Landslæknin: Ansa eftir barni tínum

Ávarar um kikhostafarsóttina, ið heldur fram við høgum smittutali. Kann vera sera álvarsamt, serliga fyri smá børn

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Landslæknin hevur heitt á heilsufrøðistovnin Gigni um at avlýsa allar mammubólkar í eina tíð framyvir. Eisini heitir hann á foreldur við smáum børnum um at verja børn síni við ikki at taka tey við til størri samkomur.

Hetta fyri at verja tey móti ígerðarsjúkini kikhosta, sum herjar í løtuni.

- Kikhosti kann verða ein álvarsom og lívshættislig sjúka hjá teimum heilt smáu børnunum, serliga áðrenn tey sjálvi eru nóg gomul at verða koppsett ímóti kikhosta, sigur landslæknin millum annað í fráboðan, sum er send út í dag.

Lars Fodgaard Møller, landslækni (Savnsmynd: Sverri Egholm)

Fráboðanin er soljóðandi:

Eins og í Danmark hava vit í Føroyum havt nógvar tilburðir av kikhosta síðan juli mánaða. Í tíðarskeiðnum 15. - 28. novembur eru 50 persónar kannaðir fyri kikhosta, og vóru 9 av hesum positivir. Bert í síðstu viku vóru tað 7 positiv og av hesum vóru 2 børn undir 1 ár.

Hvat er kikhosti?

Kikhosti er ein ígerðarsjúka í andaleiðini, sum kemur av eini bakteriu (Bordella pertussis). Ígerðin kann koma allar tíðir á árinum, men við heldur fleiri tilburðum í aðru hálvu. Farsóttir síggjast serliga við 3-5 ára millumbili.

Eftir at ein er vorðin smittaður, eru fyrstu sjúkutekini sum við krímsjúku, síðani verða sjúkutekini hosti, tá kann ein fáa ógvuslig og drúgv herðindi av hosta við møguligari spýggju. Tað kann verða trupult at fáa luft undir hostaherðindunum, og andadrátturin (at anda inn) í sambandi við eitt hostaherðindi kann hava eitt ýlandi ljóð (kikka eftir ondini).

Tíðarskeiðið við hostaherðindunum kann vara í fleiri mánaðir, men ein smittar bert tær 3-4 fyrstu vikurnar av sjúkuni. Hjá teimum flestu børnunum kann hostaherðindi ávirka andadráttin, so neyðugt kann verða við innlegging á sjúkrahúsi.

Pinkubørn fáa ikki altíð sjúkutekin við hosta, men høvuðssjúkutekinini kunnu verða, at tey viðhvørt missa ondina og blíva blá í húðini.

Kikhosti kann verða ein álvarsom og lívshættislig sjúka hjá teimum heilt smáu børnunum, serliga áðrenn tey sjálvi eru nóg gomul at verða koppsett ímóti kikhosta. Øll børn fáa bjóðað koppseting í barnakoppsetingarskránni, tá tey eru 3, 5 og 12 mánaðir og aftur við 5 ára aldur. Kikhostakoppseting av barnakonum verjir pinkubarnið ímóti kikhosta teir fyrstu mánaðirnar í lívinum hjá barninum, og tíbetur hava nógvar barnakonur tikið ímóti tilboðnum um ókeypis koppseting í 2. ella 3. trimestri.

Hvussu smittar kikhosti og hvussu verður smittan fyribyrgd?

Kikhosti smittar sum flestu aðrar sjúkur í andaleiðini við dropaspjaðing.

Vaksin kunnu verða smittað og hava mild sjúkueyðkenni. Vaksin kunnu smitta børn við sjúkuni. Tað verður viðmælt at verja børn undir 2 ár fyri smittu, og tí hevur Landslæknin viðmælt GIGNI at avlýsa mammubólkar í eina tíð framyvir.

Samstundis kunnu foreldrini eisini verja børnini við ikki at fara í stórar samkomur. Serliga smábørn, sum ikki hava fingið aðru koppseting í 5 mánaða aldrinum eru sárbar fyri álvarsamari sjúku.

Tórshavn, 29. november 2023

Landslæknin

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 29. november 2023

Eina millión til koronupassið

Koronupassið skal eisini fevna um aðrar umfarssjúkur. Landssjúkrahúsið ætlar at brúka eina millión árliga til rakstur og menning av passinum

 

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Korona verður ikki longur mett sum ein farsótt, men Heilsumálaráðið hevur biðið um eina millión krónur at til koronupassið í 2024.

- Tað kann tykjast, sum hetta eru óneyðugar útreiðslur, nú korona ikki verður mett sum ein farsótt longur, men so er ikki. Játtanin verður framhaldandi brúkt til at viðlíkahalda passið, so tað fylgir altjóða standardum. Tað er WHO sum umsitur koronupassini, sum eisini fara at fevna um aðrar umfarsssjúkur, greiðir Heilsumálaráðið frá í skrivi til fíggjarnevndina.

Raksturin av koronupassinum fyri 2022 var um 1,2 milliónir krónur. Føstu útreiðslurnar eru til starsfólk, hýsing av skipanin og viðlíkhald av sertifikatum. Harafturat kunnu koma útreiðslur til menning. Higartil í ár hevur Landssjúkrahúsið goldið 700.000 krónur, og væntandi verður tilsamans ein millión brúkt uppá koronupassið í ár.

Sannlíkt er eisini, at gula koppsetingarskjalið í framtíðini kann talgildast samans við koronupassinum í WHO. Hetta er ein loysn, sum føroyska heilsuverkið eigur at vera partur av, sigur Heilsumálaráðið.

Ætlanin er at brúka eina millión árliga uppá koronupassið frameftir.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. november 2023

Ætla at ala tíggju fyl komandi ár

Felagið Føroysk Ross hevur fingið 1,5 milliónir krónur frá einum dulnevndum grunni, sum m.a. skal brúkast til verkætlanina

 

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Felagið Føroysk Ross hevur fingið ein fíggjarligan styrk, sum ger tað gjørligt at ala tíggju fyl komandi ár, upplýsir felagið í tíðindaskrivi.

Tað er ein dulnevndur grunnur, sum hevur latið 1,5 milliónir krónur til verkætlanina, sum sambært Felagnum Føroysk Ross, "helst er størsta og týdningarmesta tak at bjarga føroyska rossinum".

Upphæddin fer eisini til ein heimildarfilm, sum lýsir tilgongdina og álvarsligu støðuna hjá stovninum.

– Felagið Føroysk Ross hevur í fleiri ár stríðst fyri at bjarga føroyska rossinum og fyri at vekja politiska áhugan fyri framtíðini hjá tí. Stovnurin er so mikið lítil, at hann verður mettur at vera álvarsliga hóttur og í vanda fyri at doyggja út, um einki munagott verður gjørt. Men hóast fundir og áheitanir, hevur tað higartil ikki eydnast at fáa politisk úrslit, sigur felagið.

– Hvørki neyðug fígging til arbeiðið hjá felagnum ella neyðug lóggáva eru at hóma, hóast bæði mugu til fyri at varðveita serføroyska rossaslagið. Tað skortar ikki við vøkrum orðum ella verbalari virðing fyri arbeiðinum, men føgur orð flyta einki. Tí hevur felagið seinastu árini arbeitt við at vísa á serliga rossaslagið og støðuna, tað er í, eisini uttanlanda. Og fyri fyrstu ferð í fleiri ár sær framtíðin betri út.

Ætlanin er at flyta tíggju íslendskar ryssur til Føroya úr Danmark, sum skulu vera til reiðar at taka ímóti gitnum eggum. Hetta er ein samansett uppgáva, tí meðan íslendsku ryssurnar eru í Føroyum, skulu føroyskir greðingar vera hjá tíggju føroyskum ryssum. Síðani verða gitnu eggini flutt yvir í innfluttu ryssurnar, sum á hendan hátt verða burðarryssur. Burðarryssurnar verða, tá eggið hevur fest seg, fluttar aftur til Danmarkar at fola.

Fyrimunurin við hesi loysnini er, sambært felagnum, at føroysk fyl, sum eru folað í Danmark, kunnu fáa pass og harvið flytast millum lond til áhugaðir keyparar.

– Felagið Føroysk Ross arbeiðir støðugt við at ala ross í Føroyum, samtíðis sum at ansað verður eftir innannøring, men tað gongur seint, og marknaður er ikki fyri rossunum í Føroyum. Í fjør komu bara trý fyl undan stovninum, sum er 89 ross.

– Áhugin fyri føroyska rossinum er tó vaksandi uttanlands. Men vegna vantandi lóggávu her heima sleppa føroysk ross ikki av landinum – hóast hetta kundi verið við til at bjarga stovninum – og tá er hendan nýggja verkætlanin áhugaverd, tí hon kann tryggja stovninum eina framtíð við óblandaðum føroyskum alirossum uttanfyri Føroyar.

– Føroyska rossið hevur gjøgnum øldir lagað seg til føroyska veðurlagið og lendið, sum tað ikki fer líka illa við, sum onnur ross. Tað er lítið, lætt og harðført, og harumframt sterkt og fótafimt. Tað tolir føroyska veturin betur enn onnur ross, etur ikki eins nógv, og so er tað óføra sterkt fyri sína stødd. Tí er tað harmiligt, at vit ikki sjálvi standa saman um okkara egna ross, eisini fíggjarliga og í lóggávu. Tess meiri gleðiligt er tað tá, at grunnar og útlendingar vilja vera við til at flyta føroyska rossið av eggini við hesari verkætlanini. Kanska útlendski áhugin kann kveikja áhugan og styrkja virðingina fyri rossinum her heima, skrivar Felagið Føroysk Ross.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. november 2023

Ógreitt norskt svar um bunkring norðanfyri

Espen Barth Eide, uttanríkisráðharri, viðgongur at bunkring av russiskum skipum fer fram, men ikki í hvussu stóran mun

Espen Barth Eide, norskur uttanríkisráðharri (Savnsmynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Norski uttanríkisráðharrin, Espen Barth Eide, er ikki serliga greiður í svari sínum til Sjúrð Skaale, sum umvegis Norðurlandaráðið herfyri setti Noreg ein spurning um norska bunkring av russiskum skipum í altjóða sjógvi norðan fyri Føroyar eftir at okkara havnastongsul varð settur í verk í summar.

Í svarinum – ið kann lesast her – ger norski uttanríkisráðharrin greitt hvat er galdandi í norskum havnum, eitt nú at russisk skip einans hava atgongd til tríggjar havnir í Norðurnoregi, Tromsø, Båtsfjord og Kirkenes, og at bannið ikki er galdandi fyri Svalbarð.

Tá tað kemur til, hvat norsk skip og feløg kunnu tá tað snýr seg um veitingar til russisk skip á opnum havi, so er hetta ikki loyvt sambært teimum revsitiltøkum, ið Noreg hevur sett í verk orsaka av russisku innrásini í Ukraina.

Men tá komið verður inn á tær bunkringar, ið hava verið í økinum, so er ráðharrin ógvuliga varin í sínum svari:

“Tað eru komnar afturmeldingar inn til norskar myndugleikar um at norsk skip bunkra russisk skip til havs. Norskir myndugleika fylgja støðuni fyri at tryggja samskipaða hondhevjan av útflutningsbanninum tvørtur um okkara eftirlitsskipanir”.

Meira verður ikki sagt, hóast Sjúrður Skaale millum annað spurdi um hvussu umfatandi handilin er og í hvørjum nøgdum. 

Sjúrður Skaale, fólkatingslimur

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 29. november 2023

Víkiskyldan varð ikki hildin

Ferðsluóhappið við Streymin hósdagin hendi við frákoyringina á Norðskála

(Mynd: Kvf.fo)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Tað var víkiskylda sum ikki bleiv hildin, sum varð orsøkin til ferðsluóhappið við Streymin um middagsleitið hósdagin.

Hetta upplýsir vaktleiðarin á løgreglustøðini fríggjamorgunin.

Fráboðanin kom klokkan 11:07, og tað vóru tveir bilar sum rendu saman. Trý fólk vórðu í bilunum, og øll trý vóru flutt á Landssjúkrahúsið til nærri kanningar. Løgreglan visti fríggjamorgunin ikki at siga nakað um støðuna hjá fólkunum.

Bilarnir vóru so mikið illa farnir, at teir máttu flytast av staðnum.

Hetta er ikki fyrsta ferðsluóhapp á vegastrekkinum við brúnna um Streymin. Sunda kommuna hevur áður heitt á Landsverk um at gera ábøtur, men enn er einki hent.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 01. desember 2023

Aftur beinleiðis til New York næsta ár

Flogið verður seks ferðir 3. september til 9. oktober

(Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Í heyst skrivaði Atlantic Airways føroyska flogsøgu, tá farið varð undir fyrstu beinleiðis rutuna tvørturum Atlantshavið til New York. Komandi heyst fer aftur at bera til hjá føroyingum at ferðast beinleiðis til “the city that never sleeps”, New York.

Talan verður um seks flogferðir aftur og fram frá 3. september til 9. oktober 2024. Eins og í ár eru ferðirnar til New York týsdag, og heimferðin er mikudag, og tað er framvegis Stewart International Airport, sum flogið verður til.

(Mynd: Sverri Egholm)

- Vit hava fingið góðar afturmeldingar viðvíkjandi Stewart flogvøllinum frá teimum, ið ferðaðust á rutuni í ár. Stewart flogvøllurin er ikki so stórur, so tað er lætt at finna runt. Eisini er tað skjótt at sleppa gjøgnum passeftirlitið, sum annars ofta kann taka langa tíð á teimum stóru flogvallunum. Sambandið inn til býin er sera gott, tí snarbussar koyra beinleiðis til/úr Times Square í sambandi við komurnar og fráferðirnar hjá Atlantic Airways, og busstúrurin tekur bert hálvanannan tíma, sigur Jóhanna á Bergi, stjóri í Atlantic Airways.

Flogtíðin er umleið sjey tímar.

Flogferðaseðlarnir verða settir til sølu komandi hósdag 7. desember 2023.

Les eisini: Tveir dagar í The Big Apple

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 01. desember 2023

Verður stjóri á Suðuroyar Sjúkrahúsi

37-ára hvalbingurin, Hanus Toftheyggj, hevur seinastu árini starvast innan almenna fyrisiting. Hann byrjar í starvinum 1. januar

Hann hevur drúgvar royndir innan almenna fyristing, har hann í sjey ár starvaðist sum fulltrúi í Almannaverkinum. Hanus hevur síðani september 2022 verið leiðari fyri Bú- og Heimatænastuna í Suðuroy (Mynd: hmr.fo)

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Nú er greitt, hvør verður nýggjur stjóri á Suðuroyar Sjúkrahúsi. Heilsumálaráðið kunngjørdi í vikuni, at Margit Stórá, hevur gjørt av at seta Hanus Toftheyggj í umfatandi starvið.

Um nýggja stjóran skrivar hmr.fo, at hann er 37 ára gamal, er útbúgvin administratiónsbachelor í almennari fyrisiting frá VIA University College í Århus í 2013 umframt Master í løgfrøði frá Fróðskaparsetri Føroya í 2017.

- Hanus hevur drúgvar royndir innan almenna fyristing, har hann í sjey ár starvaðist sum fulltrúi í Almannaverkinum. Hanus hevur síðani september 2022 verið leiðari fyri Bú- og Heimatænastuna í Suðuroy.

Hanus Toftheyggj tekur við starvinum 1. januar 2024.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 29. november 2023

Fyrsti fundur við bretskan verjumálaráðharra

Høgni Hoydal hevur hitt høgtstandandi ráðharrar í bretsku stjórnini á vitjan í London

Timothy Minto, verjumálaráðharri, og Høgni Hoydal (Mynd: uvmr.fo)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Fyri fyrstu ferð er hildin fundur millum eitt føroyskt landsstýrisfólk og bretska ráðharran við verjumálum.

Tað hendi á fundi í London í vikuni, tá Høgni Hoydal, landsstýrismaður við uttanríkis- og vinnumálum hitti bretska verjumálaráðharran, Timothy Minto, ið er aðalborin og hvørs fulla navn er Timothy Elliot-Murray-Kynynmound, 7th Earl of Minto.

Uttanríkis- og verjumálaráðið skrivar, at ráðharrarnir vóru á einum máli um, at tað er natúrligt at menna samstarvið á verjuøkinum millum Føroyar og Bretland sum sameindar grannir, og at grundarlag fyri einum munagóðum samstarvið millum Føroyar og Bretland á verjupolitiska økinum.

Til dømis hava flogfør og skip hjá bretsku verjuni seinnu árini alsamt oftari vitjað í Føroyum, umframt at samstarvsmøguleikar eru um lofteftirlit og um nettrygd.

Leo Doherty og Høgni Hoydal

Tættari bond við Bretland

Høgni Hoydal hevur eisini hitt Leo Docherty, bretska evropamálaráðharran, á vitjan síni í London. Tað hendi mikudagin, har teir samdust um, Føroyar og Bretland skulu knýta tættari bond.

Ráðharrarnir umrøddu ítøkiligar avbjóðingar í fríhandilssáttmálanum millum londini. Harumframt umrøddu teir yvirskipað, hvussu samstarvið kann mennast á øðrum økjum, eitt nú innan grøna orkuskiftið, talgilding, ferðasambond, útbúgving og gransking, og tá ið ræður um trygd og verju.

- Í einum heimi í broyting hevur tað stóran týdning at styrkja samstarvið við sameind grannalond. Tí hevur Bretland høga raðfesting í landsstýrinum, og eg eri fegin um jaliga bretska áhugan fyri at menna samstarvið við Føroyar. Vit mugu áhaldandi menna makaleysu søguligu og vinnuligu sambondini millum Føroyar og Bretland, sigur Høgni Hoydal landsstýrismaður, sambært heimasíðuni hjá Uttanríkis- og vinnumálaráðnum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 30. november 2023

Skelerosefelagið fekk fyrstu kærleikskúluna

Dugni gevur á hvørjum ári út Kærleikskúluna. Í ár hevur Súsan í Jákupsstovu sniðgivið

Hallur Thomsen, formaður í Skelerosefelagnum tók ímóti fyrstu kærleikskúluni í ár (Mynd: Dugni)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Mikudagin varð skipað fyri hátíðarløtu á Listasavnið Føroya, í sambandi við at Kærleikskúlan 2023 var avdúkað.

Á hvørjum ári gevur Dugni út Kærleikskúluna, ið er sniðgivin av einum av okkara mætu listafólkum. Í hesum sambandi verður á hvørjum ári fyrsta Kærleikskúlan handað einari virðiligari fyrimynd innan vælgerandi endamál.

(Mynd: Dugni)

Kærleikskúlan í ár er sniðgivin av Súsan í Jákupsstovu, og Skelerosefelagið fekk heiðurin at fáa fyrstu kærleikskúluna, sum Hallur Thomsen, formaður í felagnum tók ímóti.

Hetta er fimtanda árið á rað, at Dugni gevur út Kærleikskúluna.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 29. november 2023

Útoyggjar gera høvuðsstaðin ríkari

Enn ein gevandi løta í høvuðsstaðnum, tá skipað varð fyri væleydnaðum tiltaki við livandi tilfeingi og dygdarhandverki í Perluni og Reinsarínum seinasta vikuskiftið. Ein kann við vissu sanna orðini, at útoyggjar gera høvuðsstaðin ríkari um somu tíð sum høvuðsstaðurin savnar útoyggjar. Hvør av øðrum liva má.

Millum mongu luttakararnar á tiltakinum "Livandi tilfeingi" í Perluni vóru eisini hesi trý úr Kongsgarði í Haraldsundi, Gunnhild, Sjúrður og Kári (Myndir: Jan Müller)

SkrivaÐ:

Jan Müller

Síðani umhvørvið og umstøðurnar í eini av gomlu gøtunum í Havnini, Tórsgøtu eru betraðar og bøttar um, hevur verið skipað fyri alskyns tiltøkum bæði innan- og uttandura.

Eitt av hesum afturvendandi og fjølbroyttu tiltøkunum í hesum aldargamla býarpartinum  hevur nú í fleiri ár verið  framsýning og søla av livandi tilfeingi og handverki úr øllum Føroyum. Tiltakið varð í Perluni og Reinsarínum seinasta vikuskiftið og var sera væl vitjað. 

Talan var um serføroyskt tiltak við framsýning og sølu av ymsum forkunnugum føroyskum mati og staðbundnum dygdarhandverki úr útoyggjum og bygdum nær og fjar kring landið. Tey vitjandi kundu uppliva livandi verkstøð, har tilfar, rávøra og amboð vórðu víst í verki, og eisini var høvið at keypa staðbundnu vørurnar. Nógvar oyggjar og bygdir vórðu umboðaðar eitt nú Svínoy, Kalsoy, Kunoy, Sandoy, Skúvoy,  Saksun, Gásadalur  fyri bert at nevna nøkur av plássunum.  

Tey, ið luttóku í ár, vóru:

Alma á Lava
Brikolasj 
Daysi Lagos Joanesarson
Dúvugarðar í Saksun
Elin K. Jacobsen
Erla Matras Jensen
Herborg Torkilsdóttir
Hoyskorsgarður í Svínoy
Joel Coel
Kongsstovan í Haraldssundi
Mary Tindskarð
Maudsa køkshavi
Miðstovugarðurin á Sandi
Minna
Poulina Eliasen
Signabøgarður 
Stakkavík úr Klaksvík
Tari
Uppistova á Trøllanesi
Uttastovugarðurin á Sandi
Útistovugarðurin í Skúgvi
Útistovugarðurin á Trøllanesi 
Æsa Tróndardóttir Frýdal

Fleiri myndir her

Myndir: Jan Müller

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 30. november 2023

20 milliónir til nýtt sjósavn og stuðul til eftirskúlanæmingar

Sjúrður Skaale, fólkatingsmaður fyri Javnaðarflokkin, hevur gjørt avtalu við donsku stjórnina um fíggjarlógina fyri 2024

(Mynd: Javnarflokkurin á Fólkatingi)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Avtalan snýr seg um stuðul til háskúlaupphald og nýggja sjósavnið, skrivar Javnaðarflokkurin á fólkatingi í tíðindaskrivi.

– Sjúrður Skaale varð í fjør kontaktaður av leiðsluni á ítrottarháskúlanum í Vági, sum ikki skilti, hví stjórnin strikaði sokallaðu ríkisfelagsskapsstipendiuni, og hví hon vísti til manglandi áhuga sum orsøk. Veruleikin er, at nógvir næmingar á skúlanum í Vági seinastu trý árini hava fingið stuðulin, og at uttan hann hevði næmingatalið verið nógv lægri. Hetta er sostatt ein týðandi partur av fíggjarliga grundarlag skúlans.

– Sjúrður fegnast um, at danski mentamálaráðharrin hevur lurtað eftir áheitanunum um at aftur seta pengar av, soleiðis at eftirskúlanæmingar hava møguleika at søkja stuðul til t.d. eftirskúlauppihald í Føroyum – ikki bara í Vági, men eisini á hinum háskúlunum.

Talan er um tvær milliónir frá 2024 til 2027, og avtalan um stuðul til háskúlauppihald er gjørd saman við Onnu Falkenberg, fólkatingskvinnu fyri Sambandsflokkin.

Avtala er eisini gjørd um stuðul til nýggja sjósavnið í Føroyum. Danska stjórnin setir tilsamans 20 milliónir krónur av til verkætlanina í 2025, 2026 og 2027. 

Peningurin er settur av við teirri treyt, at restin av fíggingini er fingin vil vega um eitt ár. Annars fellur peningurin aftur til statin. Hetta skal sostatt vera ein katalysator fyri at fáa restina av pengunum aðrar vegir, skrivar Javnaðarflokkurin á fólkatingi.

– Arbeiðsbólkurin hevur higartil fingið tilsøgn um stuðul frá Tórshavnar Kommunu og Betri, men enn er langt á mál fyri at hava fíggingina upp á pláss.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. november 2023

29 milliónir settar av til menning av ríkisfelagsskapinum

Anna Falkenberg, fólkatingskvinna fyri Sambandsflokkin, hevur gjørt avtalur fyri 29,3 milliónir krónur við donsku stjórnina í sambandi við fíggjarlógarsamráðingarnar

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

– Peningurin, sum danska stjórnin er sinnað at játta, fer heilt víst at gagna menningini av ríkisfelagsskapinum. Vitan er lykilin til menning, og møguleiki um økta vitan fær enn einaferð høga raðfesting, sigur Anna Falkenberg, fólkatingskvinna, ið er ógvuliga glað um úrslitið av fíggjarlógarsamráðingunum.

Ein stórur partur av játtanini hesaferð fer til gransking. Størsti parturin fer til havgransking. Hetta hevur verið eitt hjartamál hjá Sambandsflokkinum á Fólkatingi, og tí er ógvuliga gleðiligt at síggja, at áhugi framvegis at seta pengar av til at kanna, hvussu veðurlagsbroytingarnar ávirka náttúru- og havumhvørvi við Føroyar.

Í samband við fíggjarlógarsamráðingarnar fyri 2023 blivu fyri fyrstu ferð settir pengar av til gransking av uttanríkis,- trygdar- og verjumálum. Týdningurin av, at peningur aftur verður settur av í ár, kann tí ikki undirmetast.

– Føroyar skulu sjálvandi takast við í avgerðirnar um okkara trygdarviðurskifti. Men tað krevur eisini, at vitanin um hesi mál økist. Granskingin fer at koma okkum øllum til góðar. Tað ger seg somuleiðis galdandi viðvíkjandi havgranskingini, sigur Anna Falkenberg.

Saman við Aaju Chemnitz úr grønlendska flokkinum IA, hevur tað eydnast at fáa seks milliónir settar av til undirvísing í danska fólkaskúlanum um nútímans føroysk og grønlendsk viðurskiftir.

Eisini verður tað aftur møguligt at søkja um studning úr “Rigsfællesskabets Højskolestipendium”. Studningurin verður latin teimum, sum fara í háskúla í einum øðrum parti av ríkisfelagsskapinum, enn har tey búgva. Studningsskipanin kom í 2020 og bleiv seinni tikin av aftur. Nú verður hon so tikin uppaftur eftir áheitan frá Annu Falkenberg.

– Skal ríkisfelagsskapurin mennast, so er neyðugt at hava ungdómin við. Vitanin um Føroyar og Grønland er ofta ov lítil, og hetta er eitt stig á leiðini at bøta um hesi viðurskifti, sigur Anna Falkenberg.

Tær 29,3 milliónir krónur, sum Sambandsflokkurin á Fólkatingi hevur gjørt avtalur fyri, eru býttar soleiðis:

• 15,8 milliónir til gransking í havstreyminum kring Føroyar og Norðuratlantshavi
  
• 5,5 milliónir til gransking í uttanríkis,- verju- og trygdarpolitiskum málum
  
• 6,0 milliónir til undirvísing í fólkaskúlanum í føroyskum og grønlendskum viðurskiftum
  
• 2,0 milliónir til “Rigsfællesskabets Højskolestipendium”
  

Tíðindaskriv Sambandsflokkinum á fólkatingi

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. november 2023

Kringvarpsgjaldið skal hækka 13 krónur

Úr 150 og upp í 163 krónur. Pensjónistar skulu eisini rinda meira. Uppskot er sent til hoyringar

(Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Almanna og mentamálaráðið hevur sent út uppskot um broytingar í kringvarpslógini til hoyringar.

Skotið verður upp at styrkja Kringvarp Føroya fíggjarliga við at hækka gjaldið úr 150 krónum um mánaðin og upp í 163 krónur um mánaðin. Hjá fólki í fólkapensjónsaldri verður skotið upp at hækka gjaldskyldugu upphæddina úr 50 krónur og upp í 63 krónur.

Skotið verður eisini upp at prístalsjavna kringvarpsgjaldið á hvørjum ári frá og við 2025 at rokna.

Endamálið við broytingaruppskotinum er at tryggja, at Kringvarpið so líðandi kemur í fíggjarliga javnvág og at tryggja inntøkugrundarlagið móti árligum prísvøkstri.  Eisini er eitt av endamálunum at lækka gjaldskyldugu upphæddina hjá smærri virkjum og stovnum.

Tað var fyrr í hesum mánaðinum, at Kringvarp Føroya boðaði frá hópuppsagnum. 11 ársverk verða spard burtur á stovninum, og hallið næsta ár er átta milliónir krónur.

Sparingarnar í skránni raktu meint, og tað sær nú út til at politiski myndugleikin er vaknaður.

Les eisini: Kringvarpið koyrir ellivu fólk til hús

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. november 2023

Kappingarráðið góðkent samstarv millum FT Samskifti og Nema

FT Samskifti og Nema fara at hava eins atgongd til RAN-netið og fara at bjóða sama fartelefondekning á landi og sjógvi

(Savnsmynd: Føroya Tele)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Kappingarráðið hevur góðkent samstarvsavtaluna millum FT Samskifti, dótturfelag í Føroya Tele-samtakinum, og Pf. Nema um, at Nema kemur á farnetið hjá Pf. Samskifti.

Harvið fáa partarnir eins atgongd til RAN-netið og fara at bjóða sama fartelefondekning á landi og sjógvi. Partarnir tryggja framhaldandi kapping á marknaðinum við egnari kjarnutøkni, sum stýrir tænastum og produktum. 

Innleiðandi samráðingarnar millum Pf. FT Samskifti og Pf. Nema byrjaðu í 2021. Í oktober 2022 lótu partarnir samstarvsavtaluna inn til góðkenningar hjá Kappingareftirlitinum, sum frá byrjan hevur verið kunnað um samráðingarnar og leistin fyri teimum.

Í tilgongdini gjørdi Kappingareftirlitið vart við kappingarlig ivamál, sum møguliga vóru í stríð við §6 og §11 í Kappingarlógini. Partarnir lótu Kappingareftirlitinum tilsøgn tann 27. oktober 2023, sum gongur teimum ivamálum, sum Kappingarráðið hevði, á møti.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 30. november 2023

Fyrsta vísindaliga greinin um allan arvastreingin hjá føroyingum

Í vísindaligu greinini um allan arvastreingin hjá føroyingum, sum er útgivin í viðurkenda tíðarritinum BMC Genomics, greinar Hannes Gislason, professari á Náttúruvísindadeildini hjá Fróðskaparsetrinum, genetiskt fjølbroytni, innannøring og skyldskap langt aftur í tíðina

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Hannes Gislason, professari á Náttúruvísindadeildini á Fróðskaparsetri Føroya, gav herfyri fyrstu vísindaligu greinina um allan arvastreingin hjá føroyingum í viðurkenda tíðarritinum BMC Genomics hjá forlagnum Springer Nature.

Heitið á greinini er "SNP heterozygosity, relatedness and inbreeding of whole genomes from the isolated population of the Faroe Islands".

Í vísindaligu greinini um allan arvastreingin (heil-genomið) hjá føroyingum greinar Hannes Gislason genetiskt fjølbroytni, innannøring og skyldskap langt aftur í tíðina.

Úrslitini kunnu hava týdning fyri serstakan heilivág (personalized medicine), kanningar av genetiskum sjúkum, umframt at úrslitini kunnu hava fornfrøðiligan áhuga. Tey geva m.a. ábendingar um, at fyrsta landnám Føroya var millum ár 50 og 300, sum er upp í tvær til tríggjar øldir fyrr, enn áður hildið í fornfrøðiligum kanningum, skrivar Fróðskaparsetrið í tíðindaskrivi.

Føroyingar eru at rokna sum eitt genetiskt avbyrgt fólk, og eru tí sera vælegnaðir til ílegugransking.

Hetta kemst av okkara fjarskotnu støðu landafrøðiliga, og at flestu føroyingar stava frá lutfalsliga fáum niðursetufólkum. Tá fá niðursetufólk búseta nýtt land, har eingi onnur fólk búgva, so hevur tað við sær, at genetiska fjølbroytnið avmarkast, og fáir møguleikar eru at finna sær maka. Hetta kallast fløskuhálsárin (bottleneck effect), sum ofta elvir til innannøring (inbreeding), tí nær skyld fólk fáa børn. Fløskuhálsárinið er størst stutt eftir landnámið, til fólkatalið og genetiska fjølbroytnið síðani veksur somikið, at fløskuhálsárinið spakuliga minkar aftur.

Í greinini er allur arvastrongurin hjá einum lítlum bólki av føroyingum greinaður við hagfrøði, forritan og teldufrøði (bioinformatikki).

Úrslitini vísa, at genetiska fjølbroytnið er lutfalsliga høgt hjá einstaklingum, tí einstaklingar hava nógvar persónligar mutatiónir av nýggjari uppruna. Hinvegin er fjølbroytnið mett lágt fyri tær mutatiónir, sum føroyska fólkið hevur til felags, og sum eru av eldri uppruna.

Les meira her.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 25. november 2023

Turið Jónleyg Rein nýggj forkvinna fyri yngru læknarnar

Hon tekur yvir eftir Marnar Fríðheim Kristiansen, sum hevur røkt sessin seinastu fýra árini

Turið Jónleyg Rein og Marnar Fríðheim Kristiansen (Mynd: Yngri Læknar Føroyar)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Eftir aðalfundin hjá felagnum Yngri Læknar Føroyar, eru framdar broytingar í nevndini. Formaðurin seinastu fýra árini, Marnar Fríðheim Kristiansen, takkar fyri seg, og í hansarastað kemur Turið Jónleyg Rein.

Hini í nevndini eru: Aksel Kambsskarð Berg, næstformaður, Rebekka Blak, Billa Foldbo, Bára Randrup, Barbara Eysturoy og Eyðbjørg Gaard.

Til aðalfundin bleiv semjan, sum varð gjørd við Fíggjarmálaráðið um sáttmála fyri 2022-2025, eisini viðtikin.

Ronja Midjord Mikkelsen, Sanna á Borg, Sólfríð Jacobsen og Marnar Fríðheim Kristiansen gevast í nevndini.

- Tað er nokk hjá nýggju nevndini at tríva í við vaksandi trýstinum á heilsuverkið, og tí áhaldandi trýstið á arbeiðsumhvørvið hjá læknum, so er av stórum týdningi at hava eitt vakið og aktivt fakfelag, sigur felagið.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 25. november 2023

Arbeiðsloysið var 0,7 prosent í oktober

Arbeiðsloysið í oktober er á sama støði sum fyri einum ári síðani, og svarar hetta til 223 fulltíðararbeiðsleys – 256 fólk vóru rakt av arbeiðsloysi, og 35 teirra eru langtíðararbeiðsleys

(Savnsmynd: Hagstovan)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Í oktober var arbeiðsloysið í Føroyum 0,7 prosent. Tað er tað sama sum fyri einum ári síðani, og arbeiðsloysið hevur verið undir eitt prosent síðan apríl í fjør.

Í oktober vóru 256 fólk rakt av arbeiðsloysi. 35 teirra  - ella 12,2 prosent -vóru langtíðararbeiðsleys. Hetta merkir, at tey høvdu verið arbeiðsleys í meira enn eitt ár. Í oktober 2022 var 31 fólk - ella 13,8 prosent - langtíðararbeiðsleys.

Arbeiðsloysið er støðugt minkað seinastu árini. Í 2020 vaks arbeiðsloysið nakað, tá koronufarsóttin rakti, men síðani er tað minkað aftur, skrivar Hagstovan.

Arbeiðsloysið millum kvinnur hevur verið størri enn millum menn seinastu tíggju árini. Hesin munurin er tó tódnaður, og nú er eingin munur millum kynini. Arbeiðsloysið í oktober var nevniliga 0,7 prosent hjá bæði monnum og kvinnum. Tað svarar til 122 fulltíðararbeiðsleysar menn og 101 kvinnur. Sama mánað í fjør var arbeiðsloysið 0,7 prosent hjá monnum og 0,8 prosent hjá kvinnum.

Arbeiðsloysið í oktober var lægst í Vágum og í Norðoyggjum – ávikavist 0,3 og 0,4 prosent. Tað hægsta var í Suðuroynni. Har var arbeiðsloysið 1,3 prosent.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 25. november 2023

Faroencers: Gerandissøgur úr Føroyum

Visit Faroe Islands fer í næstum undir nýtt og spennandi átak á sosialu miðlunum. Sjey ymiskir føroyingar fara at framleiða tilfar, sum vísur hvussu lívið og gerandisdagurin hjá teimum sær út

Myndin er tikin í samband við startskotið til Faroencers, sum var í Norðurlandahúsinum fyrr í ár

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Endamálið við nýggja átakinum, ið ber heiti Faroencers, er at menna søguna um Føroyar úti í heimi. Faroencers er eitt tilgjørt orð, har spælt verður við Faroese og influencers (á føroyskum 'ávirkarar').

Í fyrstu atløgu er avtala gjørd við sjey fólk við fjølbroyttum áhugamálum, sum koma ymsastaðni úr landinum.

Visit Faroe Islands hevur seinastu árini samstarvað við ein hóp av útlendskum myndafólkum og ávirkarum, ið hava ein sterkan fylgjaraskara á teim sosialu miðlunum. Glæsiligu myndirnar hava gjørt sítt til, at umheimurin hevur fingið eyga á Føroyar sum ferðamál, men hugurin at vita meira um Føroyar er enn stórur, og nú er tíðin búgvin at gera tillagingar.

Tórik Ábraham Rouah, sum býr undir Gøtueiði, er ein av luttakarunum, og hann fer at framleiða smáfilmar, ið óivað eru forkunnugir hjá fleiri føroyingum – frá at klúgva í drangum, at svimja við stórhvali og at rógva við hav-kajakk. Hann ivaðist ikki, tá hann varð biðin at luttaka:

– Eg haldi tað vera fantastiskt og faktiskt eisini fyri neyðini, at føroyingar nú sleppa meira framat, eg eri spentur at vísa mína síðu av Føroyum fram. Eg gleði meg eisini at síggja, hvat hinir luttakararnir koma við, tí teir hava nógv spennandi at siga frá.

Fjølbroyttir smáfilmar um Føroyar
Talan verður um smáfilmar – sokallað “reels”, sum í mesta lagi er ein minutt til longdar. At framleiða slíkt tilfar er krevjandi, og krevur ávísar førleikar, tí hava allir luttakararnir fingið frálæru frá serfrøðingi innan økið.

Fyrstu smáfilmarnir verða lagdir út fyri jól, og síðani verður tilfarið framleitt og lagt út við jøvnum millumbili komandi árið. Luttakararnir hava fingið fríar teymar, at velja hvørji evni verða lýst, talan verður um fjølbroytt tilfar – frá bindiklubbi til gudstænastu til býarlívið og fjallgongu.

Silja Egholm úr Froðba er yngsti luttakarin. Gerandisdagurin hjá henni myndast m.a. við kreativum bindi-verkætlanum, vegansk matgerð og at vera úti í náttúruni. Hesi evni verða lýst í tilfarinum, sum hon fer at framleiða. Um nýggja átakið sigur hon:

– Hetta er eitt spennandi og tíðarhóskandi átak, ið gevur innlit í gerandisdagin hjá ymiskum føroyingum. Eg elski at vera kreativ uppá ymsar mátar, so hetta er ein gyltur møguleiki, at menna meg gjøgnum videoupptøkur, filmsviðgerð og annað. 

Føroyingar skulu kenna seg aftur í marknaðarføringini
Arbeitt hevur verið í longri tíð við at framleiða tilfar, ið vísir eina fjølbroytta mynd av Føroyum - frá søgum um seyð og slakt til list og mentan, tónleik og føroyskan matsið. Við Faroencers verður eitt stig tikið afturat á hesi leið.

Í arbeiðinum við at gera eina Ferðavinnuætlan fram ímóti 2030, kom til sjóndar, at føroyingar ynskja at síggja enn fleiri lokalar søgur í marknaðarføringini. Nýggja átakið er eitt úrslit av hesum arbeiði.

Tíðindaskriv frá Visit Faroe Islands

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. november 2023

Óbroytt skattaprosent í Nes kommunu

Fíggjarætlanin, ið varð samtykt í vikuni, vísir eit rakstrarúrslit á góðar 7 milliónir krónur

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Skattaprosentið í Nes kommunu verður liggjandi á 20,5 prosentum eisini í næsta ár. Hinvegin verður barnafrádrátturin hækkaður við 500 krónum um mánaðin úr 5.500 til 6.000 krónur.

Býráðið í Nes kommunu samtykti mánakvøldið fíggjarætlanina fyri 2024.

Kommunan roknar komandi ár við inntøkum á góðar 79 milliónir krónur og rakstrarútreiðslur á góðar 72 milliónur.

Samtykt er at gera íløgur fyri 17,5 milliónir krónur, harav mest fer til tekniska økið og mentan og frítíð.

Íløgurnar og afturrindan av knøppum trimum milliónir av skuldini verða fíggjað rakstraravlopinum á 7,1 millión, tøkum peningi á 0,8 millión og so verður tikið lán á 12,5 milliónir krónur.

Langtíðarskuldin hjá Nes kommunu er í løtuni 34,5 milliónir krónur, sum er áleið tað sama sum fyri trimum árum síðan. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 28. november 2023

Jólamerkjagrunnurin latið stuðul

Átta felagsskapir og átøk, ið arbeiða fyri børn og ung, hava í dag fingið stuðul

Frá vinstru, Jógvan Joensen, virkandi stjóri á Posta, Mariann Hansen og Katrin Jacobæus, umboðandi Látiløtuna, og Ingun N. Olsen, leiðari á frímerkjadeildini

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Í vikuni lat Posta við Jólamerkjagrunninum 200.000 krónur til vælgerandi endamál. Stuðulin er býttur millum átta ymiskar verkætlanir til frama fyri børn og ung.   

Tey flestu kenna jólamerkini, sum Posta gevur út um jóltíðir, og sum føroysk listafólk sniðgeva. Á hvørjum ári verður vinningurin býttur út, soleiðis at hann kemur børnum og ungum til góðar. Í dag eru 200.00 kr. latnar, skrivar Posta í tíðindaskrivi. 

- Tað er týdningarmikið fyri okkum at halda fram at stuðla børnum og ungum við Jólamerkjagrunninum. Hesaferð hava vit valt at lata stuðulin til kunnandi tilfar, ljóðførisátøk og útgerð til barnaítriv. Tað er við til at geva børnunum góð minnir í frítíðini, sigur Jógvan Joensen, virkandi stjóri á Posta.  

Umboð frá Kyn og Gulaskúla vanta á myndini 

Ítriv til børn og ung

Kirkjuliga Heimamissiónin hevur fingið stuðul til útgerð í leguhúsinum í Nesvík, meðan Guliskúli hevur fingið játtað pening til ítrív til næmingarnar. 

ÍVF Teknmál hevur fingið stuðul til undirvísingartilfar at varpa ljós á føroyskt teknmál, meðan bæði Kyn og Colitis Crohn felagið fáa stuðul til kunnandi tilfar.

Barnasjónvarpssendingin, Látiløtan, fær eisini stuðul.

Harmoniorkrestrið GHM og Kamartónleikakappingin Crecendo fáa eisini lut í stuðlinum.  

Í nevndini fyri Jólamerkjagrunnin sita Edvard Heen, stjóri í Almannaverkinum, Fróði Joensen, yvirlækni og Jógvan Joensen, virkandi stjóri á Posta.

Um jólamerkini

• Posta hevur givið út føroysk jólamerki á hvørjum ári síðan 1976
• Vinningurin fer óskerdur til vælgerandi endamál til frama fyri børn og ung í Føroyum
• Føroysk listafólk sniðgeva jólamerkini, og felags fyri allar útgávurnar eru jólini og siðvenjur knýttar at jólunum
• Jólamerki kunnu keypast á stamps.foog á posthúsum kring landið. Í ár hevur Jonna Ljósá sniðgivið, og kostar arkið 30 krónur.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 29. november 2023

Dypparar og havsvimjarar fáa neyst á Borðoyarvík

300.000 krónur eru settar av til arbeiðið

(Mynd: Klaksvíkar kommuna)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Klaksvíkar kommuna er í løtuni í gongd við at gera eitt neyst til dypparar og havsvimjarar á Borðoyarvík.

Á fíggjarætlanini í 2023 eru settar 300.000 krónur av til arbeiðið.

Neystið er nú stoypt og verður arbeiðið væntandi gjørt liðugt komandi ár. Ætlanin er at inniloka neystið, við at bjálva og klæða, men at tað eru áhugafeløgini sjálvi, ið standa fyri innrætting av hølunum.

(Mynd: Klaksvíkar kommuna)

Av øðrum íløgum á mentanarøkinum komandi ár, kann nevnast, at spæliplássið á Ánunum verður gjørt liðugt, at ljós verða sett upp til nýggja sparkivøllin í Árnafirði og at hildið verður fram við at byggja hornaskýlið á Djúpimýru.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 01. desember 2023

Klossar og Reyðar Tomatir kláraðu seg væl í donsku Lego League finaluni

Klossarnir kom heim aftur úr DM finaluni í Odense við tveimum virðislønum

 

SkrivaÐ:

Innsent

Liðini, sum vunnu føroysku First Lego League kappingina, tóku øll á bóli, tá tey luttóku í Danmarksfinaluni í Odense leygardagin 25.november saman við vinnandi liðum úr næstan 30 donskum býum.

Tey bæði føroysku liðini, sum vunnu stóru føroysku kappingina, gjørdu uppaftur meira burturúr á stórslignu Danmarksfinaluni í Odense. Hóast kappingin var hørð, kláraðu liðini seg væl.

Liðið The Artech Innovators frá Billund vann Danmarksfinaluna, og tey eru boðin at fara víðari til heimsmeistaraskapið í Texas.

Klossarnir vunnu tvey steyp, nevnliga Meta‐virðislønina og virðislønina fyri kjarnuvirðir. Meta‐virðislønina fingu Klossarnir fyri marknaðarføringina og flotta básin, har tey millum annað høvdu trummu, lego‐klossar á høvdinum og vóru stuttligt ílatin til dagin.

Kjarnuvirðislønina fingu Klossarnir millum annað fyri, at tey heppaðu á øll hini liðini og vístu ágrýtni og stríðsvilja, tá stórir trupulleikar vóru við robottinum.

Tann føroyska First Lego League kappingin, sum varð hildin á Skúlanum á Fløtum tann 11. november, savnaði í ár 28 lið av børnum og ungum úr øllum Føroyum. Kappingin gjørdist sostatt nógv tann størsta føroyska kappingin av sínum slag, síðan tær byrjaðu í 2005.

Djóni Nolsøe Joensen, landsstýrismaður við barna‐ og útbúgvingarmálum, setti føroyska First Lego League dagin. Heitið á kappingini í ár var “Masterpiece: Hvussu kunnu vit nýta hugflog og tøkni á nýskapandi hátt, sum kveikir áhuga fyri list og upplivingum?” Børnini og tey ungu úr øllum Føroyum arbeiddu við uppgávum, bygging og programmering av robotti, og eini serstakari verkætlan við teirra egnu hugskotum til, hvussu tey kundu ímynda sær loysnir til at sameina t.d. list og tøkni.

Næsta ár verður føroyska First Lego League kappingin leygardagin 9. november 2024 og væntandi fara enn fleiri lið av børnum og ungum at luttaka. Evnið á kappingini verður almannakunngjørd í september 2024, og átta vikur seinni hittast liðini til sjálvan kappingardagin.

Rógvi Langgaard hevur framleitt ein film frá føroyska FIRST LEGO League degnum 11. november sum sæst yvir greinini 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. november 2023

Árligi jólahugnin í plantasjuni verður í morgin

Tiltakið hjá Lions Club Tórshavn verður millum klokkan 14 og 16.30. Í ár fer ágóðin til Jólahjálpina hjá Barnabata

Tað er altíð stak hugnaligt í Plantasjuni, tá Lions Club Tórshavn skipar fyri sínum árliga jólahugna fyrsta sunnudag í advent

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Í morgin, sunnudagin 3. desember, sum er fyrsti sunnudagur í advent, skipar Lions Club Tórshavn fyri sínum árliga jólatiltaki fyri alla familjuna. Í ár fer ágóðin til Jólahjálpina hjá Barnabata.

Plantasjan verður pyntað við ljósum í greinunum, báli og ljósblussum í ánni, har sum tiltakið er, so tað verður so hugnaligt sum møguligt. Sum vant, ber til at keypa sær jóladekoratiónir.

Eisini kemur Havnar Hornorkestur at seta sín dám á løtuna við góðum tónum. Jólamenninir vitja við onkrum góðum til børnini, og esini ber til at keypa sær kakao og bollar.

Talan er um eitt tiltak fyri alla familjuna, samstundis sum fólk – eins og vanligt er, tá Lions Club Tórshavn skipar fyri – kunnu stuðla einum góðum og vælgerandi endamáli.

Hesaferð hevur Lions Club Tórshavn gjørt av, at ágóðin frá jólatiltakinum skal fara til
Jólahjálpina hjá Barnabata.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 29. november 2023

Sjónvarpskalendarin: Luka og leikhúsið

Fyrsta lúka í nýggja sjónvarpskalendaranum er latin upp

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Sjónvarpsjólakalendarin í Kringvarpi Føroya eitur “Luka og leikhúsið”. Ein viðkomandi jólakalendari, har alt møguligt spennandi hendir. 35 leikarar hava lagt føroyskar røddir á jólakalendaran – 21 vaksin og 14 børn í aldrinum frá 8 til 15 ár.

Og fyrsti partur var at síggja í gjárkvøldið.

Í alt heyst hava tey í Kringvarpinum tikið føroyskar røddir upp til ársins jólakalendara. Serliga í oktobur mánaði var sera nógv at gera, og dugnaligu leikararnir og børnini hava lagt nógv arbeiði í at finna røttu orðini, og at tosa so gott føroyskt mál sum til ber, og samstundis gera tað bæði spennandi og álvarsamt og viðhvørt eitt sindur syrgiligt, men eisini stuttligt.

Jólaboðskapurin í hesi søguni er, at lívið ikki er ein kampur, og tað snýr seg ikki um at vinna og tapa - ongum nýtist at tapa.

Hesin jólakalendarin er um, hvussu stórur munur var á fátækum og ríkum í einum høvuðsstaði, ið kallaðist Kristiania. Tey, sum áttu lítið ella als einki, máttu stríðast og strevast fyri at fáa mat í munnin, meðan tey ríku oyðslaðu og dusaðu sær í ríkidømi.

Men eitt, sum bæði fátæk og rík høvdu í felag, var viðhvørt at vitja í tivolinum, sum var miðskeiðis í býnum. Og har var eisini eitt leikhús.

Og tað er her í høvuðsstaðnum Kristiania, í tivolinum og í leikhúsinum, at søgan er. Her búgva øll tey, vit fara at hitta.

Her býr fátæki og einsamalli Luka, sum altíð er ósamdur við pápa sín, men sum fær vinfólk í leikhúsinum og finnur útav, at hann dugir at gera gandakynstur. Her býr tann  múgvandi og ónda Eilin Butenschøn, ið hatar fátækrafólk og biddarar, og dóttir hennara Lobelia, sum er ríkasta genta, ein kann hugsa sær, sum seinni setir seg upp í móti mammu síni. Og í leikhúsinum býr m.a. djarva og skilagóða Gabriella, sum arvar eina húðsjúku frá mammuni. Og so ikki minst Jóhanna, leikhússtjórin, ið roynir av øllum alvi at gjalda allar rokningarnar.

Luka og leikhúsbørnini mugu saman royna at bjarga leikhúsinum, so Eilin Butenschøn ikki skal selja alt og blaka tey út.

Erla Zachariasen og Guðrið Rubeksen hava týtt leikin. Fleiri sangir eru við, sum Elin á Rógvi og Marið Persson hava týtt. Páll Danielsen er leikstjóri og Finnur Hansen hevur tikið upp og sett saman. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 29. november 2023

Of Monsters and Men á G!

Íslendska indie-rokkbólkurin, sum fekk sítt stóra gjøgnumbrot við "Little Talks", verður endiliga at hoyra á Gøtusandi í juli 2024. Hetta er fyrsta kunngjørda navnið til næsta ár

Fyri G! er Of Monsters and Men hin fullkomna bókiningin; ein norðurlendskur bólkur í heimsflokki, tiltikin góður á pallinum, og ein bólkur við listarligari sameining og tónleiki, ið fangar áhoyrarar í øllum aldursbólkum

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

G! festivalurin kundi í hesi vikuni kunngera fyrsta nøvuðsnavnið til komandi festivalin. Tað er heimskendi íslendski indie-rokkbólkurin Of Monsters and Men.

Fyri G! er Of Monsters and Men hin fullkomna bókiningin; ein norðurlendskur bólkur í heimsflokki, tiltikin góður á pallinum, og ein bólkur við listarligari sameining og tónleiki, ið fangar áhoyrarar í øllum aldursbólkum. 

Bólkurin fekk sítt stóra gjøgnumbrot við lagnum "Little Talks", ið gjørdist eitt heimsumfatandi hitt. Lagið var á fyrstu útgávuni hjá bólkinum "My Head is an Animal", ið eisini fostraði hitt sum "Dirty Paws", "King and Lionheart" og "Mountain Sound".

Seinni hevur bólkurin útgivið fleiri plátur og spælt kring allan heimin. Of Monsters and Men hevur javnan vitjað fjarskotin lond sum Avstralia og Suðuramerika - tó hevur bólkurin ongantíð spælt í grannalandinum Føroyum.

Í fjør gav bólkurin EP'ina og heimildarfilmin "Tíu" út í sambandi við, at tíggju ár vóru liðin síðan gjøgnumbrotið.

G! festivalurin verður í døgunum 18. til 20. juli 2014.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 29. november 2023

Gobs skal seta lív í tónleikaveitsluna í Vágsbotni

"Tak for sidst" fer at runga á Voxbotn í summar

Gobs

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Popp-rapparin við borgarliga navninum Victor Gaardboe er føddur í 1999, og er vaksin upp í Roskilde.

Hann er nú kendur undir kunstnararnavninum Gobs, og er hann veruliga við at blíva ein stór stjørna. Í summar kemur hann at spæla á Voxbotn.

Hann kom fram í 2018 við staklagnum ‘Vérités’ og hevur síðan hittað við løgum sum ‘Du & Jeg’, ‘Tro På Kærlighed’, og ‘Stupid Man’.

Gobs hevur samtarvað við Hjalmer, Branco og Thomas Helmig, og hevur í 2023 útgivið sína næstu plátu ‘Knuste Hjerter Heler Aldrig’ ið veruliga hevur sett ferð á popularitetin hjá Gobs.  

Í 2021 var hann kosin ársins nýggi danski tónleikari og í 2023 hevur hann skapað søgu við staklagnum ‘Tak for sidst’ eftir at sangurin - í 13 vikur á rað - lá sum nummar eitt á donskum hittlistum. Hetta hevur eingin annar megnað. Pláta hansara ‘Knuste Hjerter Heler Aldrig’ er eisini ein av mest spældu donsku fløgum nakrantíð.

Voxbotn verður 29. juni 2024.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 01. desember 2023

Kvinna gevur út bók um tjóðbúnan

Nýggja bókin “Føroysk klæðir” kom út í dag. Talan er um eina myndaborna bók, ið bæði er forvitnislig í innihaldi og útsjónd

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Hugskotið til bókina birtist í vár, tá redaktiónin á blaðnum Kvinnu og myndamaðurin, Tróndur Dalsgarð, arbeiddu við myndatøku av tjóðbúnanum til SummarKvinnu. Úrslitið var so mikið gevandi og forvitnisligt, at tey samdust um, at víðka tað og arbeiða við eini enn størri útgávu, sum veruliga fekk lýst tað fjølbroytni, tey fingu innlit í.

Í summar var av álvara farið undir arbeiðið at fáa hugskotið til veruleika, tá teyfóru út á havnargøtur við myndatóli á ólavsøku. Har fingu tey eygleitt og avmyndað útvið hundrað stásklæddar føroyingar í tjóðbúna, og løtumyndin, tey fangaðu har, er bæði spennandi, djørv og inspirerandi. Umframt allar myndirnar frá ólavsøku, ið vísa, hvussu klæðini verða nýtt í dag, eru eisini reportagur frá vitjanum á silvurverksmiðju, ið framleiðir silvur til klæðini, vevstovu, har pløgg verða vovin – og tey vóru eisini til staðar, tá ein familja við stórum kærleika til tjóðbúnan, ger seg klára til ársins summarveitslu.

Føroysku klæðini eru livandi. Tað sæst í eygleiðingini og tíðarandanum, men í bókini hava tey eisini eitt spennandi og sigandi søguligt afturlit og søguligar myndir, sum eisini staðfesta, at tað hava hesi klæðini, sum vit øll elska, altíð verið. Tí er hetta søgan um, hvussu vit hava latið okkum í, og hvussu vit gera tað í dag. Og tað kann veruliga inspirera!

Bókin, sum eitur “Føroysk klæðir - ríki & livandi siðarvurin”, er komin út í bókabúðunum kring alt landið í dag og fæst til keps fyri 549 krónur. Talan er um eina bók í “coffee table”-stødd.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. november 2023

Bókin til veðurbardu

Fyrr í mánaðin gav Sprotin út nýggja bók, sum Uni Arge hevur skrivað. Hon kallast ”Veðursjúka”.

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

”Sumt er satt. Annað er íspunnið við íblástri úr veruleikanum,” skrivar høvundurin á fyrstu síðu, og so byrjar ein livandi og ofta stuttlig frásøgn um veður og náttúru, sum øll kenna seg aftur í.

Frásøgumaðurin, sum er ein miðaldrandi tíðindamaður, hevur ásannað, at hann fær ongan mun gjørt í verðini.

Síðan hann var barn, hava brotasjógvar og hvirlukøst avbart land hansara, og nú er vorðið ilt verri, tí veðurlagsbroytingar hótta við at oyða klótuna.

Hann leitar eftir vónini, men allastaðni finnur hann bara frásagnir um ta stóru vanlukkuna fyri framman, ið menniskjan sjálv er atvold til.

Veðursjúkan, ið altíð skundaði undir hansara sorgblíðu sinnisstøðu, er í ferð við at menna seg til veðurræðslu. Ræðslu fyri dómadegi.

Undir skallabeininum berjast tó ein ungur og ein eldri maður um valdið á honum. Tann yngri hevur altíð ampa á sær. Tann eldri er í líkasælari javnvág, skrivar Sprotin um bókina.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 26. november 2023

Tingfólk úr Skotlandi til Føroya at vitja Sandoyartunnilin  

Skulu m.a. vitja Sandoyar-tunnilin til tess at kanna, um hetta er ein gongd leið fyri at binda skotsku oyggjarnar saman.

 

SkrivaÐ:

Jan Müller

Endamálið við ferðini hjá skotsku tingfólkunum er fyrst og fremst at síggja tunnilin, sum fer at knýta Streymoynna og Sandoynna saman fyri jól.

Ein gamal kenningur er við í ferðalagnum, Angus MacNeil, sum umboðar Hebridurnar í bretska parlamentinum. Hann er eisini formaður fyri “Faroe Islands Parliamentary Group.” Haraftrat eru Alistair Carmichael, limur í bretska parlamentinum umboðandi Hetland og Orknoyggjar og Ronnie Cowan umboðandi Inverclyde.

Skotar sum heild eru sera hugtiknir av føroyska tunnils undirstøðukervinum og vilja við hesi vitjanini m.a. betra um grundarlagið til tess at kunna taka støðu til, hvussu undirstøðukervið í Skotlandi skal útbyggjast og mennast, her serstakliga í Hetlandi, har ferjusamband knýtir oyggjarnar saman. Nú ferjurnar eru gamlar og skulu skiftast út, er spurningurin, um undirsjóvartunlar sum teir í Føroyum. skulu taka yvir. Tunlar fara at minka munandi um tíðina at ferðast millum ymsu oyggjarnar.

Angus MacNeil,  sum fleiri ferðir hevur vitjað í Føroyum og kann kalla seg Føroyavin, heldur at Skotland hevur nógv at læra av føroyingum, sum hann rósar upp til skíggja fyri at hava bygt út undirstøðukervið við tunlum.

Hann sigur við The National, at tað kann koma at gagna Skotlandi og oyggjunum búskaparliga at brúka føroysku loysnina við tunlum heldur enn at halda fram við ferjusambandinum. Hann heldur, at føroyingar hava megnað at útbyggja undirstøðukervið sera bíliga. Hann vónar at kunn møta føroyingum, sum búgva báðumegin Sandoyartunnilin og fáa teirra hugsan um nýggju íløguna. Hann fegnast um at hava fingið loyvi til at vitjan tunnilin, áðrenn hann verður tikin í nýtslu.

MacNeil sigur tingfólkini  koma eisini til Føroya fyri at kunna seg um viðurskiftini millum Føroyar og Danmark til tess at vita, hvat Skotland kann læra her.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 25. november 2023

Kissinger gjørdist hundrað ár

Fyrrverandi amerikanski uttanríkisráðharrin, Henry Kissinger, doyði hósnáttina í heimi sínum í Connecticut

Henry Kissinger (1923-2023) (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Henry Kissinger, fyrrverandi amerikanski uttanríkisráðharrin, er deyður í heimi sínum í Connecticut í USA. Hann gjørdist 100 ára gamal. Tað boðar ráðgevarafelag hansara, Kissinger Associates, frá í fráboðan.

Tað var táverandi forsetin í USA, Richard Nixon, sum í 1969 útnevndi Kissinger til trygdarráðgeva sín. Frá 1973 og fýra ár fram, var Kissinger amerikanskur uttanríkisráðharri undir bæði Richard Nixon og Gerald Ford.

Eftir tíðina sum uttanríkisráðharri hevur hann eitt nú skrivað bøkur, havt egið ráðgevarafelag og verið ráðgevi í fleiri førum.

Í 1973 fekk hann og táverandi leiðarin í Norðurvjetnam, Le Duc Tho, friðarheiðursløn Nobels fyri Parisavtaluna, sum hevði til endamáls at fáa vápnahvíld í lag í Vjetnamkrígnum.

Hetta var ein av teimum meira umstríddu Nobel-tilnevningunum. Tveir limir í Nobelnevndini tóku seg aftur orsaka av valinum. Og Le Duc Tho vildi heldur ikki taka ímóti heiðurslønini, tí avtalan enn ikki hevði ført til nakran frið.

Vjetnamkríggið endaði í 1975, tá Norðurvjetnam leyp á Saigon.

Henry Kissinger var eisini millummaður, tá Ísrael og Egyptaland gjørdu eina friðaravtalu í 1979.

So seint sum í juli á ár vitjaði tann hundrað ára gamli Henry Kissinger í Kina, har hann eitt nú hitti kinesiska forsetan, Xi Jinping.

Kissinger varð føddur í Týsklandi í 1923, og fekk navnið Heinz Alfred Kissinger. 15 ára gamal flýddi hann saman við familju síni undan jødajagstranini hjá nasistunum. Fyrst til London og síðan til USA.

Undir øðrum heimsbardaga vendi Kissinger aftur til Týsklands, sum amerikanskur hermaður. Her arbeiddi hann sum týðari, og var við at fanga limir í Gestapo.

Eitt stutt skifti stóð Henry Kissinger á odda fyri eini serligari nevnd, sum kongressin og Georg W. Bush, forseti, settu í 2002 fyri at fáa greiði á yvirgangsatsóknini á USA 11. september 2002.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 30. november 2023

22 ára gomul mótmæliskvinna millum tey leyslatnu

Ahed Tamimi er vorðin eitt kent andlit í mótmælingunum móti ísraelsku hersetingini av Vestara Áarbakka – hósnáttina varð hon varð hon leyslatin úr fongslinum

Ahed Tamimi varð framvegis tannáringur, tá mynd av henni varð málað á markamúrin millum Ísrael og Vestara Áarbakka (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Ein av palestinsku fangunum, sum hósnáttina vórðu leyslatnir, er ein av kendastu aktivistunum í Palestina, hin 22 ára gamla Ahed Tamimi, sum seinastu tíðina hevur sitið fongslað í Ísrael.

Andlit hennara er málað á ein stóran málning á múrin, sum skilir Ísrael frá hersetta Vestara Áarbakka nærhendis Betlehem.

Tamimi hevur aktivt tikið lut í mótmælunum móti ísraelsku herstyrkjunum síðan hon varð barn.

22 ára gamla Ahed Tamimi umgyrd av næstringum, tá hon varð leyslatin í nátt (Mynd: EPA)

Hon varð handtikin 6. november, og hevur síðan sitið uttan atgongd til løgfrøðiliga hjálp, sigur advokaturin hjá henni við New York Times.

Síðan vápnahvíldin millum Hamas og Ísrael kom í lag, hava fleiri leyslatingar av palestinskum fangum og ísraelskum gíslum verið.

Hósnáttina var Tamimi ein av 30 palestinskum fangum úr fongslum í Ísrael, sum vórðu leyslatin í býti við 16 ísraelskar gíslar, skrivar NRK.

Leyvinnan

Tamimi er eyknevnd “leyvinnan” eftir fleiri mótmæli og samanstoytir við ísraelsku hersetingarstyrkirnar á Vestara Áarbakka.

Sum 14 ára gomul beit hon ein ísraelskan hermann í hondina meðan hann royndi at handtaka beiggja hennara. Sum 16 ára gomul gav hon einum hermanni eina oyrafiku undir eini mótmælisgongu, og hon varð sett í fongsul í eitt hálvt ár.

Eftir at hon varð leyslatin í 2018 hevur hon skrivað eina sjálvævisøgu og ferðast runt í Evropa og Miðeystri fyri at vera við í mótmælistiltøkum.

6. november í ár varð hon so aftur fongslað. Á einum rættarfundi so seint sum mánadagin varð avgjørt, at hon skuldi sita fongslað í óásetta tíð.

Tamimi hevur nógv viðhaldsfólk. Myndin er frá Fete de l'Huma festivalinum í Paris í 2018 (Mynd: EPA)

Hóttan á Instagram

Ísrael vísir á, at hon eggjar til yvirgangsatsóknir í eini dagføring á Instagram.

Síðan Hamas leyp á Ísrael 7. oktober hevur ísraelski herurin framt fleiri fongslingar á Vestara Áarbakka. Herurin sigur, at endamálið er at forða fyri fleiri yvirgangsálopum. Men hesi tiltøk hava eisini fingið fleiri mannarættindafelagsskapir at tala at, skrivar NRK.

Ahed Tamimi varð fongslað undir einum av hesum átøkunum, umleið ein mánað eftir Hamas-álopið. Fyri at hava skrivað hesi orðini: “Vit bíða eftir tykkum í øllum býum á Vestara Áarbakka, frá hebron til Jenin. Vit vilja slátra tykkum og tey fara at siga, at tað Hitler gjørdi móti tykkum var ein joke – Vit fara at drekka blóð tykkara og eta úr tykkara skøltum. Komið. Vit bíða eftir tykkum”.

Familjan hjá Tamini heldur uppá, sambært AP-tíðindastovuni, at hon ikki hevur skriva hesi orðini. Mamma hennara sigur, at kontan á Instagram hevur verið fyri dátuálopi.

Dagføringin er ikki longur sjónlig á appini og vangin hjá Tamimi er eisini horvin.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 30. november 2023

Skuldseta russar fyri at føra flóttar til finska markið

Finnland umhugsar nú eisini at steingja tað seinasta opna markaliðið til Russlands

Flóttar til gongu í farnu viku yvir um einasta markið, sum nú er opið millum Russland og Finnland. Tað liggur heilt har norðuri í landinum áraka Kola-hálvoynna (Mynd: Reuters)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Í Finnlandi síggja myndugleikarnir seg noyddar til at seta tiltøk í verk fyri at støðga vaksandi talið av fólkum, sum koma um markið úr Russlandi at leita sær friðskjól.

Finski forsætisráðharrin hevur í dag skuldsett stjórnina í Kreml fyri at skipa fyri hesum fólkastreymi, skrivar Reuters.

Umleið 900 fólk úr Afghanistan, Kenja, Marokko, Pakistan, Somalia, Syria og Jemen eru komin til Finnlands umvegis Russland bara í november mánaði. Áður plagdi hetta talið at liggja á umleið ein um dagin, hava finskir markavørðar upplýst.

Úr Finnlandi verður hetta kallað fyri eitt ‘hybridálop’ á Finnland orsaka av nýggjum mannagongdum hjá russiska markaeftirlitinum.

Finska stjórnin sigur, at Moskva førir fólkini til markið í hevndaratsókn fyri finsku avgerðina um at fara í tættari verjusamstarv við USA, tá landið gjørdist limur í Nato í apríl í ár, orsakað av russisku innrásini í Ukreina.

Finnland hevur longu stongt allar markagrindirnar til Russland uttan ta einu, men roknar framvegis við fleiri migrantum til landið. Einasta markaliðið, sum nú er opið, er Raja-Jooseppi, sum liggur heilt har norðuri í Lapplandi, á markinum eystur móti russisku Kolahálvoynni har Murmansk er høvuðsbýurin.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 27. november 2023