Víkingagarður á Skipanesi

Hósdagin skrivaðu Pf. Egilsgarður og Runavíkar kommuna undir sáttmála um sølu/keyp av víkingagarðinum, sum felagið átti

Tilgjørd mynd hjá Hanusi Jacobsen í Syðrugøtu / runavik.fo

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Fyri nakað nógvum árum síðan fór sálaði advokaturin, Poul Hansen, undir eina ætlan um at fáa føroyingum ein víkingagarð til vega. Ætlandi skuldi hann setast upp omanfyri bygdina í Kvívík. Poul Hansen doyði frá ætlanini, áðrenn komið var á mál. Við deyða hansara kom stígur í málið, og ymiskar royndir hava verið gjørdar fyri at fáa hendur á garðin ella partar av honum.

Tað er nakað væl fráliðið, síðan Runavíkar kommuna gjørdist partur av málinum. Part av tíðini saman við øðrum, men á býráðsfundinum hin 2. november í ár samtykti býráðið einmælt at taka undir við samráðingarúrslitinum partanna millum. Keypið er nú avgreitt.

Í 2021 keypti Runavíkar kommuna ognina Skipanes frá Jóni Konoy. Ongin ávís ætlan var við keypinum, men táið málið um víkingagarðin tók seg upp, var tað hildið hóskiligt, at júst hendan ognin var hin rætta at seta ein víkingagarð, um tey fingu hendur á honum.

Skipanes er niðursetubygd, men menn ivast ikki í, og navnið ber tað við sær, at Tróndur í Gøtu hevur havt sínar bátar og skip síni liggjandi her, heldur enn við brimplássini hinu megin Eiði. Ognarviðurskiftini í økinum eru nú tey, at Runavíkar havn eigur atløgubryggjuna, Runavíkar kommuna jørðina, Gøtu Fornminnafelag eigur matr. no. 5, har hildið verður at Tróndarneyst hevur staðið, og festini Fløturnar, Gøtuseyður og Bøseyður eiga fjøruna.

Hetta er ein íløga í mentan og søgu, men ongin ivi er um, at ein víkingagarður á Skipanesi fer at lynna undir ferðavinnuna í økinum. Nú fer kommunan undir at leggja verkætlanina í eina skipan, sum ger, at garðurin fær ætlaða virðið fyri allar føroyingar. Tað hevur verið umráðandi fyri seljara og keypara, at víkingagarðurin, sum Poul Hansen fyrireikaði, verður settur upp sum ein heild, ella á leið soleiðis sum ein víkingagarður hevur sæð út frá landnáminum og frameftir.

Ongin víkingagarður er í Føroyum, tí leitaði Poul Hansen sær ráð í Íslandi, har fleiri garðar eru av hesum slagnum, og harvið handverkarar sum duga handverkið, táið tað snýr seg um handverk av hesum forna slagnum.

Tíðindaskriv frá Runavíkar kommunu

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 01. Jan 2024

- Tey ungu vilja uttanlands at lesa  

- Ein orsøk til vendu gongdina kann vera, at útlandið er meira lokkandi hjá teimum ungu, men hugsast kann eisini, at útboðið av útbúgvingum í Føroyum ikki er ment nóg mikið seinnu árini

Oyrasundskollegiið og Danmark freistar nú aftur ungar føroyingar, ið ætla at leita sær víðari útbúgving (Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Innsent

Ein kanning, sum Hægri Nám á Glasi hevur gjørt millum øll triðja árs lesandi á gymnasialum miðnámi í Føroyum, vísir millum annað, at tey ungu heldur vilja sleppa uttanlands at lesa víðari, enn at lesa víðari í Føroyum.  

Kanningin er gjørd í sambandi við Markleys Útbúgving tiltakið 25. oktober í fjør, har triðja árs lesandi á gymnasialum miðnámi høvdu høvi at kunna seg um møguleikarnar fyri víðari lesnaði, bæði í Føroyum og uttanlands. 

Ein partur av kanningini snúði seg um, hvar tey ungu vilja lesa. Sambært kanningini eru tað nú færri enn 20 prosent, sum ynskja at lesa í Føroyum, meðan næstan 58 prosent vilja til Danmarkar at lesa. 

Glasir hevur gjørt slíka kanning bæði í 2014 og 2017 og nú aftur í 2023. Í 2014 ynsktu á leið 30 prosent av teimum ungu at lesa í Føroyum, meðan 43 prosent søgdu seg vilja til Danmarkar. Í 2017 ynsktu umleið 40 prosent, at lesa í Føroyum, meðan 36 prosent søgdu seg vilja fara til Danmarkar.

Í ár er rákið so aftur vent, soleiðis at færri ynskja at lesa víðari í Føroyum, men heldur vilja uttanlands og serliga til Danmarkar at lesa.

Finn Jensen, dekanur á hægri námi á Glasi

Talan er um stórar broytingar, sum hava stóra ávirkan á samfelagið sum heild, um tey ungu gera, sum tey siga í kanningini.

- Í 2017 hevði tað positiva ávirkan á fólkavøksturin í Føroyum, at so nógv valdu at lesa í Føroyum. Um tølini í hesari kanning gerast til veruleika, so fer tað at at vera við til at bremsa fólkavøkstrinum í Føroyum, sigur Finn Jensen, dekanur á Hægri Námi á Glasi, ið hevur staðið fyri kanningini.

Hetta er óheppið, serliga tí talan er um ung fólk millum 18 og 22 ár, sum fara av landinum. Ein orsøk til vendu gongdina kann sjálvandi vera, at útlandið er meira lokkandi hjá teimum ungu, men hugsast kann eisini, at útboðið av útbúgvingum í Føroyum ikki er ment nóg mikið seinnu árini.

Kanningin vísir eisini á smærri broytingar í lestrarvalinum hjá teimum ungu. T.d. er væl minni áhugi fyri at fara at lesa í Bretlandi nú enn áður, meðan onnur norðurlond hava vaksandi áhuga millum tey ungu sum lestrarland.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 04. Jan 2024

Starvsfólk hjá Atlantsflogi á ákærubonkin fyri at smugla rúsevni

Viðkomandi skal hava gjørt sær dælt av fyrimuninum at vera starvsfólk og sleppa inn á "airside" øki

(Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Eitt starvsfólk hjá Atlantic Airways skal í næstum í rættin fyri at í fleiri førum hava smuglað hassj til Føroya.

Tað sæst í ákæruriti, sum Frihedsbrevet.fo hevur fingið innlit í.

Viðkomandi skal hava gjørt sær dælt av "airside" atgongdini, har bara ferðafólk og starvsfólk kunnu vera. Tað vil siga økið, tá ein er komin gjøgnum security.

Í ákæruritinum verða fýra hendingar nevndar: 6. apríl 2023 skal ákærdi persónurin hava smuglað 128 gramm av hassji. 5. februar 2023 skal viðkomandi hava smuglað minst 150 gramm av hassji. 14. mars 2023 skal ákærdi hava givið trý gramm av hassji víðari til ein ónevndan persón. Og 30. mars skal viðkomandi hava givið trý gramm til ein ónevndan persón. 

Jóhanna á Begi, stjóri í Atlantic Airways vil ikki viðmerkja málið, men sambært Frihedsbrevet er talan um ein mann, og hann bleiv koyrdur úr starvi hjá flogfelagnum, tá hann varð handtikin.

Atlantic Airways krevur reina revsiváttan frá øllum sínum starvsfólkum

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 04. Jan 2024

Margreta drotning letur trónuna frá sær

Í nýggjársrøðuni boðaði Margreta drotning frá, at hon letur trónuna frá sær 14. januar 2024, og at Fríðrikur krúnprinsur verður kongur

 

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Hon helt gamlaárskvøld 52. nýggjárstaluna, og tað gjørdist eisini tann seinasta.

Margreta drotning boðaði í nýggjárstaluni frá, at hon letur trónuna frá sær.

Hon boðaði frá, at hon tann 14. januar 2024 leggur frá sær, og at Fríðrikur krúnprinsur tá verður kongur.

Margreta drotning er fødd 16. apríl 1940, og er 83 ára gomul. Hennara Hátign tók við í 1972, eftir at pápin, Fríðrik 9., andaðist. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 31. desember 2023

Tøkk til H.H. Margretu Drotning

Vegna Føroya landsstýri og Føroya fólk vil eg fegin takka Hennara Hátign Margretu Drotning fyri stóra ídnið og trúfestið sum drotning okkara í samfull 52 ár, sigur løgmaður

(Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Tá nýggjársrøðan hjá Aksel V. Johannessen varð tikin upp, visti hann ikki, at Margreta drotning fór at boða frá, at hon legði frá sær. Tí nevndi løgmaður hetta ikki í síni røðu, ið varð sent stutt eftir røðuna hjá drotningini.

Beint eftir kongaligu fráboðanina, sendi Landsstýrið út hesa fráboðan:

--

Í sambandi við at Hennara Hátign Margreta Drotning hevur valt at lata trónuna frá sær tann 14. januar 2024 til Hannsara Kongligu Tign Fríðrik Krúnprins, hevur Aksel V. Johannesen løgmaður fylgjandi heilsu:

“Vegna Føroya landsstýri og Føroya fólk vil eg fegin takka Hennara Hátign Margretu Drotning fyri stóra ídnið og trúfestið sum drotning okkara í samfull 52 ár.

Í einum heimi, sum støðugt er broyttur øll hesi árini, hevur Hennara Hátign Margreta Drotning verið ímyndin av støðufesti og tign.

Eg trúgvi, at eg tosi fyri flest allar føroyingar, tá eg sigi, at vit eru errin av at hava havt Hennara Hátign Margretu Drotning, sum drotning.”

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 31. desember 2023

Nýggjársrøða løgmans 2023

Tit, sum í kvøld syrgja, stríðast ella óttast tað, ið koma skal, kenna henda tvídrátt. Mátti hetta komandi árið borið tykkum ugga og vón. Máttu vit onnur sæð, hvussu vit best kunnu taka um tykkum – og veita hjálp og linna

 

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Góðu føroyingar

Kavaflykrurnar dalaðu spakuliga hetta stilla jólakvøldið í 1914.

Tær løgdust á skóg og svørð – og á teir mongu stríðsmenninar, sum lógu í skotgrøvunum á vesturhermótinum í Fraklandi.

Fyrri heimsbardagi herjaði, og bretar og fransmenn stríddust móti týskarum.

Bardagarnir vóru harðir. Men jólakvøld var friður. Hvør í sínari skotgrøv lógu hermenninir og bíðaðu.

Við eitt skar ein klár, týsk rødd ígjøgnum køldu luftina. Ein rødd, sum sang – við vaksandi megi.

So líðandi løgdust fleiri røddir aftur at sanginum. Á týskum, enskum og fronskum hoyrdist brátt sálmurin »Gleðilig jól« ljóma yvir sundurskotna lendið.

Við eitt reistist ein týskari. Fattur stóð hann har – mitt á hermótinum – og setti lívið í váða fyri vónina um menniskjaliga góðsku.

Eingin skeyt.

Í staðin reistust fleiri hermenn. Teir komu upp úr ymsu skotgrøvunum og heilsaðu. Teir spældu fótbólt í kavanum. Teir varnaðust, at argi fíggindin ikki var stórt øðrvísi enn teir sjálvir, tá ið samanum kom.

Framvegis hoyrdu teir til hvør sína sannføring. Framvegis vóru teir partur av hvør sínum hermóti. Men hesa løtuna sóu teir ikki tað, sum skilti teir. Í staðin møttust teir um tað, teir høvdu í felag.

***

Góðu føroyingar

Kríggj snýr seg um mørk. Um mørk ímillum lond og ímillum menniskju.

Men hendingin frá 1914 vísir, at hóast vit eru ósamd um, hvar mørkini skulu verða sett, so kann menniskjalig góðska lata okkum hittast.

Og hesum er støðugt størri tørvur á.

Tí tað er eingin ivi um, at heimurin nú broytist.

Seinastu mongu árini hevur friður valdað í okkara parti av heiminum, og mørkini – millum lond og millum fólkasløg – hava verið kám.

Men nú, vit stíga inn í nýggja árið, eru tvey kríggj, sum eingin endi sæst á. Vit síggja ræðuleikar, sum ikki kunnu lýsast við orðum.

7. oktober var Ísrael fyri einum ótespiligum yvirgangsálopi. Tað, sum nú hendir í Gaza, er somuleiðis menniskjansliga ótespiligt. Vanlig fólk og børn í túsundatali hava latið lív. Eg havi ikki orð at lýsa ræðuleikarnar.

Og í Ukraina herjar kríggið við sama lag eftir skjótt tvey ár.

Herfyri var 25 ára gamla Alyona Fedotova, sum er flýdd úr Ukraina, í sjónvarpinum. Hon segði: »Eg eri heimleys. Eg havi einki arbeiði. Eg eri einsamøll. Havi mist familjuna. Fólk, eg eri góð við. Mítt land. Mítt heim.«

Í friðarligu Føroyum hava vit ilt við at skilja hesa sváru støðu.

Og í Russlandi verða menn og unglingar noyddir í kríggj, hóast teir – eins og hermenninir í 1914 – vita, at fíggindin ikki er stórt øðrvísi enn teir sjálvir.

Tað er ófatiligt, at menniskjan ikki verður klókari. Tað er óskiljandi, at kríggj og dráp halda á.

Hinvegin eru mørk, sum eru verd at stríðast fyri. Enntá at doyggja fyri. Hetta eru mørkini millum frælsi og ófrælsi. Millum ótta og tryggleika. Millum neyð og vælferð.

Tað er mín inniliga vón, at friður skjótt fæst í lag. At markið millum Russland og Ukraina verður virt. Og at mørk verða sett millum Ísrael og Palestina, sum báðir partar kunnu liva við – heldur enn kríggið, sum báðir partar nú doyggja við.

***

Men ringarnir av hesum kríggjunum breiða seg. Múrar verða aftur laðaðir millum lond. Stríðið um sannleikan er hart. Og tað sæst eisini her í Føroyum.

Tí samstundis sum mørkini verða herd í heiminum, fána tey á netinum. Tøknin er markleys. Vitlíki, sum er ársins orð, hevur longu yvirhálað okkum, langt áðrenn vit hava skilt, hvat tað er. Hvat tað kann.

Okkara fatanarevni røkka ikki til tað, sum nú hendir í talgilda heiminum.

Vitlíki ber okkum markleysar møguleikar. Ótrúligar og gagnligar møguleikar. Eitt nú hjálp til fólk við skerdum førleikum. Hjálp á heilsuøkinum. Ella við at avgreiða uppgávur eftir sekundum, sum gløggastu fólk brúka langa tíð til.

Vit skulu læra okkum at gagnnýta tað. At stýra tí. Og vit mugu brynja bæði okkum og børnini.

Tí alt, sum er markleyst, kann vera ein váði. Hava vit ikki mørk, er skjótt, at vit missa okkum sjálv.

Okkum tørvar til dømis mark ímillum tað, sum er satt, og tað, sum er ósatt. Ímillum rætt og rangt. Og mark fyri, hvat vit góðtaka – bæði av okkum sjálvum og øðrum.

Men vitlíki hevur einki mark. Hvørki menniskjansligt ella moralskt.

Tað ger tað trupult at navigera. Tí hvat av tí, vit síggja og lesa, er nú veruligt?

Myndir. Brøv. Tíðindi. Samrøður í miðlunum. Filmsupptøkur. Hvat er satt?

Í kríggi vita vit, at sannleikin er fyrsta ofrið. Men nú verður støðugt verri at skilja millum satt og ósatt – á øllum økjum.

Eisini vit eru offur í stóra kunningarkrígnum. Og algoritmurnar syrgja fyri, at hvørt einasta músaklikk er sum eitt spakaskot djypri niður í skotgravirnar. Tær smalka okkara heimsfatan – heldur enn at víðka hana.

Tær fáa okkum at halda, at heimurin er svartur og hvítur. Eggja okkum til annaðhvørt at vera fyri ella ímóti. At svara ja ella nei. Tær loyva okkum ikki at síggja ymsu síðurnar av málunum.

Hetta ávirkar heimin. Hetta ávirkar kjakið. Og hetta kann ávirka fólkaræðið. Eisini í Føroyum.

***

Góðu føroyingar

Hesa seinastu tíðina hava vit í Føroyum sæð støðugt fleiri mørk. Fólk fylkjast um ymisk sjónarmið – nógv meira enn eg áður havi sæð.

Fyri Ukraina. Fyri samstarvi við Russland. Fyri Ísrael. Fyri Palestina. Fyri fríari fosturtøku. Fyri børnum í móðurlívi.

Mørkini verða kritað.

Tað er gott, at vit kunnu siga okkara hugsan – og hava slík tiltøk. Fría kjakið er jú grundin undir fólkaræðinum.

Men politikkur og lógarverk snúgva seg um at seta mørk. Tá ið vit tóku við, fóru vit undir at flyta mørk – eins og allar samgongur gera. Og har mørk verða flutt, koma reaktiónir. Summi fegnast. Onnur gerast vónbrotin, og uppaftur onnur ilskast. Tað veldst um, hvørjumegin markið vit standa.

Vit hava hetta árið framt nógvar broytingar og umskipanir. Eg skilji væl, at fólk verða ill. Men úrslitini av umskipanunum fara at vísa seg.

Og orsøkin er greið. Vit kappast við útlond um bæði arbeiðsmegi og barnafamiljur. Flyta vit eingi mørk, tapa vit kappingina.

Eg veit, at vit eru ósamd um mørkini. Stundum rúkandi ósamd. Men eins og í 1914 gagnar tað okkum at koma upp úr skotgrøvunum. At síggja ymsar síður.

Bæði tá ið ræður um fiskivinnuna, handilsvinnuna og føroysku hagarnar. Tá ið ræður um moralsk mørk, etisk mørk og politisk mørk.

Tað er trupult. Tí vit skulu seta mørk. Men vit mugu eisini byggja brýr.

Í prædiku síni jólaaftan staðfesti bispur, at »friður á jørð er ikki til. Tað eru vit menniskju, sum mugu skapa frið, har vit eru.«

Og eg eri samdur. Menniskjan livir út frá mørkum. Millum mørk. Tað skapar ósemjur. Ófrið. Men vit eiga at hevja menniskjaliga góðsku upp um ósemjurnar.

Hjá Frelsunarherinum eru tey fyrimyndir á hesum øki. Í oktobur fekk Bernhard Petersen »Ársins Sálarheilsuvirðisløn« fyri arbeiðið við teimum heimleysu. Hann segði:

»Hetta eru okkara medmenniskju. Tí skulu vit vera góð við tey – og taka um tey.«

Hetta er kjarnin av at vera menniskja. At vit megna at taka um onnur. Eisini tey, vit eru rúkandi ósamd við. Júst sum hermenninir gjørdu jólanátt í 1914.

Og í Føroyum eru nógv fólk, sum nýta júst hetta sum lívskumpass. Ársins rósa í 2023, Randi Waag Jacobsen, er ein teirra. Við hennara skipan »yvirskot til tín« ber til at lata – og soleiðis gera mun fyri medmenniskjuni. Aftur at henni eru fólk og felagsskapir í hópatali, sum á ymsan hátt gera eitt stórt arbeiði. Fyri at byggja brýr. Fyri at taka um tey, ið hava hjálp og umsorgan fyri neyðini.

Í kvøld takki eg tykkum øllum hjartaliga.

***

Góðu føroyingar.

Ársins síðsta kvøld taka vit samanum – og líta fram.

Hóast tað er vorðið dýrari at liva – og eg veit, at hetta merkist, serliga hjá barnafamiljum – so hava vit arbeiði til allar hendur og nógv virksemi.

Ábendingar eru um, at inflatiónin nú hæsar av, og vónandi fer rentan tí at lækka.

Hóast avbjóðingar hava vit nógv at takka fyri. Vit liva í einum av heimsins bestu londum. Við stórum ríkidømi. Stórum frælsi. Stórum tryggleika. Hetta er framvegis eitt av heimsins bestu londum hjá børnum at vaksa upp í. Um ikki tað besta.

Kortini er okkara størsta avbjóðing í løtuni, at burðartalið minkar. Hetta má takast í størsta álvara.

Nøkur stig eru tikin.

Vit hava á fyrsta sinni eitt Barnamálaráð, soleiðis at einki barn skal detta niður ímillum ymsu skipanirnar. Vit arbeiða við at tryggja barnafamiljum betri fíggjarlig kor, betri møguleikar til eitt trygt heim og støðug dagstovnatilboð.

Vit mugu fáa børn, ung og familjur at trívast, støðast og flyta heim aftur. Hetta er fremsta málið – og púra avgerandi fyri framtíðina her á landi.

Men onnur stór mál eru longu nádd. Mál, sum áður vóru óhugsandi og fjar.

Sandoyartunnilin er eitt slíkt mál, ið hevur flutt samfelagið framá, bundið okkum saman og økt um møguleikarnar – bæði í vinnulívi, ítróttalívi og familjulívi. Serliga hjá ungum familjum í Sandoynni.

Og komandi árið byrjar við enn einum fluttum marki, nú Føroyar á fyrsta sinni verða við í einum EM-endaspæli fyri lið.

Eingin trúði, at tað bar til – eingin annar enn garparnir sjálvir. Men tá ið hondbóltsmenninir trína á vøllin í Berlin, fer tað at sameina allar føroyingar. Eg gleði meg at síggja, hvussu hetta bragd fer at ávirka land, fólk og ítróttalív frameftir.

Og komandi ár byrja fyrireikingarnar til Oyggjaleikir, sum verða í Føroyum í 2027. Í einum gerandisdegi, har nógv mørk skilja okkum, kann ítrótturin savna okkum.

***

Góðu føroyingar.

Nú fáir tímar eru eftir av árinum, minnast vit aftur á gamlaárskvøld í fjør.

Vónir, dreymar og lyfti. Men eisini stúranir, ótta og ampa.

Tá ið vit á nýggjárinum geva okkum stundir at grunda, varnast vit, hvussu nógv vit megna. Men vit varnast eisini, hvussu lítið vit sjálv ráða yvir tí, sum veruliga hevur týdning.

Tað er á markinum millum hesar báðar sannkenningarnar, at vit menniskju virka og liva. Ímillum egnan mátt og so tað, sum lagnan letur í okkara lut.

Tit, sum í kvøld syrgja, stríðast ella óttast tað, ið koma skal, kenna henda tvídrátt. Mátti hetta komandi árið borið tykkum ugga og vón. Máttu vit onnur sæð, hvussu vit best kunnu taka um tykkum – og veita hjálp og linna.

***

Góðu føroyingar

Eg vóni, at vit hetta komandi árið fara at stríðast fyri at halda fast um nøkur mørk. At vit megna at flyta onnur mørk fyri at tryggja framburð. Og at vit altíð megna at vísa góðsku – eisini tá ið vit eru ósamd um, hvar mørkini skulu vera.

At vit reisa okkum úr skotgrøvunum og megna at taka um okkara medmenniskju.

Bæði politiskt, hugsjónarliga – og menniskjansliga.

Gott nýggjár, góðu føroyingar.

Gud signi hetta komandi árið.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 31. desember 2023

Drotningin varðveitir sítt heiti

Margreta drotning letur trúnuna víðari til Fríðrik krúnprins, men hon varðveitir kortini sítt heitið sum drotning

Margreta drotning á seinastu Føroyavitjan sínari í 2021 (Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Danmark fer aftaná 14. januar at hava tvær drotningar. Margreta drotning, sum letur trónuna víðari til Fríðrik krúnprins, varðveitir nevniliga heiti sum drotning.

Drotningarnar í Danmark fara tí at vera Margreta drotning og Mary drotning.

Eitt nýtt hov verður sett á stovn við navninum "Hendes Majestæt Dronning Margrethes Hof".

Margreta drotning var bara 31 ár tá pápi hennara, Fríðrikur kongur, doyði, og í 52 ár hevur hon verið donsk drotning.

Fríðrikur, sum verður Fríðrikur X er 55 ára gamal.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 02. Jan 2024

Fríðrikkur tekur yvir trónuna, tá mamman hevur skrivað undir

14. januar kemur hann til ríkisráð á Christiansborg Slotti sum krúnprinsur, og fer haðani sum kongur

Margretha drotning á nýggjársmóttøkuni á Christiansborg Slotti í dag, saman við krúnprinsahjúnunum (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Tá tað 14. januar verður hildið ríkisráð á Christiansborg Slotti í Keypmannahavn, fær Danmark ein nýggjan ríkisstjóra (regent) í teirri løtu tá Margretha drotning skrivar undir kunngerðina um, at hon frásigur sær trónuna.

Hetta kemur fram í eini fráboðan, ið danska kongshúsið hevur sent út, og sum greiðir frá bakgrundini fyri kongsskiftinum.

Sostatt kemur elsti sonur hennara, Fríðrikkur, til Christiansborg Slott sum krúnprinsur, og fer haðani sum Fríðrikkur kongur X.

Somuleiðis kemur Mary, sum krúnprinsessa, og fer haðani sum drotning, meðan elsti sonur teirra, Christian prinsur, fer haðani, sum krúnprinsur, stendur í fráboðanini.

Tað verður 14. januar klokkan 14 føroyska tíð frá svalanum á Christianborg slotti, at Fríðrikur krúnprinsur verður útnevndur til kong.

Klokkan 13 er ríkisfundur, og aftaná fundin fer Mette Frederiksen, forsætisráðharri, at lýsa trónskiftið á Christiansborg slotti.

Í Danmark verða drotningar og kongar ikki krýnd, eins og gjørt verður í Bretlandi. Tey verða kunngjørd – útrópt, sum tey siga í Danmark.

Tað verður fyrstu ferð í 52 ár, at Danmark fær ein nýggjan ríkisstjóra. Seinast var í 1972, tá Fríðrikur kongur IX doyði, og trónarvingin, Margretha, gjørdist drotning.

Hon varð rópt á svalanum á Christiansborg Slotti av táverandi forsætisráðharranum, Jens Otto Krag.

- Í Danmark hevur siðvenjan higartil verið, at kongsskiftið hevur verið í sambandi við at ríkisstjórin doyr, eins og tað hendi í 1972. Í slíkum førum hendir skiftið í tí løtu ríkisstjórin doyr, skrivar kongshúsið.

Men hesaferð hendir trónskiftið altso í teirri løtu, at drotningin hevur undirskrivað kunngerðina.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 03. Jan 2024

Avgerðin kann fáa ávirkan á kongshúsini í Noregi og Svøríki

Tað hevur ikki verið siðvenja í Skandinavia, at ein kongur ella drotning leggur frá sær, men nú Margreta drotning hevur boðað frá, at hon fer frá, er ikki óhugsandi, at norski og svenski kongurin kunnu taka eina líknandi avgerð, heldur serfrøðingur

Margreta drotning á vitjan í Føroyum í 2021 (Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Nógv vóru skelkað, tá Margreta drotning gamlaárskvøld boðaði frá, at hon fór at leggja frá sær 14. januar. Og avgerðin hjá drotningini kann ávirka svenska og norska kongshúsið.

Tað sigur Roger Lundberg, serfrøðingur við SVT.

Hann heldur tað ikki vera óhugsandi, at 77 ára gamli svenski Carl Gustaf kongur og 86 ára gamli norski Harald kongur, kunnu fáa íblástur frá avgerðini hjá 83 ára gomlu donsku drotningini.

– Tað hevur jú verið siðvenja í Danmark, júst sum í Svøríki og Noregi, at mann verður sitandi alt lívið. So øll eru jú skelkað - serliga í Danmark.

Tá Fríðrikur krúnprinsur yvirtekur trónuna, fær hann heitið Fríðrikur X. Samstundis yvirtekur elsti sonur hansara krúnprinsaheitið og verður fremst í arvarøðini.

Fríðrikur krúnprinsur og Mary krúnprinsessa hava góða undirtøku millum danir, vísa kanningar, sum TV2 og DR almannakunngjørdu í desember.

Sambært Roger Lundberg fáa arvingarnir til svensku og norsku trónuna eisini góða undirtøku, og tað kann eisini ávirka norska og svenska kongin.

Sambært søgufrøðingum er hetta fyrstu ferð í yvir 800 ár, at ein danskur kongur ella drotning velur at leggja frá sær. Margreta drotning hevur sitið á donsku trónuni síðan 14. januar 1972, tá pápi hennara, Fríðrikur IX doyði. Tá hon 14. januar fer frá, hevur hon sostatt sitið júst 52 ár á trónuni.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 01. Jan 2024

2.200 bilar um samdøgrið gjøgnum Sandoyartunnilin

Tunnilin læt upp 21. desember

(Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

2.200 bilar í miðal um samdøgrið, og tilsamans 24.202 bilar koyrdu í gjøgnum Sandoyartunnilin.

Nýggjasti undirsjóvartunnilin í Føroyum læt upp 21. desember, og tunnilfelagið hevur nú gjørt upp, hvussu nógvir bilar hava koyrt gjøgnum tunnilin.

Hesar fyrstu dagarnar hevur tað verið ókeypis at koyra ígjøgnum Sandoyartunnilin, men í næstu viku fer tað at kosta. Kostnaðurin verður hin sami sum í Eysturoyartunlinum.

Tunnilsfelagið væntar at ferðslan fer at liggja millum 300 og 400 bilar um samdøgrið.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 05. Jan 2024

Ferðafólk slappa ikki út í Mykineshólm í ár

Hóast neyðug loyvi og nøktandi trygdarmeting, er avgjørt at atliti til lundastovnin vigar tyngri. Eins og í fjør, sleppa ferðafólk ikki heilt út í Hólmin, men túrar ímóti økinum verða kortini gjørdir

Av tí at tað ikki ber til at fara heilt í Hólmin verður gingið til eitt stað, har gott útsýni er yvir lundalandið og Mykineshólm. Hetta varð eisini gjørt í 2023 (Mynd: Pól Sundskarð)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Fyri at geva lundanum frið í bútíðini, verður ikki latið upp fyri ferðafólkum at ganga út í hólm komandi summar.

Hesi eru boðini, sum eru komin frá hagapørtunum í Mykinesi í vikuni. 

Í 2021 var omanlop úti í Lamba, og ein partur av lopinum rakti umleið 30-50 metrar av gøtuni, ið tískil má flytast. Eftir tilmæli frá Jarðfeingi varð øll gongd steðgað inntil nærri kanningar kundu staðfesta, hvussu støðan var. Yvirfriðingarnevndin hevur staðfest avgerðina hjá Friðingarnevndini í Vágum um at loyva at flyta hetta petti av gøtuni, og metingar hjá Jarðfeingi hava víst, at tað ikki er øktur vandi fyri, at tað stendur til at loypa meir.

- Hóast neyðug loyvi og nøktandi trygdarmeting, er avgjørt at atlitið til lundastovnin vigar tyngri, og tí verður ikki latið upp fyri túrinum út í hólm í 2024, staðfesta hagapartarnir.

Harvið ber tað framvegis ikki at koma heilt út í Hólmin sum ferðafólk.

Túrar verða gjørdir

Síðani 2017 hevur verið arbeitt fram ímóti eini loysn, ið tekur hesi atlit, samstundis sum ferðafólkini fáa eina góða uppliving uttan at tað órógvar náttúru, djóra- og fuglalívið og tey sum búgva í oynni minst møguligt.

Í tíðindaskrivinum verður eisini staðfest, at royndirnar frá í fjør vístu, at tað er ein avgjørdur fyrimunur at ferðafólkini ganga í bólkum við ferðaleiðara eftir einum skipaðum leisti. Tí verða túrarnir í 2024 skipaðir eftir sama leisti, við somu treytum og túrum.

Hetta merkir, at tað einans eru vaksin útlendsk ferðafólk og vinnulig ferðavinna, ið rinda fyri ferðaleiðara og gongugjald. Føroyingar og børn gjalda framvegis einki. 

Av tí at tað ikki ber til at fara heilt í Hólmin, verður gingið til eitt stað, har gott útsýni er yvir lundalandið og Mykineshólm. Hetta varð eisini gjørt í 2023.

"Hagapartarnir Mykines" hava síðani 2017 arbeitt við at skipa ferðavinnuna í Mykinesi á burðardyggum grundarlagi við neyðugum atliti til at verja náttúru, djóra- og fuglalív best møguligt. Grunnurin hevur eina ólønta nevnd, mannað við einum umboði fyri hvønn hagapart. Hagapartarnir tilnevna sítt umboð í nevndina.

- Grunnurin fær sínar inntøkur frá teimum gjaldandi ferðafólkunum. Útreiðslur til umsiting, innkrevjing og ferðaleiðarar v.m. verður fíggjað av inntøkunum og somuleiðis rindar grunnurin skatt av úrslitinum og meirvirðisgjald av gongugjaldinum/hiking fee. Eingin eigari fær persónligan part av vinninginum hjá grunninum og tað ger, at grunnurin hevur betri møguleika fyri at røkka sínum endamáli. nevniliga at stuðla bygd og oyggj best møguligt.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 04. Jan 2024

Ferðafólkatalið oman fyri 430.000

Sum væntað varð talan um metár hjá Vága floghavn í 2023. 1,6 prosent fleiri ferðaðust um flogvøllin enn í 2019

Í 2023 vóru ferðafólkini 431.079 í tali. Hetta vísa nýggj tøl frá Vága Floghavn. Nú er føroyska flogferðslan komin á sama stig, sum beint áðrenn koronufarsóttina (Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Ferðafólkatalið í fjør fór upp um tað, sum tað var í metárinum í 2019, tá 424.281 ferðafólk fóru um flogvøllin í Vágum.

Í 2023 vóru ferðafólkini 431.079 í tali. Hetta vísa nýggj tøl frá Vága Floghavn, sum Kringvarpið bar fram í vikuni.

Harvið var talið 1,6 prosent hægri í fjør, enn tað var í 2019. Í 2020 kom koronufarsóttin, og tað tók langa tíð at fáa flogferðsluni upp ímóti tí stigunum, sum hon var á áðrenn.

Nú hevur Vága Floghavn so sett nýtt. Kringvarpið skrivar, at talið sjálvan desember mánaði í fjør var væl lægri enn tað í 2019: Yvir átta prosent lægri.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 04. Jan 2024

Sandavágs Timburhandil yvirtekur Skousen og Uno

Yvirtøkan er ein liður í at betra um marknaðarstøðuna hjá Sandavágs Timburhandli í høvuðsstaðnum

Ebbe Kristinn Thomsen, handilsleiðari hjá Sandavágs Timburhandli, og Dánjal Petersen, stjóri í Uno

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Á nýggjárinum yvirtók Sandavágs Timburhandil virksemið hjá Uno og Skousen í Havn. Sostatt verða køkar og hvítvørur nú partur av vaksandi úrvalinum hjá Sandavágs Timburhandli.

Yvirtøkan er eisini enn ein liður í at betra um marknaðarstøðuna hjá Sandavágs Timburhandli í høvuðsstaðarøkinum, har Sandavágs Timburhandil lat upp væl móttikna handverkarabúð í summar. Handverkarabúðin húsast fyribils enn á Heygsvegnum ímeðan hølini í Smiðjugerði verða fyrireikað. Væntandi verður flutt niðan í Smiðjugerði um seks til átta vikur. 

Eftir ætlan verður køksdeildin partur av Sandavágs Timburhandli, meðan Skousen framhaldandi kemur at virka undir egnum navni og við egnari tænastudeild, sum eisini heldur til í Smiðjugerði.

Uno byrjaði sum súkkluhandil og síðan køkshandil, áðrenn Skousen legðist afturat í 2019. Skousen er annars væl kent í Føroyum, og hevði í fleiri ár væl rikna deild á Staravegnum á Hálsi í Havn.

Sandavágs Timburhandil varð stovnaður í 1974, og fyllir sostatt fimmti í ár. Frá at vera ein meira staðbundin timburhandil nógv tey fyrstu árini, er Sandavágs Timburhandil í dag veitari til byggivinnuna og einstaklingar um alt landið, og til alt frá smærri umvælingum og til størstu verkætlanirnar – við ókeypis útkoyring har landfast er.

Í sambandi við umleggingina eru køksdeildin og Skousen í Smiðjugerði afturlatin hesa vikuna, men latið verður uppaftur 8. januar.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 02. Jan 2024

Farsóttarøkið á føroyskar hendur

Ársgamli stovnurin Fólkaheilsustýrið tekur sær nú av økinum

(Koronamynd: Ólavur Frederiksen)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Farsóttarøkið varð flutt á føroyskar hendur nú á nýggjárinum, tá Fólkaheilsustýrið yvirtók umsitingina av farsóttarøkinum – sama dag sum stovnurin hátíðarhelt sín fyrsta føðingardag.

Í hesum sambandi verður móttøka í hølunum hjá Heilsumálaráðnum á Eirargarði 2, seinnapartin í morgin.

Fólkaheilsustýrið er ein sjálvstøðugur stovnur undir Heilsumálaráðnum, og fór formliga at virka 1. januar 2023, tá virksemið hjá Fólkaheilsuráðnum, Ílegusavninum og lutvíst Deildini fyri Arbeiðs- og Almannaheilsu varð savnað undir nýggja stýrinum.

Uppgávurnar hjá Fólkaheilsustýrinum kunnu skiljast sundur í nøkur yvirskipað øki:

• Ráðgeving og upplýsing
• Hagtøl og skráir
• Tilbúgving

Stigvíst verða fleiri nýggjar uppgávur lagdar til Fólkaheilsustýrið, og sum nevnt yvirtók stovnurin umsitingina av farsóttarøkinum frá landslæknaembætinum 1. januar 2024.

Les eisini: Farsóttarnevndin vald av nýggjum 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 02. Jan 2024

Fólk skilja ikki burturkastið: Eldur kyknaði í innsavningarbili hjá IRF

Tað kann fáa stórar avleiðingar um fólk ikki skilja burturkastið. Hjá IRF hava tey seinasta árið havt trupulleikar av eldi í bili og bingjum

 

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Vit mugu gerast betri til at skilja burturkast. Bæði fyri umhvørvið og fyri okkara egnu trygd. Tað er sera týdningarmikið, at eldfimt burturkast, sum t.d. gassfløskur, ikki verður blandað saman við annað burturkast. Tað sigur IRF í tíðindaskrivi.

Seinasta árið er tað hent hjá IRF, at eldur er kyknaður bæði í innsavningarbili og í bingjum.

Umhvørvisliga sæð skulu vit gerast betri til at skilja burturkastið í Føroyum. Landspolitiskt verður eisini arbeitt við nýggjari kunngerð, ið skal leggja lunnar undir, at so nógv burturkast sum gjørligt verður endurnýtt og endurvunnið heldur enn brent ella tyrvt.

Røtt skiljing snýr seg tó í stóran mun eisini um trygd. Um trygdina heima við hús, um trygdina hjá starvsfólkunum, sum handfara og flyta burturkast, og um trygdina á støðunum hjá IRF.

Eldfimt burturkast skal skiljast fyri seg
Eldfimt burturkast er m.a. øll sløg av battaríum (t.d. smábattarí, lithiumbattarí, amboðsbattarí, akkumulatorar), øll sløg av gassfløskum og øll sløg av krúti og fýrverki. 

Tá ið eldfimt burturkast verður blandað við annað burturkast, kunnu avleiðingarnar gerast sera álvarsamar. Heima við hús kann eldur kykna í t.d. køkinum, bilhúsinum ella í ruskstativinum.

Nakrar hendingar av hesum slagi tóku seg upp í fjør hjá IRF. Millum annað kom eldur í burturkastið í lastini á einum innsavningarbili hjá IRF, og eisini kyknaði eldur í tveimum førum í bingjum, sum stóðu ávikavist á Hagaleiti og í Trøllavík. Í øllum trimum førunum var talan um hendingar, sum kundu verið fyribyrgdar, um burturkastið hevði verið rætt skilt.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 05. Jan 2024

29 skúlaverkætlanir hava fingið játtað tímar

Verkætlanin, sum hevur fingið flest tímar hetta skúlaárið, er eitt sertilboð í Sankta Frans skúla til ávísan næmingabólk

Sertilboðið í Sankta Frans skúla við heitinum "Treysti" hevur fingið flest tímar í hesum skúlaárinum av kontuni til royndar- og menningarvirksemi. Talan er um 20 tímar um vikuna

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Sertilboðið í Sankta Frans skúla við heitinum "Treysti" hevur fingið flest tímar í hesum skúlaárinum av kontuni til royndar- og menningarvirksemi. Talan er um 20 tímar um vikuna.

Ein onnur verkætlan, sum hevur fingið nógvar tímar, er skúlasálarfrøðiverkætlanin á Skúlatrøð, sum gongur á triðja ári. Hetta skúlaárið fær hon 17 tímar um vikuna. Játtanin til skúlasálarfrøðingin á Skúlatrøð er ein lønarlig samsýning á umleið hálva tíð til viðkomandi. Henda verkætlanin hevur til endamáls at betra um sálarheilsuna hjá næmingunum á Skúlatrøð.

Verkætlanin á triðja plássi, tá ið talan er um tímar, er somuleiðis á Skúlatrøð. Tað er matarskipanin, sum eisini er royndarskipan í trý ár. Av kontuni til royndar- og menningarvirksemi fær henda verkætlanin 13 tímar ella 200.000 krónur. Verkætlanin er samskipað við Klaksvíkar kommunu, sum rindar helmingin. Upprunaliga var umsóknin væl størri enn tað, sum verður játtað.

Á fjórði plássi er trivnaðarverkætlanin í Stranda skúla, sum eisini gongur á triðja ári. Henda verkætlanin fær 10 tímar hetta skúlaárið. Hon hevur til endamáls at styrkja trivnaðararbeiðið og fyribyrgja happing, mistrivnað og skúlanoktan.

Á fimta plássi er verkætlan í Eysturskúlanum, sum fær 8 tímar. Henda verkætlanin eitur LST – lesi- og skrivitøkni – og hevur til endamáls at røkka orðblindum, lesi- og skriviveikum og talblindum næmingum.

Undirvísingarstýrið hevur gjørt av, at tær verkætlanir, sum verða raðfestar fremst, tá ið talan er um at fáa tímar av kontuni til royndar- og menningarvirksemi, eru tær, sum menna inklusjónsarbeiðið í skúlanum, verkætlanir, sum snúgva seg um námsfrøðiligar tilgongdir við fyriliti fyri næmingum, sum ikki megna eina regluliga skúlagongd, t.d. skúlaaftran, verkætlanir, sum menna rørsluátøk í skúlatíðini, verkætlanir við fyriliti fyri talgildari menning og albúgving og at enda verkætlanir, sum menna leiðslu- og lærarasamstarv millum smærri og størri skúlar. Skúlar kunnu søkja um tímar til verkætlanir innan onnur øki, sum skúlin heldur er umráðandi at menna.

Skúlarnir, sum hava fingið játtað tímar í hesum skúlaárinum, eru Skála skúli, Eysturskúlin, Skúlatrøð, Runavíkar kommunuskúli, Skúlin á Argjahamri, Stranda skúli, Skúlin á Fløtum, Skúlin á Giljanesi, Vágs skúli, Tofta skúli, Porkeris skúli, Sankta Frans skúli, Sumbiar skúli, Sandoyar skúli, Eiðis skúli, Sands skúli, Velbastaðar skúli, Skúlin á Fossánesi og Tvøroyrar skúli, skrivar Skúlablaðið.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 02. Jan 2024

Vaktarskifti í Barnaverndini við Skálafjørðin

34-ára gamla Katrin Dam tekur við eftir Jenny Petersen, sum hevur starvast hjá Barnaverndini í 18 ár

Í samband við vaktarskiftið varð skipað fyri samkomu. Jenny takkaði fyri tíðina, og ynskti avloysaranum hepna hond og bestu eydnu í starvinum

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Nes-, Sjóvar- og Runavíkar kommuna umsita í felag barnaverndina í økinum við Skálafjørðin. Nú húsast barnaverndin í húsunum, sum Símun í Bakkanum og konan Karla í sínari tíð bygdu úti við Toftavatn. Roðin eigur húsini. Hetta er eldrasamtakið hjá somu kommunum

Jenny Petersen hevur starvast hjá barnaverndini í 18 ár og hevur verið leiðari síðan 1. mai 2021. Hon hevur nú valt at taka við øðrum avbjóðingum. Tí hevur verið søkt eftir nýggjum leiðara.

Setanarnevndin, ið millum anna var mannað av borgarstjórunum í teimum trimum kommununum, innstillaði einmælt Katrina Dam til starvið sum leiðari. Tikið var undir við hesum í avvarðandi kommununum.

Katrin er 34 ára gomul. Hon varð í 2020 útbúgvin sum sosialráðgevi frá Professionsháskúlanum Absalon í Slagelse í Danmark og var annars júst byrjað í starvi hjá Barnaverndartænastuni við Skálafjørðin. Fyrstu trý árini eftir lokna útbúgving starvaðist hon sum sosialráðgevi á familjudeildini á Amager í Danmørk. 

Í samband við vaktarskiftið varð skipað fyri hugnaligari samkomu í dag. Jenny takkaði fyri tíðina, og ynskti avloysaranum hepna hond og bestu eydnu í starvinum.

Vegna kommunurnar í samstarvinum takkaði Tórbjørn Jacobsen, borgarstjóri í Runavíkar kommunu, Jenny Petersen fyri trygga leiðslu og gott samstarv. Samstundis ynskti hann vegna kommunurnar Katrini Dam blíðan byr í nýggja og ábyrgdarfulla starvinum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 05. Jan 2024

Vágs Kommuna ger íløgur fyri yvir fimm milliónir

Tað er settur meira peningur av í fíggjarætlanini fyri 2024 til viðlíkahald av bygningum hjá Vágs Kommunu, enn undanfarna ár

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Vágs kommuna fer í 2024 at gera íløgur fyri beint yvir fimm milliónir krónur.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 03. Jan 2024

Rósa Heinesen nýggjur rektari á Miðnámi í Suðuroy

Rósa Heinesen er 35 ára gomul og útbúgvin innan altjóða viðurskifti, herundir altjóða politikk, løgfrøði, búskap og søgu, frá hægri lærustovnum í Eysturríki og Onglandi

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Landsstýrismaðurin við barna- og útbúgvingarmálum, Djóni Nolsøe Joensen, hevur sett Rósu Heinesen í starvið sum rektari á Miðnámi í Suðuroy.

Rósa Heinesen er 35 ára gomul og útbúgvin innan altjóða viðurskifti, herundir altjóða politikk, løgfrøði, búskap og søgu, frá hægri lærustovnum í Eysturríki og Onglandi.

Hon hevur undirvíst á Heilsuskúlanum og Miðnámi í Suðuroy, og síðani 2021 hevur hon arbeitt í Granskingarráðnum, har hon millum annað hevur verið skrivari hjá Ráðnum fyri gransking, menning og nýskapan. Hon hevur royndir innan samskifti og samskipan, hagfrøði, menningararbeiði og sum týðari og rættlesari eins og at vera blaðkvinna á fakligum tíðarriti. Eisini hevur hon í nógv ár arbeitt sjálvboðið við børnum og ungum.

Rósa Heinesen býr á Tvøroyri saman við familju síni. Hon tekur við starvinum 1. februar 2024.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 30. desember 2023

Finngerð var í barnatannrøktini í 45 ár

Nú hevur hon takkað fyri seg í starvinum sum klinikassistentur á tannrøktini hjá Klaksvíkar kommunu

- Finngerð hevur við sínum fakkunnleika og serliga góða barnatekki duga so ómetaliga væl at givið børnunum eina kenslu av, at á Tannlæknastovuni kunnu børnini vera trygg, hóast tey til tíðir eru í einari annars ótryggari støðu

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Starvsfólkini í Barnatannrøktini í Klaksvík skipaðu fríggjadagin fyri hugnaligari hátíðarløtu fyri Finngerð Danielsen, sum takkar fyri seg í starvinum sum klinikassistentur. Finngerð hevur starvast í barnatannrøktini síðan 1978, og hevur sosatt starvast har í 45 ár.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 05. Jan 2024

Nýggjárskonsertin í Norðurlandahúsinum hetta vikuskiftið

Ivan Magrí úr Italiu og Andrias Blaasvær á violin eru solistar á konsertini, sum verður at hoyra í útvarpinum í kvøld

Føroya Symfoniorkestur við stórum kóri verður sum vant at hoyra. Konsertin verður at hoyra í Kringvarpinum leygarkvøldið (Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Føroya Symfoniorkestur við kóri, Norðurlandahúsið og Kringvarp Føroya bjóða aftur í ár til sanna tónleikaliga veitslu við tveimum nýggjárskonsertum. Tann fyrra var í gjárkvøldið og tann seinna í kvøld. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 03. Jan 2024

90ini umaftur: Týskur plátuvendari til Føroya

Hann toppaði mangar hittlistar kring heimin í 90'unum við hittum sum 'Ecuador', 'Stay', 'Encore', 'Mysterious Times', 'Rock My Body' og 'Adelante'

 

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Høllin á Hálsi verður 9. mars karmur um eitt stórt tiltak, har farið verður aftur í 90'ini. Har verður tónleikur, móti, undirhald, vinir, og alt annað, sum hoyrir 90'unum til.

Nøvnini verða avdúkað so hvørt tiltakið nærkast, og nú eru fyriskiparirnir klárir at avdúka fyrsta navnið ið er DJ Sash! Hann toppaði mangar hittlistar kring heimin í 90'unum við hittum sum 'Ecuador', 'Stay', 'Encore', 'Mysterious Times', 'Rock My Body' og 'Adelante', og nú kemur hann í Høllina á Hálsi 9. mars.

Hann hevur verið aktivur á tónleikapallinum í 26 ár, og er seinastu árini veruliga komin fram aftur, við nýggjum elektroniskum tónleiki. Hann hevur vunnið fleiri virðislønir og er garantur fyri at skapa sannan 90ára hýr, har hann framførir.  Fyrireikarinir eru sera fegnir um, at Dj Sash! verður við til kvøldið og vænta nógv fólk til tiltakið.

Tiltakið er kl 21-03:45, og alt kvøldið er spekkað av góðum tónleiki - bæði føroyskum og útlendskum, siga fyriskipararnir.

Atgongumerki verða sett til sølu mánadagin 8. januar. Tað er 25 ára aldursmark til tiltakið.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 05. Jan 2024

13 ára gamal krasjaði Tetris

Fyrsta menniskja, ið er komið so langt í spælinum, at ongir brikkar vóru eftir

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Ein 13-ára gamal drongur í Oklahoma hevur megnað at koma so langt í spælinum NES Tetris, at tað frysti, tí har vóru ikki fleiri brikkar eftir. Hetta hevur onki menniskja klára fyrr, einans teldur.

Tetris er eitt telduspæl, sum telduforritarin Aleksej Pazjitnov skapti í 1984. Í 1989 gav Nintendo Entertainment Systems spælið út á síni støð. Og fyri jól gjørdist 13 ára gamli Willis Gibson eftir øllum at døma tað fyrsta menniskja at spæla Tetris so langt, at tað frysti.

Á niveau 26 kemur stigteljarin upp á 999.999 og støðgar har, tí teljarin hevur bert seks tøl. Hetta var ikki nýtt fyri Gibson, sum í spæliheiminum er kendur undir dulnevninum Blue Scuti, sum fleiri ferðir fyrr er komin upp á 999.999.

Men 21. desember helt hann fram, og sló fleiri met. Gibson spældi fram til niveau 157, ið er tað hægsta, sum nakað menniskja er komið í Tetris útgávuni hjá Nintendo, og á vegnum hagar setti hann eisini heimsmet við hægsta tali av reinsaðum linjum.

Og spælið endaði við, at spælið so at siga gav upp – ikki at Gibson tapti.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 04. Jan 2024

Íslendingar skulu velja nýggjan forseta

Guðni Þ. Jóhannesson stillar ikki uppaftur á forsetavalinum í summar

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Íslendingar skulu velja nýggjan forseta, tá tey fara til forsetaval 1. juni. Sitandi forseti, Guðni Th. Jóhannesson kunngjørdi á nýggjárinum, at hann ikki var sinnaður at stilla uppaftur til eina triðju setu.

Hetta kom eitt sindur óvart á íslendingar, tí í sambandi við, at Guðni tók við sum forseti í 2016 segði hann, at hann var sinnaður at verða sitandi í tríggjar setur.

Forsetin sigur, at hann hevur umhugsað støðuna, og kom fram til, at best er at lata øðrum koma framat nú.

Guðni verður sostatt tann forsetin í Íslandi, sum hevur sitið styttst í embætinum. Forsetaval í Íslandi ganga vanliga friðarliga fyri seg, og oftast er talan um at loyva sitandi forseta at sita í eitt valskeið afturat.

Undanfarni forsetin, Ólafur Ragnar Grímsson, sat í 20 ár, forestin undan honum, Vigdís Finnbogadóttir sat í 16 ár, og foretetin undan henni, Kristján Eldjarn, sat í 12 ár.

Forsetavalið verður, sum sagt, 1. juni, og nýggi forsetin tekur við 1. august. Enn hava ongi boðað frá, at tey ætla at stilla upp.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 02. Jan 2024

Japan: Talið á deyðum komið upp á 73

Jarðskjálvtin í Ishikawa-økinum nýggjársdag er tann ógvusligasti í landinum síðan 2016

Oyðileggingarnar eru umfatandi (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Hósdagin var talið á deyðum eftir jarðskjálvtan, sum rakti Ishikawa økið í Japan mánadagin, komið upp á 73. Tað skrivar Reuters tíðindastovan.

Japan varð nýgjársdag rakt av tilsamans 155 skjálvtum, upplýsir veðurstovan í landinum. Harðasti skjálvtin, ið máldi 7,6, var í Ishikawa, og tað er her, at 73 deyðstilburðir eru staðfestir, skrivar Ritzau.

Tað varð framvegis leitað eftir livandi í húsaleivdunum.

Yvir 33.000 fólk eru flutt burtur, og sambært lokalum myndugleikum vóru framvegis 100.000 húsarhald, sum ikki høvdu vatn.

Japanski forsætisráðharrin, Fumio Kishida, segði týsdagin, at bjargingararbeiðið er ein kapprenning móti tíðini.

Fleiri túsund bjargingarfólk royndu at at koma livandi í húsaleivdunum til hjálpar.

Kuldastig og nógv regn lætti ikki um bjargingararbeiðið. Hartil liggja fleiri av teimum harðast raktu økjunum langt frá teimum stóru býunum, og veganetið til hesi støð er oyðilagt í skjálvtunum.

Reuters skrivar, at skjálvtin er tann mest oyðileggjandi í Japan síðan 2016.

Mikudagin segði Fumio Kishida, forsætisráðharri, á tíðindafundi, at stjórnin skipar fyri, at harðast raktu fólkini kunnu fáa neyðhjálpina sjóvegis. Tað lættir munandi um arbeiðið.

Japan upplivir á hvørjum ári fleiri hundrað jarðskjálvtar, harav teir flestu eru so at siga óskaðiligir.

Orsøkin til nógvu skjálvtarnar í landinum er, at Japan liggur í einum øki har tríggjar sokallaðar tektoniskar plátur møtast. Av somu orsøk eru allir bygningar í landinum bygdir soleiðis, at teir skulu kunna standa ímóti hørðum ristingum, skrivar Ritzau.

Mynd: EPA 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 04. Jan 2024

75 milliónir fleiri fólk í heiminum

1. januar var fólkatalið í heiminum yvir átta milliardir og 19 milliónir, ið svarar til ein vøkstur á 75 milliónir ella beint undir eitt prosent samanborið við fyri einum ári síðani

Lissabon, Portugal (Mynd: AP)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Á fyrsta degi í nýggja árinum var fólkatalið í heiminum yvir átta milliardir og 19 milliónir fólk - heilt nágreiniligt 8.019.876.189 fólk, sambært amerikanska stovninum United States Census Bureau.

Tað svarar til, at heimurin hetta seinasta árið hevur havt ein fólkavøkstur á 75 milliónir - beint undir eitt prosent, skrivar tíðindastovan AP.

United States Census Bureau metir, at tað fyrst í hesum árinum verða 4,3 børn fødd, og tvey fólk doyggja hvørt sekund.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 30. desember 2023

Clinton, Trump og Andrew prinsur nevndir í Epstein-skjølunum

Fyrrverandi amerikansku forsetarnir eru tó ikki undir illgruna fyri at hava framt nakað lógarbrot – verri er við Andrew prinsi

Andrew prinsur - skuldsetingarnar móti honum eru nú skjalfestar í almennum skjali frá rættinum (Savnsmynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Eitt fleiri hundrað síður langt skjal frá kanningararbeiðinum í sambandi við stóra málið móti amerikanska milliardinginum, Jeffrey Epstein, varð í vikuni almannakunngjørt. Her verða næstan 200 politikkarar og vinnulívsfólk nevnd – teirra millum fyrrverandi amerikansku forsetarnir, Bill Clinton og Donald Trump, umframt bretski Andrew prinsur.

Tað var í desember, at ein dómstólur í New York tók avgerð um, at skjølini í ákærunum um kynsligan ágang og sextrælkan, skuldu almannakunngerast.

Nú eru so allar 900 síðurnar tøkar, og væntandi verða fleiri skjøl latin leys hesar komandi vikurnar.

Stórur partur av innihaldinum í skjalinum er kendur frammanundan, men hetta er fyrstu ferð, at upplýsingarnir koma frá sjálvum rættinum. Í tilfarinum eru persónar, sum eru undir ákæru í umfatandi rættarmálinum móti Jeffrey Epstein.

Ein av hesum umrøddu persónum, er Andrew prinsur, skrivar Sky News. Hann er skuldsettur fyri at hava gjørt seg inn á eina kvinnu í eini íbúð hjá Epstein á Manhattan í 2001. Eftir ákærurnar tók bretski prinsurin seg aftur frá almenninginum, tí hansara vinarlag við Epstein gjørdist ein trupulleiki fyri bretska kongshúsið.

Forsetar nevndir - men ikki tyngjandi

Bill Clinton er eisini nevndur í skjalinum. Sambært einum talsfólki hjá fyrrverandi forsetanum, hevur Clinton á einum sinni flogið við einum privatflogfari hjá Epstein, men er ikki skuldsettur fyri nakað lógarbrot.

Eisini navnið hjá Donald Trump er at finna. Tað er tí, at Epstein á einum sinni royndi at ringja til Trump fyri at vitja eina spælihøll hjá honum.

Hvørgin av fyrrverandi forsetetunum eru skuldsettir ella settir í samband við nakað av brotsverkunum, sum Jeffrey Epstein varð skuldsettur fyri.

Jeffrey Epstein varð handtikin í 2019, undir illgruna fyri sextrælkan (traficking) mótvvegis ungum gentum og kynsligan ágang í árunum 2002 til 2005. Hann kundi rokna við einum fongsulsdómi upp til 45 ár. Epstein gjørdi sjálvmorð í fongslinum í august 2019. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 04. Jan 2024