Helmingurin av føroyingum er stúrin fyri kríggi

Kanning hjá Portalinum vísir, at føroyingar bera ótta fyri, at kríggj kann bresta á innan fyri komandi fimm árini

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Ein stórur partur av føroyingum óttast fyri kríggi í Evropa. Tað vísir kanning hjá Portalinum.

Í sambandi við seinastu veljarakanning spurdu vit eisini um hvussu stúrnir føroyingar eru fyri ymsum hóttanum, sum kunnu koma at gera seg galdandi.

Spurningurin, sum spyr.fo setti ljóðaði soleiðis: Hvussu stúrin ert tú fyri, at vera ávirkað/ur av einum av hesum hendingum komandi fimm árini? ; stórkríggj í Evropa

14 prosent av teimum sum svaraðu, søgdu seg vera 'sera stúrin', og 38 prosent svaraðu, at tey vóru 'stúrin'. Altso er ein góður helmingur av føroyingur stúrin ella sera stúrin fyri at kríggj skal bresta á innan fyri komandi fimm árini.

17 prosent svaraðu 'ikki stúrin', og 6 prosent svaraðu 'als ikki stúrin', meðan 24 prosent vóru 'hvørki stúrin ella ikki stúrin'.

Um hugt verður eftir kynsbýtinum, so eru kvinnurnar meira stúrnar fyri kríggi enn menninir.

Heili 70 prosent av kvinnunum eru stúrin ella sera stúrin fyri kríggi (ávikavist 52 og 18 prosent) meðan bert 37 prosent av monnunum hava hesa somu kenslu (ávikavist 25 og 12 prosent).

Tað vísir seg eisini, at tey ungu eru meira stúrin, enn teir eldru aldursbólkarnir:

Í aldursbólkinum 18-29 ár eru 24 prosent sera stúrin og 39 prosent stúrin, 63 prosent tilsamans. Í aldursbólkinum 30-44 ár eru tey 54 prosent, í aldursbólkinum 45-59 40 prosent og í aldursbólkinum oman fyri 60 ár eru tey 54 prosent stúrin ella sera stúrin.

Landafrøðiliga er ikki so stórur munur á økjunum, tá hesin spurningur verður settur. Tó síggja vit, at í Eysturoynni finna tey, ið eru mest stúrin (18 prosent) og eisini tey, ið eru minst stúrin (11 prosent).

Hyggja vit eftir hvørjum flokki, tey siga seg fara at atkvøða til komandi væl, so sær støðan soleiðis út, tá vit hyggja at teimum fýra stóru flokkunum:

• Fólkafloksveljarar: 31 prosent stúrnir og 11 prosent sera stúrnir, tilsamans 42 prosent
• Sambandsveljarar: 44 prosent stúrnir og 11 prosent sera stúrnir, tilsamans 55 prosent
• Javnaðarveljarar: 41 prosent stúrnir og 20 prosent sera stúrnir, tilsamans 61 prosent
• Tjóðveldisveljarar: 45 prosent stúrnir og 14 prosent sera stúrnir, tilsamans 59 prosent

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. mars 2025

Helmingurin av fólkinum væntar fíggjarkreppu

53 prosent av veljarunum siga seg stúra fyri, at ein fíggjarkreppa rakar okkum innan fyri komandi fimm árini

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Ein góður helmingur av fólkinum í Føroyum ber ótta fyri at vit skulu renna okkum inn í eina fíggjarkreppu innan fyri komandi fimm árini.

Í seinastu veljarakanning hjá Portalinum vóru veljararnir spurdir um teir eru stúrnir fyri, at ein fíggjarkreppa skal raka okkum í nærmastu framtíð.

Spurningurin ljóðaði: “Hvussu stúrin ert tú fyri, at vera ávirkað/ur av einum av hesum hendingum komandi fimm árini?; Fíggjarkreppu”.

38 prosent søgdu seg vera ‘stúrin’ og 15 prosent ‘sera stúrin’, 53 prosent til samans. 5 prosent vóru ‘als ikki stúrin’ og 14 prosent vóru ‘stúrin’

Í øllum landslutunum í landinum uttan einum eru tað væl oman fyri 50 prosent, sum eru stúrin. Men ikki í Eysturoynni. Har síggja tey ikki eins svart upp á møguleikanum fyri eini komandi fíggjarkreppu. 25 prosent her søgdu seg vera ‘stúrin’ og 17 prosent ‘sera stúrin’, 42 prosent tilsamans.

Annars eru ikki so nógv útsving at síggja í kanningini. Býtið millum Tórshavn/restina av landinum og kvinnur/menn er stórt sæð tað sama.

Ungdómurin meira stúrin

Tó so – í aldursbólkinum er ein ávísur munur at síggja. Teir eldru aldursbólkarnir – tey yvir 30 ár eru samd – umleið helvtin er stúrin ella sera stúrin.

Men tey yngstu eru nógv meira stúrin. Millum tey 18 til 29 ára gomlu eru tað heili 28 prosent, ið siga seg vera ‘sera stúrin’ fyri eini fíggjarkreppu og 39 prosent siga seg vera stúrin – 67 prosent tilsamans.

Lítil ótti fyri farsóttum

Í kanningini spurdu vit eisini fólk um tey vóru stúrin um onnur evni eisini. Eitt nú fyri at verða rakt av farsóttum innan fyri komandi fimm árini.

Men her má sigast, at vit ikki eru so stúrin, hóast tað ikki er so langt síðan, at vit sluppu av við korona/covid 19 farsóttina.

Bert 14 prosent eru ‘stúrin’ fyri eini nýggjari farsót og 3 prosent eru ‘sera stúrin’ – 17 prosent tilsamans.

Eisini her eru bert lítlir munir at síggja í kynum, aldursbólkum, landafrøði og politiskum tilknýti.

Vit síggja her, at fólk í Norðoyggjum eru eitt sindur minni stúrin enn í hinum økjunum. At menn eru minni stúrnir enn kvinnur. At tey yngstu og elstu eru meira stúrin enn tey miðaldrandi. Og at veljarar hjá Fólkaflokkinum eru minni stúrnir (15 prosent) enn hjá hinum stóru flokkunum har 21 prosent hjá Sambandsflokkinum eru stúrnir og 23 prosent hjá bæði javnaðar- og tjóðveldisveljarunum. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. mars 2025

Kjøt og kaffi dýrkað mest

Hesir vørubólkar eru hækkaðir við næstan 10 prosentum

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Kjøtvørur og kaffi og kakao eru tær vørur, sum eru dýrkaðar mest hetta seinasta árið.

Tað vísa nýggjastu prístalshagtølini hjá Hagstovuni.

Báðir hesir vørubólkar eru hækkaðir 9,4 prosent í mun til fyri einum ári síðani.

Av kjøtvørum er tað lambskjøt, sum er dýrkað mest, men svínakjøtið er eisini dýrkað. Hinvegin er prísurin á flogfenaði lækkaður nakað seinasta árið. Prísirnir á smøri eru somuleiðis hækkaðir – vøksturin er góð tíggju prosent. Mjólk, ostur og egg er dýrkað 3,3 prosent, skrivar Hagstovan.

Eisini hava søtu mat- og drykkjuvørurnar havt prísvøkstur seinasta árið.

Sjokuláta og góðgæti er meir enn fýra prosent dýrari nú enn í februar í 2024. Kaffi er dýrkað næstan ellivu prosent.

Einasti matvørubólkur, sum er vorðin bíligari hetta seinasta árið, er fiskur, sum er lækkaður 0,3 prosent.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 25. mars 2025

Prísvøksturin er nú 1,3 prosent

Prísvøksturin er nú nakað størri enn hann var í november. Prísvøksturin á mati og drykkjuvørum er framvegis stórur samanborið við prísvøksturin á øðrum vørum og tænastum

 

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Prísirnir í Føroyum eru hækkaðir 1,3 prosent frá februar í 2024 til februar í 2025.

Prísirnir hækka við lægri ferð, enn teir hava gjørt seinastu fýra árini. Tó er árligi prísvøksturin fyri februar í 2025 nakað størri enn árligi prísvøksturin var til seinastu uppgerð av brúkaraprístalinum, sum var í november í 2024 – tá var hann 0,8 prosent.

Brúkaraprístalið er yvirskipað sett saman av 12 vøru- og tænastubólkum. Av teimum 12 høvuðsbólkunum í brúkaraprístalinum telja 'matur og drykkjuvørur' mest í samlaðu nýtsluni hjá einum miðal føroyskum húsarhaldi. Tað eru eisini prísirnir á mati, sum toga prísvøksturin upp. 

Hinvegin eru aðrar vørur og tænastur, ið tálma prísvøkstrinum. Prísirnir á klæðum og skóm eru lækkaðir 2,7 prosent seinasta árið. Somuleiðis eru prísirnir á útreiðslunum til býli lækkaðir 0,9 prosent seinasta árið. Prísirnir á 'heilsu', 'flutningi' og 'útbúgving' eru lækkaðir eitt lítið vet. 

Prísirnir á møblum, búnýti, tubbaki eru hækkaðir nakað. Eitt nú foreldragjald í dagstovnum er eisini hækkað.

Prísirnir á útreiðslum til býli lækka

Prísirnir á nýtsluni hjá húsarhaldunum til býli eru í miðal lækkaðir 0,9 prosent frá februar í 2024 til februar í 2025. 

Miðalrentan er lækkað góð átta prosent seinasta árið, og tað togar prísvøksturin niður. Fjarhita- og brennioljuprísurin eru lækkaðir eitt lítið vet sammett við februar í 2024. Hinvegin er prísurin á húsaleigu hækkaður átta prosent.

Elprísurin í Føroyum hevur verið óbroyttur seinasta árið. Elprísurin sveiggjar nógv í londunum kring okkum. Her skilir prísgongdin í Føroyum seg frá gongdini við høgu elprísunum úti í heimi.

Tað er ein av orsøkunum til, at prísvøksturin í Føroyum ikki neyðturviliga er á sama stigi, sum í øðrum londum. Seinastu fimm árini er elprísurin í ávikavist Íslandi og Danmark hækkaður 44 prosent, meðan elprísurin í Føroyum er hækkaður 17 prosent. Í Noregi er elprísurin hækkaður heili 84 prosent hetta tíðarskeiðið.

Brenniolja til upphiting av býlum og brennievni til akfør eru lutfalsliga stórur partur av samlaðu nýtsluni hjá einum miðal føroyskum húsarhaldi og hevur tí eisini lutfalsliga stóra ávirkan á brúkaraprístalið. Prísurin á brennievni til flutning er lækkaður næstan tíggju prosent.

Lakari prísvøkstur enn í ES-londunum

Árligi prísvøksturin í Føroyum er lakari enn miðalprísvøksturin fyri ES-lond, sum er 2,8 prosent. Prísvøksturin í Finnlandi er enn lakari – hann er 0,5 prosent. Prísvøksturin í Svøríki er á sama stigi sum í Føroyum, 1,3 prosent. Prísvøksturin í Danmark er 2,0 prosent. Størstur er prísvøksturin í Íslandi, har hann er 4,2 prosent. Í Noregi er prísvøksturin 3,6 prosent. 

Í hesi samanberingini skal leggjast upp fyri, at brúkaraprístalið fyri ES-londini er gjørt við støði í evropeiska harmoniseraða brúkaraindeksinum HICP, sum merkir, at prísbroytingar fyri húsaleigu ikki eru við. 

Kelda: Hagstovan 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 25. mars 2025

Eindarkostnaðirnir mugu lækkast fyri øll vælferðarøkini

Landsstýrið eigur at seta eina nevnd at koma við nágreiniligum rationaliseringsætlanum innan stóru vælferðarøkini; tað eru skúlaøkið, heilsuøkið og almannaøkið. Eindarkostnaðirnir mugu lækkast, annars fara samlaðu almennu útreiðslurnar at vaksa uttan íhald næstu mongu árini, sigur Landsbankin

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Í Føroyum eru nógvar smáar stovnseindir. Kommunurnar eru 29 í tali. Fólkaskúlarnir eru 39 í tali, og 15 av teimum hava færri enn 40 næmingar. Tað staðfestir Landsbanki Føroya á heimasíðuni.

Bæði innan almannaverk og eldraøki eru fleiri smáir bústovnar. Hjá almannaverkinum eru heili 11 stovnar við 1-2 búfólkum og 38 stovnar við færri enn 10 búfólkum. Tað er bara ein stovnur undir almannaverkinum, sum hevur fleiri enn 30 búfólk. Á eldraøkinum, eru tilsamans 30 stovnar. 18 av hesum stovnum hava færri enn 20 búfólk.

Smáir stovnar gera tað væl truplari at hava skynsaman rakstur á stovnunum og harafturat krevja smáir stovnar eitt hægri starvsfólkatal fyri hvønn brúkara samanborið við um stovnarnir vóru størri. Hetta er serliga galdandi, tá ið stovnarnir hava tørv á samdøgursmanning.

Myndin niðanfyri vísir ársverk hjá landinum innan størstu økini; tað eru skúlaøkið, heilsumál og almanna og mentamál. Tað sæst, at talið á ársverkum er vaksið mest innan hesi stóru málsøkini. Neyðug er við nýskipanum á øllum hesum økjum.

Ítøkiliga átti landsstýrið at sett eina nevnd at koma við nágreiniligum rationaliseringsætlanum innan øll stóru vælferðarøkini. Eindarkostnaðirnir mugu lækkast, annars fara samlaðu almennu útreiðslurnar at vaksa uttan íhald næstu mongu árini, skrivar Landsbankin.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. mars 2025

Annað árið á rað við avlopi

Leiðslan setti í 2022 átøk í verk fyri at venda gongdini og tað hevur eydnast. Í fjør lógu 7,5 milliónir eftir á botnlinjuni hjá J&K Petersen

(Mynd: J&K Petersen)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

50 ára gamla føroyska byggifyritøkan, J&K Petersen Contractors, hevur annað árið á rað svørt tøl á botnlinjuni. Úrslitið fyri skatt gjørdist 7,5 milliónir krónur.

Byggifyritøkan J&K Petersen Contractors aðalfund í gjár.

Annað árið á rað kundi aðalfundurin góðkenna ein roknskap við yvirskoti. Úrslitið áðrenn skatt gjørdist í 2024 7,5 milliónir krónur, og er hetta nakað betri enn í fjør, tá úrslitið áðrenn skatt var 7,2 milliónir krónur.

Árini 2023 og 2024 hava verið merkt av ætlanini at venda gongdini, sum leiðslan setti í verk í 2022.

Átøkini, sum hava verið framd, hava givið góð úrslit, og við úrslitinum fyri 2024 er eginogn felagsins komin upp um 50 milliónir krónur.

- Úrslitið fyri 2023 var í ávísan mun ávirkað av kapitalpostum og frásølu av aktivum. Verður hugt at roknskapartølunum fyri 2024, er positiva úrslitið grundað á ein betraðan rakstur. Rakstrarúrslitið er betrað 2,8 milliónir krónur, hóast nettosølan er minkað 24,2 milliónir, skrivar leiðslan í ársfrágreiðingini.

- Betraða rakstrarúrslitið hevur viðført, at gjaldføri felagsins er batnað munandi. Rakstrarvirksemi felagsins hevur givið ein positivan peningastreym á 15,9 milliónir, og hevur hetta viðført, at gjaldførislutfall felagsins nú er á einum nøktandi støði.

- Vit eru sera fegin um, at vit megnaðu at halda fast um góðu gongdina, sum vit eisini sóu í fjør, og at felagið framhaldandi skapar positivt úrslit, sigur Christian Andreasen, nevndarformaður, tá hann í tíðindaskrivi stutt tekur saman um virksemið hjá J&K Petersen í 2024.

Hini í nevndini eru Klaus Rasmussen, Ragnhild Petersen og Karl Andrias Petersen. Tey fýra tóku øll við afturvali og halda sostatt fram í nevndini.

Sigtór A. Petersen, sum tók við sum stjóri í 2022, sigur, at tað eru nógv og góð fólk, sum hava verið við til at vent gongdini hjá felagnum.

- Vit eru sera takksom fyri framúr hugburðin, sum starvsfólkahópurin hjá okkum hevur sýnt. Talan hevur verið um nógvar og stórar broytingar, og hesar vóru ikki gjørligar uttan ein eldhugaðan og væl virkandi starvsfólkahóp, sigur Sigtór A. Petersen.

Hini í leiðslubólkinum eru Anna Kalsø, sum er varastjóri og menningarleiðari, og Jákup Mørk, sum er fíggjarleiðari. Umleið 135 fólk starvast hjá felagnum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. mars 2025

Tórshavnar kommuna ætlar at keypa Kondittaríið

Ætlanin er at endurbøta bygningin, so at bygningurin aftur gert eitt savningarstað í miðbýnum, sigur kommunan – eigarin av Kondittarínum hevur bjóðað kommununi at keypa bygningin fyri 5,95 milliónir krónur

(Mynd: Tórshavnar kommuna)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Mitt í hjartanum av miðbýnum í Havn liggur gamla Kondittaríið, sum lat upp í 1925. Ein býarmynd tey flestu kenna, og sum fleiri hava vitjað gjøgnum tíðina. Men eyðkendi bygningurin er í ringum standi, og ætlanin var annars at taka bygningin niður. Tórshavnar kommuna ætlar nú at keypa bygningin og seta hann í stand.

– Tað er umráðandi fyri okkum, at vit varðveita og hjúkla um søguna, mentanina og dámin í miðbýnum. Býurin er gamal, men ansa vit okkum ikki, hvørvir søgan skjótt. Við hesum tryggja vit, at tey hugnaligu, eldru og smáu húsini í okkara gongugøtu verða varðveitt, og tað fegnist eg um, sigur Elsa Berg, borgarstjóri.

Húsini, sum vit kenna sum Kondittaríið, vóru upprunaliga eini sethús, sum Frants Restorff keypti fyri 5.000 krónur í 1915. Nøkur ár seinni - í 1925 - lat Kristina Restorff Restorffs kondittarí upp á "Glade Hjørn".

Síðani hava nógv fólk hava gingið gjøgnum eyðkendu hurðina við høvuðsinngongdina og inn á gólvið á Kondittarínum – eitt stað at hittast og práta um leyst og fast. Síðani er virksemið í bygninginum broytt, og seinast hevur ein klædnahandil hildið til í húsinum.

Umframt at endurbøta bygningin, er ætlanin at varðveita skapið av mønutekjuni og at varðveita úthurðina. Neyðugt er eisini at skifta klimaskerm, vindeygu og at skifta klædning. Ein partur av útbygninginum stendur inni á grannamatriklinum, og verður tí neyðugt at taka útbygningin niður, skrivar Tórshavnar kommuna.

Eigarin av Kondittarínum hevur bjóðað kommununi at keypa bygningin fyri 5,95 milliónir krónur. íroknað m.a. niðurtøku av uppíbygningi og høvuðsumvæling av klimaskerminum.

Keypið av Kondittarínum skuldi viðgerast á býráðsfundi hósdagin.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 25. mars 2025

Snildir falsarar royna framvegis

Royna at lokka fólk at flyta pengar. Enn veit løgreglan ikki um nakra støðu har tað hevur eydnast

(Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Løgreglan hevur seinastu dagarnar fingið nakrar fráboðanir frá fyritøkum um teldupostar, har roynt verður at snýtt.

Svikarar royna seg við telduposti til onkran í fyritøkuni sum hevur við pengaviðurskifti at gera og spurt verður um fyritøkan hevur 100.000 krónur á bankakontuni til at gera eina flyting í dag.

Telduposturin er væl skrivaður á føroyskum og kundi væl passað. Men tað ger hann ikki og tískil skulu fólk vera varin, sigur løgreglan, sum ikki fær gjørt so nógv annað enn at ávara um hetta.

Teldupostadressan, sum verður brúkt er "[email protected]", sigur løgreglan.

Enn hevur tað ikki eydnast svikarum, at fingið nakran at flyta pening.

- Ikki sum vit vita um, sigur vaktleiðarin á løgreglustøðini.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. mars 2025

Petsit er vinnari av Ungt Virki 2025

Bólkurin við Anitu Dahl, Rannvá Verlandsdóttir Hayfield og Mariu við Sandá hevur ment eina djóraansingarskipan

Petsit úr miðnám á Glasi. Í bólkinum vóru: Anita Dahl, Rannvá Verlandsdóttir Hayfield og Maria við Sandá, sum vantar á myndini. Á myndini eru eisini Sóley Hammer frá Hugskotinum og Rúna N. Rasmussen úr Føroya Banka

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Bólkurin Petsit úr miðnámi á Glasi gjørdist vinnari av íverksetarakappingini Ungt Virki 2025.

Nummar tvey gjørdist Risus úr Miðnám á Kambsdali og nummar trý gjørdist Bilatorgið úr Tekniska skúla í Klaksvík.

Vinnandi bólkurin Petsit hevur ment eina djóraansingarskipan, sum dómsnevndin metti vera so góða, at hon skuldi gerast vinnari av Ungt Virki 2025. Í bólkinum vóru Anita Dahl, Rannvá Verlandsdóttir Hayfield og Maria við Sandá.

- Vit kenna øll støðuna: Tú skalt ferðast, men hvør skal passa húsdjórini? Petsit hevur skapt eina loysn, har tú lættliga kanst finna álítandi húsdjórapassarar í tínum øki, lesa ummæli og samskifta trygt og skjótt, segði dómsnevndin um Petsit.

Petsit skal sostatt umboða Føroyar í DM í íverksetan, sum verður 29. apríl. Vinnari av DM fer víðari til EM í íverksetan.

Risus úr miðnám í Kambsdali. Í bólkinum vóru: Sára Hjalmarsdóttir Hansen, Helga Mikkelsen, Naomi Pola Álvsdóttir Jøkladal og Petra Nolsøe. Á myndini eru eisini Sóley Hammer frá Hugskotinum og Rúna N. Rasmussen úr Føroya Banka.

Á øðrum plássi var bólkurin Risus úr Miðnámi á Kambsdali, ið hevur ment litfagrar og stuttligar ruskspannir til børn. Í bólkinum vóru Sára Hjalmarsdóttir Hansen, Helga Mikkelsen, Naomi Pola Álvsdóttir Jøkladal og Petra Nolsøe.

Bilatorgið úr Tekniska Skúla í Klaksvík. Í bólkinum vóru: Rasmus Hansen, Leroy Philbrow, Aleksandur Harryson og Marit Jonhardsdóttir. Á myndini eru eisini Sóley Hammer frá Hugskotinum og Rúna N. Rasmussen úr Føroya Banka

Bólkurin Bilatorgið úr Tekniska Skúla í Klaksvík vann seg á triðja pláss við eini app, sum selur bilar og bildeilir. Í bólkinum vóru Rasmus Hansen, Leroy Philbrow, Aleksandur Harryson og Marit Jonhardsdóttir.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. mars 2025

Ukrainskur ráðharri takkaði fyri stuðulin

Djóni Nolsø Joensen hevur hitt ukrainska vararáðharran í kenslu- og granskingarmálum á ráðstevnu í Reykjavík

Djóni Nolsøe Joensen og Yevhen Kudriavets (Mynd: bumr.fo)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Djóni Nolsøe Joensen, landsstýrismaður við barna- og kenslumálum, hevur havt fund við ukrainska vararáðharran í kenslu- og granskingarmálum, Yevhen Kudriavets, sum eisini er á ISTP 2025 ráðstevnu í Reykjavík.  

ISTP  (International Summit of the Teachers Profession) er ráðstevna, har kenslumálaráðharrar og forfólk í lærarafakfeløgum í nógvum av heimsins londum møtast at umrøða felags áhugamál og samstarv.

Frá Føroya Lærarafelag luttóku Jacob Eli Olsen, formaður, og Katrin Dagbjartsdóttir, lærari, sum eisini vóru við á fundinum við ukrainska ráðharran.

Ukrainski ráðharrin bleiv kunnaður um, hvussu støðan er hjá  teimum 25 ukrainsku børnunum, sum ganga í føroyska fólkaskúlanum. Ráðharrin fekk eitt eintak av bókini “Kríggið, sum broytti Rondo”, sum er ein ukrainsk barnabók um kríggj, sum er umsett til føroyskt, og sum Bókadeildin hevur givið út. Bókin viðger, hvørjar fylgjur kríggj hava á børn. Bókin er umsett til fleiri mál, og nú eisini til føroyskt. Inntøkan frá sølu av bókini fer til at hjálpa ukrainsku børnunum, sum eru komin til Føroya. Hetta verður gjørt gjøgnum Reyða Kross.

Ráðharrin takkaði hjartaliga fyri stuðulin, sum føroyingar hava víst ukrainska fólkinum og greiddi frá, hvussu tey skipaðu skúlan í Ukraina, nú kríggj framvegis herjar, skrivar Barna- og útbúgvingarmálaráðið á netinum.

(Mynd: bumr.fo)

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. mars 2025

Tørvur á umleið 450 fleiri búplássum komandi árini

Um 20 prosent av teimum sum í dag eru 80+ ára gomul eru fastbúgvandi á røktar- og ellisheimi. Verður hetta lutfallið nýtt, er tørvurin á búplássum til fastbúgvandi umleið 450 pláss afturat í komandi tíðum, skrivar Landsbankin

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Demografisku broytingarnar hava við sær, at tað verða alsamt fleiri eldri, samanborið við talið á fólki í arbeiðsførum aldri. Í dag eru nærum 1.000 fleiri pensjónistar (67+ ár) samanborið við í 2020 og sambært fólkatalsframskrivingini hjá Hagstovuni frá 2022, veksur talið á pensjónistum nógv komandi árini.

Hetta boðar Landsbanki Føroya frá.

Talið á 80+ ára gomlum er eisini vaksandi tí føroyingar liva longri. Í 2020 vóru gott 2.270 fólk sum vóru 80+ ára gomul, í 2030 verða tað væntandi um 3.500, og í 2040 áleið 4.500 fólk í hesum aldursbólkum. Alt annað líka kann væntast, at vøksturin í talinum á eldri borgarum fer at merkjast á røktartørvinum komandi árini.

Eldrarøktin liggur hjá kommununum, og kommunurnar fara helst í komandi tíðum at merkja eitt stórt trýst á útreiðslurnar til eldrarøktina. Um 20 prosent av teimum sum í dag eru 80+ ára gomul eru fastbúgvandi á røktar- og ellisheimi. Verður hetta lutfallið nýtt, er tørvurin á búplássum til fastbúgvandi umleið 450 pláss afturat komandi 15 árini. Í dag eru umleið 630 tøk búpláss til fastbúgvandi og umlætting.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. mars 2025

Fagnaðardagur í Nólsoy páskaaftan

Umframt at Ovasavnið letur upp, verður eisini páskareggjaveiða og stOvetónar

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Leygardagin reyða, 19. apríl verður stórur fagnaðardagur í Nólsoy, har nógv spennandi og stuttligt er á skrá.

Nýggja Ovasavnið verður tikið í nýtslu kl. 13. Savnið, ið nólsoyingar saman við nógvum ótróyttiligum hondum, hava savnað pening og hjálpt til at fáa bygt.  Ovasavnið kemur at standa sum ein flottur varði, yvir søguna um Ova Joensen og tað stóra bragdi, hann gjørdi tá hann róði aðru fer úr Tórshavn til Hetlands og triðju og seinastu fer, tá tað eydnaðist honum, at rógva úr Nólsoy til Keypmannahavnar at kyssa havfrúna á Longulinju.

Á savninum hendan dagin bjóða, vit ókeypis kaku og kaffi. Eisini verður okkurt spennandi til børnini.

Á degnum verður eisini tann vælumtókta páskareggjaveiðan fyri børn og barnsligar sálir, ið sjórænararnir í Nólsoy skipa fyri. Sjórænararnir eru í sera góðum hýri, eftir at verða fríkendir í Føroya Rætti, tí leggja teir tilsamans 1000 egg runt í bygdini, og klokkan 14 lova teir teimum fyrstu avstað á veiðuna. Klokkan15 er seinna rundan. Tað plagar at verða ógvuliga stuttlig at síggja øll tey spentu børnini og vaksnu renna runt um alla bygdina.

Klokkar 16 byrjar stOvestónar, har 10 tónleikarar framføra í 10 ymsikum stovum, tilsaman verða 20 framførslur, í teimum hugnaligu stovunum, summar størri og aðrar minni. Tað er ein uppliving, tá tú gongur í túnunum í Nólsoy, frá stovu til stovu.

Tónleikarnir verða Benjamin Petersen, Anfinn Nielsen, Steintór Rasmussen, Simona Paula, Daniel Gomez, Sigmund, Maria og Leo, ASA, Marianna Winther og Ragnar Finnson og Spælimennirnir í Nólsoy. So her verður okkurt til einhvønn.

Atgongumerki er at fáa á Maggies.fo.

Á degnum nýtist eingin at ganga svangur í Nólsoy, tí Ungmannafelagið Royndin og Harraklubburin selja pylsur og toast í Royndarhúsinum og Ovasavnið selur fiskasuppu í tjaldinum uttan fyri Ovasavnið.

Teistin siglir eyka túrar: úr Havn kl. 13.30 og 14.30, umframt at Westvard Ho siglir úr Havn kl. 11 og úr Nólsoy kl. 19. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. mars 2025

Hava samtykt at fara undir skúlaútbyggingina í Leirvík

Samlaða íløgan er mett til 95 milliónir krónur, og hetta verður tann størsta higartil í søguni hjá Eysturkommunu. Byggitíðin er mett til tvey og eitt hálvt ár, og Kanjon skal gera arbeiðið

Tað er enn óvist, júst nær arbeiði byrjar. Eysturkommuna skrivar, at verkætlanin fevnir um niðurtøku av trimum bygningum. Í teirra stað verður ein nýggjur bygningur reistur og útiøkið rundan um verður tillagað (Mynd: eysturkommuna.fo)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Byggifyritøkan Kanjon úr Klaksvík hevði lægsta boðið til lisitatiónina fyri einum mánaða síðani, og sambært Per Martin Gregersen, borgarstjóra, verður tað eisini Kanjon, sum skal standa á odda fyri útbyggingina av Leirvíkar skúla.

Fimm tilboð komu inn. Boðið hjá Kanjon varð áljóðandi 64,5 milliónur krónur, og tað vóru tey í Eysturkommunu sum heild nøgd við.

Eysturkommuna skrivar, at verkætlanin fevnir um niðurtøku av trimum bygningum. Í teirra stað verður ein nýggjur bygningur reistur og útiøkið rundan um verður tillagað.

- Nýggi bygningurin er umleið 2.000 fermetrar og fer at hýsa skúlastovum, tónleikastovu, mið- og ítróttarhøll við tveimum badmintonbanum, bókasavni, umklæðingarrúmum og læraraumhvørvi við fyrireikingarhølum.

Mynd: eysturkommuna.fo

Talan verður um dýrastu íløguna nakrantíð hjá kommununi, staðfestir Per Martin Gregersen. 

Samlaða kostnaðarmetingin fyri verkætlanina er 95 milliónir krónur, og byggitíðin er mett til tvey og eitt hálvt ár.

Tað er ikki endaliga greitt enn, nær mánaði eitt av teimum ætlaðu 30 verður. Hetta skal tó órógva minst møguligt fyri næmingar og lærarar, sigur borgarstjórin.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. mars 2025

Articon skal byggja Røktarheimið á Stórubrekku

Tórshavnar Býráð hevur samtykt arbeiðstøkusáttmála við tilboði frá Articon uppá knappar 300 milliónir krónur

(Mynd: Tórshavnar kommuna)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Eftir ætlan byrjar arbeiðið at byggja Røktarheimið á Stórubrekku í Hoyvík nú í vár og tað stendur væntandi liðugt í seinnu helvt av 2027.

Tórshavnar býráð samtykti hóskvøldið at taka av tilboði frá Articon upp á knappar 300 milliónir krónur umframt meirvirðisgjald. Eisini er samtykt at taka undir við sáttmála frá fyritøkuni Ráð um byggiharraráðgeving- og leiðslu.

Fimm tilboð kom inn, frá Articon, HVT, J&K Petersen, Kanjon og MTV Byggivirki.

Umsitingin hjá Tórshavnar kommunu hevur síðan verið i sáttmálasamráðingum við Articon, og gjørt uppskot til arbeiðstøkusáttmála, sum nú er samtykt at taka undir við.

Talan verður um eitt stórt heim við fleiri minni, samanbygdum húsum í ymsum hæddum og rætningum.

Heimið fevnir um 64 búpláss  og dagtilboð til 50 eldri heimabúgvandi. Harumframt verða 16 røktaríbúðir til einstaklingar og pør, ið verða tær fyrstu av sínum slag her í landinum. Røktarheimið við Stórubrekku verður sostatt eisini størsta røktarheim í kommununi.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. mars 2025

Her ber til at fiska síl úr koyristóli

Tað er neyvan nógvastaðni í Føroyum, at tú sleppur til eitt vatn í koyristóli og hevur møguleikan at sita og fiska síl við vatnið. Men tað letur seg gera við Sandsvatn

(Mynd: Sands kommuna)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Tað er neyvan nógvastaðni í Føroyum, at tú sleppur til eitt vatn í koyristóli og hevur møguleikan at sita og fiska síl við vatnið.

Men, hetta letur seg væl gera við Sandsvatn, og hesin møguleikin hevur verið í nógv ár, skrivar Sands kommuna.

Tað eru fleiri ár síðan, at brúgvin kom, og tað eru løtur, tá tú sært fólk í koyristóli – ella fólk, sum eru illa gongd - sita her og fiska.

Ein fantastiskur møguleiki, har øll hava atgongd, og hetta kostar ikki eitt oyra.

Nøkur ár herfyri skiltist, at MEGD var í holt við at skráseta støð, har avlamin og fólk við rørslutarni kundu sleppa til serstøk støð.

Millum støðini, sum vóru áhugaverd, var eisini Sandsvatn og henda brúgvin, sum eisini er atkomilig hjá avlamnum.

Øll kunnu standa her, og brúgvin er eisini vælegnað hjá barnafamiljum, sum hava hug at standa her og fiska og njóta vakra umhvørvi við vatnið eina løtu.

- Sandoyggin er vælsignað við fleiri vøkrum vøtnum, og her í okkara nærumhvørvi eru bæði Sandsvatn og Gróthúsvatn tvær perlur í náttúruni, skrivar kommunan.

Beint eystan fyri bygdina eru Stóravatn og Lítlavatn, har Stóravatn liggur beint við vegin til Djúpadals og Skarvanesar.

Tað er bert ein lítil løta at ganga av vegnum og oman á Lítlavatn, og felags fyri øll hesi vøtn er, at her eru síl og sera vakurt umhvørvi.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 23. mars 2025

1949 næmingar kappaðust í støddfrøði

Leygardagin var finalan í Pangea støddfrøðikappingini hildin á Skúlanum á Fløtum

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Leygardagin 22. mars var finalan í Støddfrøðikappingini Pangea 2025 hildin í Høllini á Skúlanum á Fløtum.

Kappingin byrjaði við undanumfari í januar á skúlunum runt landið, og 1.949 næmingar frá 3. til 9. flokk vóru tilmeldað í ár. 70 teirra, t.e. 10 úr hvørjum floksstigi komu víðari til 2. umfar, sum varð hildið í Eysturskúlanum í februar mánaði.

Av hesum komu fimm luttakarar úr hvørjum floksstigi víðari til finaluna, sum varð hildin leygardagin.

Spenningurin var stórur til finaluna, og luttakararnir hava ídnir roknað gamlar uppgávur sum venjing til finaluna. Tey flestu høvdu familju ella vinir við, og eisini tey hjástøddu kundu royna uppgávurnar, ímeðan finalan var í gongd.

Í fleiri floksstigum var hørð kapping, og stigamunurin var lítil.

Landstýrismaðurin við barna- og útbúgvingarmálum, Djóni Nolsøe Joensen, helt røðu og handaði steypini til vinnararnar.

Vinnararnir vóru:

3. flokkur: Fríðrikur Abrahamsen, Skúlin á Fløtum
4. flokkur: Lisa Jing Xin, Sankta Frans Skúli
5. flokkur: Bjarni Hávardsson, Stranda Skúli
6. flokkur: Benn Karlsson, Tofta Skúli
7. flokkur: Fríða Vang Hammer, Skúlin á Fløtum
8. flokkur: Heiðrún Bogadóttir Enni, Eysturskúlin
9. flokkur: Snorre Sebastian Sand, Eysturskúlin

Ætlanin er, at Pangea Støddfrøðikappingin verður aftur næsta ár.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. mars 2025

Fosturforeldraskipanin skal eftirmetast

Tað eru skjótt 20 ár síðan, at verandi fosturforeldraskipan varð sett í verk, og tað eru hendar lítlar og ongar broytingar í lóggávuni øll hesi árini, sigur Fosturforeldrafelagið sum heitir á landsstýrismannin í barna- og útbúgvingarmálum um at seta gongd á arbeiðið

Nevndin í Fosturfroeldrafelagnum (Mynd: Fosturforeldrafelagið)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Eftir aðalfund í Fosturfroeldrafelagnum 22. mars eru tey í felagnum samd um, at tørvur er á at eftirmeta fosturforeldraksipanina, sum varð sett í verk fyri skjótt 20 árum síðani.

– Tað er okkara vón, at politiski myndugleikin sum varðar av barnaverndarøkinum setur gongd á arbeiði at eftirhyggja allar tættir í fosturforeldraskipanini, skrivar felagið í tíðindaskrivi.

– Tað eru skjótt 20 ár síðan, at verandi fosturforeldraskipan varð sett í verk, og tað eru hendar lítlar og ongar broytingar í lóggávuni øll hesi árini.

Fosturforeldrafelagið heitir á landsstýrismannin við barna- og útbúgvingarmálum, Djóna Nolsøe Joensen, um at fáa sett gongd á at eftirmeta fosturforeldraskipanina, og í Fosturforeldrafelagnum vilja tey fegin verða ein virkin viðleikari í hesum arbeiði.

Felagið vísir á, at fosturforeldur eru ein sera týðandi partur í arbeiðnum hjá barnaverndartænastum, tá tað kemur til umsorganarsvikin børn.

– Nýggjastu tølini fyri, hvussu nógv børn eru sett heiman, eru frá 2023. Tá vóru tað í Føroyum 109 børn, sum vóru sett heiman, tað vil siga, at tey av ymiskum orsøkum ikki kunnu búgva hjá sínum foreldrum.

– 70 prosent av børnunum, sum eru sett heiman, eru til fosturs og búgva burturav hjá fosturfamiljum, meðan 30% eru á barnaverndarstovni. Harumframt eru 43 børn, sum eru til umlætting hjá fosturforeldrum fastar dagar hvønn mánaða, sigur felagið.

Á aðalfundinum 22. mars var eisini nevndarval á skránni, og hesi vórðu vald í nevndina: Annlis Bjarkhamar, Herdis Justesen, Birna T. Gunnarsson, Randfríð Skorheim Sørensen, og Marjun Sørensen.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. mars 2025

Sigurd Christiansen framfluttur til lektara í evnafrøði

Hann hevur verið í starvi sum adjunktur á Fróðskaparsetri Føroya síðan 2022, og millum annað undirvíst í fleiri fakum innan fyri evnafrøði

Sigurd er útbúgvin evnafrøðingur frá Lærda Háskúlanum í Keypmannahavn og hevur ph.d.-prógv í atmosferiskari evnafrøði frá Aarhus Universiteti. Harumframt hevur hann eisini arbeitt sum postdoc-granskari á Aarhus Universiteti og á Stockholms Universiteti.

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Sigurd Christiansen er framfluttur til starv sum lektari á Nátturuvísindadeildini á Fróðskaparsetri Føroya.

Hesum boðar Fróðskaparsetur Føroya frá.

Sigurd hevur verið í starvi sum adjunktur á Fróðskaparsetri Føroya síðan 2022. Hann er útbúgvin evnafrøðingur frá Lærda Háskúlanum í Keypmannahavn og hevur ph.d.-prógv í atmosferiskari evnafrøði frá Aarhus Universiteti. Harumframt hevur hann eisini arbeitt sum postdoc-granskari á Aarhus Universiteti og á Stockholms Universiteti.

Síðan hann kom til Setrið, hevur hann undirvíst í fleiri fakum innan fyri evnafrøði, havt ábyrgd av fleiri bachelor-skeiðum og einum ph.d.-skeiði. Somuleiðis hevur hann tikið stig til at gera undirvísingina meira atkomuliga við eitt nú hybridundirvísing og beinleiðis stroyming. Hann er og hevur verið virkin í leiðslu og nevndararbeiði, m.a. sum varalimur í stýrinum fyri Fróðskaparsetur Føroya, sum dagligur trygdarleiðari og eisini sum limur í lestrarráðnum. 

Tá vísindastarvsfólk á Fróðskaparsetri Føroya verða framflutt til lektara ella professara, skal ein umsókn sendast eini uttanhýsis metingarnevnd við útlendskum granskarum. Vanliga er eitt føroyskt umboð eisini partur av metingarnevndini, greiðir Setrið frá.

- Metingarnevndin vísti á serligu styrkirnar hjá Sigurdi viðvíkjandi gransking, undirvísing og akademiskum virksemi. Hansara vísindaliga arbeiði fevnir um hav, luft og umhvørvi. Hann hevur eisini víst, at hann er førur fyri at fáa uttanhýsis stuðul til gransking og at byggja upp eitt sjálvstøðugt granskingarumhvørvi.

Limirnir í metingarnevndini vóru samdir um, at akademisku og starvsligu avrikini luku allar akademiskar treytir og mæltu til, at Sigurd Christiansen verður framfluttur til lektara í evnafrøði á Fróðskaparsetri Føroya.

Í metingarnevndini sótu Hans Pauli Joensen, lektari emeritus, Fróðskaparsetur Føroya, Ilona Riipinen, professari, Stockholms Universitet, og Tore Skodvin, lektari, Universitetið í Bergen.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. mars 2025

Dorthea Højgaard Dam sett sum trivnaðarleiðari hjá Vága kommunu

Dorthea, sum byrjar í starvinum 1. apríl, fær høvuðsábyrgdina av øllum virkseminum hjá trivnaðardeildini

(Mynd: Vága kommuna)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Søkt hevur verið eftir trivnaðarleiðara til Vága kommunu, og hevur býráðið valt at seta Dortheu H. Dam í starvið, boðar kommunan frá.

Dorthea er 41 ára gomul og búsitandi í Sandavági. Hon er útbúgvin sosialnámsfrøðingur, og hevur drúgvar royndir í leiðandi størvum innan hjálparfelagsskapir og at menna og gjøgnumføra langtíðarætlanir saman við privatum og almennum myndugleikum í Íslandi.

Seinastu árini hevur hon starvast sum verkætlanarleiðari á barna- og ungdómsøkinum hjá kommununi, og áðrenn tað var hon eitt skiftið virkandi leiðari í frítíðarskúla.

Dorthea byrjar í starvinum sum trivnaðarleiðari 1. apríl.

Í starvinum kemur Dorthea at samstarva og samskifta við politikarar, starvsfólk, borgarar og áhugafelagsskapir í Vága kommunu. Hon fær høvuðsábyrgdina av øllum virkseminum hjá trivnaðardeildina, sum fevnir um mentanar- og trivnaðarøki, og hevur beinleiðis tilvísing til kommunustjóran, og fær harvið stórar ávirkan á hvussu Vága kommuna verður rikin, skrivar Vága kommuna.

Høvuðsuppgávurnar hjá henni verða m.a. leiðsla av mentanarøkinum, harímillum yvirskipað ábyrgd av kvøldskúla, fyriskipan og samskipan av, mentanarstuðli, tiltøkum o.ø.

Innan trivnaðarøkið verður høvuðsuppgávan at tryggja og menna tilboðini, sum kommunan hevur á økinum, samskiftið við aðrar stovnar, ítróttarfeløg, borgarar umframt fleiri aðrar uppgávur.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 23. mars 2025

Nýggjur formaður í Læknafelag Føroya

Ragnar Djurhuus Hammer, yvirlækni og serlækni í psykiatri, varð 22. mars valdur til nýggjan formann

Frá vinstru: Aksel Berg, Rói á Kósini, Turið Johannesen, Ragnar D. Hammer, Shahin Gaini og Niclas H. Eysturoy

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Læknafelag Føroya hevur á eykaaðalfundið leyðardagin 22. mars valt Ragnar Djurhuus Hammer, yvirlækni og serlækni í psykiatri, sum nýggjan formann í Læknafelag Føroya.

Læknafelag Føroya er móðurfelagið fyri tær tríggjar súlurnar hjá læknum í Føroyum, Yngri Læknar Føroyar, Kommunulæknafelag Føroya og Serlæknafelag Føroya.

Í Yngri Læknar Føroyar eru tað yngri læknarnir Aksel Kambsskarð Berg og Eyðbjørg K. Gaard, sum eru formaður og næstforkvinna.

Í Kommunulæknafelag Føroya eru tað kommunulæknarnir Turið H. Johannesen og Rói á Kósini, sum eru ávíkavíst forkvinna og næstformaður.

Í Serlæknafelag Føroya eru tað Shahin Gaini, professari og yvirlækni í infektiónsmedisin, sum er formaður, meðan Niclas H. Eysturoy, yvirlækni í ortopædkirurgi, er næstformaður.

Nevndin í Læknafelagð Føroya stendur av forfólkum og næstforfólkum í øllum trimum súlum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 25. mars 2025

Listaflog 2025 fer til bókmentir og dans

Úrvalsnevndin hevur í ár valt at býta stuðulin, sum tilsamans er 125.000 krónur, í tveir partar. Rithøvundurin Kim Simonsen fær 75.000 krónur til bøkur og bókmentir, og dansiverkætlan fær 50.000 krónur

(Mynd: Tróndur Dalsgarð)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Nú er avgjørt, hvør fært Listaflog-stuðulin hjá Atlantic Airways í 2025.

Úrvalsnevndin hevur í ár valt at býta stuðulin, sum tilsamans er 125.000 krónur, í tveir partar.

75.000 krónur verða latnar rithøvundanum Kim Simonsen til bøkur og bókmentir.

- Kim Simonsen er ein av okkara virknastu og mest viðurkendu rithøvundum, sum hevur ment seg nógv seinastu árini. Hann verður týddur til nógv ymisk mál og stendur á gáttini til eitt altjóða gjøgnumbrot, sigur úrvalsnevndin m.a. í grundgevingini.

(Mynd: Thomas Koba)

Rithøvundurin hevur fingið fleiri viðurkenningar, eitt nú M.A. Jacobsens virðislønina fyri fagrar bókmentir, og í fjør varð hann tilnevndur bókmentavirðisløn Norðurlandaráðsins fyri yrkingasavnið ‘Lívfrøðiliga samansetingin í einum dropa av havvatni minnir um blóðið í mínum æðrum’.

- Umframt sjálvur at vera virkin, hevur Kim Simonsen stóran týdning fyri føroyskar bókmentir við forlagnum Eksil. Eisini hevur hann í nógv ár skipað fyri bókmentatiltakinum á G! Festivalinum, og nú seinast bókmentafestivalin ‘Faroe Islands International Literary Festival’. So sigast kann ikki annað enn, at Kim Simonsen hevur ein stóran og týðandi leiklut, tá ið tað kemur til føroyskar bókmentir.

Kim Simonsen fegnast sum vera man um stuðulin.

- Eg vil takka Atlantic Airways og nevndini í Listaflogi. Játtanin fer til bøkur, ið vónandi kunnu víðka føroysku yrkinga- og skaldsøgusiðvenju. Í míni seinastu bók vóru vit á eini gonguferð millum yvirsæddar og hóttar lívsformar, har alt byrjar og endar, í havinum. Tað snýr seg um gera hesar bøkur betri, so at tær kunnu koma út altjóða og natúrliga eru á altjóða støði, m.a. við ritstjórn, týðing og útgávuvirksemi, sigur Kim Simonsen m.a. og heldur fram:

- Týðingar, altjóða tíðarrit og antologiir uttanlands hava latið hurðar upp fyri meg seinastu árini. Herfyri kom eg út í Italia, skjótt í Ungarn, Danmark, USA og Norðurmakedónia og vónandi  Svøríki, Týskland og Noreg eisini skjótt. Tað, sum er avgerðandi er, at Listaflog gevur mær bæði samanhangandi tíð at arbeiða, og at eg kann arbeiða saman við mínum netverki uttanlands, so at eg eisini kann vera við til at menna føroyskar bókmentir á vónandi fleiri økjum samstundis.

50.000 kr til dansiverkætlan
Dansivirkið RIVA fær 50.000 krónur úr Listaflogi á hesum sinni. Peningurin fer til verkið Rýtmugrafi, sum er eitt samstarv millum dansivirkið RIVA og Føroya Slagverks Ensamble.

- Dansivirkið RIVA hevur seinnu árini traðkað nýggjar rásir í listaliga umhvørvinum í Føroyum við fleiri spennandi verkætlanum. Tey hava av álvara gjørt um seg við fleiri spennandi dansisýningum og sett dagsskránna í modernaðum dansi í Føroyum. Vert er at bíta merki í, at verkætlanin, ið verður stuðlað, er eitt áhugavert tvørlistaligt samstarv við Føroya Slagverks Ensemble. Slagverk mynda ofta bakgrundina í tónleikaframførslum, men í hesi verkætlanini fáa slagverk ein týðandi og spennandi leiklut í framførsluni, sigur úrvalsnevndin millum annað um orsøkina til, hví júst Dansivirkið RIVA fær stuðul úr Listaflogi. 

Tað eru Rannvá Guðrunardóttir Niclasen, Vár Árting og Búi Rouch, ið eru høvuðspersónarnir í Dansivirkinum RIVA. Tey eru gleðast um Listaflog-stuðulin, sum er týdningarmikil fígging fyri at kunna fullføra verkætlanina.

- Verkið Rýtmugrafi, sum Listaflogstuðulin skal brúkast til, kannar samspælið millum rørslu og rýtmu sum javnsettar listaligar miðlar í einum pallverki. Tað er leitanin eftir einum felags sereyðkenni, einum felags pulsi hjá bæði tónleikarum, dansurum og áskoðarum. Hesin pulsurin í rúminum verður við til at skapa eitt sinnis- og kenslulendi, ið áskoðarin ferðast í. Tað er hesa grundkenslu vit ynskja at raka, tá ið áskoðararnir traðka inn í høllina í Norðurlandahúsinum, siga tey trý í Riva.

Verkið verður eftir ætlan pallsett tann 29. og 30. novembur 2025.

- Rýtmugrafi er liður í okkara langtíðarætlan um at víðka um fatanina av dansi í einum samtíðarlistahøpi og at gera dans til ein størri og meiri rótfestan part av føroyska listalandslagnum, umframt at varpa ljós á og granska spennandi møguleikarnar í tvørlistaligum samstørvum millum føroysk listafólk. Sostatt er stuðulin frá Atlantic Airways ein týdningarmikil liður í at gera okkara visjón fyri føroysku dansilistina til veruleika.

Í úrvalsnevndini í ár sita annars Jørgen Meitilberg fyri Almanna- og mentamálaráðið, Jóhan Martin Christiansen fyri Listafólkasamband Føroya og Esther Dahl fyri nevnd og leiðslu í Atlantic Airways.

Hetta er sjeynda ferðin, Listaflog verður latið. Stuðulsskipanin varð upprunaliga sett á stovn, tá ið flogfør og tyrlur fingu nøvn eftir mætum føroyskum listafólkum.

Tey, ið áður hava fingið stuðulin eru: Jóhan Martin Christiansen og Hansina Iversen (2017), Heiðrikur á Heygum (2018), Sunleif Rasmussen, Greta Svabo Bech og Det Ferösche Compagnie (2019), Kristina Thede Johansen (2022) og Brimheim (2023) og Gunnvá Zachariasen (2024).

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. mars 2025

Sissal á pallin sum nummar ellivu

Jóhanna Sissal Norðberg Niclasen og "Hallucination" verður í innleiðandi umfarinum av Eurovision 15. mai

(Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Nú greitt hvat nummar í røðini Jóhanna Sissal Norðberg Niclasen fer á pallin tá Eurovision verður í maimánað.

Havnarkvinnan skal framføra til seinna innleiðandi umfarið, sum verður hóskvøldið 15. mai, og tað verður sum tann ellinta tað kvøldið.

Við lagnum 'Hallucination' vann hon danska Melodi Grand Prix og skal umboða Danmark í ársins Eurovision.

Fyrra innleiðandi umfarið verður týsdagin 13. mai, tað seinna 15. mai, og sjálv finalan verður 17. mai.

Les eisini: Svimjidraktin sleppur ikki við til Eurovision

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. mars 2025

Útgávukonsert í Havnar kirkju sunnudagin

Sungnir verða nakrir av sálmunum, sum eru við í stóra sálmasavninum "Føroysk Sálmaløg"

(Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Í sambandi við at plátufelagið TUTL á grækarismessu gav út upptøkur av sálmasavninum “Føroysk Sálmaløg”, verður útgávukonsert í Havnar kirkju nú sunnudagin kl. 16.

Tað var forlagið Búgvin, sum í 2012 gav út Sálma- og lagasavnið “Føroysk Sálmaløg”.

Í bókini eru 65 sálmar, sum Petur Jacob Sigvardsen hevur skrivað, og Knút Olsen gjørt løg til.

63 av hesum sálmum eru nú sungnir og tiknir upp. Einstaklingar syngja nakrar sálmar, og nakrir eru sungnir sum duett. Annars eru tað sangbólkar, ið hava sungið ein part av hesum sálmum, sum Finnur Hansen hevur tikið upp, og TUTL lagt út á talgildu miðlarnar, Youtube og Spotify.

Til konsertina fara solistar at syngja nakrar av “teirra” sálmum. Eins og á upptøkunum hevur Gudmund Mortensen orgulfylgispælið.

Solistarnir verða: Andreas Samuelsen, Arina Bischoff, Høgni Debes, Eyðbjørg Hansen, Sanna Bæk Hoydal og Sámal Matras Kristiansen.

Øll eru hjartaliga vælkomin til hesa sermerktu konsert, sum hátíðarheldur útgávuna av nýggjum sálmum hjá Peturi Jakob Sigvardsen og Knút Olsen.

Aftan á konsertina verður drekkamuður í Kirkjustovu.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. mars 2025

Metnógvir bólkar teknað seg til Sement í ár

28 bólkar hava teknað seg til tónleikakappingina Sement í ár

 

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Í apríl fer ársins útgáva av tónleikakappingini Sement av bakkastokki í Reinsarínum, og luttøkan í ár er metstór.

Fyriskiparar boða frá, at ikki minni enn 28 bólkar hava teknað seg til kappingina.

– Vit eru spent sum lítlar hønur at koma í sving og gleða okkum til eitt brak av einari kapping!

– Í ár hava vit alt frá Klaksvík til Suðuroy, vit hava tilflytarar, og vit hava eitt breitt tónleikaspenni – frá singer-songwriter og hørðum rokki til gangsta rap og elektroniskan tónleik, skriva fyriskiparar, sum leggja afturat, at teir fara at almannakunngera bólkar og undanumfør í næstum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. mars 2025

Blues Perlan verður í kvøld

Næturljóð, Terji Krossteig, The Crosswind Band, Uni Debess & The Tomcats, og Froðbiar Sóknar Blues Orkestur framføra í Reinsarínum

 

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Hetta vikuskiftið er tiltakið, sum seinastu árini hevur savnað bluesáhugað fólk í Reinsarínum, aftur á skránni.

Blues Perlan verður í kvøld klokkan 19.

– Hvør einasta framførsla er ein smakkiroynd av blues himmalinum. Sum ein klassa tónleikabuffét, har bara tað besta er gott nokk. Hetta er tað, vit hava bíðað eftir í eitt heilt ár, skriva fyriskiparar í tíðindaskrivi.

Bólkarnir, sum fara at framføra hesaferð, eru Næturljóð, Terji Krossteig, The Crosswind Band, Uni Debess & The Tomcats, og Froðbiar Sóknar Blues Orkestur.

– Um tú vilt uppliva eitt kvøld, har tú ikki bara hoyrir blues, men eisini merkir og livir blues – so er Blues Perlan rætta staðið fyri teg, siga fyrireikararnir.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. mars 2025

Gomul leiku fáa nýtt lív á barnafestivali

Hvussu sleppa vit undan ovurnýtslu? Eitt, sum kann hjálpa, er at gera ting í stand, tá ið tey brotna ella gerast í ólagi. Tí bjóðar Norðurlandahúsið børnum at koma á umvælingarverkstað á barnafestivalinum Frítt Flog um vikuskiftið

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Vit liva í einum samfelag, har vit hava ríkiligt av øllum, men áhaldandi keypa nýtt. Av og á kann vera gott at steðga á og hugsa okkum um, hvat vit í veruleikanum hava tørv á. Um vit nýta hugflogið, so hava vit kanska ikki brúk fyri so nógvum afturat - tí hugflogið er nógv kulari og ótrúligari enn nakað, tú kanst keypa í einum handli. Hetta er boðskapurin á ársins barnafestivali Frítt Flog – Rimmarland.

Her kunnu børn spæla og arbeiða kreativt og fáa møguleikan at kanna nýtslu á ein stuttligan og læruríkan hátt. Tey kunnu m.a. vitja umvælingarverkstaðin, har mekanisk og elektronisk leiku fáa nýtt lív. Kanska fjarstýrdi bilurin fer at koyra aftur, og kanska spælihundurin aftur fer at goyggja.

Kári á Torkilsheyggi frá Elektronikkskúlanum og Oddmar Dam standa fyri umvælingarverkstovuni. Teir taka ímóti leikum við mekaniskum og elektroniskum lutum, so sum leikum ið røra seg, lýsa ella geva ljóð frá sær. Tað vil siga tíverri ikki bamsum, plastleikum ella tílíkum. Ikki ber til at umvæla øll leiku, men teir fara at gera sítt ítasta.

Børnini kunnu hava eitt leika við í part og tey kunnu fylgja við í umvælingini, fyri at læra hvussu leikan er bygd. Kanska tað kann geva íblástur til sjálv at umvæla ting har heima, næstu ferð okkurt verður í ólagi.

Frítt Flog verður í Norðurlandahúsinum 29. og 30. mars. Festivalplass kann keypast á www.nlh.fo.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. mars 2025

Hetland riggar seg til rúmdarvinnu

Og kann taka Føroyar við sær út í rúmdina

Bjarni K. Petersen, landsstýrismaður vitjar rúmdarhavnina í Hetlandi, her saman við undangongumanninum, Frank Strang (Mynd: Jan Müller)

SkrivaÐ:

Jan Müller

Norðast á oynni Unst í Hetlandi verður í hesum døgum grundarlag lagt undir  eina spennandi framtíðar vinnu, sum ikki líkist nakrari aðrari í Hetlandi ella fyri tað í Evropa.

Talan er um eina rakettstøð, sum skal senda smærri fylgisveinar út í rúmdina. Stigtakarin til hesa fyri okkum oyggjabúgvar óvanligu verkætlan er Frank Strang , ein íverkseti av teimum stóru og ævintýrari tó enn við báðum beinum á jørðini. Rúmdarhavnin kann gerast eitt týðandi lið í eitt nú verjuni av Evropa.

Eitt føroyskt ferðalag við landsstýrismanninum Bjarna K. Petersen á odda vitjaði í Hetlandi í farnu viku. Eftir at tveir av royndu tyrlupilotunum hjá Atlantic Airways, Andreas Mourtisen og Rani Herup høvdu flutt ferðalagið trygt og væl til Hetlands gekk leiðin fyrst út í oynna Unst, har verkætlanin “SaxaVord UK Spaceport” er við at taka skap.

Ytst úti á oynni við útsýni til Atlantshav verður arbeitt við at byggja ikki færri enn tríggjar rakettútskjótingarpallar. Hesir skulu vera við til at nøkta stóra tørvin á smærri fylgisveinum hjá bæði fyritøkum og myndugleikum í øllum Evropa. Í dag eru bert tvey pláss í Evropa við slíkum útskjótingarstøðum, á Andøya í Noregi og í Kiruna í Svøríki.

Orsøkin til at vit ikki finna slíkar útskjótingarstøðir á evropeiska meginlandinum er trygdin. Tað ber rætt og slætt ikki til at skjóta út rakettir við fylgisveinum í tættbygdum økjum. Og tí kom Hetland inn í myndina.

Hetland sera vælegnað

Frank Strang er ikki í iva. Unst í Hetlandi er framúr vælegnað til endamálið, og hevur hann lagt øll tey seinastu árini í hesa stóru og óvanligu verkætlan saman við íleggjarum og góðum fólki í Hetlandi. Við sær hevur hann eisini fingið ríkasta borgaran í Danmark, sum er størsti einstaki íleggjarin.

Hann hevur eisini fingið stuðul frá bretskum myndugleikum og stjórnini, sum síggja stóra tørvin á eini útskjótingarhavn, ið kann taka kappingina upp við støðir í eitt nú USA.

- Hvat hendir tann dag, tá Elon Musk sløkkir fyri sínum Starlink fylgisveinum. Skulu vit tá øll vera bundin at hansara fyritøku, spyr Frank Strang og svarar, at neyðugt er, at vit í Evropa hava nakað at senda upp ístaðin.

Tá føroyska ferðalagið  vitjaði í SaxaVord heilsaðust sum teir fyrstu Frank Strang og føroyski íverksetin Jóhan Mortensen. Teir hava kenst nú í fleiri ár, og hevur Jóhan brúkt sín kunnleika frá SaxaVord til at sannføra føroyingar um, at henda verkætlan kann lata upp fyri avleiddum virksemi  fyri Føroyar sum “tracking” støð at taka niður dátur frá fylgisveinum.

Føroyska ferðalagið á SaxaVord UK Spaceport. 

Frank Strang stjóri fyri rúmdarverkætlanini og Bjarni K. Petersen, landsstýrismaður

Føroya Tele fylgir við

Føroya Tele hevur víst málinum stóran ans, og í tí sambandi var eisini Páll Vesturbú, stjóri í FT Net við í ferðalagnum. Í september í fjør varð skipað fyri tiltaki á Føroya Tele, har framtíðar møguleikar hjá Føroyum í sambandi við rúmdarvinnu vórðu á skránni eitt nú spurningurin um at brúka Føroyar sum “trackingstøð” í sambandi við útskjótingar frá Hetlandi.

Og nú vórðu brádliga umboð fyri bæði myndugleikar og vinnuna til steðar í sjálvum hjartanum á stóru hetlendsku rúmdarverkætlanini. Umboðini fyri landsstýrið og føroyskar vinnufyritøkur vóru ikki sørt hugtikin av hesum heldur sjáldsama íverksetanum í náttúruvakra umhvørvinum, har krákurnar venda.

Hugtakandi var at hoyra Frank Strang, fyrrverandi RAF pilot og undangongumann til verkætlanina, eldhugaðan greiða frá. Fyri eitt føroyskt ferðalag mundi henda løtan kennast sum nakað frá eini fantasiverð. Hann vísti á eina miseydnaða útskjótingarroynd í fjør, sum kortini ikki gjørdist nøkur vanlukka, eingin fekk skaða, tí allar trygdarreglur vórðu hildnar.

Les eisini: Eldur kom í rakettmotorarnar

Slík roynd eigur heldur ikki at metast sum nakað veruligt afturstig, tí í hesum ídnaðinum verður tað eisini tikið við, at alt ikki riggar beinanvegin. Avleiðingin er, at fyrsta útskjótingin er útsett til í heyst.

Frank er heldur ikki maðurin, sum gevst á hondum hóast byrjunnartrupulleikar. Hann og fólkini rundan um hann arbeiða dag sum nátt at fáa hesa stóru verkætlan av bakkastokki. Í løtuni verður eisini gjørt klárt til enn tveir útskjótingarpallar. Tølini eru eisini ógvuslig, tá vit spyrja til kostnaðin. Higartil er brúkt nærum ein mia. kr, og tá alt er liðugt fer tað at nærkast  tveimum  mia. skilst.

NATO eisini áhugað

Frank Strang dylur ikki fyri, at henda verkætlanin er nakað serligt. Hon kann nevniliga fáa stóran týdning fyri bæði Hetland og Evropa annars, tí eftirspurningurin eftir útskjótingarhavnum í Evropa er alsamt vaksandi.

Í dag eru tað mest stórveldini,  sum standa fyri slíkum útskjótingum men tá  er tað eisini í nógv størri mát. Ídnaðurin í Evropa hevur tørv júst á eini slíkari støð til smærri rakettir og fylgisveinar,  sum henni á SaxaVord. Tað at eisini NATO verjusamgongan  hevur havt fyrispurning um at kunna brúka støðina sigur heldur ikki so lítið um týdningin av henni.  

Ótryggleikin í heiminum serstakliga eftir russisku innrásina í Ukraina og valið av Donald Trump til forseta í USA kann vera medvirkandi  til at skunda undir royndirnar at byggja eina rakettútskjótingarstøð fyri fylgisveinar í Hetlandi. Rúmdarídnaðurin er annars undir stórum vøkstri í Evropa og leggja bæði Bretland og Týskland seg nú eftir at samskipa framtíðar fylgisveinaverkætlanir, bæði í sambandi við yvirvøku úr rúmdini eins og til handilslig endamál.  

Týskar fyritøkur ganga undan

SaxaVord Spaceport og týska fyritøkan “Rocket Factory Augsburg (RFA)” hava boðað frá, at tey vilja fara undir uppskjóting av m.a. yvirvøku fylgisveinum. RFA hevur tí staðið fyri stóra kostnaðinum at fáa øll loyvini upp á pláss. Hetta kemur eftir eina avtalu millum bretsku og týsku stjórnirnar um at menna verjusamstarvið. Avleiðingin av hesum kann hava alstóran týdning fyri rúmdarhavnina í Hetlandi. Eisini bretska stjórnin hevur veitt stuðul til verkætlanina. Nú bíða so øll eftir, at SaxaVord skal kunna prógva sítt tilverugrundarlag.

Nú øll kravd loyvi, og tey eru mong, eru fingin til vega, vónar Frank Strang, at vit fara at síggja nógv virksemi komandi árini eftir fyrstu útskjótingina í heyst. Miðjað verður móti 8-10 útskjótingum um árið fram til 2030. Ein útskjóting er mett at kostar einar 70 milliónir krónur.

Frank Strang:
- Vit liva í eini óstøðugari og ótryggari verð, har rúmdin kann koma at fáa alstóran týdning  fyri trygdina og  okkara búskapir, og her kann SaxaVord støðin fáa týdning í arbeiðinum at verja okkara áhugamál.

Fyrrverandi bretski trygdarráðharrin Tom Tugendhat segði herfyri, at rúmdin fer at hava ein týðandi leiklut fyri trygdina á jørðini.

- Ein sjálvstøðug útskjótingarstøð  sum SaxaVord kann vera við til at verja okkara áhugamál og okkara sameindu. Tí mugu vit vera tilreiðar at gera íløgur í verkætlanir sum SaxaVord.

Stóran týdning fyri fólkið í Hetlandi

Áðrenn føroyska ferðalagið fekk høvi at fara út á sjálva útskjótingarstøðina gjørdi Frank Strang greitt, at longu nú hevur henda verkætlanin sett ringar í sjógvin í Hetlandi. Tey ungu, sum rýma til Skotlands at útbúgva seg og oftani ikki venda heimaftur, síggja her brádliga ein nýggjan møguleika. Tosað verður alla staðni um SaxaVord rúmdarhavnina, sum longu hevur sett nógv virksemi í gongd eitt nú  við at útbyggja infrakervið á Unst.

Stigtakararnir tosa eisini longu um at byggja eitt gistingarhús, sum kann taka ímóti forvitnum gestum eins og brúkarum. Og vónað verður at ein slík gongd eisini kann vera við til at seta ferð á ætlaninar at byggja tunlar til oyggjarnar Yell og Unst. Tá fer alt meira ella minni at ganga upp í eina hægri eind til gagns fyri lítla oyggjasamfelagið úti í Norðuratlantshavi og fyri verjuna av Evropa.  

Tað vil so aftur kunna skapa avleitt virksemi í Føroyum. Tá verður hugsað um at hava sonevndar trackingstøðir á landi, sum kunnu taka niður data frá fylgjusveinunum.

Hetta kann so eisini fáa týdning fyri føroyskar granskingarstovnar so sum Havstovu, Jarðfeingi og Fróðskaparsetrið. Í so máta liggja Føroyar sera væl fyri at gerast partur av hesi stóru verkætlan.

Frá tiltaki á Føroya Tele í fjør, tá umboð fyri danska rúmdarvinnu vitjaðu í Føroyum og m.a. umrøddu møguleikarnar fyri at fáa Føroyar við í rúmdarvinnuna eitt nú sum trackingstøð í sambandi við útskjóting

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 23. mars 2025

Noreg spennir seg út í rúmdarkappingini í Evropa

Norska oyggin Andøya verður helst tann fyrsta í Evropa til at skjóta út royndarrakett til fylgisveinar

Fyrsta rakettin til fylgisveinar í Evropa klár til útskjóting á norsku oynni Andøya.

SkrivaÐ:

Jan Müller

Rúmdin fær støðugt størri og størri týdning fyri trygdina í heiminum eins og fyri vinnuáhugamál. Spurningurin er at finna røttu rakettirnar til at kunna senda fylgisveinar út í rúmdina og ikki longur at vera bundin at útskjótingarstøðum í USA.

Hetta hava higartil bara nøkur av stórveldunum havt nærum einkarætt til. Men okkurt bendir nú á, at Evropa eisini vil vera partur av kapprenningini í rúmdini.

Vit hava umrøtt stóru ætlaninar í Hetlandi, at byggja eina rúmdarhavn, SaxaVord Spaceport, ið skal kunna senda fylgisveinar út í rúmdina komandi árini. Men Hetland er ikki einsamalt í hesi kappingini. Eisini í Noregi, ella neyvari á oynni Andøya, verða nú gjørdar ítøkiligar royndir við nýggjum rakettum til at kunna senda framtíðar fylgisveinar út í umferð um jørðina. 

Norskir miðlar gera nógv burtur úr verkætlanini, sum júst í vikuni fekk serstaka umrøðu, tí ætlanin var at senda fyrstu rakettina upp. Talan er um týsku Isar Aerospace rakettina Spectrum, sum stóð klár til at verða skotin upp á norsku oynni.

Men so varð upplýst, at útskjótingin er útsett vegna vind. Hereftir varð miðjað móti útskjóting innan 30. mars.

Um henda royndin fer at eydnast, verður Noreg fyrsta landið í Evropa at senda upp rakettir, sum seinni kunnu taka fylgisveinar við sær. Hetta verður eitt týðandi stig í evropeisku rúmdarsøguni skriva norskir miðlar. Ætlanin er, um royndarútskjótingin eydnast, at brúka rakettina til at senda út fylgisveinar í næstum. 

Eydnast útskjótingin so fer hon eisini at gera Evropa óheft at teimum amerikansku rúmdarhavnunum í t.d. Florida. So fyri Evropa verður hetta mett at vera av stórum trygdarpolitiskum týdningi.

Ein av teimum, sum fylgir hesi fyrstu norsku royndini, er sjálvur stjórin í evropeiska rúmdarfelagsskapinum, ESA, Josef Aschabacher. ESA stuðlar útskjótingini. Uttan mun til um henda royndin eydnast, so fer hon í hvussu er at vera ein varði í evropeiskari rúmdarsøgu, nú hon er tann fyrsta nakrantíð í Evropa.

Tað er annars stórur áhugi fyri at byggja slíkar rúmdarstøðir fleiri staðni í Evropa. Norskir miðlar skriva, at støðin í Hetlandi liggur avgjørt frammaliga í kappingini, og norskir politikarar royna nú at sannføra stjórnina um, at hon eigur at seta pengar av til rúmdarstøðina á Andøya beinanvegin, so Noreg kann standa seg betri í kappingini.

Tað er líkt til, at stjórnin fer at seta fleiri pengar av til verkætlanina um somu tíð sum bretska stjórnin eins og stórir íleggjarar í Evropa á sín hátt stuðla uppdundir SaxaVord verkætlanina á Unst. 

Í  Hetlandi halda tey samstundis fram við sínum fyrireikingum til fyrstu útskjótingina í heyst. Ein miseydnað roynd í fjør hevur seinkað verkætlanini nakað, men ikki so nógv, at tað skaðar nakað, skilst á stigtakarunum har.

Føroyskt ferðalag við landsstýrismanninum við innlendismálum Bjarna Kárason Petersen vitjaði rúmdarhavnina í Hetlandi í farnu viku. Henda stóra verkætlan kann fáa avleitt virksemi í gongd í Føroyum, tá brúk verður fyri at taka niður data frá fylgisveinum. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. mars 2025

60 donsk løgreglufólk við Atlantsflogi til Nuuk

Tey skuldu hjálpa grønlendsku løgregluni at tryggja frið í sambandi við amerikansku vitjanina

(Mynd: Sermitsiaq.af)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Seinnapartin sunnudagin lendi eitt flogfar hjá Atlantsflog í grønlendska høvuðsstaðnum við 60 trygdarfólkum, løgreglufólkum og løgregluhundum.

Styrkurin varð sendur úr Danmark orsakað av, at Usha Vance, sum er kona amerikanska varaforsetan J.D. Vande, skuldi koma á vitjan í Grønlandi hósdagin til leygardagin. Hon skuldi millum annað til stóru árligu hundasletukappingina.

Politistaliðið úr Danmark skal hjálpa løgregluni í Grønlandi at tryggja frið í landinum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 23. mars 2025

– Nei takk til amerikanska uppílegging

Tað er týðiligt, at Trump-vongurin ikki hevur virðing fyri sjálvræðisrættinum hjá grønlendingum, sigur grønlendskur fólkatingslimur

Aaja Chemnitz, fólkatingslimur (Mynd: Ritzau)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

– Nei takk til amerikanska uppílegging í grønlendska valstríðið.

Tað skrivaði grønlendski fólkatingslimurin, Aaja Chemnitz á Facebook, eftir at boðað er frá, at amerikanska varaforsetafrúan, Usha Vance, og amerikanski trygdarráðgevin, Mike Waltz, skuldu koma til Grønlands á vitjan.

Valstríð er í Grønlandi í hesum døgum, har kommunuval verður í apríl.

– Tað er týðiligt, at Trump-vongurin ikki hevur virðing fyri okkara sjálvræðisrætti uttan uppílegging uttanífrá, skrivar grønlendski fólkatingslimurin.

Sambært grønlendska miðlinum Sermitsiaq hevur Malik Berhtelsen, borgarstjóri í Qeqqata kommunu í Vesturgrønlandi noktað at hitta amerikonsku varaforsetafrúuna, meðan valstríð er. Hann hevur í staðin skotið upp, at tey kunnu hittast eftir valið.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 23. mars 2025

Amerikanska verjuleiðslan deildi álopsætlan við blaðstjóra

Jeffrey Goldberg var av misgáum innlimaður í ein kjattbólk, sum fyrireikaði amerikanska álopið á Houthi-rørsluna í Jemen herfyri

Pete Hegseth, verjumálaráðharri (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Amerikanska verjuleiðslan hevur av misgáum avdúka sínar ætlanir um amerikansk álop á Jemen fyri blaðstjóranum á amerikanska blaðnum, Atlantic.

Blaðstjórin, Jeffrey Goldberg, skrivaði í vikuni grein, at trygdarráðgevin í Hvítu Húsunum, Mike Waltz, setti seg í samband við hann gjøgnum bronglaðu boðtænastuna, Signal. Tveir dagar seinni var Goldberg innlimaður í eitt kjatt, har álopini móti houthi’unum vórðu viðgjørd.

Í kjattinum vóru nágreiniligir upplýsingar um málið fyri álopinum, tíðspunkt og hvørji vápn skuldu brúkast.

Upplýsingarnar um komandi álopini í Jemen komu frá Pete Hegseth, verjumálaráðharra, fáar tímar undan álopunum.

18 brúkarar vóru við í kjattinum, teirra millum Marco Rubio, uttanríkisráðharri, Scott Bessent, fíggjarmálaráðharri og JD Vance, varaforseti.

Í kjakinum undan álopunum, skal Signalbrúkarin “JD Vance” hava sagt, at hann helt álopsætlanina vera eitt mistak.

Les: Trump hóttir Houthi-rørsluna og Iran

Eftir álopini ynsktu limirnir í bólkinum Hegseth til lukku fyri eitt gott arbeiði, og sendu emoji’s sínámillum.

Signal skal ikki brúkast til slíkt

Brian Hughes, talsmaður fyri amerikanska trygdarráðið, hevur síðan váttað fyri Atlantic, at kjatttráðurin virkar ektaður.

Hvítu Húsini váttaðu eisini í gjár, at Goldberg hevur verið partur av kjattinum, sum snúði seg um álopið.

Sambært Atlantic er einki óvanligt í, at tænastufólk innan tjóðartrygd brúka Signal til eitt nú at avtala fundir, men loynilig kjak um veruligar ætlanir, eiga í prinsippinum ikki at fara fram á hesum stað.

Amerikanska stjórnin hevur ikki góðtikið, at Signal kann brúkast til at deila trygdarupplýsingar. Til tess hevur umsitingin sínar egnu kanalir.

Tá Mike Waltz, trygdarráðgevi, loyvdi einum uttanfyristandandi upp í kjattbólkin, breyt hann helst fleiri reglur um hvussu upplýsingar um tjóðartrygd eiga at handfarast.

Yvir 50 fólk doyðu undir álopunum á Jemen, sambært heilsumyndugleikunum hjá Huthi-rørsluni, skrivar finska kringvarpið Yle, við The Atlantic og STT sum keldum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 25. mars 2025

– Tað er pínligt

Amerikanski trygdarráðgevin, Mike Waltz, ásannar, at hann gjørdi eitt mistak, tá hann innlimaði ein journalist í ein kjakbólk, har amerikanskar álopsætlanir vórðu umrøddar

Amerikanski trygdarráðgevin, Mike Waltz og amerikanski verjumálaráðharrin, Pete Hegseth (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Mike Waltz, trygdarráðgevin hjá amerikanska forsetanum, Donald Trump, tekur ábyrgdina fyri, at ein journalistur av misgáum varð innlimaður í ein kjakbólk á boðtænastuni Signal, har amerikanskar álopsætlanir fyri Jemen vórðu umrøddar.

– Eg átaki mær fullu ábyrgdina. Eg gjørdi bólkin. Tað er pínligt, sigur hann við Fox News og leggur afturat, at hendingin verður kannað.

Journalisturin, Jeffrey Goldberg bar mánadagin søguna í blaðnum The Atlantic.

Í kjakbólkinum vóru nágreiniligar upplýsingar frá amerikanska verjumálaráðharranum, Pete Hegseth, um mál, tíðspunkt og vápn.

Umsitingin hjá Trump hevur verið fyri atfinningum, síðan hetta kom fram, og fleiri hava heitt á Waltz og Hegseth um at leggja frá sær, men sambært amerikanska forsetanum, leggur eingin í søguna.

Trump sigur, sambært Ritzau, at hann vil kanna nýtsluna av Signal-appini, sum sambært honum verður nýtt av nógvum fólkum í umsiting hansara, men at eingir loyniligir upplýsingar vóru í kjakbólkinum.

Waltz sigur, at hann og Goldberg kennast ikki, og hevur hann hvørki hitt ella samskift við hann. Hann sigur, at hann av misgáum kann hava goymt nummarið hjá Goldberg undir einum øðrum navni.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. mars 2025

Mark Carney útskrivað val í Kanada

Val verður í Kanada 28. apríl

Mark Carney, forsætisráðharri á tíðindafundi í Ottawa sunnudagin (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Val er útskrivað í Kanada, og tað verður 28. apríl, boðaði nýggi kanadiski forsætisráðharrin, Mark Carney frá á tíðindafundi sunnudagin.

Carney hevur bert sitið sum forsætisráðharri í eina góða viku. Hann varð tikin í eið sum forsætisráðharri 14. mars, eftir at hann yvirtók leiðsluna í liberala flokkinum frá Justin Trudeau, sum hevur sitið sum stjórnarleiðari í Kanada síðan 2015.

Teir báðir stóru flokkarnir í kanadiskum politikki eru liberali stjórnarflokkurin, og konservativi flokkurin, og tað er sannlíkt, at tað verður annaðhvørt Mark Carney ella konservativi leiðarin, Pierre Poilievre, sum verður forsætisráðharri eftir valið.

Seinastu árini hevur liberali flokkurin mist undirtøku í veljarakanningunum, meðan konservativi flokkurin hevur gjørt framgongd. Men tann støðan er broytt orsakað av handilskrígnum hjá USA, og tað stendur nú á jøvnum millum flokkarnar, skrivar Ritzau.

Á tíðindafundinum sunnudagin segði Carney, at hann ynskir eitt sterkt mandat.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. mars 2025

Lækni: - Umhugsaðu at geva pávanum frið

Frans pávi var nær við at doyggja, sigur lækni hansara

Frans pávi á svalanum á sjúkrahúsinum stutt áðrenn hann varð útskrivaður (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Í vikuni varð Frans pávi útskrivaður av Gemelli-sjúkrahúsinum í Rom, har hann hevur verið innlagdur í fimm vikur.

Undir innleggingini stríddist pávin m.a. við lungnabruna í báðum lungum, og støðan gjørdist so hættislig, at læknar umhugsaðu at steðga viðgerðini og geva honum frið.

Tað sigur Sergio Alfieri, leiðari fyri læknatoymið, sum tók sær av 88 ára gamla pávanum, sambært Reuters.

– Vit máttu velja, um vit vildu steðga har og loyva honum at doyggja, ella fara víðari við øllum møguligum viðgerðum og harvið koma í vanda fyri at skaða onnur gøgn, sigur hann.

At enda valdu tey tað seinna, og sum kunnugt batnaði støðan hjá pávanum, og hann varð útskrivaður sunnudagin. Pávin er tó enn ikki heilt frískur, og næstu tveir mánaðirnar skal hann hvíla seg í Vatikaninum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. mars 2025

Turkaland: Fongslaður borgarstjóri verður forsetavalevni

Ein dómstólur tók sunnudagin avgerð um at varðhaldsfonsla Ekrem Imamoglu, sum er skuldsettur fyri mutur

Ekrem Imamoglu hevur verið borgarstjóri í Istanbul síðan 2019 (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Frákoyrdi borgarstjórin í Istanbul, Ekrem Imamoglu, varð mánadagin formliga útnevndur til forsetavalevni hjá turkisku andstøðuni.

Á undanvali hjá CHP, sum er størsti andstøðuflokkur í Turkalandi, fekk hann meginpartin av atkvøðunum. Hann var tó einasta navnið á atkvøðuseðlinum, skrivar Ritzau.

Ekrem Imamoglu varð í farnu viku handtikin og skuldsettur fyri mutur og fyri at stuðla PKK yvirgangsfelagsskapinum, og sunnudagin tók ein dómstólur avgerð um at varðhaldsfongsla hann fram móti einum komandi rættarmáli.

Seinastu dagarnar hava umfatandi mótmæli verið í Turkalandi. Mótmælisfólkini halda, at handtøkan av borgarstjóranum er politiskt motiverað.

Ekrem Imamoglu verður mettur at vera størsti avbjóðarin hjá turkiska forsetanum, Recep Tayyip Erdogan, á komandi forsetavalinum. Eftir ætlan skal val ikki vera fyrr enn í 2028, men um Erdogan, sum hevur sitið við valdið í tvey áratíggju - fyrst sum forsætisráðharri og síðani sum forseti - skal stilla upp, skal val útskrivast fyrr, skrivar Reuters.

Imamoglu varð handtikin mikudagin, dagin eftir at eitt universitet í Istanbul hevði ógildað universitetsprógv hansara. Sambært turkisku grundlógini skal ein forseti hava eina hægri útbúgving. Sunnudagin kom fram, at Imamoglu er koyrdur frá sum borgarstjóri eftir at hava sitið í sessinum síðan 2019.

Imamoglu vísir ákærunum aftur, og flokkur hansara, CHP sigur, at talan er um eina kvettroynd at forða honum í at bjóða Erdogan av á næsta vali.

Formaðurin í CHP,  Özgür Özel, hevur boðað frá, at ein virkandi borgarstjóri verður útnevndur, meðan flokkurin bíðar eftir avgerð í málinum móti Imamoglu. Eisini fer flokkurin at kæra avgerðina hjá dómstólinum um at fongsla hann.

Turkiska stjórnin vísir aftur, at skuldsetingarnar móti Imamoglu eru politiskt motiveraðar og sigur, at dómstólarnir eru politiskt óheftir. Eisini hevur stjórnin ávarað ímóti mótmælistiltøkum, og hava myndugleikarnir sett í gildi savningarforboð í Istanbul.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 24. mars 2025

Manni Waag 75 ár

Mikudagin í vikuni - 26. mars - fylti Manni Waag 75 ár

 

SkrivaÐ:

Nøvn / Vit brøðurnir

Mikudagin í vikuni - 26. mars - fylti Manni Waag 75 ár. Hann lærdi skrivstovuyrkið á Føroya Bjór árini 1967-1970, men hugurin stóð ikki til tað. Eftir lærutíðina arbeiddi hann á Kósavirkinum í eitt ár, har hann trillaði salt við børu og landaði; eftir tað koyrdi hann eitt skifti lastbil fyri Karl Justesen, áðrenn hann endaði aftur hjá Føroya Bjór - hesa ferð ikki við bíleggingum og bókingum men saman við fløskunum, bæði inni á virkinum og í Føroya Bjór-bilinum.

Manna munnu tey flestu seta í samband við bilar og koyring. Áhugin fyri hesum stavar helst fyri stóran part frá virkseminum hjá pápabeiggja okkara, sum hevði bilstøðina AUTO, har Manni átti mangt sporið sum drongur og unglingi. So skjótt hann hevði aldur at fáa hýruvognskoyrt, fór hann at koyra hýruvogn - íðin og ikki minst populerur millum ungar línumenn, ið kundu koyra í tímavís um alt veganetið í Norðoyggjum og eisini av oynni, um tað so var til Havnar ella vestur í Vágar - alt meðan Charlie Pride og onnur rungaðu úr kraftblokkinum. 

Tað var forrestin á einum hýruvognstúri, at ein kundi visti at siga Manna, at hann mundi blivið sjómaður - tað visti Manni bara ikki av, tí pápi okkara ikki vildi fortelja honum um kjansin við Skálabergi, sum stóð honum í boði … 

Og so veit Manni alt um bilasøgu - bilmodell gjøgnum tíðirnar og ikki um at tala bilasøguna í Klaksvík, har hann veit hvørja detalju, tá ið tað kemur bilasløg, árgangir, nummarplátur, eigarar osfr. Í nýggjari tíð man hann vera best kendur sum koyrilærari, bæði til vanligan bil og stóran bil o.a., og tað eru hundraðtalsnæmingar, sum hann hevur undirvíst og innstillað til roynd millum ár og dag. Seinnu árini hevur hann fyri tað mesta koyrt buss.

Frá barnsbeini hevur hann spælt fótbólt, og spældi við bæði dreingjaliðnum og unglingaliðnum hjá KÍ sum málmaður. Í 1968 gjørdist unglingaliðið føroyameistari við málúrtøkuni 29-1. Tá ið einasta málið varð skorað ímóti KÍ - uppá brotsspark - stóð hann ikki í málinum. KÍ mótmælti brotssparksdømingini, so Manni stóð við síðuna av málinum, meðan bólturin varð trillaður frá 11-metrablettinum í tóma málið …!

Manni var partur av tí hópinum, sum var við til at manna 66-liðið, og spældi seinni í fleiri umførum við besta liðnum, fleiri ár á næstbesta á liðnum, eitt nú á liðnum, sum varð føroyameistari í 1972. Faroesoccer veit at siga, at hann var 47 ára gamal, tá ið hann spældi seinasta dystin - í 1997 í triðbestudeildini ímóti Skála.

Manni hevur verið venjari hjá besta liðnum, men í venjaraleiklutinum var hann trúgvur í áravís sum ungdómsvenjari, har hann umframt tað fótbóltsliga var tiltikin fyri at samansjóða liðini, ikki minst við at fáa foreldrini at vera við til at fyriskipa sosiala partin. Seinastu árini hevur hann verið vaktarmaður, tá ið KÍ spælir heimadyst. Fyri trimum árum síðani varð Manni fult uppiborið heiðraður á ársveitsluni hjá KÍ fyri trúgva tænastu fyri felagið. 

Trúliga hevur hann skipað fyri, at hansara klassafelagar í barnaskúlanum koma saman, umleið fimta hvørt ár tey seinastu nógvu árini. Jú, hann er íverkseti á so mongum økjum. Eitt stutt skifti búðu Manni og Guri á Viðareiði. Manni fall skjótt til, og tað var eisini hann, sum tók stig til at gera Viðareiðis-liðið hjá KÍ. Tað fekk stóra undirtøku á Viðareiði.

Tá ið Manni ikki situr við eitt bilróður, so styttir hann sær stundir við at ganga, at hyggja eftir Manchester United og við at poppa saman við øðrum tilkomnum í Klaksvík. Hetta við poppa er fyri hann eitt afturhvarv til tíðina á AUTO, har bilførararnir poppaðu inni á støðini millum túrar.

Manni hevur altíð verið hollur stuðul hjá børnunum. Nú samgleðist hann við teimum um síni abbabørn, sum hann gongur høgt uppí - og ikki minst man tað gleða hann, at dóttirin Maibritt við makanum Martini og lítla Jákupi hava sett búgv í Klaksvík, har Julianna og børn hennara búgva frammanundan. 

Manni er tann einasti av okkum brøðrum, sum býr í Klaksvík. Hann og Guri búgva á Biskupstorgi, har hurðin altíð er opin og blíðskapurin stórur - eitt rend inn til teirra er at kalla fastur táttur, tá ið KÍ spælir á heimavølli. Somuleiðis hava vit havt nógvar góðar løtur á árligu brøðrasamkomuni, sum vit kalla tað, tá ið vit brøðir koma saman ein langan leygardag - antin hjá einum okkara ella í summarhúsum á bygd. Manni er tá mesti ákoyrarin, tá ið tað kemur til at syngja felagssang av tí góða, gamla schlagara-slagnum.

Góði stóribeiggi, hjartaliga til lukku við trífjórðingsøldini, takk fyri mangar góðar løtur - bestu ynski til tykkum bæði og tíni øll!

Vit brøðurnir

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. mars 2025