Løgreglan í Føroyum ávaraði grønlendingar um Watson

Danska løgmálaráðið varð kunnað áðrenn Paul Watson varð handtikin í Nuuk í juni. Løgmálaráðharrin var í samráð í rættarnevndini á fólkatingi í vikuni

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Tað var løgreglan í Føroyum, sum ávaraði løgregluna í Grønlandi um, at Paul Watson var á veg í grønlendskan sjógv umborð á skipinum John Paul de Joria í juli.

Hetta kom fram, tá Peter Hummelgaard, løgmálaráðharri, hósdagin var í samráði við rættarnevndina á fólkatingi um júst málið um at útflýggja umhvørvisaktivistin til Japans at verða rættarsøktur.

Politisk forfylging?

Tað var Carl Valentin úr Socialistisk Folkeparti, sum hevði kallað ráðharran í samráð í nevndini. Og tað var vinstravongurin, SF, Enhedslisten og Alternativet, ið vóru virknast í samráðnum at seta spurningar og argumentera fyri, at her kann vera talan um politiska forfylging.

Løgmálaráðharrin helt fast um, at danski staturin leggur dent á at fylgja reglunum, sum eru galdandi í sambandi við, at altjóða handtøkuboð verða send út, og at tað er tað, sum er gjørt í hesum føri.

- Vit hava hópin av gerningsmonnum, sum vit ynskja at rættarfylgja, sum fjala seg í øðrum londum. Tí hevur tað stóran týdning at henda skipanin fungerar, og at vit eisini bera okkum rætt at, tá tað ræður um at útflýggja rættarsøkt fólk til onnur lond.

Peter Hummelgaard í samráði hósdagin (Skíggjamynd: ft.dk)

Bíða eftir svari úr Grønlandi

Peter Hummelgaard greiddi frá, at danska løgmálaráðið hevur viðgjørt umbønina um úflýggjan til Japans gjølla. Fyribils niðurstøðan er nú send til grønlendsku løgreglumyndugleikarnar fyri at kanna og koma við einum tilmæli, serliga við atliti til grønlendsku lóggávuna um útflýggjan av fangum, sum ikki er tann sama sum í Danmark.

- Tá vit hava fingið eina afturmelding úr Grønalndi, taka vit endaliga støðu um Paul Watson skal útflýggjast til Japan ella ikki, segði løgmálaráðharrin.

Hann vísti á, at tað er av týdningi í slíkum førum, at tað ikki verður talan um brot á mannarættindasáttmálan. Og um mett verður, at talan einans hevur verið um politiskt virksemi, so skal hann heldur ikki útflýggjast.

- Men politiskt virksemi loyvir ikki nøkrum at brúka harðskap ella herverk í sínum virksemi, legði hann afturat.

Sjúrður Skaale í samráðnum hósdagin. Til høgru Søren Egge Rasmussen úr Enhedslisten (Skíggjamynd: ft.dk)

- Vinnulig hvalaveiða er ólólig

Søren Egge Rasmussen frá Enhedslisten grundgav fyri, at talan er um politiskt virksemi, og at málið eisini er firnað, tí talan er um eitt mál frá 2010.

- Ein dómur í Haag hevur staðfest, at japanska hvalaveiðan er vinnulig. So tað er ikki satt, tá Japan sigur, at talan er um vísundaligt virksemi, sum teir fremja í Suðuríshavinum. Vinnulig hvalaveiða er ólólig, og tí er virksemið hjá Paul Watson politiskt, segði umboðið hjá Enhedslisten.

Sascha Faxe úr Alternativet var mest áhuga í at vita, hvør ið tað var, sum hevði tikið stigið til at handtaka Paul Watson, tá skipið hjá felagsskapi hansara legði at í Nuuk fyri at bunkra 21. juni.

Føroyingar kunnaðu sínar starvsfelagar

Aðru ferð hon spurdi, upplýsti løgmálaráðharrin, at tað var løgreglan í Føroyum, sum hin 12. juni sendi eina fráboðan – ‘efterretning’ – til løgregluna í Nuuk um, at tey høvdu staðfest, at skipið John Paul de Joria hevði loyst í Dublin og hevði sett kós móti Grønlandi fyri at sigla vestur í Kyrrahavið umvegis útnyðringsfarleiðina.

- Eg havi als onga orsøk til at hava illgruna um, at føroyska løgreglan arbeiðir politiskt, segði ráðharrin upp á fyrispurning.

- Løgreglan í Føroyum kunnaði bara sínar starvsfelagar í Nuuk um, hvat tey høvdu fingið frænir av.

Løgmálaráðharrin upplýsti eisini, at danska løgmálaráðið varð kunnað um hetta áðrenn handtøkuna, og hevði, sum skilst, ikki sett seg ímóti, at Paul Watson varð handtikin.

- Notoriskur brotsmaður

Føroyski fólkatingsmaðurin, Sjúrður Skaale, luttók eisini á samráðnum, og grundgav í fleiri viðmerkingum fyri, at sjálvandi skal Watson útflýggjast, tí talan er um ein notiriskan brotsmann, ið ikki arbeiðir fyri at verja hvalastovnin, men bara fyri seg sjálvan, og sum hevur verið til stóran vanda, eisini fyri donsku løgregluna í sínum virki í Føroyum.

Les eisini aðrar greinir um handtøkuna av Paul Watson:

12. juli: Paul Watson kemur ikki til Føroya við skipi kortini

21. juli: Stóðu fyri Paul Watson tá hann kom til Nuuk

22. juli: Paul Watson varðhaldsfongslaður í hálva fjórðu viku

27. juli: Danska løgmálaráðið umhugsar at útflýggja Paul Watson

01. august: Japan biður Danmark um at fáa Watson útflýggjaðan

04. september: Varðhaldsfongslingin longd til 2. oktober

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. september 2024

Kári Johansen úr Javnaðarflokkinum í Framsókn

Býráðspolitikkarin í Havn boðar frá, at hann stillar upp á listanum hjá Framsókn til komandi býráðsval

Kári Johansen og Heðin Mortensen á valinum í 2020. Hesaferð vera teir ikki á sama lista (Mynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

- Hosurnar í Javnarflokkinum eru ov trongar.

Tað sigur Kári Johansen, býráðslimur fyri Javnaðarflokkin í Tórshavnar býráði.

- Eftir at hava hugsa meg um í eina tíð, skal eg hervið boða frá, at eg havi tikið avgerð um at stilla upp á listanum hjá Framsókn til komandi kommunuval tann 12. november, sigur hann.

- Eg føli rætt og slætt, at hosurnar í Javnarflokkinum eru ov trongar hjá mær at vera í. Harafturímóti passa míni politisku áhugamál væl í Framsókn.

Kári Johansen fekk 268 atkvøður á kommunuvalinum í 2020.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 07. september 2024

Tróndur Sigurðsson ikki á Javnaðarlistanum

Hann varð næstvaldur fyri flokkin í Tórshavnar kommunu á seinasta kommunuvali, men sambært Norðlýsinum verður hann ikki á Javnaðarlistanum í november

(Savnsmynd: Ólavur Frederiksen)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Tróndur Sigurðsson, sum á seinasta kommunuvali fekk næstflestar atkvøður á listanum hjá Javnaðarflokkinum í Tórshavnar kommunu, stillar ikki upp fyri flokkin á komandi vali.

Tað siga keldur við Norðlýsið, eftir at Suðurstreymoyar Javnaðarfelag hevði uppstillingarfund hóskvøldið.

Á seinasta kommunuvali fekk Tróndur Sigurðsson 882 atkvøður.

Bjørg Dam og Súna Mørk, sum vórðu vald inn í býráðið á javnaðarlistanum seinast, hava tikið avgerð um ikki at stilla uppaftur. Saman við Kára Johansen eru tað sostatt fýra býráðslimir hjá Javnaðarflokkinum, ið ikki stilla uppaftur á javnaðarlistanum til komandi val.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 13. september 2024

16 fólk á listanum hjá Tjóðveldi í Tórshavnar kommunu

Av teimum, ið umboða Tjóðveldi í býráðnum í løtuni, er tað bert Elsa Berg, ið stillar upp aftur. Men onnur kend andlit úr býráðspolitikki eru við, boðar flokkurin frá

 

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Átta menn og átta kvinnur eru á listanum hjá Tjóðveldi til kommunuvalið í Tórshavnar kommunu.

Talan er um eitt breitt úrval av fólki, tá tað snýr seg um aldur, áhugamál og onnur viðurskifti, skrivar flokkurin í tíðindaskrivi.

Av teimum, ið umboða Tjóðveldi í býráðnum í løtuni, er tað bert Elsa Berg, ið stillar uppaftur. Men onnur kend andlit úr býráðspolitikki eru við.

Hildur Eyðunsdóttir umboðaði Tjóðveldi í Tórshavnar býráð árini 2000-2008. Somuleiðis eru Jón Kragesteen og Gunnar Djurhuus við, sum hava verið í býráðnum fleiri ferðir seinastu fýra árini sum eykavaldir.

Kend andlit eru eisini úr landspolitikki, eitt nú Liljan Weihe, ið umboðar Tjóðveldi á løgtingi, og Annita á Fríðriksmørk, ið somuleiðis hevur umboðað flokkin í nógv ár á løgtingi.

Listin
Anja Weyhe
Annita á Fríðriksmørk
Bergdís Ester Gísladóttir Jensen
Brandur í Dali
Elsa Berg
Gunnar Djurhuus
Heidi Lava Elgeirsdóttir
Hildur Eyðunsdóttir
Jan Klein Olsen
Jón Kragesteen
Liljan Weihe
Mads Andrias Winther
Mourits Joensen
Ottar í Funningsstovu
Ólavur Jóannesarson Hansen
Rannvá Jakobsen

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 13. september 2024

Fá floksskifti í Tórshavnar býáð

Søguliga hava tað verið lutvíst fá flokskifti í Tórshavnar býráð seinastu árini

(Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Leygardagin boðaði Kári Johansen frá, at hann stillar upp fyri Framsókn á kommunuvalinum í november. Hann hevur verið býráðslimur fyri Javnaðarflokkin í Tórshavnar býráð hetta skeiðið.

Søguliga hava tað verið lutvíst fá flokskifti í Tórshavnar býráð seinastu árini. Verður hugt at kommunuhagtølunum hjá valurslit.fo í Tórshavnar kommunu, sum ganga aftur til kommunuvalið í 1988, so eru tað ikki nógvir politikarar, sum hava umboðað fleiri flokkar ella listar í høvuðsstaðarkommununi.

Hesi hava umboðað ymiskar flokkar ella listar síðani 1988:

Ingi Mohr: Uttanflokkalistin og Fólkaflokkin
Heðin Mortensen: Uttanflokkalistin, Sambandsflokkin og Javnaðarflokkin
Bogi Andreasen: Tjóðveldi og Fólkaflokkin
Annika Olsen: Fólkaflokkin og Tjóðveldi

Hetta tíðarskeiðið eru eisini dømi um fleiri politikarar, sum hava stillað upp fyri ymiskar listar ella flokkar uttan at verða vald fyri fleiri listar.

Sigrun Mohr og Kristianna Winther Poulsen stillaðu til dømis báðar upp fyri Sjálvstýri, áðrenn tær seinni blivu valdar fyri Javnaðarflokkin í Tórshavnar býráð.

Ronald F. Poulsen varð valdur í býráðið fyri Sjálvstýri í 1996, men seinni stillaði hann upp fyri Sambandsflokkin í Tórshavnar kommunu.

Jenis av Rana stillaði í 1992 upp fyri Uttanflokkalistan. Hann var ikki valdur, men tók seinni sæti í býráðnum, tá ið Petur í Gong andaðist. Seinni hevur stillað upp fleiri ferðir fyri Miðflokkin í Tórshavnar kommunu, uttan at verða valdur.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. september 2024

Klæði til mannfólk síðan 1964

Í ár eru 60 ár síðan at handilin hjá Kissa læt upp í miðbýnum í Havn

Birgir Carlsson (Mynd: Petur Zachariassen)

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Í ár eru 60 ár síðan Jens Christian Christiansen, vanliga nevndur Kissa, læt klædnahandilin "Hjá Kissa" upp í Tórsgøtu, og tað verður hátíðarhildið í dag.

- Hann legði seg eftir at selja dygdarvørur, og tað hava vit gjørt síðani. Tað haldi eg hevur gjørt, at vit hava yvirlivað, sigur abbasonurin, Birgir Carlsson, sum í dag rekur og eigur handilin.

- Lutvíst verður handilin, sum selur mannafólkaklæðir, rikin á sama hátt sum fyri 60 árum síðan, men hevur sjálvsagt flutt seg við mótanum, sigur hann.

(Mynd: Petur Zachariassen)

Jens Christian Christiansen doyði í 1996, og dótturin Elin Guttesen tók yvir. Sonur Elina, Birgir Carlsson, sum annars er bankalærdur, kom inn í myndina í ár 2000, og fyrstu árini høvdu tey handilin saman.

Birgir Carlsson er í dag einsamallur eigari.

- Vit hava nógvar tilkomnar stamkundar, men tann yngri maðurin kemur eisini at keypa klæðir frá okkum, og tað er gott, staðfestir Birgir Carlsson.

- Vónandi klárar handilin 60 ár afturat, men tað verður so ikki við mær, sigur Birgir Carlsson flennandi.

Hoyr prátið sum Petur Zachariassen gjørdi við Birgir Carlsson.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. september 2024

Veðrið flytur bryggjulaksin inn í Perluna og Reinsaríið

Veðurgudarnir eru ikki við fyrskiparunum at stóra laksatiltakinum í Vágsbotni

 

SkrivaÐ:

Sverri Egholm

Bryggjulaksur flytir inn í Perluna og Reinsaríið vegna veður.

Nú tá veðurgudarnir ikki eru við okkum leygardagin, hava fyriskipararnir valt at hava stóra laksatiltakið innandura, so fólk sleppa undan at hugsa um vind og regn, meðan tey njóta góðan og frískan laks.

Hesum boða fyriskipararnir frá.

Hetta merkir, at Bryggjulaksur - har tú kann royna 11 ymiskar rættir púra ókeypis – verður í hugnaligu hølunum í Perluni og Reinsarínum. Og tað er í dag, leygardagin 14. septembur kl. 11 til 16.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 13. september 2024

Naddoddur aftur í Føroyum

Kom á Sund mikumorgunin við Hav Atlantic

(Mynd: Rúni Nielsen)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Seksæringurin Naddoddur er nú aftur í Føroyum eftir lagnutunga og baldruta túrin til Noregs, tá báturin holvdist, og ein av manningini fórst.

Mikumorgunin kom Hav Atlantic á Sund úr Noregi og við sær hevði hann seksæringin av Tvøroyri, sum Bátafelagið Naddoddur eigur.

(Mynd: Rúni Nielsen)

At síggja til hevur Naddoddur ikki tikið skaða av hørðu viðferðini hann fekk í illveðrinum út fyri norsku strondina.

Les eisini: Stór alda aftanífrá holvdi Naddodd 

Les eisini: Okur mistu Karlu Dana

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. september 2024

169 milliónir eftir skatt fyrra hálvár

Góða úrslitið hjá Betri Banka kemst serliga av øktum rentuinntøkum

(Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Hálvársroknskapurin hjá Betri Banka fyri 2024 vísir eitt úrslit á 169,1 milliónir krónur eftir skatt. Góða úrslitið kemst serliga av øktum rentuinntøkum, skrivar Betri Banki í tíðindaskrivi.

Útlánini eru økt við 379 milliónum krónum, og innlánini eru økt við 451 milliónum krónum seinasta árið. Betri Banki hevur nú ein solvens á 34,7 prosent.

Fyrr í ár varð avgerð tikin um at lækka fleiri kostnaðir og gera aðrar tænastur ókeypis. Í juni varð harumframt framd ein rentulækking á útlánum, meðan innlánsrentunar eru verandi óbroyttar. Útlit eru til, at rentan lækkar aftur seinni í ár, og tí væntar leiðslan eitt lakari úrslit fyri seinna hálvár 2024, skrivar bankin.

Úrslitið fyri fyrra hálvár 2024:

• Úrslit eftir skatt: 169,1 milliónir krónur
  
• Útlán: 8.1 milliard krónur
  
• Innlán: 9.6 milliardir krónur
  
• Solvensur: 34,7%
  

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 07. september 2024

Trygd nøktandi úrslit í fyrra hálvári

Hetta hóast skaðaútreiðslurnar vóru 7,5 milliónir krónur hægri fyrra hálvár í ár enn sama tíðarskeið í fjør

Anna Mohr Holm, stjóri í Trygd

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Hóast skaðaútreiðslurnar í fyrra hálvári vóru størri, enn tær hava verið undanfarin ár, fegnast leiðslan um, at Trygd er í støðugari menning, at virksemið veksur, og at íløgurnar hava givið gott avkast higartil í ár. Samanumtikið metir leiðslan gongdina í fyrra hálvári vera nøktandi.

Úrslitið eftir skatt gjørdist 8,1 milliónir krónur, sum er hægri enn sama tíðarskeið í fjør, tá úrslitið var 4,6 milliónir krónur eftir skatt. Skaðaútreiðslurnar vóru 58,8 milliónir, sum er 7,5 milliónir krónur hægri enn fyrra hálvár í fjør.

- Vøksturin í skaðaútreiðslum stavar serliga frá stormskaðum tíðliga í ár og einstøkum størri skaðum í vár. Harumframt gerst tað alsamt dýrari at umvæla skaðar, men vit síggja tó eisini, at prísvøksturin er komin í eina meira vanliga legu aftur. Vit fegnast um at hava eitt sterkt felag, sum er ført fyri at hjálpa kundunum, tá ið teir hava tørv á hjálp í sambandi við skaðar,” sigur Anna Mohr Holm, stjóri í Trygd.

Íløguvirksemið hilnaðist væl fyrra hálvár 2024 við einum avlopi á 4,0 milliónir krónur samanborið 400.000 krónur sama tíðarskeið í fjør.

Útlitini fyri restina av árinum

Leiðslan í Trygd er bjartskygd, og væntar eina støðuga framgongd í tryggingarvirkseminum restina av árinum, meðan ein ávís óvissa er knýtt at gongdini á skaðaútreiðslusíðuni.

Vandin fyri illveðursskaðum er størst um heystið og veturin, og hóast flestallir føroyingar eru sera tilvitaðir um at rudda rundan um húsini og festa lutir, tá illveður er á veg, so kann veðrið vísa seg at hava avgerandi ávirkan á, hvussu nógvir skaðar verða fráboðaðir, og hvussu tryggingarárið fer at hilnast. Leiðslan væntar, at úrslitið fyri árið verður millum 12 og 18 milliónir krónur áðrenn skatt.

Roknskapurin í stuttum

• Hálvársúrslitið fyri skatt gjørdist 9,9 mió. kr. samanborið við 5,6 mió. kr. sama tíðarskeið í 2023.
• Úrslitið eftir skatt var eitt avlop á 8,1 mió. kr. samanborið við 4,6 mió. kr. sama tíðarskeið í fjør.
• Bruttoinntøkurnar frá tryggingargjøldum hækkaðu við 8,2 mió. kr. fyrra hálvár 2024 og vóru til samans 111,9 mió. kr.
• Skaðaútreiðslurnar vóru til samans 58,8 mió. kr. samanborið við 51,2 mió. kr. sama tíðarskeið í fjør.
• Endurgjaldsburturleggingarnar fyri egna rokning vóru 85,1 mió. kr. samanborið við 65,9 mió. kr. fyrra hálvár í fjør.

• Skaðaprosentparturin hækkaði úr 65,3% upp í 72,1%. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. september 2024

Betri Banki lækkar útlánsrenturnar

Hetta við 0,20 prosentstigum. Broytingarnar koma í gildi 10. oktober 2024

Danski Tjóðbankin hevur lækkað leiðandi rentuna við 0,25 prosentstigum

SkrivaÐ:

Agnar Prestá

Danski Tjóðbankin lækkaði hósdagin leiðandi rentuna við 0,25 prosentstigum. Hetta hevur við sær, at Betri Banki eisini lækkar útlánsrenturnar.

Fyri privat- og vinnukundar lækka útlánsrenturnar við upp til 0,20 prosentstigum.

Innlánsrenturnar lækka eisini við upp til 0,20 prosentstigum.

Broytingarnar koma í gildi 10. oktober 2024.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. september 2024

Vilja byrgja fyri alt ov høgum skattatrýsti

Fólkaflokkurin hevur lagt uppskot fram, sum skal byrgja fyri, at skattatrýstið fer at vaksa av sær sjálvum, eins og undanfarnu árini

Jørgen Niclasen og Beinir Johannesen úr Fólkaflokkinum (Savnsmynd: Sverri Egholm)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Seinastu árini hevur føroyski búskapurin havt stóra framgongd. Hetta hevur ávirkað nógv, eitt nú stóran lønar- og prísvøkstur í Føroyum.

Serliga er tað prísvøksturin tvey tey seinastu árini, sum hevur gjørt fíggjarstøðuna hjá mongum verri. 

- Vit hava nú eisini sæð, at lønirnar á arbeiðsmarknaðinum eru hækkaðar. Tað í sær sjálvum er gott fyri borgaran, men tað kann hava óhepnar avleiðingar við sær. Tí verður skattastigin ikki broyttur samsvarandi við lønarvøkstrinum, so elvir tað til, at borgarar fáa størri skattatrýst. Tí hetta uppskot, skrivar Fólkaflokkurin í tíðindaskrivi um uppskotið til broyting í skattaásetingarlógini, sum flokkurin hevur lagt fyri løgtingið.

- Landsskattastigin hevur inntil í ár verið óbroyttir síðani 2016. Hetta hevur elvt til, at størri partur av lønini so líðandi er lyftur upp á hægri skattastig, og at borgarar eru vorðnir skattaðir alsamt harðari.

- Vit í Fólkaflokkinum hava tí lagt uppskot fram um broyting um áseting av skatti, sum skal byrgja fyri hesum. Ein broyting, sum ger, at løntakarin í góðari tíð frammanundan kennir skattligu fortreytirnar fyri komandi árið, og harafturat ger skattastigan meira einfaldan.

Uppskotið snýr seg, at mørkini í landsskattastiganum fyri komandi ár verða javnaði við prosentvísa vøksturin í lønarkarminum hjá Fíggjarmálaráðnum.

Hetta skal skipast soleiðis, at landsstýrisfólkið leggur uppskot fram um javning av skattastiganum fyri 8. mars á hvørjum ári. Uppskotið skal leggjast fram tíðliga á árinum, sum ger, at borgarin í góðari tíð frammanundan kenna skattligu fortreytirnar fyri komandi árið. 

Ætlanin er, at skipanin fær virknað fyri skattaárið 2026 og frameftir. 

Henda skipan fer at byrgja fyri, at skattatrýstið fer at vaksa av sær sjálvum, eins og undanfarnu árini, har politiska skipanin hevur latið standa til heldur enn at tillaga skattastigan samsvarandi lønarvøkstrinum.

Uppskotið fær fyrstu viðgerð á tingi, tá løgtingsarbeiðið verður tikið uppaftur týsdagin.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. september 2024

29.400 starvsfólk í august

Tað er ein vøkstur á eitt prosent samanborið við augist í fjør

(Savnsmynd: Ólavur Frederiksen)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Í august vóru 29.402 starvsfólk í Føroyum, sum eru 280 fleiri samanborið við sama mánað árið fyri.

Talan er sostatt um ein vøkstur á eitt prosent, skrivar Hagstovan.

Í starvsfólkaskaranum vóru knapt 15.000 menn og 14.450 kvinnur.

 Samanborið við august í fjør eru kvinnurnar vorðnar 180 fleiri, sum er ein vøkstur á 1,2 prosent. Hjá monnum er vøksturin 0,7 prosent, ella 100 starvsfólk.

Um tveir triðingar av starvsfólkunum búgva antin í Suðurstreymoyar- ella Eysturoyar øki, skrivar Hagstovan.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. september 2024

Fólkavøksturin er støðugt minkandi

Tað gongur afturá serliga við burðaravlopinum - og tað flyta heldur ikki so nógvur uttanríkisborgarar til Føroya longur

(Mynd: Hagstovan)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

1. august í ár búðu 54.908 fólk í Føroyum. Seinasta árið frá 1. august 2023 til 1. august 2024 er fólkatalið vaksið við 296 persónum, svarandi til ein vøkstur á eitt hálvt prosent.

Hetta er minsti árligi vøkstur síðan fólkavøksturin byrjaði fyri á leið tíggju árum síðani, skrivar Hagstovan á netinum.

Eitt hálvt prosent er bert helmingurin av fólkavøkstrinum í undanfarna tíðarskeiði, tá 571 løgdust afturat. Størsta broytingin var í nettoflytingini, sum minkaði meir enn helvtina. Myndin niðanfyri vísir gongdina í fólkatalinum síðan 1985. 

Fólkatalið verður ávirkað av nettoflyting, sum er munurin millum tilflyting og fráflyting, og burðaravlopi, sum er munurin millum fødd og deyð. Fólkavøksturin seinasta árið kom av einum burðaravlopi á 129 og eini nettoflyting á 167 fólk.  

Samanborið við tíðarskeiðið frá 1. august 2022 til 1. august 2023 minkaði tølini á bæði nýføddum børnum og fólkum, ið fluttu til Føroya. 

Tað var serliga millum uttanríkisborgarar, at nettoflytingin minkaði seinastu 12 mánaðirnar. 

Millum danskar ríkisborgarar minkaði tilflytingin á leið tað sama sum fráflytingin minkaði. Nettoflytingin broyttist tí ikki stórvegis millum danskar ríkisborgarar seinasta 12-mánaðaskeið samanborið við undanfarna tíðarskeið. Nettoflytingin millum danskar ríkisborgarar hevur verið negativ seinastu trý 12-mánaðaskeiðini.

Tað eru sostatt bara uttanríkisborgarar, sum hesi trý tíðarskeiðini hava staðið fyri ískoytinum frá nettoflytingini til fólkavøksturin. 

Talvan niðanfyri vísir flytingar til og úr Føroyum skiftar á bústaðartilknýti í fimm teimum seinastu 12-mánaðaskeiðunum. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. september 2024

Fleiri tøk pláss til akfør á bíleggingarskipanini

Strandferðslan hevur dagført skipanina, so at tøk pláss á farmatúrunum nú verða leysgivin

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Strandferðslan dagførir nú bíleggingarskipanina á Smyrli, so at møgulig tøk pláss á bildekkinum á farmatúrum verða leysgivin tveir tímar fyri fráferð.

Á ávísum túrum hjá Smyrli hevur farmur forrætt, og tá er tilsvarandi minni pláss til vanlig akfør. Plássið til farmin er avlagt í bíleggingarskipanini, og tí kann ein farmatúrur skjótt síggja fult bókaður út fyri akfør.

Hendir tað seg tó, at farmurin ikki brúkar alt tað avlagda plássið, verður plássið nú tveir tímar fyri fráferð leysgivið til akfør. Ferðafólk hava tá ein tíma til at bíleggja sær pláss til akfarið.

- Dagføringin er ein liður í at gera bíleggingarskipanina fyri akfør umborð á Smyrli enn smidligari at brúka, sigur Niels Juel Arge, stjóri á SSL.

- Sum heild halda vit, at skipanin er komin væl frá byrjan. Vit savna allatíðina inn vitan um, hvussu ið skipanin riggar, og hvat ið brúkarin heldur, og gera so tær neyðugu tillagingarnar, leggur stjórin afturat.

Skipanin varð sett í verk 8. juli í eini royndartíð fram til 1. september. Hesin dagurin er fluttur til 1. oktober, meðan eftirmetingar verða gjørdar fyri at taka støðu til, um skipanin skal halda áfram.

Bíleggingarskipanin virkar á fýra av sjey sjóvegis farleiðum: Suðuroy, Kalsoy, Mykines og Skúvoy. Hinar tríggjar farleiðirnar eru Hestur, Nólsoy og Fugloy/Svínoy, har ið skipanin verður klár í hesum árinum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. september 2024

Ferðavinnugransking um Føroyar í Forbes

Gransking hjá Marinu Leban Jacobsen, adjunkti í marknaðarføring á Fróðskaparsetrinum, er partur av grein í Forbes um vaksandi illvilja móti ferðafólki

(Savnsmynd: Ólavur Frederiksen)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Herfyri var grein í Forbes undir heitinum "Barcelona Hosts The America´s Cup Amid Rising Anti-Tourist Sentiment", sum snýr seg um vaksandi lokalan illvilja móti ferðavinnu á støðum, har ferðafólkastreymarnir eru stórir. Talan er um eitt nú Barcelona, Valencia, Palma de Mallorca, San Sebastián og Ibiza.

Greinin snýr seg m.a. um avleiðingarnar, tá sosialir miðlar og filmar varpa ljós á áður ikki so væl vitjað støð, har lokalfólk hava kunnað livað í lutfalsligum friði, men sum við nýggju umrøðuni gerast reinir magnetir fyri ferðafólk. Og við tí ónøgd, sum tað ber í sær á hesum støðum.

Í greinini verður granskingin hjá Marinu Leban Jacobsen umrødd. Marina er adjunktur á Søgu- og samfelagsdeildini, og hon útgav vísindaliga grein í tíðarritinum Tourism Management undir heitinum "Mindful luxury: A case of the Faroe Islands".

Greinin hjá Marinu byggir á eina granskingarverkætlan við støði í føroyskari ferðavinnu og vísir á, at tá ið ferðafólk fáa marglætisupplivingar í Føroyum, tykjast tey at vera meiri tilvitað um framíhjárættin at ferðast í Føroyum og fara tí betur um í náttúruni og í samfelagnum sum heild.

Í greinini verður komið inn á eina hugburðsbroyting, ið ferðafólk í Føroyum vístu í sambandi við marglætisferðir.

Vanliga verða ferðastøð fyri marglætisferðavinnu sett í samband við hvíld og møguleikar at verða borin á lógvum, men í Føroyum sást eitt vaksandi atlit at upplivingum, ið raðfesta náttúru, mentan og autentisk sambond við støð og fólk.

Granskingin vísir á eina gongd frá eini siðbundnari fatan av marglæti til økt fyrilit fyri autentiskum upplivingum. Hesar upplivingar snúgva seg um at hugsavna seg og at vera í nú-inum.

Í greinini í Forbes kallar Benjamin Voyer hetta fyri at flyta eitt ferðamál "upmarket", altso at gera ferðamálið til eina marglætisvøru og sostatt kanska fáa ferðafólk til at vera meira umhugsin.

- Granskingin hjá Leban bendir á, at tá tað hepnast einum ferðamáli at lýsa seg sum eina burðardygga marglætisuppliving, so ber til at fáa ferðafólk, sum taka størri atlit at umhvørvi og landslagi, skrivar hann.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 08. september 2024

Fróðskaparsetur Føroya partur av evropeiskum sjósetri

Talan er um nýggjan europeiskam universitetsfelagsskap við stórum menningarmøguleikum. Tó forðar vantandi limaskapur Føroya í EHEA og Erasmus+ fyri, at Setrið eisini fær fíggjarligu fyrimunirnar, sum hini universitetini fáa í samstarvinum

Í EUNICoast-samstarvinum eru 13 europeisk universitet, sum øll - so ella so - hava sjógvin til felags, og endamálið er at menna útbúgving, gransking og nýhugsan við havinum í miðdeplinum

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Fróðskaparsetrið er nú partur av EUNICoast, sum er nýggjur europeiskur universitetsfelagsskapur við stórum menningarmøguleikum. Tó forðar vantandi limaskapur Føroya í EHEA og Erasmus+ fyri, at Setrið eisini fær fíggjarligu fyrimunirnar, sum hini universitetini fáa í samstarvinum

EUNICoast stendur fyri The European Alliance of Islands, Ports, and Coastal Territories, og Europanevndin hevur góðkent felagsskapin og hevur játtað samstarvinum stóran fíggjarligum stuðul.

Í EUNICoast-samstarvinum eru 13 europeisk universitet, sum øll - so ella so - hava sjógvin til felags, og endamálið er at menna útbúgving, gransking og nýhugsan við havinum í miðdepli. Vit í Føroyum kunnu tí kanska loyva okkum at kalla nýggja samstarvið fyri Europeiska Sjósetrið.

Universitetini í samstarvinum hava eina felags maritima visjón: Havið er eingin avmarking, tí vit eru knýtt hvør at øðrum sjóvegis bæði mentanarliga og búskaparliga. Sjósetrið vil rudda slóð fyri nýggjari gransking og samstarvi millum oyggjar og havnir, og knýta sambond millum lesandi, undirvísarar, granskarar og vinnulív í hesum økjum.

Europanevndin hevur játtað Europeiska Sjósetrinum 107,5 milliónir krónur í stuðli. Men Føroyar eru hvørki limir í europeiska økinum fyri hægri útbúgvingar (EHEA) ella Erasmus+ enn, og tí fær Setrið ikki gagn av játtanini sum hini universitetini í samstarvinum. Tó fær Setrið somu møguleikar sum hini at taka lut í arbeiðinum í samstarvinum.

Koma Føroyar hinvegin á mál við limaskapi í EHEA og Erasmus+, so kann stóri ES-stuðulin til EUNICoast fáa avgjørdan týdning fyri framtíðar menning av hægri útbúgving og gransking í Føroyum. Ikki minst hevði hetta verið til stórt gagns fyri føroysk lesandi, sum høvdu kunnað fingið stuðul til skiftislestur uttanlands, og Setrið kundi tí í størri mun enn nú nøkta útlongsulin, sum í løtuni dregur so mong ung av landinum at lesa.

Samstarvspartarnir hjá Fróðskaparsetri Føroya í Sjósetrinum eru Barna- og Undirvísingarmálaráðið, Sendistova Føroya til Evropasamveldið, Havstovan, Firum, Sjókovin, Tjóðsavnið, Tórshavnar Havn, Vinnuhúsið og Bakkafrost. Hesi fáa høvi til at taka lut í granskingarverkætlanum og øðrum viðkomandi virksemi.

Fyrsta ráðstevnan hjá EUNICoast verður longu 27. september, har øll tey 13 universitetini í samstarvinum taka lut. Ráðstevnan verður talgild, og Bárður Joensen, adjunktur og útbúgvingarleiðari á Náttúrurvísindadeildini, og Rógvi Olavson, ph.d.-lesandi á Søgu- og samfelagsdeildini, fara at hava framløgur.

Firouz Gaini, professari á Fróðskaparsetrinum, situr í leiðslubólkinum fyri samstarvið, og Martin Tvede Zachariasen, rektari, situr í rektarastýrinum.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. september 2024

Setrið fingið stuðul til gransking um altjóða politikk

Fróðskaparsetrið hevur fingið stuðul frá Fólkatinginum til nýggja gransking um uttanríkis-, trygdar- og verjupolitkk í Norðuratlantshavi

Heni í Skorini (Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Altjóða politikkur verður nú lagdur undir granskaralupp á Søgu- og samfelagsdeildini. Nýggj verkætlan hevur fingið góðar 2,6 milliónir krónur í granskingarstuðli, og tað er Heini í Skorini, lektari í altjóða politikki, sum hevur ábyrgdina av verkætlanini.

- Ætlanin er at brúka peningin til eina ph.d.-verkætlan og á henda hátt uppraðfesta gransking á økinum. Síðani russisku innrásina í Ukraina í februar 2022 er evnið vorðið meiri aktuelt enn nakrantíð fyrr, og okkum tørvar nýggja vitan og gransking um, hvussu økta stórpolitiska rivaliseringin í Norðuratlantshavi ávirkar Føroyar og okkara grannalond, sigur Heini í Skorini.

Granskingarskráin í uttanríkis-, trygdar- og verjupolitikki í Norðuratlantsøkinum er játtað av Fólkatinginum, og tað er Granskingarráðið, sum umsitur hana. Yvirskipaða endamálið við granskingarskránni er at skapa nýggja vitan um uttanríkis-, trygdar- og verjupolitikk í Norðuratlantsøkinum.

Faknevndin fyri skránna kallast FASDiNA, og hon hevur í hesum umfarinum játtað tilsamans 5,6 milliónir krónur til tvær granskingarverkætlanir. Hetta eru fyrstu granskingarverkætlanirnar, ið fáa játtan av nýggju granskingarskránni í uttanríkis- trygdar- og verjupolitikki í Norðuratlantsøkinum.

Verkætlanirnar, ið fáa stuðul, eru:

The Defence and Security Strategies of the Faroes and Greenland Amidst Great Power Rivalry.
Heini í Skorini, Søgu- og samfelagsdeildin, Fróðskaparsetur Føroya.
Játtan: 2.624.676 krónur. 

Greenland's Alliance Dilemma Amidst Great Power Struggles - A Comparison with Arctic and Non-Arctic States and Regions.
Maria Ackrén, Nasiffik, Ilisimatusarfik/Universitetið í Grønlandi.
Játtan: 3.000.000 krónur.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. september 2024

Samstarvsavtala gjørd millum Nám og Fróðskaparsetrið

Týsdagin varð formlig samstarvsavtala gjørd millum Nám og Námsvísindadeildina á Fróðskaparsetri Føroya um at menna samstarvið partanna millum

Eyðun Gaard, stjóri á Námi, Kalpana Vijayavarathan, dekanur á Nád, og Martin Tvede Zachariasen, rektari á Fróðskaparsetri Føroya skriva undir samstarvsavtaluna

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

- Nú formalisera og víðka vit um samstarvið til gagns fyri undirvísingarverkið í Føroyum.

Hetta segði Eyðun Gaard, stjóri á Námi, tá hann, Kalpana Vijayavarathan, dekanur á Námsvísindadeildini, og Martin Tvede Zachariasen, rektari á Fróðskaparsetrinum týsdagin settu sína undirskrift undir formliga samstarvsavtalu partanna millum.

- Ja, vit samstarva ikki bara um vitanardeiling, men sanniliga eisini um at menna ta vitanina, sum er neyðug fyri føroyska undirvísingarverkið, legði Kalpana aftrat.

Í avtaluni staðfesta Nám og Nád, at virksemið hjá báðum stovnum í stóran mun umskarast, tí at báðir partar hava undirvísingarverkið í síni heild sum virkisøki. Her verður hugsað um dagstovnar, fólkaskúlar og miðnámsskúlar. Virksemið snýr seg m.a. um útbúgving og menning av starvsfólkum og menning av viðkomandi undirvísingartilfari til undirvísingarverkið.

Tað er ikki nýtt, at Nám og Nád samstarva, men endamálið við at fáa sett hetta í eina formliga samstarvsavtalu er at bøta um fortreytirnar fyri at fáa dygdargóðar og viðkomandi tænastur til undirvísingarverkið.

Í avtaluni stendur, at hesi samstarvsøki skulu mennast: Skiftið av starvsfólkum til styttri skeið, menningararbeiði og samstarv við ph.d.-lesandi; felags verkætlanir og ráðstevnur; og tilfar til undirvísingarverkið, eisini til KT-didaktiska økið.

Ein samstarvsnevnd verður nú sett til at umsita avtaluna og íverkseta samstarvið. Nevndin hittist í minsta lagi tríggjar ferðir árliga.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. september 2024

Væleydnaðir Vestmannadagar

Sí myndir frá fólksligu døgunum í Vestmanna í undanfarnu viku

(Mynd: Vestmanna kommuna)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Í Vestmanna hava vestmannadagar verið hildnir hesa seinastu vikuna. “Ein hátíðarvika, sum varpar ljós á alt tað, sum vit eru, og alt tað, sum vit ynskja at vera”, sum kommunan lýsir dagarnar á heimasíðu síni.

Kommunan skrivar eisini, at ongantíð áður hava so nógv verið savnað á vestmannadøgunum, sum í ár.

Nógv fleiri myndir eru at síggja á heimasíðuni hjá Vestmanna kommunu

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. september 2024

Jóan Jacob Skoradal vann Kiwanis-bátin

Báturin fær páhangsmotor og navnið Rípan

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Toftamaðurin Jóan Jacob Skoradal vann Kiwanisbátin í ár. Á limafundi hjá Kiwanis í síðstu viku kom Jóan Jacob á gátt við vinnandi lutaseðlinum, og fekk handað bátin.

Jóan Jacob sigur, at hann fer beint at seta eina kistu til páhangs-motor í bátin, og taka hann í brúk sum skjótast. Báturin fær navni Rípan.

Kiwanis Tórshavn ynskir Jóan Jacob hjartaliga til lukku við bátinum við ynski um at Rípan vera honum til góða eydnu og gagns. Samtíðis sendir Kiwanis Tórshavn eina tøkk til tey, sum trúføst stuðla felagsskapinum við at keypa lutaseðlar á ólavsøku.

Sølan í ár var eins góð sum undanfarin ár, og gevur hetta eitt stórt og týðandi íkast, til hjálpararbeiðið, sum Kiwanis roynir at veita børnum í Føroyum 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 09. september 2024

Parkinsons-feløgini hittust í Føroyum

Umboð fyri norðurlendsku parkinsons-feløgini kundu millum annað hoyra um nýggjastu granskingina í Føroyum um sjúkuna

Maria Skaalum Petersen t.h. her saman við Harriet M. Gordonsdóttir, næstforkvinnu í Parkinsonsfelagnum

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

Í samband við árliga aðalfundin hjá norðurlendsku Parkinson feløgunum, var føroyska Parkinsonfelagið vertur í ár.

Fundurin var hildin á Hotel Djurhus í døgunum 3., 4. og 5 september. Á skránni var m.a. hvat fer fram í ymisku londunum, sum er til frama fyri tey, sum eru rakt av Parkinsons sjúkuni. Tey umboðaðu londini eru Ísland, Finnland, Danmark, Noreg, Svøríki og Føroyar.

Umframt umboð fyri nevndirnar í norðurlondum, vóru starvsfólk á neuroliskari deild á Landssjúkrahúsinum eisini við til fyrilestrarnar.

Norðurlendsku umboðini saman við nevndini í føroyska parkinssonsfelagnum avmyndaðar umborð á Norðlýsinum

Tað var áhugavert at hoyra um arbeiðið, sum verður gjørt í hinum londunum, sum hava millum 10 og 20 fólk í føstum starvi.

- Vit frá Føroyum høvdu bjóðað okkara granskarum, Mariu Skaalum Petersen og Janu Mortensen, sum báðar verða stuðlaðar við pengum m. a. frá okkara jarðarferðargrunni, ið er oyramerktir til gransking innan Parkinson, at greiða frá teirra arbeiði. Eisini høvdu vit Lailu Midjord, við á netinum. Hon greiddi hegnisliga frá síni verkætlan at framleiða DrinkSaver glasið, sum er gjørt úr bioplast og gjørt soleiðis at um man ristist á hondunum, so stoytir man ikki.

- Vit kunnu taka samanum, at hóast stóra munin í fólkatali og tali av fólkum , sum eru rakt av Parkinson, so hava vit nógvar av somu trupulleikum. Tað er m.a. fígging, endurvenjingartilboð, alt ov fáir neurologar og útjaðarin er verri fyri enn miðstaðarøkini, tí frástøðan er stór til ty ymisku tilboðini. Eisini kom fram, at tey avvarðandi at fólki, ið eru rakt av Parkinson, eru ein stórur partur av heildini. Tey hava eisini tørv á at tosa saman og stuðla hvørjum øðrum.

Í framtíðini eru stór ynskir um at sjúkrarøktarfrøðingar, kunnu taka ein yvirbúgving sum ”Parkinsonsjúkrarøktarfrøðingar”. Hetta kann gerast m.a. á netinum. Svøríki hevur í løtuni hendan møguleikan. Hetta tí, at tað er ein sera stórur tørvur á neurologum við sergrein í Parkinson.

- Vit tosaðu eisini um komandi lógaruppskot frá Heilsumálaráðnum, sum umfatar at skipa heilsutænastur í nærumhvørvinum hjá borgarunum. Hetta síggja vit fram til, og vóna sjálvandi, at tað eisini kann koma at tæna fólki við Parkinson.

- Hetta er eitt sera gevandi høvi at hoyra hvat rørir seg rundan um okkum á hesum økinum.  Næsti fundur verður um eitt ár í Íslandi. 

Nevndin í Parkinssonsfelagnum. Frá vinstru Anna Beder, forkvinna, Harriet M. Gordonsdóttir, næstforkvinna, Elisabeth M.Simonsen, skrivari, og Helma Maria Tróndheim. Fimti nevndarlimur er Joy Ann Simonsen, kassameistari

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 09. september 2024

Andreas Andreasen nýggjur tekniskur stjóri í Klaksvíkar kommunu

Andreas Andreasen er 45 ára gamal og hevur m.a. drúgvar royndir frá tekniska økinum í kommununi, har hann m.a. seinastu fýra árini hevur starvast sum verkætlanarleiðari á teknisku deild

(Mynd: Klaksvíkar kommuna)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Fíggjarnevndin í Klaksvíkar kommunu hevur gjørt av at seta Andreas Andreasen í starv sum tekniskan stjóra í kommununi.

Andreas Andreasen er 45 ára gamal og búsitandi í Klaksvík. Hann er útbúgvin húsasmiður, og hevur lokið útbúgving sum byggifrøðingur í 2015 og Cand.Tech i bygningsdatafrøði í 2018.

Harumframt hevur Andreas drúgvar royndir frá tekniska økinum í kommununi, har hann m.a. seinastu fýra árini hevur starvast sum verkætlanarleiðari á teknisku deild hjá Klaksvíkar kommunu.

Andreas Andreasen tekur við starvinum 1. oktober. Níggju umsóknir vóru til starvið, skrivar Klaksvíkar kommuna.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 07. september 2024

Tveir sløkkiliðsmenn heiðraðir fyri trúgva tænastu

Farna fríggjakvøld vóru Jónsvein Bjartason og Helgi Olsen heiðraðir fyri trúgva tænastu hjá Skálafjarðar Kommunala Sløkkiliði í 25 ár

(Mynd: Nes kommuna)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Fríggjkvøldið 6. september vórðu tveir sløkkiliðsmenn í Skálafjarðar Kommunala Sløkkiliði – SKS – heiðraðir fyri trúgva tænastu í sløkkiliðnum í 25 ár.

Talan var um Jónsvein Bjartason av Strondum, og Helga Olsen úr Rituvík.

Í sambandi við 50 ára dagin hjá SKS var hugnalig samkoma á Svangaskarði, har Súni í Hjøllum, formaður í tilbúgingarnevndini hjá SKS, handaði sløkkiliðsmonnunum heiðurstekin, skrivar Nes kommuna.

Tað var Hennara Hátign, Drotning Margretha II, sum í 1973 stovnaði heiðurmerkið fyri sløkkiliðsfólk.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 09. september 2024

Benjamin jammaði við Avi Kaplan

Son of Fortune varð boðin upp á pallin í Pumpehuset í Keypmannahavn mikukvøldið

Avi Kaplan og Son of Fortune á pallinum í Pumpehuset mikukvøldið

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Kanska er tað onkur, ið kennist við navnið Avi Kaplan.

Serliga í árunum frá 2011 til 2017 var hann ein stór stjørna innan tónleikin. Vit tosa um mannin, sum helt rútmuna við at beatboksa og átti heilt djúpu bassrøddina í amerikanska acapella tónleikabólkinum Pentatonix.

Pentatonix hevur bergtikið nógv fólk við sínum reinu og kláru røddum, ikki minst teira innspæling av jólasangum vóru væl móttiknar. Populariterurin mundi vera í hæddini ta tíðina, sum Avi Kaplan var partur av bólkinum.

Men í 2017 valdi Avi Kaplan, at fara burtur úr Pentatonix fyri at sleppa undan nógvu ferðingini við konsertir í stórum høllum og pallum fyri heldur at vera saman við familjuni.

Benjamin Petersen saman við Avi Kaplan, í miðjuni, og orkestri hansara

Hann flutti úr Kalifornia til Tennessee, har hann nú býr langt úti í skóginum, tó ikki so langt frá Nashville.

Síðan hann fór úr Pentatonix hevur Ari Kaplan latið hárið vaksa sítt og skeggið er vorðið størri. Hann er farin at spæla tónleik aftur, men tað er eitt annað slag av tónleiki. Tónleikur, ið er knýttur meira at eldri fólkatónleiki, men eisini við rokkutum rútmum uppií.

Í løtuni er Avi Kaplan á konsertferð í Evropa – tað vil siga, at hann er um at vera liðugur við konsertferðina. Hesa vikuna hevur hann spælt tvær konsertir í Danmark. Síðan gongur leiðin til Berlin, Warshawa og Prag, og so er liðugt at ferðast fyri hesaferð.

Týskvøldið spældi hann í spælistaðnum Voxhall í Aarhus. Til staðar til ta konsertina var føroyski sangarin og guittarleikarin, Benjamin Petersen, sum eisini kallar seg Son of Fotrune.

- Eg fór til Aarhus fyri at hitta góða vin mín, Noah Denney, sum er trummusláari og býr í Nashville. Hann spælir við í túr-orkestrinum hjá Avi Kaplan.

- Eg lærdi Noah at kenna tá eg var í Nashville og spældi tónleik inn. Noah Denney hevur spælt trummur á fleiri av mínum upptøkum, eitt nú á útgávuni Voodoo Pop.

- Eftir konsertina í Voxhall, hugnaðu vit okkum við eini øl í Aarhus. Tá var tað, at Avi Kaplan spurdi meg, um eg ikki hevði hug at jamma eitt sindur saman við teimum, tá teir skuldu hava konssert í Pumpehuset í Keypmannahavn kvøldið eftir.

Hesari avbjóðing kundi Benjamin sjálvandi ikki standa ímóti.

So tá konsertin í Pumpehuset nærkaðist endanum, segði Avi Kaplan, at teir høvdu ein loyniligan gest við, ein frálíkan guittarleikara úr Føroyum, sum var vinmaður við Noah handan trummurnar. Og tá varð Son of Fortin boðin inn á pallin og var fagnaður av einum fullsettum sali í Pumpehuset.

Benjamin spældi við á endanummarinum, “When I’m a Fool”, ið er av útgávuni hjá Avi Kaplan, “Floating on a Dream”, sum kom út í 2022. 

Á leinkinum her sæst tá Son of Fortune verður boðin inn á pallin.

- Tað var ein heiður fyri meg at sleppa at spæla saman við teimum. Avi Kaplan er ein fantastiskur artistur og ein ótrúligur sangari, sigur Benjamin Petersen um upplivingina.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. september 2024

Hallur Joensen í Varpinum

8. november hevur countrykongurin Hallur Joensen stóra konsert í Klaksvík

(Savnsmynd: Jens Kr. Vang)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Fríggjakvøldið 8. november hevur countrykongurin Hallur Joensen stóra konsert í Varpinum í Klaksvík.

Við sær á pallin hevur hann Jessicu Hallursdóttir, Kristinu Bærendsen og Sámal Ravnsfjall.

– Í Klaksvík er Hallur Joensen á heimavølli, so tað verður einki minni enn eitt brak av einari konsert, skrivar Varpið í tíðindaskrivi.

– Vit eru sera glað fyri at Hallur vitjar Varpið, og vit gleða okkum til at uppliva hvat hendir, tá ein framúrskarandi tónleikari møtir einum framúrskarandi konserthúsi.

Atgongumerki til konsertina fáast á www.varpid.fo.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 09. september 2024

IRF við nýggjum tilfari til børn um umhvørvi og burturkast

Blaðið kann vara ískoytistilfar hjá 5. flokkunum, tá ið undirvíst verður innan umhvørvisøkið

 

SkrivaÐ:

Tíðindaskriv

IRF arbeiðir støðugt við at menna tilfar, sum økir vitanina hjá børnum og ungum um umhvørvis- og burturkastøkið. Í hesum sambandi hevur IRF gjørt eitt blað, sum er ætlað miðdeild í fólkaskúlanum. Blaðið hevur til endamáls at fáa børnini at hugsa meira um umhvørvi, endurvinning og endurnýtslu.

Tilfarið verður latið børnum, sum koma á vitjan hjá IRF, og harumframt bjóðar IRF øllum 5. flokkum í limakommununum at fáa blaðið sum ískoytistilfar, tá ið undirvíst verður innan umhvørvisøkið. Tilfarið fæst bæði í prentaðari útgávu og sum teldutøk útgáva við meira livandi grafikki.

Tilfarið kann bíleggjast frá IRF, men møguleiki er eisini at taka tilfarið niður:

IRF-blaðið at blaða í

IRF-blaðið at prenta

Frammanundan hevur IRF gjørt tilfar til yngru børnini, sum verður bjóðað fram til forskúlar og skúlabólkar. Les meira her. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. september 2024

Kjakaðust um búskap, fosturtøku og tilflytarar

Mikunáttina okkara tíð var beinleiðis sjónvarpskjak millum Donald Trump og Kamalu Harris á ABC News

(Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Mikunáttina okkara tíð var fyrsta - og kanska einasta - sjónvarpskjakið millum amerikansku forsetavalevnini Donald Trump og Kamala Harris. Brot úr kjakinum síggjast omanfyri.

Republikanska valevnið vann lutakastið um, hvør skuldi hava fyrsta orðið, og valdi at geva Kamalu Harris heiðurin.

Harris byrjaði við at leggja Trump undir at ynskja fleiri skattalættar til fyritøkur og rík fólk, ein ætlan, sum sambært henni kann væntast at økja skuldina hjá USA við 5000 milliardum dollarum.

Sambært Harris var búskapurin í sori, tá Trump fór úr Hvítu Húsunum.

– Donald Trump legði eftir sær størsta arbeiðsloysið síðan depressiónina, segði hon.

Til hetta svaraði Trump, at tað er fíggjarpolitikkurin hjá Kamalu Harris, sum hevur elvt til høgu inflsjónina og gjørt amerikanarar fátækari.

– Fólk kunnu ikki fara út og keypa inn til morgunmat, segði hann.

– Okkara fólk er doyggjandi orsakað av tí, sum tey (Harris og Biden, red.) hava gjørt. Tey hava oyðilagt okkara búskap.

– Er hetta tað, fólk ynsktu
Síðani varð tosað um fosturtøku.

Kamala Harris legði Trump undir at vilja avmarka rættin til fosturtøku í USA uppaftur meira, eftir at hægstirætturin í 2022 ógildaði eina avgerð frá 1973, sum tryggjaði kvinnum rættin til fosturtøku í øllum statum.

Tað vóru tríggir hægstarættardómarar, sum Trump hevði tilnevnt í sínari tíð sum forseti, sum vóru avgerandi fyri, at meiriluti var fyri at avtaka rættin til fría fosturtøku, og sambært Trump var tað at geva statunum rættin til at avgera fosturtøkuspurningin nakað, sum øll ynsktu.

– Sigur tú, at hetta er tað, fólk ynsktu? spurdi Harris og sipaði til "barnakonur, sum bløða út í einum bili", tí tey ikki hava atgongd til fosturtøku.

Trump legði hinvegin Harris undir at ynskja fría fosturtøku langt inn í viðgongutíðina - eisini eftir, at eitt fostur er lívført uttan fyri lívmóðrina. Hann hevur áður lagt Harris undir at vilja loyva dráp av nýføðingum.

Eisini varð tosað um tilflytarar, og her vildi Trump vera við, at tað er politikkurin hjá Joe Biden og Kamalu Harris, sum hevur økt talið á tilflytarum úr Suður- og Miðamerika.

Eisini endurtók hann eitt uppáhald um, at tilflytarar eta kelidjórini hjá fólki í statinum Ohio, hóast víst hevur verið á, at hetta ikki er satt.

Tá valevnini umrøddu støðuna í Gaza og Ukraina, segði Trump, at einki kríggj hevði verið, um hann framvegis var forseti, og Kamala Harris legði dent á tørvin á vápnahvíld í Gaza.

Møguliga einasta kjakið
Um hetta var einasta kjakið millum Trump og Harris er enn ógreitt. Umboð fyri valstríðið hjá Harris hava tó longu boðað frá, at Harris ynskir eitt kjak afturat í oktober.

Trump hevur áður sagt, at hann ynskir trý kjak. Eftir kjakið í nátt segði hann við miðlarnar, at tey "fara at kanna tað".

– Tey ynskja eitt kjak afturat, tí tey taptu, segði hann sambært The Washington Post.

Forsetavalið er 5. november, og vinnarin verður tikin í eið 20. januar.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. september 2024

Tá Swift sigur nakað, lurta fjeppararnir

Næstan 340.000 trýstu seg víðari á síðuna, har til ber at skráseta seg sum veljari, eftir áheitan frá poppstjørnuni Taylor Swift

Taylor Swift legði út mynd við kettu síni. Ein tilsiping til varaforsetavalevnið hjá republikanarunum, J.D. Vance, sum hevur sagt, at 'kettukonur' uttan børn hava alt ov stórt vald í dagsins USA (Mynd av Instagram)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Tá amerikanska poppstjørnan, Taylor Swift, kemur við einum boðskapi, so lurta fjepparar hennara.

Mikudagin, eftir sjónvarpskjakið millum forsetavalevnini, legði poppstjørnan út eina dagføring á Instagram, har hon greiddi frá, at hon hevur tikið støðu til hvønn hon fer at velja. Hon heitti ikki beinleiðis á sínar fylgjarar um eisini at velja Kamalu Harris, men heitti á tey um at lata seg skráseta, so at tey eisini kunnu velja.

Taylor Swift legði út eitt leinki til almennu síðuna, har ein kann lata seg skráseta. Ikki færri enn 337.826 trýstu á leinkið. Tað skrivar amerikanski miðilin CBS News.

Taylor Swift hevur yvir 284 milliónir fólk, sum fylgja við, hvat hon leggur út á Instagram.

Eisini fyri einum ári síðani heitti hon á sínar fylgjarar um at lata seg skráseta. Tá skrásettu 35.000 amerikanarar seg, skrivar dr.dk.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 12. september 2024

Fýra fjallaklintrarar doyðu á Mont Blanc

Leygardagin varð boðað frá, at teir vóru saknaðir á Mont Blanc, og týsdagin vóru líkini funnin

Mont Blanc (Savnsmynd)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Týsdagin vórðu fýra deyðir fjallaklintrarar funnir nær við tindin av Mont Blanc, hægsta fjall í Vesturevropa.

Talan er um tveir suðurkoreanarar og tveir italar, sum vóru "deyðir av møði", upplýsa myndugleikarnir í Fraklandi.

Teir vórðu funnir av bjargingarfólkum týsdagin, eftir at teir høvdu verið saknaðir síðan vikuskiftið.

Tað var leygardagin, at løgreglan varð kunnað um, at fjallaklintrararnir vóru saknaðir á Mont Blanc. Teir vóru, sambært myndugleikunum, farnir av stað uttan ferðaleiðara.

Í sambandi við bjargingararbeiðið, vórðu tveir aðrir koreanarar, sum vóru á lívi, eisini bjargaðir í 4.100 metra hædd sunnumorgunin. Men ringa veðrið forðaði teimum í at halda fram við bjargingararbeiðnum næstu dagarnar.

Mount Blanc er yvir 4.800 metrar høgt, og er eitt vælumtókt ferðamál hjá fjallaklintrarum úr øllum heiminum. Mett verður, at fjallið dregur millum 20.000 og 30.000 fjallaklintrarar at sær á hvørjum ári.

Álvarsligar vanlukkur - harímillum deyðsvanlukkur - eru ikki óvanligar á fjallinum, har veðurlíkindini skjótt kunnu broytast.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 11. september 2024

Fýra arnaálop í fimm dagar

Tað er heilt óvanligt at ørnir leypa á fólk – í Noregi hava fýra álop verið hesar seinastu dagarnar

(Savnsmynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Sambært fuglafrøðingum er tað ikki ofta, at fólk verða álopin av ørnum, men í seinastuni hava tey upplivað fýra álop  í Noregi hesar seinastu dagarnar.

Leygardagin legði ein fiskaørn eftir eini 20 mánaða gamlari gentu í Orkland, skamt vestan fyri Tróndheim.

Pápi gentuna upplýsir fyri NRK, at gentan fekk tvær pentur í nakkan, og hevur klórimerki á høkuni og í andlitinum. Ongin er komin álvarsliga til skaða av álopunum, ið hava verið.

Sera óvanligt

Hetta er heilt sjáldsamt. Arnarserfrøðingurin Alv Ottar Folkestad hevði ikki hoyrt um, at fólk vórðu álopin av hesum fúrstaliga fuglinum fyrr enn hesi álopini nú hendu, skrivar NRK.

- At ørnir leypa á fólk er so óvanligt, at eg ikki havi funnið tað umrøtt áður uttan í aldargomlum sagnum, sigur Alv Ottar Folkestad, sum er arnarserfrøðinguro felagsskapinum Birdlife.

Sambært honum vildi eittans álop á menniskja verið ein sensasjón. Men síðstu vikuna hava verið fýra álop.

Arnarungi

Sambært Folkestad kunnu ørnir gerast ræddar, um fólk nærkast teimum í náttúrini. Men at eitt barn verður álopið nærhendis fólkum millum hús, er óvanliga sjáldsamt.

Talan var um eina ársgamla ørn, ið enn ikki sjálv er byrjað at veiða.

Sambært serfrøðinginum eru øll álopini framd av kongaørnum, ið júst er floygdar úr reiðrinum. Tær hava bert verið úti í ein mánaða ella tveir, og helst er talan um fýra ymsar fuglar, tí landafrøðiliga frástøðan millum teir fýra tilburðirnar er rættiliga stór.

Helt á í 20 minuttir

Fyrsta álopið hendi týsdagin 3. september við vatnið Tyin, mitt inni í landinum í ein landnyðring úr Bergen. Tá leyp ein ørn á Arvid Flæte, sum filmaði ørnina. Hon helt á við álopinum í einar 20 minuttir áðrenn hon gavst.

Tveir dagar seinni var Francis Ari Sturi á veg oman av 2.500 metra høga fjallatoppinum, Glittertind, sum liggur umleið 40 kilometrar norðan fyri Tyin. Hann gáaði ikki ørnina fyrr enn hann merkti eitt duk í nakkan. Ørnin legði eftir honum seks ferðir, og Francis Ari varð illa klóraður og mátti á skaðastovuna.

Krøkti seg í herðarnar

Dagin eftir varð Marianne Myrvang álopin av eini kongaørn 250 kilometrar longur norðuri, meðan hon gekk í lendinum nærhendis smáttuni Holtålen í Trøndelag.

Ørnin setti seg á herðarnar á henni og hálaði í. Hon rópti um hjálp og maðurin kom henni til hjálpar við eini grein, og fekk kveistra ørnina burtur. Hon fekk djúp sár í herðarnar av ørnini.

24 tímar seinni hendi so álopið á smágentuna í Orkland, umleið 100 kilometrar í ein útnyðring úr Holtålen.

Fleiri fólk, bæði børn og vaksin vóru úti í túninum á garðinum, tá tað hendi. Eftir álopið varð lítla gentan løgd í narkosu fyri at kanna skaðarnar, men onki álvarsligt er hent henni, skrivar NRK.

Hava helst kent seg hóttar

Alv Ottar Folkestad sigur við NRK, at tað ikki er talan um, at ørnirnar hava roynt at veiða menniskju. Hetta er reinur ágangur, helst tí at ørnin hevur kent seg hótta.

Men tað kann, sambært serfrøðinginum, eisini vera talan um, at ørnini hevur bilað okkurt.

Ørnin, sum leyp á smágentuna er nú avlívað.

Kongaørnin er næststørsti fuglur í Noregi, bert havørnin er størri.

Kongaørnin gerst millum 80 og 93 sentimetrar long, og veingjabreiðið er millum 2 og 2,22 metrar. Kongaørnin varð friðað í Noregi í 1968. Tað liva onkrastaðni millum 1.800 og 2.300 kongaørnir í Noregi.

Hon veiðir onnur fuglasløg og smádjór, men kann eisini taka størri djór, so sum lomb og kálvar.

Latínska navnið er ”Aquila crysaetos”, ið merkir ”gylt ørn”. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 09. september 2024

Kanning: Norska prinsessan átti at mist kongaliga heitið

Seinastu tíðina hevur norska kongshúsið mist undirtøku, vísir ein kanning, sum er gjørd fyri NRK

Märtha Louise prinsessa og Durek Verrett (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Alda Nielsdóttir

Seinastu tíðina hevur norska kongshúsið mist undirtøku, vísir ein nýggj meiningakanning, sum greiningarstovnurin Norstat hevur gjørt fyri NRK.

Í kanningini søgdu 62 prosent av teimum spurdu, at tey stuðlaðu kongshúsinum. Tað er ein stór minking í mun til í 2017, tá ein kanning vísti, at 81 prosent stuðlaðu kongshúsinum.

Tað er serliga nýgifta prinsessan Märtha Louise, sum norðmenn eru ónøgdir við. 69 prosent av teimum spurdu siga, at hon átti at mist prinsessuheitið.

Norska prinsessan er komin við fleiri umstríddum útsøgnum, og 31. august giftist hon við amerikanska Durek Verrett, sum sigur seg vera shaman. Rættindini til brúdleypið vórðu seld til Netflix og eitt bretskt vikublað, og tað vóru norskir miðlar ónøgdir við, skrivar Ritzau.

Men tað er ikki bert Märtha Louise prinsessa, sum hevur verið fyri atfinningum seinastu tíðina.

Marius Borg Høiby, sonur Mette-Marit krúnprinsessu, varð í august skuldsettur fyri harðskap móti einari kvinnu í Oslo, og norska løgreglan kannar eisini tvey onnur harðskapsmál, sum hava samband við Marius Borg Høiby.

Marius Borg Høiby er tó ikki formliga partur av norska kongshúsinum. Krúnprinsessan fekk hann, áðrenn hon hitti Haakon krúnprins.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 09. september 2024

Kate prinsessa ikki longur í kemoviðgerð

Sjúkan hevur fingið hana og hjúnafelagan at virðismeta tey einføldu, men týdningarmiklu tingini í lívinum, sigur bretska krúnprinsessan

Kate prinsessa (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Bretska krúnprinsessan, Kate, er nú liðug við kemoviðgerð. Tað skrivar hon sjálv á sosiala miðlinum X.

Hon skrivar eisini, at sjúkan hevur fingið hana og hjúnafelagan, William krúnprins, til at virðismeta tey einføldu, men týdningarmiklu tingini í lívinum, sum nógv taka fyri givið.

Hon takkar eisini fyri stuðulin, sum hon og prinsurin hava fingið og boðar samstundis frá, at hon nú aftur tekur almennar uppgávur á seg.

- At gera tað eg kann, fyri at sleppa undan krabbanum, er tað eg nú miðsavni meg um, skrivar prinsessan.

Í mars kunngjørdi Kate prinsessa, at ein skurðviðgerð í maganum í januar avdúkaði at hon var rakt av krabbasjúku og skuldi undir fyribyrgjandi kemoterapi.

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. september 2024

Djúpa røddin hjá Darth Vader og Mufasa er tagnað

Amerikanski sjónleikarin James Earl Jones doyði í gjár

James Earl Jones 1931-2024 (Mynd: EPA)

SkrivaÐ:

Ingi Samuelsen

Amerikanski sjónleikarin, James Earl Jones, maðurin, ið legði rødd til Darth Vader í “Star Wars” í 1977 og Mufasa í “Lion King” í 1994, doyði mánadagin, 93 ára gamal.

Tað upplýstu umboð fyri sjónleikaran til amerikanska undirhaldstíðarritið, Variety, sum skrivar at hann doyði í stillum í heimi sínum í statinum New York.

James Earl Jones var afroamerikanari, føddur í 1931 í Mississippi, meðan tað enn var greiður skilnaður millum tey hvítu og tey littu í suðurstatunum.

Sum fimm ára gamal flutti hann til garðin hjá abbanum og ommuni í Michigan, men drongurin hevði tað ikki lætt um hetta mundið, og byrjaði tí at stama.

Leingi var stamingin so umfatandi, at Jones sum smádrongur setti sær fyri, als ikki at siga nakað.

- Eg stamaði. Eg kundi ikki tosa, so míni fyrstu skúlaár var eg stummur – og hetta helt fram til high school, skrivaði James Earl Jones í endurminningum sínum frá 1993.

Og við ongari rødd tók tað eisini átta ár, áðrenn ensktlærari hansara ansaði eftir, at Jones hevði gávur sum yrkjari.

Hvønn dag eggjaði lærarin Jones at siga fram yrkingar. Og spakuliga vaks sjálvsálitið og hugurin til at tosa fram hjá tí unga afroamerikanaranum.

Hann var fyrstu ferð á palli á Broadway í 1957, og spældi við í fleiri Shakespeare-leikum.

Í 1969 fekk hann eina Tony virðisløn, tað størstu virðislønina innan palllisg, fyri leiklut sín sum boksarin Jack Johnson í leikinum “The Great White Hope”. Leikurin varð gjørdur til film í 1970, eisini við Jones í høvusleiklutinum. Tá varð hann, sum hin bert næsti afroamerikanski sjónleikarin nakrantíð, tilnevndur til ein Oscar fyri besta høvuðsleiklut.

James Earl Jones gjørdist heimskendur, tá hann gjørdist maðurin handan myrku og døpru tøddina hjá Darth Vader, meginbølmenninum í Star Wars-filmunum.

Eyðkenda djúpa rødd hansara varð eisini brúkt í fleiri øðrum filmum, eitt nú í “Lion King” hjá Disney, har hann var røddin hjá Mufasa.

Hann fekk fleiri virðislønir, m.a. tríggjar Emmy Awards, eina Golden Globe Award og tvær Tony Awards.

James Earl Jones giftis vil sjónleikaranum og sangaranum Julienne Marie í 1968 – hjúnabandið helt í fýra ár. Í 1982 giftist hann við Ceciliu Hart, tey fingu sonin Flynn. Cecilia Hart doyði av krabba í 2016, skrivar Ritzau. 

Greinin varð fyrstu ferð løgd út 10. september 2024