Tekniska skúla í Klaksvík hátíðarhalda, at teir høvdu staðið sveinaroyndina.

Eftir nógvar vikur við drúgvum arbeiði, teori og praksis, kundu teir taka ímóti sveinaprógvunum frá skúlastjóranum.

Hetta varð heiðrað við røðu frá Monradi Holm Jacobsen, felagssangi og góðum mati, ið næmingarnir á matvørudeildini á skúlanum høvdu gjørt.

Nú er bert lærutíðin eftir hjá teimum flestu, og kunnu teir tá trína út í arbeiðslívið sum yrkislærdir handverkarar.

Maskinsmiðir, standandi f.v.: Rasmus Djurhuus (TTS), Rúnar Cederius Johnsson (KJ-Hydraulik) Magni Kjartan Hansen (KJ-Hydraulik), Tórur Áarskarð (KSS), Brandur Andréson Matras (KSS),Óli Hansen (Vaðhorn Seafood)
Sitandi f.v.: Hóri Skaale (KSS), Pauli Maldreas Joensen (KJ-Hydraulik), Joen Karl Olgar Miðalberg (TTS), Aron Kensson (Petur Larsen) Dávid Johannesen (Pomek)

Elektrikarar, standandi f.v.: Petur Meinhard Lundsbjerg (GroAqua), Daniel Jacobsen (Elcon), Magnus Ásmundarson Hansen (Elcon), Aron Carstensson (El-talvuvirkið), Rókur Aksel Hammerfoss Olsen (TTS), Dávid Biskopstø Andreasen (EL-IN), Eli Joensen (RVtøkni)
Filip Poulsson Joensen (RVtøkni), Herman Samuelsen (TTS), Bergtór Gregersen (EL-Teknik), Bárður Johannesen (RVtøkni), Jógvan í Homrum (Mest) Bárður Holm (GroAqua)

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. juni 2025

Útigudstænasta í Gundadali

Annan hvítusunnudag var útigudstænasta hildin á Ovara vølli í Gundadali. Tað er vorðin siður eftirhondini at halda gudstænastuna úti henda dagin

(Mynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Myndirnar tók Jens Kristian Vang

Sí fleiri myndir her

Sí eisini: Útigudstænasta í prestagarðinum í Kvívík

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 09. juni 2025

11 filmsverkætlanir fingið stuðul

17 umsóknir um filmstuðul komu inn til hetta næsta stuðulsumfarið í ár

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Til næsta stuðulsumfarið í ár, hevur nevndin í Mentanargrunni Landsins tikið avgerð um at veita stuðul til 11 filmsverkætlanir. Stuðulsupphæddin, ið lutað verður út í hesum umfarinum, er 1.055.000 krónur.

Endamálið við stuðulsjáttanini er at framleiða og menna føroyskan film við denti á fiktiónsfilm, heimildarfilm og listafilm.

Nevndin hevur viðgjørt umsóknirnar eftir ásetingunum í løgtingslóg frá 2005 um stuðul til mentan og list v.m., við seinni broytingum og tilhoyrandi kunngerðum.

Við nýggju kunngerðini frá 6. januar 2025 um stuðul til film, er tað Mentanargrunnur Landsins, sum umsitur stuðulsjáttanina til film, og hetta er sostatt næsta stuðulsumfarið, síðani heimildin er flutt til Mentanargrunnin. Sum kunngerðin ásetur, hevur grunnurin sett tveir filmsráðgevar at meta um og gera tilmæli til grunnin. Avgerðin hjá nevndini um hvør fær stuðul, er bygd á tilmæli frá ráðgevunum.

17 umsóknir komu inn til næsta stuðulsumfarið, sum søktu um tilsamans 2,7 milliónir krónur. Samlaða filmsjáttanin fyri 2025 eru 4,6 milliónir. Stuðul til film verður veittur fýra ferðir árliga.

Tey, sum hava fingið stuðul:

• Kópakonan, Spælifilmur, Jón Hammer, 300.000
• Er Jákup Sodomittur, Spælifilmur, Durita Sumberg Poulsen, 200.000
• Tað er ikki synd í mær, Stuttfilmur, Eir í Ólavsstovu, 60.000
• $elfie - nýggir partar, Skemtirøð, Gorm Just, 100.000
• VERDANDI, Spælifilmur, Natalie, 100.000
• "eina", Stuttfilmur, Nadia Barbara Abrahamsen,20.000
• sansa, Novellufilmur, Anna Joensen-Næs, 10.000
• F.O.: Eitt "Føroyingur, Joe" Brot, Stuttfilmur, Bjørn Ulvedal Simonsen, 60.000
• Vælkomin Heim, Heimildarfilmur, Maria Winther Olsen, 10.000
• Familjan Drelnes, Sjónvarpsrøð, Jákup Veyhe, 45.000
• LÝ, Sjónvarpsrøð, Torfinnur Jákupsson, 150.000

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. juni 2025

Kalas – eitt frískt lot í føroyskum fólkatónleiki

Ummæli av konsert í Býarbókasavninum á Mentanarnáttini í Havn fríggjakvøldið

Kalas (Savnsmynd: AURA Myndir)

SkrivaÐ:

Innsent / Svanna Jákupsdóttir

Inni á okkara framúr Býarbókasavni, meðan sveigghurðarnar sveiggja og prát og flenn hoyrast úti á Áarvegnum, verði eg burtur í tónunum frá Kalas. Gloymi tíð og stað. Sveiggjandi hurðar og túnatos. Tað er Mentanarnátt í Tórshavn 2025.

Hesar fýra ungu, evnaríku kvinnurnar, sum hava blást luft aftur undir veingirnar á fólkatónleikin á føroyska tónleikapallinum, nema mínar hjartastreingir.

Døgg, Kristianna, Sigrið og Bjørt. Ein violin, ein akkordion, ein kontrabassur og ein cello.

Hesar kvinnurnar kennast væl og hava spælt tónleik saman, síðani tær fóru í 1. flokk í Kommunuskúlanum í Havn. Hetta merkist væl sum áhoyrari. Mátin tær stilla seg í mun til hvørja aðra, eygnabrá og kropsburður lýsa av tryggleika. Og spæligleði.  í 2017 stovnaðu tær bólkin Kalas. Í februar 2025, kom teirra fyrsta útgáva, Minnisgripir, út.

Á bókahillini beint við síðuna av mær, har eg siti til konsertina, stendur bókin ‘Moby Dick’. Meðan eg siti har, hómi eg dramatisku søguna um Ishmael, sum fer umborð á eitt hvalaveiðuskip, og skiparin Ahab verður hugbundin av tankanum um at finna og drepa avgustin Moby Dick. Ein skaldsøga har havið gevur eitt samansett og fjølbroytt spæl í søguna.

Og so kemur framførslan frá Kalas við søguni um eina gamla slupp, har føroyingar keypa og selja romm. Bjørt fortelur søguna. Ljóðførini lata okkum merkja, at vit eru á havinum. Skipið rullar. Spakuliga. Í einum frískum loti. Eg eri umborð. Merki angan av sjóroki. Og brennivíni. Og so tann praktfulli tónleikurin. Ein lagnuløta. Havsins gáta. Og so byrjar veitslan.

Angelika Nielsen hevur gjørt lagið ‘Døgg og Sproti’. Eitt hjartanemandi lag, sum fær klumpin í hálsinum at vaksa. Lagið er gjørt til systkini, sum eru uppvaksin í Stóra Dímun. Eitt serligt huglag. Og ein serlig forteljing.

Hurðarnar sveigga. Fólk koma og fara. Børn í vognum og á lørum klappa. Hugna sær. Eg gevi mær ikki stórt far um tað. Nú kemur eitt lag til heiðurs fyri Kristian Blak, sum hevur verið ein stórur íblástur fyri ungu kvinnurnar; orsøkin til, at tær komu inn í fólkatónleikaheimin. Og vit siga takk fyri tað.

Samansetta lagið ‘Hemliga Polska/pavle de mie’, setti gongd í áhoyrarnar. Og fyri fyrstu ferð, hoyra vit tær syngja. Og tær syngja avbera væl. Lívgandi og livandi. Vónandi hoyra vit meira til sang teirra í framtíðini.

Stutta konsertin er endað. Eg rakni við aftur. Varnist fólk og heimin uttanfyri. Eg fari útum og spáki mær omaneftir Áarvegnum.

Eitt frískt lot smýgur sær oman eftir Havnará hetta mentanarkvøldið í Havn. Takk fyri tað, Kalas. Eg gleði meg at hoyra meira.

Svanna Jákupsdóttir 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. juni 2025

Brian Wilson deyður, 82 ára gamal

Var stovnari og heilin aftan fyri stílskapandi amerikanska bólkin The Beach Boys

Brian Wilson gjørdist 82 ára gamal (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Amerikanski tónleikarin Brian Wilson er deyður 82 ára gamal. Brian Wilson var stovnari og sangari og tónleikaligi heilin í stílskapandi bólkinum The Beach Boys.

- Tað er við knústum hjørtum, at vit mugu boða frá, at elskaði pápi okkara, Brian Wilson. Okkum manglar orð, boðaði familjan frá í dag.

Brian Wilson var bert 19 ára gamal, tá hann var við til at stovna The Beach Boys. Talan var nærmast um eina familjuverkætlan, tá bólkurin var stovnaður. Saman við sær hevði Brian Wilson tveir beiggjar, Carl og Dennis, umframt systkinabarnið Mike Love og skúlafelagan Al Jardine.

The Beach Boys hava givið út tilsamans 30 heildarútgávur og gjørt eina røð av konsertfilmum, síðan teir slóu ígjøgnum í 1961.

Útgávan “Pet Sounds” frá 1966 er teirra kendasta – Brian Wilson skrivaði og framleiddi so at siga alla útgávuna. “Pet Sounds” verður mett at vera eitt meistaraverk, og nógv halda, at hon er besta plátan, ið nakrantíð er útgivin.

Sum 1960-árini liðu byrjaðu limirnir í bólkinum at brúka eitt sindur ov nógv av rúsandi evnum og drekka ov nógv rúsdrekka, og tað gekk út yvir viðgongdina hjá bólkinum. Eitt av stóru hittunum hjá bólkinum “California Girls” skrivaði Wilson undir ávirkan av LSD, verður sagt.

Wilson hevur sagt, at sýra, sum tey kallaðu tað, gav honum møguleika fyri at “skilja hvat ein er, hvat ein kann og ikki kann”, skrivar The Guardian.

Rúsandi evnini verða eisini hildin at vera ein orsøk til, at Brian Wilson stríddist við sálarligum trupulleikum í nógv ár.

Ósemjurnar í bólkinum øktust og sambært miðlinum Variety, varð Wilson tveittur úr bólkinum av hinum limunum í 1982.

Tað eydnaðist Wilson at koma fyri seg aftur og fáa gongd á eina solokarrieru.

Í 2004 gav kom hann við útgávuni “Smile”, sum hann arbeiddi upp á í fleiri ár.

Í fjør avgjørdi ein amerikanskur dómari, at Brian skuldi setast undir verju vegna skerdar sálarligar førleikar. Tað var familja hansara, sum bað ein dómstól í Los Angeles um at seta hann undir verju. Hetta hendi eftir at kona hansara doyði.

Brian Wilson fekk tvey børn við fyrstu konu sýni, Marilyn, og fimm við aðru konuni, Melinda. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. juni 2025

Nú yvir 6 milliónir danir

Tað var væntað, at fólkatalið í Danmark fór at runda hetta vegamótið, nú íbúgvaratalið fyri mai skuldi kunngerast í dag

Myndin við kongi er frá Royal Run renningini í Ribe annan hvítusunnudag (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Danska íbúgvaratalið hevur nú rundað 6 milliónir. Tað boðar Danmarks Statistik frá týsdagin.

Íbúgvaratalið fyri mai er júst uppgjørt, og tað er nú 6.001.008 fólk, sum er tað hægsta nakrantíð, skriva danskir miðlar í morgun. Hetta er talið á fólki, sum hava eru skrásett at búgva í Danmark.

Tað var væntað, at talið fór at rundað hetta vegamótið, tí tá íbúgvaratalið seinast varð gjørt upp – tað var fyri apríl – manglaðu 333 í at náa tær seks milliónirnar.

Tað eru 42 ár síðan, at danska íbúgvaratalið rundaði fimm milliónir.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. juni 2025

– Vit hava ikki brotið nakra lóg

Svenski umhvørvisaktivisturin, Greta Thunberg kom heimaftur til Svøríkis týskvøldið

Greta Thunberg lendi í Stockholm týskvøldið (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Svenski umhvørvisaktivisturin, Greta Thunberg, og hini, sum vóru umborð á bátinum "Madleen" vóru rænd í altjóða sjógvi og flutt til Ísrael ímóti teirra vilja, segði Thunberg við journalistar, tá hon lendi á floghavnini í Paris seinnapartin týsdagin.

– Hetta er enn eitt tilvitað brot á rættindi, sum Ísrael hevur framt, segði hon sambært Ritzau.

Thunberg legði afturat, at hvørki hon ella hini umborð á bátinum høvdu brotið nakra lóg.

"Madleen" sigldi við neyðhjálp til Gaza, men báturin varð steðgaður av ísraelska herinum mánadagin.

12 aktivistar vóru umborð á "Madleen", og vórðu teir allir fluttir til Ísrael. Greta Thunberg var ein av fýra aktivistum sum sjálvboðið skrivaðu undir skjøl um útvísing úr Ísrael. Hini áttu valdu ikki at undirskriva.

Týsmorgunin varð 22 ára gamla Thunberg sett á eitt flogfar til franska høvuðsstaðin Paris, og haðani fleyg hon víðari heim til Svøríkis, har hon lendi týskvøldið.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. juni 2025

Ríkisborgarar úr 12 londum sleppa ikki longur til USA

Eisini verður tað truplari hjá borgarum í sjey øðrum londum at fáa innferðarloyvi til USA – endamálið við banninum er at økja trygdina í USA, sigur amerikanski forsetin

Amerikanski forsetin, Donald Trump (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Frá 9. juni at rokna sleppa ríkisborgarar úr 12 londum ikki at ferðast inn í USA.

Ein kunngerð, sum í farnu viku varð undirskrivað av amerikanska forsetanum, Donald Trump, kom í gildi mánamorgunin.

Tey 12 londini, sum eru rakt av innferðarbanninum eru Afganistan, Kongo, Eritrea, Haiti, Iran, Libya, Myanmar, Somalia, Sudan, Kjad, Jemen, og Ekvatorguinea.

Umframt hesi 12 lond eru innferðaravmarkingarnar fyri sjey onnur lond herd.

Tað verður framyvir truplari hjá ríkisborgarum úr Burundi, Kuba, Laos, Sierra Leone, Togo, Turkmenistan og Venesuela at fáa innferðarloyvi til USA, skrivar Ritzau.

Grundgevingin hjá amerikanska forsetanum er m.a., at hetta fer at økja trygdina í USA. Hann sigur eisini, at hesi lond hava eitt høgt tal av yvirgangsfólkum, og at tey ikki kunnu vátta samleikan hjá ferðandi.

Eisini brúkar Trump álopið í Boulder í Kolorado fyri góðari viku síðani, har en maður tveitti eina bensinbumbu móti mótmælisfólkum, sum stuðlaðu Ísrael. 12 fólk vórðu særd.

Brotsmaðurin var egyptari, sum var í USA ólógliga. Hansara ferðafólkavisum og arbeiðsloyvi var nevniliga útgingið. Egyptaland er tó ikki millum londini, sum eru rakt av innferðarbanninum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 09. juni 2025

Fólk fáa færri og færri børn

ST-stovnur hevur gjørt kanning, sum vísir á eina veruliga kreppu í fólkatalinum

(Savnsmynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Fleiri milliónir av heimsins íbúgvum megna ikki at fáa so nógv børn, sum tey ynskja.

Tað er ein av niðurstøðunum í nýggjari frágreiðing frá ST-stovnininum, UNFPA, sum arbeiðir við fólkasamanseting, skrivar dr.dk.

UNFPA spurdi 14.000 fólk í 14 londum um teirra ætlanir viðvíkjandi barnsburði. Ein út af fimm fólkum segði seg ikki hava fingið, ella væntar at fáa tað talið av børnum, sum viðkomandi hevði ynskt.

Av hesum eru tað 39 prosent, sum siga, at fíggjarligar avmarkingar hava ávirkað teirra evni at fáa tað ynskta talið av børnum.

Leiðarin av UNFPA, Natalia Kanem sigur, at heimurin er farin at uppliva eitt fall í barnsburðartalinum, sum ikki er upplivað fyrr.

- Tey flestu spurdu ynskja tvey børn ella fleiri. Føðitíttleikin minkar í stóran mun, tí at nógv kenna seg ikki før fyri at skapa tær familjur, tey ynskja. Og tað er tann veruliga kreppan, sigur Natalia Kanem. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. juni 2025

Macron vil hava aldursmark á sosialar miðlar

Um ES ikki setur gongd á arbeiðið skjótt, ætlar hann sær at seta tað í verk í Fraklandi

Franski forsetin, Emmanuel Macron (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Franski forsetin, Emmanuel Macron, vil banna sosialar miðlar fyri ung undir 15 ár í Fraklandi.

Frakland hevur, saman við Grikkalandi og Spania, roynt at leggja trýst á ES fyri at fáa avmarkingar á nýtslu av sosialum miðlum hjá ungum.

Macron sigur, at hann ætlar at seta í verk eitt forboð í Fraklandi, um ES ikki hevur sett gongd á arbeiðið innan fáar mánaðir.

Tað er møguligt, tí sosialu miðlarnir hava møguleika at vátta aldurin hjá ungum.

– Eg gevi okkum nakrar mánaðir til at fáa gongd á evropeiska arbeiðið. Annars fara vit at byrja í Fraklandi. Vit kunnu ikki bíða, sigur Macron við sjónvarpsrásina France 2, sambært Ritzau.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. juni 2025